تب داغ نوآوری

محمد فرجود اگرچه انتصابش با حاشیه همراه بود اما به‌تدریج بر سازمان فاوا در شهرداری تهران مسلط شد تا هوشمند‌سازی شهر تهران را به‌عنوان دستور کار اصلی پیگیری کند. هوشمند‌سازی حوزه‌اي فرابخشی است که نه‌ با دستورالعمل‌های مرسوم به‌ثمر می‌نشیند و نه با واگرایی‌های موجود در نظام مدیریت شهری. یک سر در نگاهی نو مبتنی بر تحولات تکنولوژیک دارد و سري دیگر در اراده تمام ارکان شهرداری. موضوع شهر هوشمند به‌قدری از اهمیت برخوردار است که بسیاری بر این باورند تا این مسئله برای شهر تهران حل نشود، امکان برقراری سیاست اصلاحی دیگری وجود ندارد. گفت‌وگو با محمد فرجود در مورد باورهای شهرداری تهران درباره شهر هوشمند است.

اکنون نزدیک به 20 ماه از آغاز برنامه تهران هوشمند می‌گذرد. به‌عنوان سؤال نخست، می‌خواهم بدانم این برنامه تا چه‌اندازه عملیاتی شده است؟
ماهیت برنامه تهران هوشمند عملیاتی است؛ بدین معنا که برنامه‌ریزی و اجرا به صورت همزمان اتفاق افتاده و در این میان، با استفاده از بازخوردهایی که در فاز اجرایی دریافت می‌کنیم، روی برنامه‌ریزی در محورها و شاخص‌های عملکردی تصحیحاتی انجام می‌دهیم. در حال حاضر، 48 پروژه اصلی در فاز نخست برنامه تهران هوشمند انتخاب و تدوین شد که تعداد زیادی پروژه آزمایشی در حوزه شهر هوشمند برای تهران برنامه‌ریزی شده‌اند تا اثرات آن مورد ارزیابی قرار گرفته و به فاز عملیاتی وارد شوند.
در وضعیت کنونی شما هوشمندی شهر تهران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به‌طور کلی می‌توان گفت با اقدامات و پروژه‌هایی که به‌خصوص در یکی دو سال اخیر انجام شده است تهران در مسیر خوبی از لحاظ هوشمندی قرار گرفته و زیرساخت خوبی به لحاظ فناوری داریم که بعضاً در سطح منطقه کم نظیر است. امروز در حالی در مورد هوشمندی صحبت می‌کنیم که ضریب نفوذ خدمات پهن‌باند موبایل نسل 3 و 4 طی سال‌های اخیر به 82 درصد رسیده و شاهد رشد کاربران کسب‌وکارهای اینترنتی در کشور هستیم به‌طوری که تنها یکی از اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی بیش از 20 میلیون مشترک دارد. اما پتانسیل‌های موجود در این حوزه تنها در صورت همراهی حاکمیت محقق می‌شود و ما در مجموعه شهرداری و تهران هوشمند تلاش می‌کنیم تا ضمن اینکه کل مجموعه شهرداری را به سمت هوشمندی و تحول دیجیتال سوق دهیم، در عین حال برای کل بازیگران و نوآوران در حوزه شهر هوشمند زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. نقش پلتفرمی ایفا کرده و تمرکز خودمان را روی رفع موانع و دخالت حداقلی و در عین حال، تسهیل حداکثری برای ایفای نقش بخش خصوصی و حرکت به سمت هوشمندسازی قرار دهیم و در این زمینه، یکی از فرصت‌های طلایی ما تشکیل شورای راهبردی تهران هوشمند با ریاست شهردار تهران است.
شورای راهبردی تهران هوشمند در بهبود این وضعیت، چه نقشی را می‌تواند ایفا کند؟
شورای راهبردی نقش کلیدی سیاست‌گذاری و ایجاد هماهنگی را بر عهده دارد. در این راه، تشکیل شورای راهبردی تهران هوشمند به‌عنوان سیاست‌گذار اصلی شهر هوشمند در سطح شهرداری، کمک بزرگی در زمینه تعیین مسیر حرکت بر مبنای اولویت‌ها و ایجاد یکپارچگی و وحدت رویه بین مجموعه‌های شهرداری خواهد بود و امکان افزایش تعامل و همکاری بین بخشی با ذی‌نفعان برون شهرداری نظیر نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی و نهادهای صنفی و بین‌المللی را نیز
افزایش می‌دهد.
