صنایع هنوز برای ورود و توسعه 5G آماده نیستند
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از اولین جاهایی است که وارد بحث تحقیقاتی درخصوص 5G در ایران شده و هم‌اکنون وظیفه ریل‌گذاری برای ورود 5G به ایران را در دستور کار دارد. در همین راستا با محمد اکبری از اعضای هیئت‌علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و مجری پروژه «طراحی و پیاده‌سازی شبکه‌های خودسازمانده با رویکرد 5G»درباره 5G و وضعیت آن در جهان و ایران به گفت‌وگو نشستیم. در ادامه این گفت‌وگو را بخوانید.
برای اینکه بحث درباره 5G را شروع کنیم می‌خواهیم قبلش نگاهی به گذشته بیندازیم. رفتار حاکمیتی ما در زمان ورود نسل چهارم شبکه ارتباط موبایلی چگونه بود؟ آیا توانسته بودیم واکنش مناسبی به آن نشان دهیم و از فرصت‌ها و بازارهایی که حول آن ایجاد شده بود به‌موقع و به اندازه کافی بهره ببریم؟
در ارتباط با این موضوع که آیا در زمان ظهور 4G توانستیم از فرصت استفاده کنیم یا نه، می‌شود گفت که نتیجه کار در مجموع مثبت بوده و ما توانستيم از فرصت‌های تجاری موجود در اطراف 4G استفاده کنیم. اپراتورها به‌موقع سیستم‌های خودشان را ارتقا دادند و توانستیم از فرصت 4G برای ارائه پهن‌باندی که در قالب 4G قابل ارائه بوده استفاده کنیم و آن را در اختیار مشترکان قرار دهیم. از آنجایی که اپراتورها هم می‌خواستند این سرویس را در اختیار مشترکان‌شان قرار دهند، به دلیل اینکه از نظر بازار توجیه داشت به این سمت حرکت کردند و دیديم که خیلی هم از آن در جامعه استقبال شد و الان هم توسعه آن را به خوبی می‌بینیم؛ اینکه 4G سرتاسر کشور را فراگرفته است. همه اینهایی که گفتیم در بخش ارائه سرویس بود. اما اگر منظور از استفاده از فرصت‌های حول و حوش 4G این است که آیا ما با فناوری 4G همراه شدیم و توانستیم سهمی از بازار فناوری LTE داشته باشیم، پاسخ منفی است. یعنی ما آنچنان سهمی از بازار ادوات و تجهیزات LTE و 4G نداریم. اما داستان درباره 5G کمی متفاوت است.
چه تفاوتی وجود دارد؟
وضعیت برای 5G از این جهت متفاوت است که اساسا ساختار آن با 4G و LTE متفاوت است. در واقع 5G شبکه‌ای است که اصولا به لحاظ ساختاری متفاوت و یک شبکه نرم‌افزاری است و به نوعی قابل برنامه‌ریزی تعریف می‌شود. به‌خصوص در بخش هسته آن کاملا انعطاف‌پذیر است و ساختار کاملا متفاوتی نسبت به نسل‌های ماقبل خود دارد. همین انعطاف‌پذیری و قابل برنامه‌ریزی بودن آن در ابعاد مختلف فناوری این فرصت را به ما می‌دهد تا سهم بیشتری در بحث مشارکت در فناوری آن داشته باشیم. ضمن اینکه سرویس‌هایی که ذیل 5G ارائه می‌شود، کاملا متفاوت است. یعنی اگر در نسل‌های قبل سرویس‌هایي نظیر انتقال صدا، پیامک و بعد انتقال داده را داشتیم اما در 5G چیزی فراتر از این داریم. 5G می‌تواند به صنایعي که ما اصطلاحا آنها را صنایع عمودی می‌نامیم هم سرویس خاص با مشخصات اختصاصی که مورد نظر آن صنعت خاص هست ارائه بدهد.
