در جست‌و‌جوی شهر دوستدار کودک
نگاهی به رویکرد و عملکرد شورا در زمینه مسائل اجتماعی
الهام فخاری: این نقد جدی وجود دارد که در شهرداری به حوزه اجتماعی و فرهنگی توجه لازم نشد که در بودجه کاستی آن آشکار است.
شرق: مسائلی مانند نابرابری بین شمال و جنوب شهر، بی‌تفاوتی مردم به یکدیگر و جرم و جنایت ازجمله دغدغه‌های مردم در پیمایش شهر و شهرداری در سال 96 بوده‌اند که نشان از اهمیت مسائل و حوزه اجتماعی از نظر شهروندان دارد. در گفت‌وگو با الهام فخاری، رئیس کمیته‌های اجتماعی و هنر شورای اسلامی شهر تهران، به بررسی اقدام و رویکرد شورا به این موضوع‌ها پرداختیم.
خانم فخاری، با توجه به دغدغه‌های مردم در حوزه اجتماعی و رویکرد اجتماع‌محور لیست امید، رویکرد و اقدامات شورا در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی در محورهای عدالت و رفاه، کاهش و کنترل و مهار آسیب‌های اجتماعی، تواناسازی و توانمندسازی شهروندان، کارآفرینی و سلامت روان چه بوده است؟
در زمینه تحقق مفهوم عدالت و رفاه، کاهش و کنترل و مهار آسیب‌های اجتماعی، تواناسازی و توانمندسازی شهروندان، کارآفرینی و سلامت روان در حوزه‌های مختلف شهری، از اطلاع‌رسانی و اسناد تا فرهنگی و اجتماعی، مرکز توجه بوده است و از نمودهای آن، شیوه و روند تدوین مشارکت‌جویانه برنامه، به‌ویژه در گام‌های نخست تا میانه تدوین برنامه، محتوای احکام و بودجه‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هستند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین کار سیاستی شورا در این مدت، تدوین برنامه سوم توسعه شهر تهران و بودجه‌ها بود. البته این نقد جدی وجود دارد که در بودجه توجه لازم به حوزه فرهنگی، اجتماعی و هنری نشد و از بودجه زده شد.
در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی، راهبردها و اقدامات به شرح زیر بوده است:
۱- رویکرد پیشگیرانه برای اقشار در معرض آسیب، به‌ویژه زنان و کودکان؛ اقدامات اجرائی در حال پیگیری شامل توجه به ساماندهی دست‌فروشان با ایجاد تعاونی و شناسنامه‌دار‌کردن گروه هدف؛ تقویت مراکز توانمندسازی و حمایت از کودکان خیابان؛ حمایت از زنان در معرض آسیب، به‌ویژه در مناطق و محلات کمتر برخوردار.
۲- حق بر شهر برای گروه‌های آسیب‌دیده که از حداقل حقوق انسانی خود در شهر محروم شده‌اند و رویکرد پذیرش اجتماعی به‌جای طرد با پیگیری اقداماتی از قبیل گسترش گرمخانه‌ها و مددسراها در نقاط آسیب‌خیز، به‌ویژه برای زنان بی‌سرپناه؛ همکاری با نهادهای ذی‌ربط در توانمندسازی و حرفه‌آموزی معتادان بهبودیافته با ایجاد و تقویت مراکز بهاران.
۳- تعامل مدیریت شهری با سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای علمی و تخصصی در همه حوزه‌ها.
۴- هماهنگی و تعامل با دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی مسائل اجتماعی از طریق تشکیل کمیته‌های برنامه‌ریزی؛ نظارت و پیگیری قوانین شهری و مصوبات شورای اسلامی شهر تهران از قبیل کمیته راهبری مسئولیت اجتماعی، کارآفرینی، آسیب‌های اجتماعی، ساماندهی دست‌فروشان و... .
5- برنامه‌ریزی و پیگیری راه‌اندازی مجدد مرکز خدمات اجتماعی پیام.
در راستای مشارکت و تواناسازی شهروندان، کتابچه راهنمای بودجه برای شهروندان برای بررسی بودجه 98 و بیان مفاهیم بودجه به زبان ساده تهیه و منتشر شد که کاری بدیع بود و توانست گامی باشد برای گفت‌وگو درباره بودجه به‌عنوان مهم‌ترین سند شهرداری. همچنین تاکنون 40 نشست گفت‌وگوی اجتماعی «تهران امید دارد» برگزار شده است که در زمینه‌های مختلف شهری و اجتماعی باب گفت‌وگو با شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد و صاحب‌نظران را گشوده است. علاوه بر آن، در نشست‌های اجتماعی چراغ شهر، گفت‌وگوهایی تخصصی‌تر با فرهیختگان و نخبگان داشته‌ایم.