تاکنون استارتاپ‌ها و گروه‌های نوآور با موانع زیادی در راه تجاری‌سازی ایده‌ها و راهکارهای خودشان مواجه بوده‌اند. شهرداری تا چه حد توانسته است در دوره جدید در مسیر کاهش و حذف این موانع گام بردارد؟
خوشبختانه این‌روزها، ادبیات نوآوری در حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان گسترش یافته و تب نوآوری داغ است و به عقیده من، این امر می‌تواند گره‌گشای وضعیت کنونی کشور باشد. ما در مجموعه شهرداری تهران با هدف حل چالش‌های شهری و افزایش کیفیت زندگی شهری، با نگاهی حمایتی و به منظور برطرف کردن مشکلات کسب و کارهای دانش‌بنیان و نوآور برای اولین‌بار اقدام به تدوین ضوابط مشوق‌هایی جهت «حمایت و هدایت از کسب و کارهای نوآور و دانش‌بنیان» نموده‌ایم که ان شاالله به‌زودی مراحل قانونی آن نیز طی خواهد شد. البته در این میان اقدامات مختلف دیگری را نیز انجام داده‌ایم. به‌طور مثال، یکی از مشکلات کسب و کارهای دانش‌بنیان، عدم شناخت کافی از بازار بزرگ موجود در شهرداری برای برطرف کردن نیازها بود و ما برای برطرف کردن این نیاز، اقدام به برگزاری رویدادهای «تهران نوآور» یا همان Inno Tehran کرده‌ایم تا طی آن شهرداری نیازهای خود را به ارائه‌دهندگان راهکارها و صاحبان فناوری منتقل کند و در این راستا تاکنون بیش از صد پیشنهاد نوآورانه دریافت و ارزیابی کرده‌ایم. موضوع تسهیل استقرار فیزیکی کسب و کارها نیز همواره یکی دیگر از دغدغه‌های تیم‌های استارتاپی و نوآور بوده است که برای حل این مشکل، اقدام به شناسایی فضاهای بلااستفاده و تغییر کاربری آنها کرده‌ایم تا در قالب «مراکز فناوری‌های هوشمند شهری» میزبان تیم‌های نوآوری باشیم که محصولات و خدمات هوشمند شهری ارائه می‌دهند و می‌توانند بخشی از چالش‌های شهرداری یا شهر تهران را مرتفع کنند. نمونه‌ای از این مراکز در ابتدای سال جاری با همکاری پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف در منطقه ۹ تهران راه‌اندازی شد و چند مرکز دیگر نیز طی سال جاری افتتاح خواهند شد. علاوه بر این، تسهیل استقرار تیم‌های نوآور در پهنه‌های مختلف شهری را نیز دنبال می‌کنیم. مبحث نوآوری باز و فراهم شدن امکان طرح مسائل و راه‌حل‌ها از طریق پلتفرم «باهم» و همچنین، آزادسازی داده‌های شهرداری برای بهره‌برداری استارتاپ‌ها از دیگر اقداماتی هستند که در راستای حل چالش‌های تیم‌های استارتاپی و نوآور ارائه شده‌اند.
به آزادسازی داده‌ها اشاره کردید. در برنامه تهران هوشمند، چقدر داده‌ها اهمیت دارند و بهره‌برداری از آن عملیاتی شده است؟
داده‌ها در شهر هوشمند نقشی مانند نقش خون در بدن انسان را دارند و این امر در تجربه تمامی شهرهایی که به سمت هوشمندسازی حرکت کرده و به توفیقاتی دست یافته‌اند، کاملاً مشخص است. ما در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران برای افزایش بهره‌برداری از داده، چندین اقدام مشخص را دنبال می‌کنیم. یکی از این اقدامات، آزادسازی داده‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی در سایت داده‌نمای شهرداری است که در دوره جدید مدیریت شهری آن بیش از 430 مجموعه داده بارگذاری شده و به صورت آزاد و رایگان در اختیار عموم قرار گرفته است. موضوع بعدی، سامانه شفافیت است که در آن، مجموعه‌ای از گزارش‌های عملکردی بخش‌های مختلف شهرداری تهران قرار داده شده است و تمامی شهروندان می‌توانند بدون هیچ گونه محدودیتی به آن دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، ایجاد درگاه ارائه خدمات داده محور شهرداری در قالب درگاه‌های استاندارد برنامه‌ریزی (API) که برای اولین بار در کشور توسط یک نهاد عمومی اتفاق افتاد، یک گام عملیاتی دیگر برای برطرف کردن نیاز استارتاپ‌ها به دسترسی به داده‌های حاکمیتی برای ارائه سرویس بوده است. البته ما در این مورد تنها به آزادسازی API‌ها بسنده نکرده و تاکنون دو دوره چالش برنامه‌نویسی (هکاتون) برگزار کرده و از تیم‌های نوآور دعوت کرده‌ایم تا با استفاده از API‌های ما راهکارهای نوآورانه جهت ارائه خدمات به شهروندان ارائه نمایند که خروجی این چالش‌ها هم انصافاً به سرویس‌های خوبی منجر شده است.
