حرکت از سبک به سنگین
وزنهبرداری ایران چگونه در المپیک افتخار آفرید؟
نقش وزنهبرداری را نمیتوان در موفقیت ایران در ادوار المپیک نادیده گرفت. وزنهبرداری بارها بهویژه در حضورهای ابتدایی ایران و در چند دوره اخیر شانهبهشانه کشتی حرکت کرده و در چند دوره هم برتر از کشتی عمل کرده است. رشتهای که رکوردشکنیها و تاریخسازیهای آن در المپیک بخش مهمی از تاریخ ورزش کشور محسوب میشود.
اولین مدال بر گردن وزنهبرداری
در اولین حضور رسمی ایران در المپیکها که به 1948 لندن برمیگردد، پنج نفر از کاروان 36نفره ایران را وزنهبرداران تشکيل میدادند و اتفاقا بهترین نتایج را همین «پولادمردان» گرفتند. جعفر سلماسی در وزن منهای 60 کیلوگرم (پَر وزن) دست به کاری تاریخی زد و به مدال برنز رسید. در آن دوران وزنهبرداری سه حرکت داشت، رکوردشکنی سلماسی در حرکت «پرس» او را به این مدال تاریخي رساند، نام جعفر سلماسی به عنوان اولین مدالآور المپیکی تاریخ ورزش ایران برای همیشه ثبت شد. وزنهبرداری ایران میتوانست در لندن دو مدال داشته باشد؛ محمود نامجو که در دوضربِ خروسوزن (منهای 56) رکورد المپیک را ارتقا داد در نهایت پنجم شد. وزنهبرداری در همان المپیک نشان داد که از پتانسیل بالایی برای مدالآوری برخوردار است.
این روند در المپیک 1952 هلسینکی هم حفظ شد. تیم هفتنفره ایران به دو مدال رسید. محمود نامجو در دومین المپیکش اولین مدالش را دشت کرد و در وزن منهای 56 کیلوگرم دوم شد و به نقره المپیک رسید. ایران در این دسته به یک برنز هم دست یافت و علی میرزایی سوم شد. برخلاف سالهای اخیر در آن زمان قدرت ایران در اوزان سبک بود. نامجو در شرایطی دوم شد که قهرمان جهان بود و رکورد دنیا را در دست داشت، او اگر رکورد جهانی خود را تکرار میکرد قهرمان میشد.
المپیک 1956 ملبورن المپیکی بود که به درخشش فوقالعاده کشتیگیران تعلق داشت. اولین طلاهای تاریخ بر سینه آزادکاران نشست، سهم وزنهبرداری از دو طلا، دو نقره و تکبرنز ایران تنها تکبرنز محمود نامجو در منهای 56 کیلوگرم بود. نامجو در سومین حضورش در المپیک در 38سالگی، دومین مدالش را کسب کرد. او که سه بار قهرمان جهان شده بود، نتوانست در المپیک طلایی شود. جلال منصوری و محمدحسن رهنوردی تنها به دلیل وزن بیشتر چهارم شدند و به برنز نرسیدند.
این نتیجه در المپیک 1960 رم هم تکرار شد و سهم ایران از وزنهبرداری تکبرنز اسماعیل علمخواه در منهای 56 کیلو بود. در المپیک 1964 از همین تکبرنز هم خبری نشد. محمد نصیری 19ساله در این المپیک در منهای 56 کیلوگرم نوزدهم شد، وزنهبرداری که در ادامه تاریخ را به نام خودش نوشت. این برای اولینبار بود که وزنهبرداری ایران بدون مدال از المپیک برمیگشت.