با توجه به تحولی که 5G در مباحث ارتباطات ایجاد می‌کند، می‌خواهم بدانم برنامه ما برای ورود و توسعه این نسل جدید چیست و قرار است چه کاری انجام دهیم؟
برای اینکه به این سؤال شما پاسخ بدهم، اول باید به این نکته بپردازم که در اسناد بالادستی ما درباره نسل جدید شبکه تلفن همراه چه تصمیمي گرفته شده و به چه نکاتی اشاره شده است؟ در سند راهبردی برنامه ششم، موضوع رصد فناوری‌های پیشرفته و تولید محصولات بومی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آمده است. اما اگر بخواهیم خیلی جزئی‌تر به آن بپردازیم موضوع رصد، پژوهش و ارتقاي دانش در فناوری‌های نوین نسل چهارم و پنجم تلفن‌های همراه است. اما برای اینکه بدانیم دنیا در کجای این داستان قرار دارد باید بدانیم که از سال‌های قبل در مجامع دانشگاهی، علمی و تحقیقاتی مطرح بوده و مراحل استانداردسازی آن هم طی شده است و الان دیگر در دسترس بخشی از کاربران قرار دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که 5G تا ۲۰۳۵ علاوه بر اینکه سهم خودش از بازار را کسب خواهد کرد، می‌تواند ۱۲.۳ تریلیون دلار در سرتاسر جهان و در صنایع مختلف گردش مالی ایجاد کند که بخش زیادی از این گردش مالی در بخش تجهیزات است و بخش دیگرش هم درباره سرویس‌های ICT است. در واقع پیش‌بینی می‌شود که فقط اپراتورها تا سال ۲۰۲۶ با افزایش درآمد ۳۴ تا ۳۶ درصدی در بخش خدمات مواجه شوند و تا این
سال ۵۸۲ میلیارد دلار تنها از محل خدمات 5G درآمد داشته باشند. اما در حال حاضر و با توجه به آمار پایانی سال ۲۰۱۹ می‌توان گفت ۲۹۳ اپراتور در ۹۸ کشور جهان برای ارائه خدمات 5G فعال هستند. همچنین ۶۰۰ مورد دمو، تست و ترایال در سرتاسر جهان انجام شده است. ۵۴ اپراتور در ۳۱ کشور دنیا از فناوری‌های 5G که طبق استانداردسازی بوده، در شبکه واقعی خودشان استفاده کرده‌اند. همچنین ۳۵ اپراتور سرویس‌های 5G را منطبق با استانداردها راه‌اندازی کردند و الان در حال ارائه خدمت به مشترکان هستند. بنابراین معلوم می‌شود که بحث در بخش جهانی بسیار جدی است و اپراتورها در حال ارائه خدمات به مشتری‌های خودشان هستند. در کشور ما هم از سال‌ها قبل دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها وارد حوزه تحقیقات 5G شده‌اند. ما در بحث‌های علمی و دانشگاهی سهم خوبی در انتشار مقالات و کتاب و اسناد فنی داشته‌ایم. در ارتباط با دانش و فناوری در مباحث نوینی که نقش زیرساخت‌گونه برای توسعه 5G دارند مثل مجازی‌سازی توابع شبکه و شبکه‌های نرم‌افزارمحور (NFV/SDN)، محاسبات ابری (Cloud Computing) و همچنین توسعه و تولید برنامه‌های کاربردی که به کاربران سرویس‌های مطلوب و خاص مورد انتظار
آنها را می‌دهد پیشرفت‌های خوبی داشتیم. اما در بخش‌های مرتبط با فناوری و تجهیزاتی که مرتبط با 5G است، مثلا بخش دسترسی رادیویی 5G که اصطلاحا New Radio گفته می‌شود، خیلی توسعه و پیشرفتی از منظر فناوری ساخت نداشته‌ایم. البته در این زمینه هم پتانسیلهای خوبی در کشور وجود دارد. شرکت‌های دانش‌بنیان و با تجربه‌ای در این زمینه داریم.