اخیراً با تلاش مجموعه سازمان فاوای شهرداری انتخابات شورایاری‌ها به صورت الکترونیکی برگزار شد؛ چه عواملی در برگزاری الکترونیکی این انتخابات دخیل بودند؟
برگزاری این انتخابات در وهله اول نتیجه اعتماد به فناوری و نوآوری در ارائه خدمت و در وهله دوم، نتیجه هم‌افزایی و هماهنگی گسترده میان معاونت فرهنگی و اجتماعی، سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، شهرداران، معاونین و مدیران مناطق 22 گانه شهرداری و مرکز توسعه دولت الکترونیک وزارت کشور بود. همان‌طور که شما هم در جریان هستید، برای نخستین بار در سطح شهر تهران رأی‌گیری در هزارو ۶۳۱ شعبه اخذ رأی با صندوق‌های الکترونیکی انجام شد و با وجود سطح گسترده رأی‌گیری، بدون هیچ‌گونه چالشی که روند انتخابات را مختل کند به اتمام رسید که مهم‌ترین دستاورد آن سرعت، دقت و سهولت در کلیه فرایندهای انتخابات بود. به نظرم، این امر تجربه بزرگی بود که تکرار مجدد آن در انتخابات پیش رو در مجلس شورای اسلامی هم نیازمند اعتماد دوباره به فناوری و همچنین باور به آمادگی الکترونیکی شهروندان است.
برای افزایش چابکی و هوشمندسازی مجموعه‌های درون شهرداری تهران، چه برنامه‌ها و اقداماتی در تهران هوشمند در نظر گرفته شده است؟
اولویت اول ما در سال‌های ابتدایی برنامه تهران هوشمند همین است. لزوم هوشمندسازی و تحول دیجیتالی واقعیتی غیرقابل انکار است که تمامی سازمان‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی را دچار دگرگونی کرده است. در مجموعه شهرداری، ترجمان افزایش چابکی و تحول دیجیتالی را می‌توان مهاجرت از مجموعه‌های غیرمتمرکز مأموریت‌محور به مجموعه‌ای شهروندمحور و یکپارچه دانست که نیازمند هوشمندسازی در سه سطح فرهنگی، ساختاری و زیرساختی است.
در حوزه زیرساخت تحول دیجیتالی، چه برنامه‌ها و اقداماتی در نظر گرفته شده است؟
ما برای تحقق دیجیتالی در حوزه زیرساختی، پروژه‌های متعددی را در دستور کار قرار داده‌ایم. تحقق امضاء الکترونیک با هدف حذف کاغذ و افزایش سرعت فرآیندهای اداری، داشبوردهای مدیریتی داده محور برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری داده‌محور در حل مسائل، استقرار سامانه‌های یکپارچه مدیریت منابع مانند منابع انسانی و مالی در گستره مناطق، سازمان‌ها و شرکت‌های شهرداری، الکترونیکی کردن صورت وضعیت‌های پیمانکاران خدماتی شهرداری تهران و همچنین هوشمندسازی خدمات شهرسازی با هدف افزایش شفافیت و کاهش فساد در این حوزه و نیز توسعه شبکه‌های زیرساختی مانند فیبر نوری، اقدامات کلیدی تهران هوشمند در تحول دیجیتالی در حوزه زیرساختی هستند.
در تیرماه امسال، شاهد اجرای آزمایشی پارکینگ هوشمند در یکی از مناطق شهرداری تهران بودیم. آیا قرار است که این پروژه در کل شهر توسعه یابد؟
بله. قطعاً این پروژه در پهنه شهر به صورت گسترده انجام خواهد شد. علاوه بر این باید عرض کنم که مبحث پارکینگ هوشمند شهری یکی از موضوعاتی است که تقریباً در تمامی شهرهای هوشمند در سراسر جهان برای کنترل ترافیک، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا دنبال می‌شود. این پروژه در حال حاضر در منطقه دو تهران عملیاتی شده که در آن از به روز‌ترین فناوری‌ها مانند پردازش تصویر و هوش مصنوعی استفاده کرده‌ایم و دخالت نیروی انسانی را به حداقل رسانده‌ایم و ان‌شاءالله این پروژه به‌زودی در سایر مناطق نیز اجرا خواهد شد. مهم‌ترین مزیت این پروژه برای شهروندان را هم می‌توان سهولت استفاده از سرویس، حذف پارکبان و افزایش شفافیت در رزرو جای پارک و برطرف کردن دغدغه شهروندان در این زمینه دانست.
یکی از بزرگ‌ترین و دشوارترین پروژه‌های شهری در دو سال اخیر اجرای طرح ترافیک جدید و طرح کنترل آلودگی هوا بود، شما به واسطه سامانه «تهران من» به طور مستقیم درگیر اجرای این پروژه بودید، به تازگی این سامانه توانسته رکورد دو میلیون کاربر را پشت سر بگذارد، به‌عنوان آخرین پرسش درباره تهران من و اهمیت و کارکردهای آتی آن توضیحاتی بدهید.
سامانه «تهران من» که به نوعی حساب شهروندی است، ارائه خدماتش را از اواخر سال 96 آغاز کرد و انواع خدمات شهروندی از طرح ترافیک تا خدمات مربوط به شهرسازی را ارائه می‌دهد.