سهگانه نصیری
دوران مدالآوری ستارهای به نام محمد نصیری شروع شد. تیم چهارنفره وزنهبرداری ایران در المپیک 1968 مکزیکوسیتی به دو مدال ارزشمند طلا و نقره رسید. تاریخسازی در منهای 56 کیلوگرم رقم خورد جایی که محمد نصیری 23ساله قهرمان جهان شد. نصیری که در دوضرب موفق شد رکورد جهان و المپیک را بشکند، در مجموع سه حرکت به حد نصاب 367.5 کیلوگرم رسید و با رکورد حریف مجارش «امره فولدی» برابری کرد. طلا به دلیل سبکتربودن به نصیری رسید. قبل از ظهور حسین رضازاده این مدال، تنها طلای ایران در تاریخ وزنهبرداری المپیک بود. پرویز جلایر هم در وزن منهای 67.5 دست به کار بزرگی زد و نقره گرفت. یک طلا و یک نقره؛ کارنامهای مرغوبتر از کشتیگیران.
در المپیک 1972 مونیخ که کاروان ایران بدون مدال طلا ماند، یکی از دو نقره بهدستآمده توسط محمد نصیری حاصل شد. او این مرتبه فاصله زیادی با حریف مجارش داشت و حتی رکوردشکنی در پرس هم به کمکش نیامد. سومین مدال «خروس طلایی»، برنز المپیک 1976 مونترال بود. کارنامه محمد نصیری 31ساله پربارتر شد؛ یک طلا، یک نقره و یک برنز المپیک. پنج قهرمانی، یک نایبقهرمانی و سه سومی جهان و سه طلای بازیهای آسیایی.
برنز نصیری به آخرین مدال وزنهبرداری در المپیک تا چند دهه تبدیل شد. ایران در دو المپیک 1980 مسکو و 1984 لسآنجلس غایب بود. احتمال داشت در صورت شرکت ایران، نصیری دست به یک شاهکار میزد و به مدال چهارم هم میرسید. سالهای افول وزنهبرداری فرا رسیده بود و ایران دیگر حتی در قاره آسیا هم یک قدرت نبود. در بازگشت ایران به المپیک در 1988 خبری از وزنهبرداری نشد. در المپیک 1992 بارسلون هم نتایج تیم پنجنفره بسیار ضعیف بود، بهترین رتبه آنها هفدهمی ثبت شد. همین نتایج باعث غیبت در المپیک 1996 آتلانتا شد. دوران افتخارآفرینی اما فرا رسید.
شاهکار رضازاده و توکلی
با حضور یک مربی بلغار به نام «یوردان گئورگی ایوانف» وزنهبرداری ایران جان تازهای گرفت. مدالهای جهانی صید شده بود و حالا همه منتظر کسب مدال المپیک پس از 24 سال بودند. همه نگاهها در المپیک 2000 سیدنی به شاهین نصیرینیا بود که سال قبل قهرمان جهان شده بود، مصدومیت او در همان حرکت اول یکضرب ضربه شدیدی به تیم ایران وارد کرد. در ادامه اما سنگینوزنها همه را غافلگیر کردند. حسین توکلی در منهای 105 کیلوگرم با انتخاب وزنههایی سنجیده در میان بهت رقبا قهرمان جهان شد؛ دومین طلای تاریخ وزنهبرداری در المپیک. یک روز بعد نوبت به شاهکار حسین رضازاده رسید. این جوان 22ساله که تا آن موقع قهرمان جهان نشده بود در فوقسنگین در رقابتی نفسگیر با رقبا قهرمان المپیک شد. قهرمان خوشروی فوقسنگین جهان هنگامی که در حرکت دوم یکضرب وزنه را210 انداخت، پا پس نکشید و در ادامه با ثبت رکورد جدید 212.5 دنیا را شگفتزده کرد و به طلای المپیک رسید. وزنهبرداری ایران میتوانست در سیدنی به مدال سوم هم برسد. کوروش باقری با وجود اولشدن در یکضرب در وزن 94 کیلوگرم و شکستن رکورد المپیک به دلیل انتخاب وزنههای اشتباه در دوضرب در نهایت به دلیل
وزن بیشتر نسبت به نفر سوم، چهارم شد، او حتی با طلا هم فاصلهای نداشت. حسین رضازاده در المپیک آتن به راحتی طلای خود را تکرار کرد. او در آتن رکورد دوضرب دنیا را ارتقا داد. کنارهگیری رضازاده به دلیل مشکلات جسمانی از المپیک 2008 پکن و محرومیت چند وزنهبردار ایران به دلیل بحران دوپینگ باعث شد تا تیم سهنفره ایران در پکن حرفی برای گفتن نداشته باشد.
