مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر مطرح کرد
پیگیر حقوق شهروندان در پیادهروها هستیم
شرق: پیادهروها بخشی از شهرهاست که در دهههای اخیر در کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است و با روشهای مختلفی به بهرهبرداری میرسد. کارشناسان معتقدند که نشاط اجتماعی، امنیت شهری و رونق اقتصاد شهری کمترین نتایج بکارگیری صحیح از ظرفیت پیادهروهاست. اکنون در پیادهروهای پایتخت اوضاع به شکل دیگری است. بساط دستفروشان در ازای باج سبیل به مغازهداران در پیادهروها پهن میشود و اصناف بدون توجه به حقوق عابران و ظرفیت پیادهروها سد معبر میکنند. بدیهی است آنچه امروز در خیابانها اتفاق میافتد نتیجه نیاز شهروندان و اصناف است. نیازی که در بسیاری از کشورها به درستی به آن پاسخ داده شده و پلازاها و پیادهروها با رعایت ملاحظاتی به جاذبه گردشگری و محل اجتماع شهروندان تبدیل شده است. چند ماهی است که لایحه بهرهبرداری از پیادهروهای پایتخت نیز در شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تدوین شده و در حال طی مراحل قانونی برای تصویب در شورای شهر تهران است. در این خصوص با سیدعلی مفاخریان، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر به گفتوگو نشستیم.
لزوم تدوین لایحه بهرهبرداری از پیادهروها چه بود؟
استفاده از فضاهای باز شهری نیاز امروز شهروندان در دنیاست و این موج در بسیاری از کشورها به راه افتاده است و نمیتوان سدی در مقابل این موج شد. به علاوه شرایط اقتصادی امروز کشور نیاز به کسبوکارهای کوچک سیار و دریافت خدمات در فضای باز را افزایش داده است. شهروندان امروز تمایل بیشتری به خرید یا سرو مواد خوراکی در فضاهای باز دارند. علاوه بر این در سال 97 مصوبهای برای ساماندهی وضعیت مشاغل سیار و بیکانون در شورای شهر تهران به تصویب رسید تا به چالشهای عرضه کالا و اجناس در سطح معابر و فضاهای عمومی و همچنین فشارهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از کمبود کار ثابت در سطح شهر تهران با کاهش شبکه دلالی و واسطهگری، مسافرتهای بیهوده درونشهری و سد معبر و مشکلات ناشی از آن بپردازد. محتوایی که در حوزه لایحه استفاده برخی مشاغل از پیادهراهها مطرح است هم برگرفته از این مصوبه است و بر اساس آن برخی از حوزههای نیازمند ساماندهی در منظر عمومی و حقوق عامه شهر این لایحه ارایه شد تا استفاده مناسبتر از پیادهراهها به وجود آید. با توجه به این نکات و مصوبه شورای شهر در این خصوص باید سازوکار استانداردی برای بکارگیری اصولی تدوین
میشد.
اجرای این لایحه مشخصا چه اهدافی و بهرهبرداری از پیادهروها به صورت مطلوب چه ویژگیهایی را دنبال میکند؟
نظمبخشی به فضای فعلی معابر شهری و استفاده از ظرفیتهای موجود برای نیاز شهروندان و اصناف و درنهایت درآمدزایی برای شهرداری تهران از اهداف این لایحه است. اما برطبق این لایحه و آییننامههای اجرایی آن پلازاها و پیادهروها با موقعیت تجاری و استانداردهایی دقیق شناسایی میشوند تا فقط از فضاهای تأییدشده بهرهبرداری شود. این استانداردها برای فضای موجود در پیادهروها و سایر فضاهای شهر بر اساس عرض موثر، نرخ تردد، میانگین سرعت، نسبت حجم به ظرفیت فضا و همچنین وجود موانع ثابت در فضاها نظیر تیر چراغ برق، نیمکت، درختان و... بررسی میشود و فضاهایی که قابلیت بهرهبرداری داشته باشند، شناسایی میشود. سپس زیرساختهایی همچون تأمین روشنایی، تجهیزات و جداکننده فیزیکی، سایهبان و... فراهم میشود. رعایت همه این نکات که در دستورالعمل اجرایی پیشبینی شده است، میتواند شرایط را برای استفاده مطلوب از پیادهرو فراهم کند.