سامانه تهران من به نشانی my. tehran. ir از ابتدای راه‌اندازی، خدمات مربوط به طرح ترافیک سال 97 تهران را ارائه کرد که همچنان برای ثبت‌نام اشخاص و درج اطلاعات خودروها برای تردد در محدوده طرح ترافیک کاملاً فعال است. همچنین شهروندان می‌توانند اطلاعات مربوط به ترددهای خود را با جزییاتی مثل تاریخ، ساعت، دقیقه و ثانیه در سامانه مشاهده کنند. این سامانه به‌ویژه از ابتدای تیر ماه سال 98 که محدوده طرح زوج و فرد به محدوده کنترل آلودگی هوا تغییر پیدا کرده و میزبان طیف گسترده تری از شهروندان است و همان‌طور که اشاره کردید اکنون بیش از دو میلیون و صد هزار کاربر در این سامانه عضو هستند. در قسمت خدمات املاک و شهرسازی، استعلام آخرین وضعیت پرونده شهرسازی این امکان را به شهروند می‌دهد که بتواند با وارد کردن شماره پرونده شهرسازی خود آخرین وضعیت این پرونده در سامانه شهرسازی را مشاهده کند. شهروندان همچنین با وارد کردن شماره ملک و بلوک که در سند یا بر روی فیش عوارض نوسازی و پسماند وجود دارد، می‌توانند مشخصات ملک خود در پهنه‌بندی طرح تفصیلی را مشاهده کنند. همچنین اقدام مهمی که در این سامانه انجام شده، نمایش اطلاعات شهرسازی و از طریق مکان‌یابی روی نقشه است که شامل اطلاعاتی مانند پروانه، طرح تفصیلی، پهنه، رأی ماده صد، شورای معماری، کمیسیون ماده 7، وضعیت درختان، اطلاعات مهندسین و گزارش‌های مرحله‌ای و ابعاد باقی‌مانده پس از اصلاح در خصوص ملک مورد نظر را مشاهده کنند.
بخش بعدی خدمات در سامانه تهران من به پارک حاشیه‌ای اختصاص دارد. کاربران سامانه تهران من در قسمت داشبورد با انتخاب گزینه پارک حاشیه ای، وارد صفحه‌ای می‌شوند که در آن می‌توانند ابتدا محدوده مورد نظر خود در نقشه جستجو کرده و انتخاب کنند. سپس با مشخص کردن زمان و جایگاه دقیق پارک، وارد مرحله بعد شده و با توجه به زمان پارک در آن جایگاه، مبلغ محاسبه شده و امکان پرداخت اینترنتی آن به سادگی موجود بوده و فهرست تراکنش‌ها و بدهی‌ها نیز قابل مشاهده است.
خرید بلیت تک سفره مترو، دیگر امکانی است که در سامانه تهران من موجود است. شهروندان تهرانی که قصد سفر با مترو دارند می‌توانند با ورود به حساب شهروندی خود در سامانه تهران من، بلیت تک سفره مترو را خریداری کنند. برای این منظور کاربران با وارد شدن به صفحه ابتدایی تهران من و در قسمت داشبورد، می‌توانند با کلیک بر روی گزینه بلیت مترو و سپس انتخاب آیتم خرید بلیت تک‌سفره، پس از پرداخت مبلغ از حساب شهروندی خود، بارکد بلیت را بر روی گوشی تلفن همراه خود دریافت کرده و هنگام تردد در ایستگاه‌های مترو با قراردادن آن بر گیت‌های ورودی به راحتی از آن استفاده نمایند. در این امکان تازه، شهروند می‌تواند از تعداد بلیت‌های خریداری شده که استفاده شده یا هنوز استفاده نکرده‌اند نیز مطلع شود. به این ترتیب از شکل‌گیری صف‌های طولانی، انتظار مسافران برای خرید بلیت و پرداخت نقدی و اتلاف وقت جلوگیری خواهد شد. پرداخت عوارض سالیانه خودرو و ارتباط با 137 نیز از دیگر امکاناتی است که این سامانه ارائه می‌کند. ارتباطات فعلی سامانه تهران من به ثبت احوال، ثبت شرکت‌ها، سیمفا، پلیس، بانک، پست، عوارض خودرو، طرح ترافیک، املاک و شهرسازی، 137، کیف پول الکترونیک و پارکومتر موجب ارائه خدمات غیرحضوری در همه این حوزه‌ها در پروفایل شهروندی می‌شود.
این را باید اضافه کنم که چشم‌انداز سامانه تهران من بسیار گسترده است و می‌توان آن را جزء نخستین مصداق‌های شهر هوشمند به شمار آورد. «تهران من» به سامانه‌ای منسجم و پنجره‌ای واحد برای ارائه خدمات از سوی مدیریت شهری به شهروندان تبدیل خواهد شد. در بحث پشتیبانی هم همکاران من در مرکز تماس تهران من روزانه به بیش از 10 هزار تماس پاسخ می‌دهند. البته با توجه به حجم عملیاتی بالای این کار، در آینده‌ای نزدیک از هوش مصنوعی برای پاسخگویی به شهروندان استفاده خواهیم کرد.