نتیجه باورنکردنی در لندن
المپیک 2012 المپیک رؤیایی وزنهبرداران بود. تیم ششنفره ایران عالی کار کرد و فقط سهراب مرادی ناباورانه حذف شد، بهداد سلیمی (طلا)، سجاد انوشیروانی (نقره)، نواب نصیرشلال (نقره) و کیانوش رستمی (برنز) مدالآوران ایران در لندن بودند. در ادامه اما مثبتشدن دوپینگ رقبا باعث طلاشدن نقره نواب نصیرشلال، طلاشدن پنجمی سعید محمدپور و نقرهشدن برنز رستمی شد. در نهایت کارنامه ایران به سه طلا و دو نقره تغییر کرد؛ بهترین نتیجه تاریخ وزنهبرداری.
المپیک 2016 هم المپیکی طلایی برای وزنهبرداری ایران بود. کیانوش رستمی با شکستن رکورد جهان قهرمان 85 کیلوگرم شد تا به دومین مدال المپیکیاش برسد. سهراب مرادی هم به راحتی به طلای 94 کیلوگرم رسید. جنجال بزرگ اما در فوقسنگین رقم خورد. جایی که وزنههای بهداد سلیمی در دوضرب پذیرفته نشد و او که در یکضرب با 216 کیلوگرم اول شده و رکورد جهان را شکسته بود، ناباورانه بدون مدال بماند. هشت طلا، پنج نقره و پنج برنز حاصل کار وزنهبرداری ایران در المپیک است. قهرمانان ایرانی بارها رکورد المپیک را شکستند و هماکنون چهار رکورد وزنهبرداری المپیک در دست ایرانیها (کوروش باقری، کیانوش رستمی، بهداد سلیمی و حسین رضازاده) است.
نقش وزنهبرداری را نمیتوان در موفقیت ایران در ادوار المپیک نادیده گرفت. وزنهبرداری بارها بهویژه در حضورهای ابتدایی ایران و در چند دوره اخیر شانهبهشانه کشتی حرکت کرده و در چند دوره هم برتر از کشتی عمل کرده است. رشتهای که رکوردشکنیها و تاریخسازیهای آن در المپیک بخش مهمی از تاریخ ورزش کشور محسوب میشود.
اولین مدال بر گردن وزنهبرداری
در اولین حضور رسمی ایران در المپیکها که به 1948 لندن برمیگردد، پنج نفر از کاروان 36نفره ایران را وزنهبرداران تشکيل میدادند و اتفاقا بهترین نتایج را همین «پولادمردان» گرفتند. جعفر سلماسی در وزن منهای 60 کیلوگرم (پَر وزن) دست به کاری تاریخی زد و به مدال برنز رسید. در آن دوران وزنهبرداری سه حرکت داشت، رکوردشکنی سلماسی در حرکت «پرس» او را به این مدال تاریخي رساند، نام جعفر سلماسی به عنوان اولین مدالآور المپیکی تاریخ ورزش ایران برای همیشه ثبت شد. وزنهبرداری ایران میتوانست در لندن دو مدال داشته باشد؛ محمود نامجو که در دوضربِ خروسوزن (منهای 56) رکورد المپیک را ارتقا داد در نهایت پنجم شد. وزنهبرداری در همان المپیک نشان داد که از پتانسیل بالایی برای مدالآوری برخوردار است.
این روند در المپیک 1952 هلسینکی هم حفظ شد. تیم هفتنفره ایران به دو مدال رسید. محمود نامجو در دومین المپیکش اولین مدالش را دشت کرد و در وزن منهای 56 کیلوگرم دوم شد و به نقره المپیک رسید. ایران در این دسته به یک برنز هم دست یافت و علی میرزایی سوم شد. برخلاف سالهای اخیر در آن زمان قدرت ایران در اوزان سبک بود. نامجو در شرایطی دوم شد که قهرمان جهان بود و رکورد دنیا را در دست داشت، او اگر رکورد جهانی خود را تکرار میکرد قهرمان میشد.