الان دیگر کم‌کم موضوع و اهمیت 5G برای خیلی‌ها روشن شده و به این سمت در حرکت هستند و شرکت‌های دانش‌بنیان هم در حال واردشدن به این حوزه هستند تا بتوانیم آن بخش از حوزه تحقیقات را به فناوری تبدیل کنیم.
بزرگ‌ترین چالش در مسیر توسعه 5G در ایران را چه می‌دانید؟
چالش‌هایی را که هنگام ورود و توسعه 5G در ایران وجود دارد، می‌شود در چهار حوزه دسته‌بندی کرد. اول از همه چالش‌های زیرساختی است. یعنی زیرساخت‌های رادیویی که در سرتاسر کشور وجود دارند برای ارائه خدمات 5G باید توسعه پیدا کنند. در موضوع 5G ما بحث سلول‌های کوچک یا Small Cellها را داریم که برای ورود 5G به ایران باید موضوع راه‌اندازی و توسعه آنها در سرتاسر کشور مورد توجه واقع شود. طبیعتا زیرساخت شبکه رادیویی ما هم باید به سمت زیرساخت شبکه رادیویی ابری و نرم‌افزاری حرکت کند. مقرراتی هم در این حوزه‌ها باید تدوین شود. چراکه ما فضای جدیدی داریم و مسائلی مثل اپراتور میزبان بی‌طرف، میکرواپراتورها و همچنین تغییراتی که بايد در مبلمان شهری ایجاد شود هم از دیگر تمهیداتی است که در این مسیر باید اندیشیده شود. همه این مسائل با هم در حوزه زیرساخت قرار می‌گیرند که اولین چالش جدی در راه ورود و توسعه 5G در ایران محسوب می‌شود. چالش دوم درواقع مربوط به زیرساخت‌های انتقال و هسته شبکه است. اصولا شبکه بک‌هال، فرانت‌هال و همچنین نیازمندی‌هایی که برای 5G داریم، باید توسعه پیدا کند. فناوری‌های جدیدی مثل شبکه‌های نرم‌افزاری و همچنین
بحث‌های مجازی‌سازی از جمله نیازهای شبکه 5G است که اگر بخواهیم از همه سرویس‌ها و ظرفیت‌های 5G استفاده کنیم باید اینها را در بخش زیرساخت انتقال و هسته شبکه در اختیار داشته باشیم. سومین چالش درباره توسعه بازار و کسب‌وکار است. همان‌طور که گفتم سرویس‌های متنوعی در 5G عرضه می‌شود و باید صنایع ما یا همان صنایع عمودی نسبت به سرویس‌هایی که 5G به آنها ارائه می‌کند، آگاه شوند. ما می‌توانیم به صنایع مختلف با توجه به نیازشان سرویسی را که می‌خواهند ارائه کنیم؛ خدماتی مثل تأخیر در ارائه سرویس، تعداد کاربرانی که می‌توانند به شبکه‌شان متصل شوند، حجم اطلاعاتی که می‌توانند دانلود کنند یا در شبکه تبادل کنند. همه این اطلاعات هم باید برای این صنایع مشخص شود و هم ما باید از آنها آگاه شویم. پس موضوع توسعه کسب‌وکارها موضوع مهمی است. ما در این حوزه باید مقررات لازم را هم تدوین کنیم چون در این بخش خلأهایی هم احساس می‌شود. چهارمین چالشی که در این مسیر وجود دارد و موضوع بسیار مهمی هم هست، بحث طیف فرکانسی است؛ باید اپراتورها برای ارائه خدمات به بخشی از طیف فرکانسی که مورد نیاز 5G است، دسترسی داشته باشند. همچنین قوانین مرتب با آن وضع
شوند. همان‌طور که مستحضر هستید زیر شش گیگاهرتز و بالای شش گیگاهرتز پهنای باندهایی در نظر گرفته شده برای 5G که اینها باید آزادسازی و واگذار شوند. موضوع مهمی که در 5G باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث اشتراک‌گذاری و مدیریت طیف است. یعنی این‌گونه نیست که طیف فرکانسی در اختیار یک اپراتور قرار بگیرد و به صورت انحصاری از آن استفاده کند. بلکه در بحث 5G موضوع اشتراک‌گذاری طیف و استفاده از طیف توسط چندین ارائه‌دهنده سرویس موضوعی است که در 5G مطرح است. اینها موضوعاتی هستند که در چالش طیف فرکانسی باید به آنها پرداخته شود.