محمد فرجود اگرچه انتصابش با حاشیه همراه بود اما به‌تدریج بر سازمان فاوا در شهرداری تهران مسلط شد تا هوشمند‌سازی شهر تهران را به‌عنوان دستور کار اصلی پیگیری کند. هوشمند‌سازی حوزه‌اي فرابخشی است که نه‌ با دستورالعمل‌های مرسوم به‌ثمر می‌نشیند و نه با واگرایی‌های موجود در نظام مدیریت شهری. یک سر در نگاهی نو مبتنی بر تحولات تکنولوژیک دارد و سري دیگر در اراده تمام ارکان شهرداری. موضوع شهر هوشمند به‌قدری از اهمیت برخوردار است که بسیاری بر این باورند تا این مسئله برای شهر تهران حل نشود، امکان برقراری سیاست اصلاحی دیگری وجود ندارد. گفت‌وگو با محمد فرجود در مورد باورهای شهرداری تهران درباره شهر هوشمند است.

اکنون نزدیک به 20 ماه از آغاز برنامه تهران هوشمند می‌گذرد. به‌عنوان سؤال نخست، می‌خواهم بدانم این برنامه تا چه‌اندازه عملیاتی شده است؟
ماهیت برنامه تهران هوشمند عملیاتی است؛ بدین معنا که برنامه‌ریزی و اجرا به صورت همزمان اتفاق افتاده و در این میان، با استفاده از بازخوردهایی که در فاز اجرایی دریافت می‌کنیم، روی برنامه‌ریزی در محورها و شاخص‌های عملکردی تصحیحاتی انجام می‌دهیم. در حال حاضر، 48 پروژه اصلی در فاز نخست برنامه تهران هوشمند انتخاب و تدوین شد که تعداد زیادی پروژه آزمایشی در حوزه شهر هوشمند برای تهران برنامه‌ریزی شده‌اند تا اثرات آن مورد ارزیابی قرار گرفته و به فاز عملیاتی وارد شوند.
در وضعیت کنونی شما هوشمندی شهر تهران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به‌طور کلی می‌توان گفت با اقدامات و پروژه‌هایی که به‌خصوص در یکی دو سال اخیر انجام شده است تهران در مسیر خوبی از لحاظ هوشمندی قرار گرفته و زیرساخت خوبی به لحاظ فناوری داریم که بعضاً در سطح منطقه کم نظیر است. امروز در حالی در مورد هوشمندی صحبت می‌کنیم که ضریب نفوذ خدمات پهن‌باند موبایل نسل 3 و 4 طی سال‌های اخیر به 82 درصد رسیده و شاهد رشد کاربران کسب‌وکارهای اینترنتی در کشور هستیم به‌طوری که تنها یکی از اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی بیش از 20 میلیون مشترک دارد. اما پتانسیل‌های موجود در این حوزه تنها در صورت همراهی حاکمیت محقق می‌شود و ما در مجموعه شهرداری و تهران هوشمند تلاش می‌کنیم تا ضمن اینکه کل مجموعه شهرداری را به سمت هوشمندی و تحول دیجیتال سوق دهیم، در عین حال برای کل بازیگران و نوآوران در حوزه شهر هوشمند زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. نقش پلتفرمی ایفا کرده و تمرکز خودمان را روی رفع موانع و دخالت حداقلی و در عین حال، تسهیل حداکثری برای ایفای نقش بخش خصوصی و حرکت به سمت هوشمندسازی قرار دهیم و در این زمینه، یکی از فرصت‌های طلایی ما تشکیل شورای راهبردی تهران هوشمند با ریاست شهردار تهران است.
شورای راهبردی تهران هوشمند در بهبود این وضعیت، چه نقشی را می‌تواند ایفا کند؟
شورای راهبردی نقش کلیدی سیاست‌گذاری و ایجاد هماهنگی را بر عهده دارد. در این راه، تشکیل شورای راهبردی تهران هوشمند به‌عنوان سیاست‌گذار اصلی شهر هوشمند در سطح شهرداری، کمک بزرگی در زمینه تعیین مسیر حرکت بر مبنای اولویت‌ها و ایجاد یکپارچگی و وحدت رویه بین مجموعه‌های شهرداری خواهد بود و امکان افزایش تعامل و همکاری بین بخشی با ذی‌نفعان برون شهرداری نظیر نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی و نهادهای صنفی و بین‌المللی را نیز
افزایش می‌دهد.