المپیک 1956 ملبورن المپیکی بود که به درخشش فوقالعاده کشتیگیران تعلق داشت. اولین طلاهای تاریخ بر سینه آزادکاران نشست، سهم وزنهبرداری از دو طلا، دو نقره و تکبرنز ایران تنها تکبرنز محمود نامجو در منهای 56 کیلوگرم بود. نامجو در سومین حضورش در المپیک در 38سالگی، دومین مدالش را کسب کرد. او که سه بار قهرمان جهان شده بود، نتوانست در المپیک طلایی شود. جلال منصوری و محمدحسن رهنوردی تنها به دلیل وزن بیشتر چهارم شدند و به برنز نرسیدند.
این نتیجه در المپیک 1960 رم هم تکرار شد و سهم ایران از وزنهبرداری تکبرنز اسماعیل علمخواه در منهای 56 کیلو بود. در المپیک 1964 از همین تکبرنز هم خبری نشد. محمد نصیری 19ساله در این المپیک در منهای 56 کیلوگرم نوزدهم شد، وزنهبرداری که در ادامه تاریخ را به نام خودش نوشت. این برای اولینبار بود که وزنهبرداری ایران بدون مدال از المپیک برمیگشت.
سهگانه نصیری
دوران مدالآوری ستارهای به نام محمد نصیری شروع شد. تیم چهارنفره وزنهبرداری ایران در المپیک 1968 مکزیکوسیتی به دو مدال ارزشمند طلا و نقره رسید. تاریخسازی در منهای 56 کیلوگرم رقم خورد جایی که محمد نصیری 23ساله قهرمان جهان شد. نصیری که در دوضرب موفق شد رکورد جهان و المپیک را بشکند، در مجموع سه حرکت به حد نصاب 367.5 کیلوگرم رسید و با رکورد حریف مجارش «امره فولدی» برابری کرد. طلا به دلیل سبکتربودن به نصیری رسید. قبل از ظهور حسین رضازاده این مدال، تنها طلای ایران در تاریخ وزنهبرداری المپیک بود. پرویز جلایر هم در وزن منهای 67.5 دست به کار بزرگی زد و نقره گرفت. یک طلا و یک نقره؛ کارنامهای مرغوبتر از کشتیگیران.
در المپیک 1972 مونیخ که کاروان ایران بدون مدال طلا ماند، یکی از دو نقره بهدستآمده توسط محمد نصیری حاصل شد. او این مرتبه فاصله زیادی با حریف مجارش داشت و حتی رکوردشکنی در پرس هم به کمکش نیامد. سومین مدال «خروس طلایی»، برنز المپیک 1976 مونترال بود. کارنامه محمد نصیری 31ساله پربارتر شد؛ یک طلا، یک نقره و یک برنز المپیک. پنج قهرمانی، یک نایبقهرمانی و سه سومی جهان و سه طلای بازیهای آسیایی.
برنز نصیری به آخرین مدال وزنهبرداری در المپیک تا چند دهه تبدیل شد. ایران در دو المپیک 1980 مسکو و 1984 لسآنجلس غایب بود. احتمال داشت در صورت شرکت ایران، نصیری دست به یک شاهکار میزد و به مدال چهارم هم میرسید. سالهای افول وزنهبرداری فرا رسیده بود و ایران دیگر حتی در قاره آسیا هم یک قدرت نبود. در بازگشت ایران به المپیک در 1988 خبری از وزنهبرداری نشد. در المپیک 1992 بارسلون هم نتایج تیم پنجنفره بسیار ضعیف بود، بهترین رتبه آنها هفدهمی ثبت شد. همین نتایج باعث غیبت در المپیک 1996 آتلانتا شد. دوران افتخارآفرینی اما فرا رسید.