با توجه به مسئولیت‌تان در کمیته هنر، شورا در زمینه هنر عمومی چه فعالیت‌هایی داشته است؟
با توجه به آنکه تاکنون شهرداری تهران در فعالیت‌های مربوط به حوزه هنر، اقداماتی را در زیرمجموعه‌های جدا از هم انجام می‌داده است و عموما اقدامات بستر مدیریتی مشترک و هم‌راستایی نداشته‌اند، کمیته هنر در ابتدا اقدام به تدوین حکم برنامه‌ای درباره الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه مدیریت یکپارچه هنر عمومی در تهران کرد و برای تدوین این حکم از همراهی انجمن‌های صنفی و تخصصی و هنرمندان حوزه هنر شهری در رشته‌های مختلف بهره گرفت. در نهایت با جمع‌بندی نظرات گروه‌ها و افراد و ارائه این حکم، شهرداری تهران در برنامه پنج‌ساله سوم موظف است با رعایت مفادی، برای تدوین این لایحه اقدام کند. اساسی‌ترین محورهای برنامه هنر عمومی در تهران، توجه به ۱- توسعه هنر عمومی بر پایه نقش‌آفرینی شهروندان و بهره‌گیری از کارکردهای گوناگون هنر عمومی ۲- اولویت‌دادن نگرش فرایندی به نگرش نتیجه‌محور ۳- به‌رسمیت‌شناختن تنوع و گوناگونی در محتوا و فرم آثار هنر شهری ۴- تدوین شاخص‌هایی برای مکان‌یابی آثار هنری و نیز تأمین عدالت در دسترسی به آثار و ۵- پیش‌بینی فرایندهای شفاف برای سفارش، انتخاب، اجرا، تأمین مالی و نگهداری از آثار و پروژه‌های هنر عمومی در
تهران است. شهرداری تهران موظف است در سال اول برنامه لایحه یادشده را تهیه و تقدیم صحن علنی شورای اسلامی شهر تهران کند. پیگیری‌هایی در‌این‌باره انجام شده است؛ اما به نظر می‌رسد هنوز تهیه این لایحه به‌طور جدی از سوی شهرداری آغاز نشده است.
در کنار این برنامه و به‌عنوان گامی برای انتظام‌بخشی به آثار هنری در شهر و نیز فراهم‌آوردن زمینه‌هایی برای ساماندهی عملکردی، مرمتی و هنری آثار و حفاظت از آنها، طرح تعیین حریم آثار هنری در محوطه‌های عمومی شهر تهران نیز آماده شده است که در دست بررسی است تا گام‌های اجرائی برای آن برداشته شود.
همچنین کمیته اجتماعی و کمیته هنر شورا با همکاری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران، نسبت به ارزیابی برنامه‌های نوروزی شورا توسط چهار تیم و از چهار منظر و حوزه و روش متفاوت، به بررسی پرداخت تا بتواند برای تدوین راهنمای رویدادهای شهری موضوع ماده 77 برنامه سوم، در همکاری با شهرداری اقدام کند.
به‌عنوان یکی از زنان عضو شورا و با توجه به آنکه مسائل زنان در شهر با حوزه اجتماعی پیوند گسترده‌ای دارد، چه رویکرد و اقداماتی داشته‌اید؟
در این زمینه موادی در برنامه اختصاص یافته است؛ از بند 2 ماده 69 در زمینه شناسایی و بهسازی فضاهای بی‌دفاع شهری که به موضوع امنیت زنان در شهر مرتبط است تا ماده 73 درباره پاتوق‌های خانوادگی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ماده 74 در زمینه عدالت جنسیتی و سهمیه 30درصدی زنان از مدیران شهر. نسبت به مسائل زنان به حوزه اجتماعی، ازجمله گرمخانه‌های زنان توجه شده است. پیگیر برنامه‌ها و اقدامات شهرداری در حوزه زنان و همین‌طور وضعیت زنان در مناسبات اداری شهرداری بوده‌ام و به آن تذکر داده‌ام. در زمینه بودجه نیز یکی از محورهای نشست بررسی بودجه از منظر شهروندان درباره بودجه 97 که از مجموعه نشست‌های «تهران امید دارد» بود، به مسئله زنان در شهر با تأکید بر امنیت زنان در شهر اختصاص یافت.
به‌عنوان پرسش آخر، با توجه به مسئولیت شما در حوزه کمیته پیگیری و نظارت بر شهر دوستدار کودک، از رویکرد و فعالیت‌ها در این زمینه بگویید.