روند اختصاص این فضاها به شهروندان به چه صورت است؟
ساماندهی پیادهروهای پایتخت به صورت مشخص شامل دو بخش میشود؛ بخشی از آن به بهرهبرداری اصناف از پیادهروها اختصاص دارد. در این بخش اصناف فعال در 8 رسته شغلی میتوانند برای بهرهبرداری از این فضاها تقاضا کنند. این اصناف عمدتا شامل اغذیهفروشان و ارایهکنندگان محصولات خوراکی میشود و اصناف متقاضی پس از تأیید کمیته مربوطه میتوانند در ازای پرداخت مبلغ تعیینشده و با فراهمکردن زیرساختهای لازم، از فضای مقابل واحد صنفی خود استفاده کنند. کمیته یادشده همه استانداردهای مربوط به فضای مازاد پیادهرو را بررسی میکند تا شرایط لازم برای بهرهبرداری اصناف را داشته باشد.
علاوه بر این دستفروشان نیز با ثبتنام در «سامان بازار» احراز هویت و صلاحیت معیشتی برای دستفروشی، بر اساس نوع محصولاتی که عرضه میکنند جانمایی میشوند. پیادهروهای برخی از راسته بازارهای مناسب بهرهبرداری نیز میتواند در ساعاتی از شبانهروز در اختیار آنان قرار بگیرد. در این خصوص علاوه بر ویژگیهای پیادهروی مورد بهرهبرداری، نوع محصولات دستفروشان یعنی تناسب و شباهتنداشتن با صنف ثابت نیز بررسی و با توجه به این موارد جانمایی میشوند.
آیا در برنامه پیش روی شرکت ساماندهی برای بهرهبرداری از پیادهروهای شهر حقوق عابران تضمین شده است؟
قطعا در تدوین این لایحه حقوق عمومی اهمیت دارد و مسأله پیادهراه برای استفاده شهروندان در اولویت است. بر اساس این لایحه قرار نیست پیادهروها به کسبه یا دستفروشان داده شود بلکه اتفاقی که رخ میدهد این است که فضایی که امروز این مشاغل به صورت غیرمجاز اشغال کردند در چهارچوب مقررات قابلیت ساماندهی پیدا کند. قطعا در فضای پیادهرو اولویت با عبور ویلچر و تردد شهروندان است؛ اما اگر در مقابل پیادهروها فضای مازادی وجود داشته باشد، با وجود نیاز امروز شهروندان تعیین تکلیف میشود. دستورالعمل لازم در این زمینه تهیه و به شورای شهر ارسال شده است و در صورت تصویب قابلیت اجرا خواهد داشت.
این لایحه با این نگاه تدوین شده که ظرفیت پیادهراه از منظر حقوق عمومی شهر و ساماندهی پیادهراهها بررسی شود. اکنون پیادهراهها به صورت غیرقانونی تصرف شده و مشمول سد معبر هستند، اما بر اساس این لایحه قرار است ضابطهمند شوند، قطعا همه معابر ویژگی و ظرفیت استفاده را ندارند، ممکن است نقاطی از راستهها این ویژگیها را داشته باشد که باید به صورت موردی بررسی شود.
برخی انتقادات در این خصوص پیرامون غیرقانونیبودن انتفاع شهرداری از شوارع و خیابانهاست. آیا در صورت تصویب این لایحه، توجیه قانونی برای این نوع بهرهبرداری وجود دارد؟
نظارت بر حسن اداره اموال عمومی و خصوصی شهرداریها مطابق قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران بر عهده شورای شهر است و تصمیم شورای شهر میتواند مجوزی برای این نوع بهرهبرداری باشد اما برخی با استناد به تبصره 6 ماده 96 قانون شهرداریها بهرهبرداری از پیادهروها را مصداق انتفاع از معابر و تصرف مالکانه عنوان میکنند. در حالی که ماده واحده مصوب سال 59 در این باره شهرداری تهران را در واگذاری املاک و اموال عمومی شهرداری برای تسهیل و بهبود خدمات به شهروندان مجاز میداند. در این ماده واحده آمده است که شهرداری میتواند قسمتی از پارکها و میدانها و سایر اموال عمومی اعم از عرصه و اعیانی را با رعایت آنچه مخل زیبایی یا مصلحت عامه نباشد، در محدوده شهر تهران با عقد قراردادهای رسمی یا عادی به اشخاص حقیقی یا حقوقی به رعایت مصلحت و دریافت وجوه مناسب بر اساس آییننامه معاملات شهرداری اقدام کند. اینگونه واگذاری از شمول مقررات قانون مالک و مستأجر و هر نوع روابطی که عنوان اجاره داشته باشد خارج بوده و روابط طرفین بر اساس قراردادی خواهد بود که تنظیم و مبادله خواهد
شد.