تاکنون استارتاپ‌ها و گروه‌های نوآور با موانع زیادی در راه تجاری‌سازی ایده‌ها و راهکارهای خودشان مواجه بوده‌اند. شهرداری تا چه حد توانسته است در دوره جدید در مسیر کاهش و حذف این موانع گام بردارد؟
خوشبختانه این‌روزها، ادبیات نوآوری در حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان گسترش یافته و تب نوآوری داغ است و به عقیده من، این امر می‌تواند گره‌گشای وضعیت کنونی کشور باشد. ما در مجموعه شهرداری تهران با هدف حل چالش‌های شهری و افزایش کیفیت زندگی شهری، با نگاهی حمایتی و به منظور برطرف کردن مشکلات کسب و کارهای دانش‌بنیان و نوآور برای اولین‌بار اقدام به تدوین ضوابط مشوق‌هایی جهت «حمایت و هدایت از کسب و کارهای نوآور و دانش‌بنیان» نموده‌ایم که ان شاالله به‌زودی مراحل قانونی آن نیز طی خواهد شد. البته در این میان اقدامات مختلف دیگری را نیز انجام داده‌ایم. به‌طور مثال، یکی از مشکلات کسب و کارهای دانش‌بنیان، عدم شناخت کافی از بازار بزرگ موجود در شهرداری برای برطرف کردن نیازها بود و ما برای برطرف کردن این نیاز، اقدام به برگزاری رویدادهای «تهران نوآور» یا همان Inno Tehran کرده‌ایم تا طی آن شهرداری نیازهای خود را به ارائه‌دهندگان راهکارها و صاحبان فناوری منتقل کند و در این راستا تاکنون بیش از صد پیشنهاد نوآورانه دریافت و ارزیابی کرده‌ایم. موضوع تسهیل استقرار فیزیکی کسب و کارها نیز همواره یکی دیگر از دغدغه‌های تیم‌های استارتاپی و نوآور بوده است که برای حل این مشکل، اقدام به شناسایی فضاهای بلااستفاده و تغییر کاربری آنها کرده‌ایم تا در قالب «مراکز فناوری‌های هوشمند شهری» میزبان تیم‌های نوآوری باشیم که محصولات و خدمات هوشمند شهری ارائه می‌دهند و می‌توانند بخشی از چالش‌های شهرداری یا شهر تهران را مرتفع کنند. نمونه‌ای از این مراکز در ابتدای سال جاری با همکاری پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف در منطقه ۹ تهران راه‌اندازی شد و چند مرکز دیگر نیز طی سال جاری افتتاح خواهند شد. علاوه بر این، تسهیل استقرار تیم‌های نوآور در پهنه‌های مختلف شهری را نیز دنبال می‌کنیم. مبحث نوآوری باز و فراهم شدن امکان طرح مسائل و راه‌حل‌ها از طریق پلتفرم «باهم» و همچنین، آزادسازی داده‌های شهرداری برای بهره‌برداری استارتاپ‌ها از دیگر اقداماتی هستند که در راستای حل چالش‌های تیم‌های استارتاپی و نوآور ارائه شده‌اند.
به آزادسازی داده‌ها اشاره کردید. در برنامه تهران هوشمند، چقدر داده‌ها اهمیت دارند و بهره‌برداری از آن عملیاتی شده است؟
داده‌ها در شهر هوشمند نقشی مانند نقش خون در بدن انسان را دارند و این امر در تجربه تمامی شهرهایی که به سمت هوشمندسازی حرکت کرده و به توفیقاتی دست یافته‌اند، کاملاً مشخص است. ما در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران برای افزایش بهره‌برداری از داده، چندین اقدام مشخص را دنبال می‌کنیم. یکی از این اقدامات، آزادسازی داده‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی در سایت داده‌نمای شهرداری است که در دوره جدید مدیریت شهری آن بیش از 430 مجموعه داده بارگذاری شده و به صورت آزاد و رایگان در اختیار عموم قرار گرفته است. موضوع بعدی، سامانه شفافیت است که در آن، مجموعه‌ای از گزارش‌های عملکردی بخش‌های مختلف شهرداری تهران قرار داده شده است و تمامی شهروندان می‌توانند بدون هیچ گونه محدودیتی به آن دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، ایجاد درگاه ارائه خدمات داده محور شهرداری در قالب درگاه‌های استاندارد برنامه‌ریزی (API) که برای اولین بار در کشور توسط یک نهاد عمومی اتفاق افتاد، یک گام عملیاتی دیگر برای برطرف کردن نیاز استارتاپ‌ها به دسترسی به داده‌های حاکمیتی برای ارائه سرویس بوده است. البته ما در این مورد تنها به آزادسازی API‌ها بسنده نکرده و تاکنون دو دوره چالش برنامه‌نویسی (هکاتون) برگزار کرده و از تیم‌های نوآور دعوت کرده‌ایم تا با استفاده از API‌های ما راهکارهای نوآورانه جهت ارائه خدمات به شهروندان ارائه نمایند که خروجی این چالش‌ها هم انصافاً به سرویس‌های خوبی منجر شده است.