فکر می‌کنید صنایع ما تا چه میزان برای ورود 5G آماده هستند؟
در حال حاضر شاید واقعا وضعیت خوبی در این حوزه نداشته باشیم. اما صنایع بسیار مهم و فعالی همچون صنعت نفت و پتروشیمی، ذوب‌آهن و خودروسازی و ماشین‌آلات کشاورزی داریم که پتانسیل بالایی برای توسعه 5G در حوزه صنعت ایجاد می‌کنند.
منتها باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد. همان‌طور که در بالا هم گفتم یکی از چالش‌ها در این زمینه همین است و باید در این راستا به صنایع آموزش داده و فرایند آگاه‌سازی آنها انجام شود. چیزی که در این زمینه خیلی کمک‌کننده است بسترهای تست یا ترایال‌هاست. کار بسترهای تست این است که خدماتی که در صنایع مختلف قابل ارائه هستند در این بسترها راه‌اندازی می‌شوند و مزایای آنها به صاحبان صنایع نشان داده مي‌شود تا آنها به سرمایه‌گذاری علاقه‌مند شوند. اگر آنها به این موضوع علاقه‌مند شوند و آینده و منافع بلند‌مدت خودشان را در این زمینه ببینند، آن وقت توسعه آن راحت صورت می‌گيرد. پیش‌بینی‌اي که در این زمینه در دنیا صورت گرفته این است که تا ۲۰۲۶ بیشترین بخش‌هایی که در بازار 5G سهم خواهند داشت، بخش‌های انرژی و صنایع هستند. یعنی چیزی حدود ۱۹ درصد بازار 5G متعلق به بازار انرژی و حدود ۱۸ درصد هم سهم صنایع مختلف تولید تجهیزات از بازار 5G است.
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از اولین جاهایی است که وارد بحث تحقیقاتی درخصوص 5G در ایران شده و هم‌اکنون وظیفه ریل‌گذاری برای ورود 5G به ایران را در دستور کار دارد. در همین راستا با محمد اکبری از اعضای هیئت‌علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و مجری پروژه «طراحی و پیاده‌سازی شبکه‌های خودسازمانده با رویکرد 5G»درباره 5G و وضعیت آن در جهان و ایران به گفت‌وگو نشستیم. در ادامه این گفت‌وگو را بخوانید.
برای اینکه بحث درباره 5G را شروع کنیم می‌خواهیم قبلش نگاهی به گذشته بیندازیم. رفتار حاکمیتی ما در زمان ورود نسل چهارم شبکه ارتباط موبایلی چگونه بود؟ آیا توانسته بودیم واکنش مناسبی به آن نشان دهیم و از فرصت‌ها و بازارهایی که حول آن ایجاد شده بود به‌موقع و به اندازه کافی بهره ببریم؟
در ارتباط با این موضوع که آیا در زمان ظهور 4G توانستیم از فرصت استفاده کنیم یا نه، می‌شود گفت که نتیجه کار در مجموع مثبت بوده و ما توانستيم از فرصت‌های تجاری موجود در اطراف 4G استفاده کنیم. اپراتورها به‌موقع سیستم‌های خودشان را ارتقا دادند و توانستیم از فرصت 4G برای ارائه پهن‌باندی که در قالب 4G قابل ارائه بوده استفاده کنیم و آن را در اختیار مشترکان قرار دهیم. از آنجایی که اپراتورها هم می‌خواستند این سرویس را در اختیار مشترکان‌شان قرار دهند، به دلیل اینکه از نظر بازار توجیه داشت به این سمت حرکت کردند و دیديم که خیلی هم از آن در جامعه استقبال شد و الان هم توسعه آن را به خوبی می‌بینیم؛ اینکه 4G سرتاسر کشور را فراگرفته است. همه اینهایی که گفتیم در بخش ارائه سرویس بود. اما اگر منظور از استفاده از فرصت‌های حول و حوش 4G این است که آیا ما با فناوری 4G همراه شدیم و توانستیم سهمی از بازار فناوری LTE داشته باشیم، پاسخ منفی است. یعنی ما آنچنان سهمی از بازار ادوات و تجهیزات LTE و 4G نداریم. اما داستان درباره 5G کمی متفاوت است.