بیش از 10 سال از مصوبه شهر دوستدار کودک در شورا و شهرداری تهران می‌گذرد و شهرداری در این مدت اقدامات محدودی با محوریت کودکان انجام داده است؛ مواردی مانند خانه مادر و کودک مترو، مدارس پرتو، مواردی در حوزه حمل‌و‌نقل و ترافیک و...؛ اما آنچه مشخص است، این است که مدیریت شهری درباره شهر دوستدار کودک خلأ زیادی دارد و نمونه‌های مشخصی در شهر برای کودکان نمی‌بینیم و نمی‌توانیم شهر تهران را دوستدار کودک بدانیم.
مدیریت شهری شامل همکاران محترم در شورا و مدیران شهرداری، باید در‌این‌باره عزم و اراده‌ای جدی داشته باشند و کودکان را به‌عنوان شهروندان امروز بدانیم.
خوشبختانه در این دوره اقدامات مؤثری که پایه‌گذار اتفاقات بزرگی در حوزه شهر دوستدار کودک است، انجام شده که در ادامه به صورت اجمالی مطرح خواهم کرد.
رویکرد و اقدامات شورای پنجم در حوزه شهر دوستدار کودک:
۱- از‌سرگیری فعالیت کمیته پیگیری و نظارت شهر دوستدار کودک
۲- کارشناسی اصلاح مصوبه و آیین‌نامه اجرائی شهر دوستدار کودک
۳- پیگیری استقرار دائم کمیته پیگیری و نظارت شهر دوستدار کودک
۴- تصویب یک حکم مشخص شهر دوستدار کودک (ماده ۷۵) و چند حکم مرتبط با حوزه کودک در برنامه سوم توسعه شهر تهران
۵- انتخاب سه منطقه برای اجرای برنامه‌های پایلوت شهر دوستدار کودک
۶- تشکیل شورای مشورتی با حضور انجمن‌های صنفی و تخصصی حوزه کودک و مدیران شهری این حوزه، بهمنظور ارائه طرح‌های مؤثر و کاربردی برای کودک
۷- فعال‌کردن معاونت‌های شهرداری تهران درخصوص تهیه استانداردهای هر حوزه شهری بهمنظور بهبود شاخص‌های شهری در حوزه کودکان
۸-اجرای برنامه‌های فرهنگی و سلامت‌محور در حوزه کودکان.
الهام فخاری: این نقد جدی وجود دارد که در شهرداری به حوزه اجتماعی و فرهنگی توجه لازم نشد که در بودجه کاستی آن آشکار است.
شرق: مسائلی مانند نابرابری بین شمال و جنوب شهر، بی‌تفاوتی مردم به یکدیگر و جرم و جنایت ازجمله دغدغه‌های مردم در پیمایش شهر و شهرداری در سال 96 بوده‌اند که نشان از اهمیت مسائل و حوزه اجتماعی از نظر شهروندان دارد. در گفت‌وگو با الهام فخاری، رئیس کمیته‌های اجتماعی و هنر شورای اسلامی شهر تهران، به بررسی اقدام و رویکرد شورا به این موضوع‌ها پرداختیم.
خانم فخاری، با توجه به دغدغه‌های مردم در حوزه اجتماعی و رویکرد اجتماع‌محور لیست امید، رویکرد و اقدامات شورا در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی در محورهای عدالت و رفاه، کاهش و کنترل و مهار آسیب‌های اجتماعی، تواناسازی و توانمندسازی شهروندان، کارآفرینی و سلامت روان چه بوده است؟
در زمینه تحقق مفهوم عدالت و رفاه، کاهش و کنترل و مهار آسیب‌های اجتماعی، تواناسازی و توانمندسازی شهروندان، کارآفرینی و سلامت روان در حوزه‌های مختلف شهری، از اطلاع‌رسانی و اسناد تا فرهنگی و اجتماعی، مرکز توجه بوده است و از نمودهای آن، شیوه و روند تدوین مشارکت‌جویانه برنامه، به‌ویژه در گام‌های نخست تا میانه تدوین برنامه، محتوای احکام و بودجه‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هستند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین کار سیاستی شورا در این مدت، تدوین برنامه سوم توسعه شهر تهران و بودجه‌ها بود. البته این نقد جدی وجود دارد که در بودجه توجه لازم به حوزه فرهنگی، اجتماعی و هنری نشد و از بودجه زده شد.