شاهکار رضازاده و توکلی
با حضور یک مربی بلغار به نام «یوردان گئورگی ایوانف» وزنهبرداری ایران جان تازهای گرفت. مدالهای جهانی صید شده بود و حالا همه منتظر کسب مدال المپیک پس از 24 سال بودند. همه نگاهها در المپیک 2000 سیدنی به شاهین نصیرینیا بود که سال قبل قهرمان جهان شده بود، مصدومیت او در همان حرکت اول یکضرب ضربه شدیدی به تیم ایران وارد کرد. در ادامه اما سنگینوزنها همه را غافلگیر کردند. حسین توکلی در منهای 105 کیلوگرم با انتخاب وزنههایی سنجیده در میان بهت رقبا قهرمان جهان شد؛ دومین طلای تاریخ وزنهبرداری در المپیک. یک روز بعد نوبت به شاهکار حسین رضازاده رسید. این جوان 22ساله که تا آن موقع قهرمان جهان نشده بود در فوقسنگین در رقابتی نفسگیر با رقبا قهرمان المپیک شد. قهرمان خوشروی فوقسنگین جهان هنگامی که در حرکت دوم یکضرب وزنه را210 انداخت، پا پس نکشید و در ادامه با ثبت رکورد جدید 212.5 دنیا را شگفتزده کرد و به طلای المپیک رسید. وزنهبرداری ایران میتوانست در سیدنی به مدال سوم هم برسد. کوروش باقری با وجود اولشدن در یکضرب در وزن 94 کیلوگرم و شکستن رکورد المپیک به دلیل انتخاب وزنههای اشتباه در دوضرب در نهایت به دلیل
وزن بیشتر نسبت به نفر سوم، چهارم شد، او حتی با طلا هم فاصلهای نداشت. حسین رضازاده در المپیک آتن به راحتی طلای خود را تکرار کرد. او در آتن رکورد دوضرب دنیا را ارتقا داد. کنارهگیری رضازاده به دلیل مشکلات جسمانی از المپیک 2008 پکن و محرومیت چند وزنهبردار ایران به دلیل بحران دوپینگ باعث شد تا تیم سهنفره ایران در پکن حرفی برای گفتن نداشته باشد.
نتیجه باورنکردنی در لندن
المپیک 2012 المپیک رؤیایی وزنهبرداران بود. تیم ششنفره ایران عالی کار کرد و فقط سهراب مرادی ناباورانه حذف شد، بهداد سلیمی (طلا)، سجاد انوشیروانی (نقره)، نواب نصیرشلال (نقره) و کیانوش رستمی (برنز) مدالآوران ایران در لندن بودند. در ادامه اما مثبتشدن دوپینگ رقبا باعث طلاشدن نقره نواب نصیرشلال، طلاشدن پنجمی سعید محمدپور و نقرهشدن برنز رستمی شد. در نهایت کارنامه ایران به سه طلا و دو نقره تغییر کرد؛ بهترین نتیجه تاریخ وزنهبرداری.
المپیک 2016 هم المپیکی طلایی برای وزنهبرداری ایران بود. کیانوش رستمی با شکستن رکورد جهان قهرمان 85 کیلوگرم شد تا به دومین مدال المپیکیاش برسد. سهراب مرادی هم به راحتی به طلای 94 کیلوگرم رسید. جنجال بزرگ اما در فوقسنگین رقم خورد. جایی که وزنههای بهداد سلیمی در دوضرب پذیرفته نشد و او که در یکضرب با 216 کیلوگرم اول شده و رکورد جهان را شکسته بود، ناباورانه بدون مدال بماند. هشت طلا، پنج نقره و پنج برنز حاصل کار وزنهبرداری ایران در المپیک است. قهرمانان ایرانی بارها رکورد المپیک را شکستند و هماکنون چهار رکورد وزنهبرداری المپیک در دست ایرانیها (کوروش باقری، کیانوش رستمی، بهداد سلیمی و حسین رضازاده) است.