چه تفاوتی وجود دارد؟
وضعیت برای 5G از این جهت متفاوت است که اساسا ساختار آن با 4G و LTE متفاوت است. در واقع 5G شبکه‌ای است که اصولا به لحاظ ساختاری متفاوت و یک شبکه نرم‌افزاری است و به نوعی قابل برنامه‌ریزی تعریف می‌شود. به‌خصوص در بخش هسته آن کاملا انعطاف‌پذیر است و ساختار کاملا متفاوتی نسبت به نسل‌های ماقبل خود دارد. همین انعطاف‌پذیری و قابل برنامه‌ریزی بودن آن در ابعاد مختلف فناوری این فرصت را به ما می‌دهد تا سهم بیشتری در بحث مشارکت در فناوری آن داشته باشیم. ضمن اینکه سرویس‌هایی که ذیل 5G ارائه می‌شود، کاملا متفاوت است. یعنی اگر در نسل‌های قبل سرویس‌هایي نظیر انتقال صدا، پیامک و بعد انتقال داده را داشتیم اما در 5G چیزی فراتر از این داریم. 5G می‌تواند به صنایعي که ما اصطلاحا آنها را صنایع عمودی می‌نامیم هم سرویس خاص با مشخصات اختصاصی که مورد نظر آن صنعت خاص هست ارائه بدهد.
با توجه به تحولی که 5G در مباحث ارتباطات ایجاد می‌کند، می‌خواهم بدانم برنامه ما برای ورود و توسعه این نسل جدید چیست و قرار است چه کاری انجام دهیم؟
برای اینکه به این سؤال شما پاسخ بدهم، اول باید به این نکته بپردازم که در اسناد بالادستی ما درباره نسل جدید شبکه تلفن همراه چه تصمیمي گرفته شده و به چه نکاتی اشاره شده است؟ در سند راهبردی برنامه ششم، موضوع رصد فناوری‌های پیشرفته و تولید محصولات بومی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آمده است. اما اگر بخواهیم خیلی جزئی‌تر به آن بپردازیم موضوع رصد، پژوهش و ارتقاي دانش در فناوری‌های نوین نسل چهارم و پنجم تلفن‌های همراه است. اما برای اینکه بدانیم دنیا در کجای این داستان قرار دارد باید بدانیم که از سال‌های قبل در مجامع دانشگاهی، علمی و تحقیقاتی مطرح بوده و مراحل استانداردسازی آن هم طی شده است و الان دیگر در دسترس بخشی از کاربران قرار دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که 5G تا ۲۰۳۵ علاوه بر اینکه سهم خودش از بازار را کسب خواهد کرد، می‌تواند ۱۲.۳ تریلیون دلار در سرتاسر جهان و در صنایع مختلف گردش مالی ایجاد کند که بخش زیادی از این گردش مالی در بخش تجهیزات است و بخش دیگرش هم درباره سرویس‌های ICT است. در واقع پیش‌بینی می‌شود که فقط اپراتورها تا سال ۲۰۲۶ با افزایش درآمد ۳۴ تا ۳۶ درصدی در بخش خدمات مواجه شوند و تا این
سال ۵۸۲ میلیارد دلار تنها از محل خدمات 5G درآمد داشته باشند. اما در حال حاضر و با توجه به آمار پایانی سال ۲۰۱۹ می‌توان گفت ۲۹۳ اپراتور در ۹۸ کشور جهان برای ارائه خدمات 5G فعال هستند. همچنین ۶۰۰ مورد دمو، تست و ترایال در سرتاسر جهان انجام شده است. ۵۴ اپراتور در ۳۱ کشور دنیا از فناوری‌های 5G که طبق استانداردسازی بوده، در شبکه واقعی خودشان استفاده کرده‌اند. همچنین ۳۵ اپراتور سرویس‌های 5G را منطبق با استانداردها راه‌اندازی کردند و الان در حال ارائه