در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی، راهبردها و اقدامات به شرح زیر بوده است:
۱- رویکرد پیشگیرانه برای اقشار در معرض آسیب، به‌ویژه زنان و کودکان؛ اقدامات اجرائی در حال پیگیری شامل توجه به ساماندهی دست‌فروشان با ایجاد تعاونی و شناسنامه‌دار‌کردن گروه هدف؛ تقویت مراکز توانمندسازی و حمایت از کودکان خیابان؛ حمایت از زنان در معرض آسیب، به‌ویژه در مناطق و محلات کمتر برخوردار.
۲- حق بر شهر برای گروه‌های آسیب‌دیده که از حداقل حقوق انسانی خود در شهر محروم شده‌اند و رویکرد پذیرش اجتماعی به‌جای طرد با پیگیری اقداماتی از قبیل گسترش گرمخانه‌ها و مددسراها در نقاط آسیب‌خیز، به‌ویژه برای زنان بی‌سرپناه؛ همکاری با نهادهای ذی‌ربط در توانمندسازی و حرفه‌آموزی معتادان بهبودیافته با ایجاد و تقویت مراکز بهاران.
۳- تعامل مدیریت شهری با سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای علمی و تخصصی در همه حوزه‌ها.
۴- هماهنگی و تعامل با دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی مسائل اجتماعی از طریق تشکیل کمیته‌های برنامه‌ریزی؛ نظارت و پیگیری قوانین شهری و مصوبات شورای اسلامی شهر تهران از قبیل کمیته راهبری مسئولیت اجتماعی، کارآفرینی، آسیب‌های اجتماعی، ساماندهی دست‌فروشان و... .
5- برنامه‌ریزی و پیگیری راه‌اندازی مجدد مرکز خدمات اجتماعی پیام.
در راستای مشارکت و تواناسازی شهروندان، کتابچه راهنمای بودجه برای شهروندان برای بررسی بودجه 98 و بیان مفاهیم بودجه به زبان ساده تهیه و منتشر شد که کاری بدیع بود و توانست گامی باشد برای گفت‌وگو درباره بودجه به‌عنوان مهم‌ترین سند شهرداری. همچنین تاکنون 40 نشست گفت‌وگوی اجتماعی «تهران امید دارد» برگزار شده است که در زمینه‌های مختلف شهری و اجتماعی باب گفت‌وگو با شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد و صاحب‌نظران را گشوده است. علاوه بر آن، در نشست‌های اجتماعی چراغ شهر، گفت‌وگوهایی تخصصی‌تر با فرهیختگان و نخبگان داشته‌ایم.
با توجه به مسئولیت‌تان در کمیته هنر، شورا در زمینه هنر عمومی چه فعالیت‌هایی داشته است؟
با توجه به آنکه تاکنون شهرداری تهران در فعالیت‌های مربوط به حوزه هنر، اقداماتی را در زیرمجموعه‌های جدا از هم انجام می‌داده است و عموما اقدامات بستر مدیریتی مشترک و هم‌راستایی نداشته‌اند، کمیته هنر در ابتدا اقدام به تدوین حکم برنامه‌ای درباره الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه مدیریت یکپارچه هنر عمومی در تهران کرد و برای تدوین این حکم از همراهی انجمن‌های صنفی و تخصصی و هنرمندان حوزه هنر شهری در رشته‌های مختلف بهره گرفت. در نهایت با جمع‌بندی نظرات گروه‌ها و افراد و ارائه این حکم، شهرداری تهران در برنامه پنج‌ساله سوم موظف است با رعایت مفادی، برای تدوین این لایحه اقدام کند. اساسی‌ترین محورهای برنامه هنر عمومی در تهران، توجه به ۱- توسعه هنر عمومی بر پایه نقش‌آفرینی شهروندان و بهره‌گیری از کارکردهای گوناگون هنر عمومی ۲- اولویت‌دادن نگرش فرایندی به نگرش نتیجه‌محور ۳- به‌رسمیت‌شناختن تنوع و گوناگونی در محتوا و فرم آثار هنر شهری ۴- تدوین شاخص‌هایی برای مکان‌یابی آثار هنری و نیز تأمین عدالت در دسترسی به آثار و ۵- پیش‌بینی فرایندهای شفاف برای سفارش، انتخاب، اجرا، تأمین مالی و نگهداری از آثار و پروژه‌های هنر عمومی در
تهران است. شهرداری تهران موظف است در سال اول برنامه لایحه یادشده را تهیه و تقدیم صحن علنی شورای اسلامی شهر تهران کند. پیگیری‌هایی در‌این‌باره انجام شده است؛ اما به نظر می‌رسد هنوز تهیه این لایحه به‌طور جدی از سوی شهرداری آغاز نشده است.