لایحه بهرهبرداری از پیادهرو در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
مطالعات فنی، اجتماعی و فرهنگی به وسیله مشاوران انجام و معیارهایی برای شناسایی خیابان کامل و استاندارد تعریف شده است و آماده ارایه به شورای شهر تهران است. در صورتی که اعضای محترم شورای شهر رأی موافق برای اجرای آن بدهند، این طرح با تمام ملاحظات آن برای احقاق حقوق تمام شهروندان اجرا میشود. الزامات قانونی پیشبینیشده در لایحه تضمینکننده حقوق عامه شهروندان است. ضمن اینکه بخشی از درآمد پایدار مدیریت شهری برای ارایه خدمات و تأمین زیرساختها از این طریق دریافت حق بهرهبرداری موقت تأمین میشود. این لایحه کمک میکند که فضا را به سمت فضای مرفهتر و بهسازی محیطی سوق بدهیم و بهرهبرداری آن را قانونمندتر کنیم؛ یعنی در فضاهایی استفاده برخی مشاغلی را مجاز و حیات و سرزندگی اجتماعی را فراهم کنیم تا فضای تعامل اجتماعی مناسبتری برای شهروندان به وجود آید؛ بنابراین این طرح و لایحه پیشنهاد شده است. در بسیاری از شهرها و کشورهای توسعهیافته هم برخی مشاغل که به سیما و منظر شهری کمک میکند در پیادهروها خدمات مناسبتری ارایه میکنند. قرار است از ظرفیت اقتصادی که برای این مشاغل به وجود میآید شهرداری نیز استفاده کند. ضمن رعایت
حقوق عامه شهروندان در فضای عمومی پیادهروها به حقوقی که میتواند برای اقتصاد شهر توجه میکنیم و فضاهای خاص که امکان استفاده از آن وجود دارد را برای مشاغل محدود فراهم کنیم.
شرق: پیادهروها بخشی از شهرهاست که در دهههای اخیر در کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است و با روشهای مختلفی به بهرهبرداری میرسد. کارشناسان معتقدند که نشاط اجتماعی، امنیت شهری و رونق اقتصاد شهری کمترین نتایج بکارگیری صحیح از ظرفیت پیادهروهاست. اکنون در پیادهروهای پایتخت اوضاع به شکل دیگری است. بساط دستفروشان در ازای باج سبیل به مغازهداران در پیادهروها پهن میشود و اصناف بدون توجه به حقوق عابران و ظرفیت پیادهروها سد معبر میکنند. بدیهی است آنچه امروز در خیابانها اتفاق میافتد نتیجه نیاز شهروندان و اصناف است. نیازی که در بسیاری از کشورها به درستی به آن پاسخ داده شده و پلازاها و پیادهروها با رعایت ملاحظاتی به جاذبه گردشگری و محل اجتماع شهروندان تبدیل شده است. چند ماهی است که لایحه بهرهبرداری از پیادهروهای پایتخت نیز در شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تدوین شده و در حال طی مراحل قانونی برای تصویب در شورای شهر تهران است. در این خصوص با سیدعلی مفاخریان، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر به گفتوگو نشستیم.