خدمت به مشترکان هستند. بنابراین معلوم می‌شود که بحث در بخش جهانی بسیار جدی است و اپراتورها در حال ارائه خدمات به مشتری‌های خودشان هستند. در کشور ما هم از سال‌ها قبل دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها وارد حوزه تحقیقات 5G شده‌اند. ما در بحث‌های علمی و دانشگاهی سهم خوبی در انتشار مقالات و کتاب و اسناد فنی داشته‌ایم. در ارتباط با دانش و فناوری در مباحث نوینی که نقش زیرساخت‌گونه برای توسعه 5G دارند مثل مجازی‌سازی توابع شبکه و شبکه‌های نرم‌افزارمحور (NFV/SDN)، محاسبات ابری (Cloud Computing) و همچنین توسعه و تولید برنامه‌های کاربردی که به کاربران سرویس‌های مطلوب و خاص مورد انتظار
آنها را می‌دهد پیشرفت‌های خوبی داشتیم. اما در بخش‌های مرتبط با فناوری و تجهیزاتی که مرتبط با 5G است، مثلا بخش دسترسی رادیویی 5G که اصطلاحا New Radio گفته می‌شود، خیلی توسعه و پیشرفتی از منظر فناوری ساخت نداشته‌ایم. البته در این زمینه هم پتانسیلهای خوبی در کشور وجود دارد. شرکت‌های دانش‌بنیان و با تجربه‌ای در این زمینه داریم.
الان دیگر کم‌کم موضوع و اهمیت 5G برای خیلی‌ها روشن شده و به این سمت در حرکت هستند و شرکت‌های دانش‌بنیان هم در حال واردشدن به این حوزه هستند تا بتوانیم آن بخش از حوزه تحقیقات را به فناوری تبدیل کنیم.
بزرگ‌ترین چالش در مسیر توسعه 5G در ایران را چه می‌دانید؟
چالش‌هایی را که هنگام ورود و توسعه 5G در ایران وجود دارد، می‌شود در چهار حوزه دسته‌بندی کرد. اول از همه چالش‌های زیرساختی است. یعنی زیرساخت‌های رادیویی که در سرتاسر کشور وجود دارند برای ارائه خدمات 5G باید توسعه پیدا کنند. در موضوع 5G ما بحث سلول‌های کوچک یا Small Cellها را داریم که برای ورود 5G به ایران باید موضوع راه‌اندازی و توسعه آنها در سرتاسر کشور مورد توجه واقع شود. طبیعتا زیرساخت شبکه رادیویی ما هم باید به سمت زیرساخت شبکه رادیویی ابری و نرم‌افزاری حرکت کند. مقرراتی هم در این حوزه‌ها باید تدوین شود. چراکه ما فضای جدیدی داریم و مسائلی مثل اپراتور میزبان بی‌طرف، میکرواپراتورها و همچنین تغییراتی که بايد در مبلمان شهری ایجاد شود هم از دیگر تمهیداتی است که در این مسیر باید اندیشیده شود. همه این مسائل با هم در حوزه زیرساخت قرار می‌گیرند که اولین چالش جدی در راه ورود و توسعه 5G در ایران محسوب می‌شود. چالش دوم درواقع مربوط به زیرساخت‌های انتقال و هسته شبکه است. اصولا شبکه بک‌هال، فرانت‌هال و همچنین نیازمندی‌هایی که برای 5G داریم، باید توسعه پیدا کند. فناوری‌های جدیدی مثل شبکه‌های نرم‌افزاری و همچنین