در کنار این برنامه و به‌عنوان گامی برای انتظام‌بخشی به آثار هنری در شهر و نیز فراهم‌آوردن زمینه‌هایی برای ساماندهی عملکردی، مرمتی و هنری آثار و حفاظت از آنها، طرح تعیین حریم آثار هنری در محوطه‌های عمومی شهر تهران نیز آماده شده است که در دست بررسی است تا گام‌های اجرائی برای آن برداشته شود.
همچنین کمیته اجتماعی و کمیته هنر شورا با همکاری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران، نسبت به ارزیابی برنامه‌های نوروزی شورا توسط چهار تیم و از چهار منظر و حوزه و روش متفاوت، به بررسی پرداخت تا بتواند برای تدوین راهنمای رویدادهای شهری موضوع ماده 77 برنامه سوم، در همکاری با شهرداری اقدام کند.
به‌عنوان یکی از زنان عضو شورا و با توجه به آنکه مسائل زنان در شهر با حوزه اجتماعی پیوند گسترده‌ای دارد، چه رویکرد و اقداماتی داشته‌اید؟
در این زمینه موادی در برنامه اختصاص یافته است؛ از بند 2 ماده 69 در زمینه شناسایی و بهسازی فضاهای بی‌دفاع شهری که به موضوع امنیت زنان در شهر مرتبط است تا ماده 73 درباره پاتوق‌های خانوادگی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ماده 74 در زمینه عدالت جنسیتی و سهمیه 30درصدی زنان از مدیران شهر. نسبت به مسائل زنان به حوزه اجتماعی، ازجمله گرمخانه‌های زنان توجه شده است. پیگیر برنامه‌ها و اقدامات شهرداری در حوزه زنان و همین‌طور وضعیت زنان در مناسبات اداری شهرداری بوده‌ام و به آن تذکر داده‌ام. در زمینه بودجه نیز یکی از محورهای نشست بررسی بودجه از منظر شهروندان درباره بودجه 97 که از مجموعه نشست‌های «تهران امید دارد» بود، به مسئله زنان در شهر با تأکید بر امنیت زنان در شهر اختصاص یافت.
به‌عنوان پرسش آخر، با توجه به مسئولیت شما در حوزه کمیته پیگیری و نظارت بر شهر دوستدار کودک، از رویکرد و فعالیت‌ها در این زمینه بگویید.
بیش از 10 سال از مصوبه شهر دوستدار کودک در شورا و شهرداری تهران می‌گذرد و شهرداری در این مدت اقدامات محدودی با محوریت کودکان انجام داده است؛ مواردی مانند خانه مادر و کودک مترو، مدارس پرتو، مواردی در حوزه حمل‌و‌نقل و ترافیک و...؛ اما آنچه مشخص است، این است که مدیریت شهری درباره شهر دوستدار کودک خلأ زیادی دارد و نمونه‌های مشخصی در شهر برای کودکان نمی‌بینیم و نمی‌توانیم شهر تهران را دوستدار کودک بدانیم.
مدیریت شهری شامل همکاران محترم در شورا و مدیران شهرداری، باید در‌این‌باره عزم و اراده‌ای جدی داشته باشند و کودکان را به‌عنوان شهروندان امروز بدانیم.
خوشبختانه در این دوره اقدامات مؤثری که پایه‌گذار اتفاقات بزرگی در حوزه شهر دوستدار کودک است، انجام شده که در ادامه به صورت اجمالی مطرح خواهم کرد.
رویکرد و اقدامات شورای پنجم در حوزه شهر دوستدار کودک:
۱- از‌سرگیری فعالیت کمیته پیگیری و نظارت شهر دوستدار کودک
۲- کارشناسی اصلاح مصوبه و آیین‌نامه اجرائی شهر دوستدار کودک
۳- پیگیری استقرار دائم کمیته پیگیری و نظارت شهر دوستدار کودک
۴- تصویب یک حکم مشخص شهر دوستدار کودک (ماده ۷۵) و چند حکم مرتبط با حوزه کودک در برنامه سوم توسعه شهر تهران
۵- انتخاب سه منطقه برای اجرای برنامه‌های پایلوت شهر دوستدار کودک
۶- تشکیل شورای مشورتی با حضور انجمن‌های صنفی و تخصصی حوزه کودک و مدیران شهری این حوزه، بهمنظور ارائه طرح‌های مؤثر و کاربردی برای کودک
۷- فعال‌کردن معاونت‌های شهرداری تهران درخصوص تهیه استانداردهای هر حوزه شهری بهمنظور بهبود شاخص‌های شهری در حوزه کودکان
۸-اجرای برنامه‌های فرهنگی و سلامت‌محور در حوزه کودکان.