اخیراً با تلاش مجموعه سازمان فاوای شهرداری انتخابات شورایاری‌ها به صورت الکترونیکی برگزار شد؛ چه عواملی در برگزاری الکترونیکی این انتخابات دخیل بودند؟
برگزاری این انتخابات در وهله اول نتیجه اعتماد به فناوری و نوآوری در ارائه خدمت و در وهله دوم، نتیجه هم‌افزایی و هماهنگی گسترده میان معاونت فرهنگی و اجتماعی، سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، شهرداران، معاونین و مدیران مناطق 22 گانه شهرداری و مرکز توسعه دولت الکترونیک وزارت کشور بود. همان‌طور که شما هم در جریان هستید، برای نخستین بار در سطح شهر تهران رأی‌گیری در هزارو ۶۳۱ شعبه اخذ رأی با صندوق‌های الکترونیکی انجام شد و با وجود سطح گسترده رأی‌گیری، بدون هیچ‌گونه چالشی که روند انتخابات را مختل کند به اتمام رسید که مهم‌ترین دستاورد آن سرعت، دقت و سهولت در کلیه فرایندهای انتخابات بود. به نظرم، این امر تجربه بزرگی بود که تکرار مجدد آن در انتخابات پیش رو در مجلس شورای اسلامی هم نیازمند اعتماد دوباره به فناوری و همچنین باور به آمادگی الکترونیکی شهروندان است.
برای افزایش چابکی و هوشمندسازی مجموعه‌های درون شهرداری تهران، چه برنامه‌ها و اقداماتی در تهران هوشمند در نظر گرفته شده است؟
اولویت اول ما در سال‌های ابتدایی برنامه تهران هوشمند همین است. لزوم هوشمندسازی و تحول دیجیتالی واقعیتی غیرقابل انکار است که تمامی سازمان‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی را دچار دگرگونی کرده است. در مجموعه شهرداری، ترجمان افزایش چابکی و تحول دیجیتالی را می‌توان مهاجرت از مجموعه‌های غیرمتمرکز مأموریت‌محور به مجموعه‌ای شهروندمحور و یکپارچه دانست که نیازمند هوشمندسازی در سه سطح فرهنگی، ساختاری و زیرساختی است.
در حوزه زیرساخت تحول دیجیتالی، چه برنامه‌ها و اقداماتی در نظر گرفته شده است؟
ما برای تحقق دیجیتالی در حوزه زیرساختی، پروژه‌های متعددی را در دستور کار قرار داده‌ایم. تحقق امضاء الکترونیک با هدف حذف کاغذ و افزایش سرعت فرآیندهای اداری، داشبوردهای مدیریتی داده محور برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری داده‌محور در حل مسائل، استقرار سامانه‌های یکپارچه مدیریت منابع مانند منابع انسانی و مالی در گستره مناطق، سازمان‌ها و شرکت‌های شهرداری، الکترونیکی کردن صورت وضعیت‌های پیمانکاران خدماتی شهرداری تهران و همچنین هوشمندسازی خدمات شهرسازی با هدف افزایش شفافیت و کاهش فساد در این حوزه و نیز توسعه شبکه‌های زیرساختی مانند فیبر نوری، اقدامات کلیدی تهران هوشمند در تحول دیجیتالی در حوزه زیرساختی هستند.
در تیرماه امسال، شاهد اجرای آزمایشی پارکینگ هوشمند در یکی از مناطق شهرداری تهران بودیم. آیا قرار است که این پروژه در کل شهر توسعه یابد؟
بله. قطعاً این پروژه در پهنه شهر به صورت گسترده انجام خواهد شد. علاوه بر این باید عرض کنم که مبحث پارکینگ هوشمند شهری یکی از موضوعاتی است که تقریباً در تمامی شهرهای هوشمند در سراسر جهان برای کنترل ترافیک، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا دنبال می‌شود. این پروژه در حال حاضر در منطقه دو تهران عملیاتی شده که در آن از به روز‌ترین فناوری‌ها مانند پردازش تصویر و هوش مصنوعی استفاده کرده‌ایم و دخالت نیروی انسانی را به حداقل رسانده‌ایم و ان‌شاءالله این پروژه به‌زودی در سایر مناطق نیز اجرا خواهد شد. مهم‌ترین مزیت این پروژه برای شهروندان را هم می‌توان سهولت استفاده از سرویس، حذف پارکبان و افزایش شفافیت در رزرو جای پارک و برطرف کردن دغدغه شهروندان در این زمینه دانست.
یکی از بزرگ‌ترین و دشوارترین پروژه‌های شهری در دو سال اخیر اجرای طرح ترافیک جدید و طرح کنترل آلودگی هوا بود، شما به واسطه سامانه «تهران من» به طور مستقیم درگیر اجرای این پروژه بودید، به تازگی این سامانه توانسته رکورد دو میلیون کاربر را پشت سر بگذارد، به‌عنوان آخرین پرسش درباره تهران من و اهمیت و کارکردهای آتی آن توضیحاتی بدهید.
سامانه «تهران من» که به نوعی حساب شهروندی است، ارائه خدماتش را از اواخر سال 96 آغاز کرد و انواع خدمات شهروندی از طرح ترافیک تا خدمات مربوط به شهرسازی را ارائه می‌دهد.