بحث‌های مجازی‌سازی از جمله نیازهای شبکه 5G است که اگر بخواهیم از همه سرویس‌ها و ظرفیت‌های 5G استفاده کنیم باید اینها را در بخش زیرساخت انتقال و هسته شبکه در اختیار داشته باشیم. سومین چالش درباره توسعه بازار و کسب‌وکار است. همان‌طور که گفتم سرویس‌های متنوعی در 5G عرضه می‌شود و باید صنایع ما یا همان صنایع عمودی نسبت به سرویس‌هایی که 5G به آنها ارائه می‌کند، آگاه شوند. ما می‌توانیم به صنایع مختلف با توجه به نیازشان سرویسی را که می‌خواهند ارائه کنیم؛ خدماتی مثل تأخیر در ارائه سرویس، تعداد کاربرانی که می‌توانند به شبکه‌شان متصل شوند، حجم اطلاعاتی که می‌توانند دانلود کنند یا در شبکه تبادل کنند. همه این اطلاعات هم باید برای این صنایع مشخص شود و هم ما باید از آنها آگاه شویم. پس موضوع توسعه کسب‌وکارها موضوع مهمی است. ما در این حوزه باید مقررات لازم را هم تدوین کنیم چون در این بخش خلأهایی هم احساس می‌شود. چهارمین چالشی که در این مسیر وجود دارد و موضوع بسیار مهمی هم هست، بحث طیف فرکانسی است؛ باید اپراتورها برای ارائه خدمات به بخشی از طیف فرکانسی که مورد نیاز 5G است، دسترسی داشته باشند. همچنین قوانین مرتب با آن وضع
شوند. همان‌طور که مستحضر هستید زیر شش گیگاهرتز و بالای شش گیگاهرتز پهنای باندهایی در نظر گرفته شده برای 5G که اینها باید آزادسازی و واگذار شوند. موضوع مهمی که در 5G باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث اشتراک‌گذاری و مدیریت طیف است. یعنی این‌گونه نیست که طیف فرکانسی در اختیار یک اپراتور قرار بگیرد و به صورت انحصاری از آن استفاده کند. بلکه در بحث 5G موضوع اشتراک‌گذاری طیف و استفاده از طیف توسط چندین ارائه‌دهنده سرویس موضوعی است که در 5G مطرح است. اینها موضوعاتی هستند که در چالش طیف فرکانسی باید به آنها پرداخته شود.
فکر می‌کنید صنایع ما تا چه میزان برای ورود 5G آماده هستند؟
در حال حاضر شاید واقعا وضعیت خوبی در این حوزه نداشته باشیم. اما صنایع بسیار مهم و فعالی همچون صنعت نفت و پتروشیمی، ذوب‌آهن و خودروسازی و ماشین‌آلات کشاورزی داریم که پتانسیل بالایی برای توسعه 5G در حوزه صنعت ایجاد می‌کنند.
منتها باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد. همان‌طور که در بالا هم گفتم یکی از چالش‌ها در این زمینه همین است و باید در این راستا به صنایع آموزش داده و فرایند آگاه‌سازی آنها انجام شود. چیزی که در این زمینه خیلی کمک‌کننده است بسترهای تست یا ترایال‌هاست. کار بسترهای تست این است که خدماتی که در صنایع مختلف قابل ارائه هستند در این بسترها راه‌اندازی می‌شوند و مزایای آنها به صاحبان صنایع نشان داده مي‌شود تا آنها به سرمایه‌گذاری علاقه‌مند شوند. اگر آنها به این موضوع علاقه‌مند شوند و آینده و منافع بلند‌مدت خودشان را در این زمینه ببینند، آن وقت توسعه آن راحت صورت می‌گيرد. پیش‌بینی‌اي که در این زمینه در دنیا صورت گرفته این است که تا ۲۰۲۶ بیشترین بخش‌هایی که در بازار 5G سهم خواهند داشت، بخش‌های انرژی و صنایع هستند. یعنی چیزی حدود ۱۹ درصد بازار 5G متعلق به بازار انرژی و حدود ۱۸ درصد هم سهم صنایع مختلف تولید تجهیزات از بازار 5G است.