سامانه تهران من به نشانی my. tehran. ir از ابتدای راه‌اندازی، خدمات مربوط به طرح ترافیک سال 97 تهران را ارائه کرد که همچنان برای ثبت‌نام اشخاص و درج اطلاعات خودروها برای تردد در محدوده طرح ترافیک کاملاً فعال است. همچنین شهروندان می‌توانند اطلاعات مربوط به ترددهای خود را با جزییاتی مثل تاریخ، ساعت، دقیقه و ثانیه در سامانه مشاهده کنند. این سامانه به‌ویژه از ابتدای تیر ماه سال 98 که محدوده طرح زوج و فرد به محدوده کنترل آلودگی هوا تغییر پیدا کرده و میزبان طیف گسترده تری از شهروندان است و همان‌طور که اشاره کردید اکنون بیش از دو میلیون و صد هزار کاربر در این سامانه عضو هستند. در قسمت خدمات املاک و شهرسازی، استعلام آخرین وضعیت پرونده شهرسازی این امکان را به شهروند می‌دهد که بتواند با وارد کردن شماره پرونده شهرسازی خود آخرین وضعیت این پرونده در سامانه شهرسازی را مشاهده کند. شهروندان همچنین با وارد کردن شماره ملک و بلوک که در سند یا بر روی فیش عوارض نوسازی و پسماند وجود دارد، می‌توانند مشخصات ملک خود در پهنه‌بندی طرح تفصیلی را مشاهده کنند. همچنین اقدام مهمی که در این سامانه انجام شده، نمایش اطلاعات شهرسازی و از طریق مکان‌یابی روی نقشه است که شامل اطلاعاتی مانند پروانه، طرح تفصیلی، پهنه، رأی ماده صد، شورای معماری، کمیسیون ماده 7، وضعیت درختان، اطلاعات مهندسین و گزارش‌های مرحله‌ای و ابعاد باقی‌مانده پس از اصلاح در خصوص ملک مورد نظر را مشاهده کنند.
بخش بعدی خدمات در سامانه تهران من به پارک حاشیه‌ای اختصاص دارد. کاربران سامانه تهران من در قسمت داشبورد با انتخاب گزینه پارک حاشیه ای، وارد صفحه‌ای می‌شوند که در آن می‌توانند ابتدا محدوده مورد نظر خود در نقشه جستجو کرده و انتخاب کنند. سپس با مشخص کردن زمان و جایگاه دقیق پارک، وارد مرحله بعد شده و با توجه به زمان پارک در آن جایگاه، مبلغ محاسبه شده و امکان پرداخت اینترنتی آن به سادگی موجود بوده و فهرست تراکنش‌ها و بدهی‌ها نیز قابل مشاهده است.
خرید بلیت تک سفره مترو، دیگر امکانی است که در سامانه تهران من موجود است. شهروندان تهرانی که قصد سفر با مترو دارند می‌توانند با ورود به حساب شهروندی خود در سامانه تهران من، بلیت تک سفره مترو را خریداری کنند. برای این منظور کاربران با وارد شدن به صفحه ابتدایی تهران من و در قسمت داشبورد، می‌توانند با کلیک بر روی گزینه بلیت مترو و سپس انتخاب آیتم خرید بلیت تک‌سفره، پس از پرداخت مبلغ از حساب شهروندی خود، بارکد بلیت را بر روی گوشی تلفن همراه خود دریافت کرده و هنگام تردد در ایستگاه‌های مترو با قراردادن آن بر گیت‌های ورودی به راحتی از آن استفاده نمایند. در این امکان تازه، شهروند می‌تواند از تعداد بلیت‌های خریداری شده که استفاده شده یا هنوز استفاده نکرده‌اند نیز مطلع شود. به این ترتیب از شکل‌گیری صف‌های طولانی، انتظار مسافران برای خرید بلیت و پرداخت نقدی و اتلاف وقت جلوگیری خواهد شد. پرداخت عوارض سالیانه خودرو و ارتباط با 137 نیز از دیگر امکاناتی است که این سامانه ارائه می‌کند. ارتباطات فعلی سامانه تهران من به ثبت احوال، ثبت شرکت‌ها، سیمفا، پلیس، بانک، پست، عوارض خودرو، طرح ترافیک، املاک و شهرسازی، 137، کیف پول الکترونیک و پارکومتر موجب ارائه خدمات غیرحضوری در همه این حوزه‌ها در پروفایل شهروندی می‌شود.
این را باید اضافه کنم که چشم‌انداز سامانه تهران من بسیار گسترده است و می‌توان آن را جزء نخستین مصداق‌های شهر هوشمند به شمار آورد. «تهران من» به سامانه‌ای منسجم و پنجره‌ای واحد برای ارائه خدمات از سوی مدیریت شهری به شهروندان تبدیل خواهد شد. در بحث پشتیبانی هم همکاران من در مرکز تماس تهران من روزانه به بیش از 10 هزار تماس پاسخ می‌دهند. البته با توجه به حجم عملیاتی بالای این کار، در آینده‌ای نزدیک از هوش مصنوعی برای پاسخگویی به شهروندان استفاده خواهیم کرد.