لزوم تدوین لایحه بهرهبرداری از پیادهروها چه بود؟
استفاده از فضاهای باز شهری نیاز امروز شهروندان در دنیاست و این موج در بسیاری از کشورها به راه افتاده است و نمیتوان سدی در مقابل این موج شد. به علاوه شرایط اقتصادی امروز کشور نیاز به کسبوکارهای کوچک سیار و دریافت خدمات در فضای باز را افزایش داده است. شهروندان امروز تمایل بیشتری به خرید یا سرو مواد خوراکی در فضاهای باز دارند. علاوه بر این در سال 97 مصوبهای برای ساماندهی وضعیت مشاغل سیار و بیکانون در شورای شهر تهران به تصویب رسید تا به چالشهای عرضه کالا و اجناس در سطح معابر و فضاهای عمومی و همچنین فشارهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از کمبود کار ثابت در سطح شهر تهران با کاهش شبکه دلالی و واسطهگری، مسافرتهای بیهوده درونشهری و سد معبر و مشکلات ناشی از آن بپردازد. محتوایی که در حوزه لایحه استفاده برخی مشاغل از پیادهراهها مطرح است هم برگرفته از این مصوبه است و بر اساس آن برخی از حوزههای نیازمند ساماندهی در منظر عمومی و حقوق عامه شهر این لایحه ارایه شد تا استفاده مناسبتر از پیادهراهها به وجود آید. با توجه به این نکات و مصوبه شورای شهر در این خصوص باید سازوکار استانداردی برای بکارگیری اصولی تدوین
میشد.
اجرای این لایحه مشخصا چه اهدافی و بهرهبرداری از پیادهروها به صورت مطلوب چه ویژگیهایی را دنبال میکند؟
نظمبخشی به فضای فعلی معابر شهری و استفاده از ظرفیتهای موجود برای نیاز شهروندان و اصناف و درنهایت درآمدزایی برای شهرداری تهران از اهداف این لایحه است. اما برطبق این لایحه و آییننامههای اجرایی آن پلازاها و پیادهروها با موقعیت تجاری و استانداردهایی دقیق شناسایی میشوند تا فقط از فضاهای تأییدشده بهرهبرداری شود. این استانداردها برای فضای موجود در پیادهروها و سایر فضاهای شهر بر اساس عرض موثر، نرخ تردد، میانگین سرعت، نسبت حجم به ظرفیت فضا و همچنین وجود موانع ثابت در فضاها نظیر تیر چراغ برق، نیمکت، درختان و... بررسی میشود و فضاهایی که قابلیت بهرهبرداری داشته باشند، شناسایی میشود. سپس زیرساختهایی همچون تأمین روشنایی، تجهیزات و جداکننده فیزیکی، سایهبان و... فراهم میشود. رعایت همه این نکات که در دستورالعمل اجرایی پیشبینی شده است، میتواند شرایط را برای استفاده مطلوب از پیادهرو فراهم کند.
روند اختصاص این فضاها به شهروندان به چه صورت است؟
ساماندهی پیادهروهای پایتخت به صورت مشخص شامل دو بخش میشود؛ بخشی از آن به بهرهبرداری اصناف از پیادهروها اختصاص دارد. در این بخش اصناف فعال در 8 رسته شغلی میتوانند برای بهرهبرداری از این فضاها تقاضا کنند. این اصناف عمدتا شامل اغذیهفروشان و ارایهکنندگان محصولات خوراکی میشود و اصناف متقاضی پس از تأیید کمیته مربوطه میتوانند در ازای پرداخت مبلغ تعیینشده و با فراهمکردن زیرساختهای لازم، از فضای مقابل واحد صنفی خود استفاده کنند. کمیته یادشده همه استانداردهای مربوط به فضای مازاد پیادهرو را بررسی میکند تا شرایط لازم برای بهرهبرداری اصناف را داشته باشد.
علاوه بر این دستفروشان نیز با ثبتنام در «سامان بازار» احراز هویت و صلاحیت معیشتی برای دستفروشی، بر اساس نوع محصولاتی که عرضه میکنند جانمایی میشوند. پیادهروهای برخی از راسته بازارهای مناسب بهرهبرداری نیز میتواند در ساعاتی از شبانهروز در اختیار آنان قرار بگیرد. در این خصوص علاوه بر ویژگیهای پیادهروی مورد بهرهبرداری، نوع محصولات دستفروشان یعنی تناسب و شباهتنداشتن با صنف ثابت نیز بررسی و با توجه به این موارد جانمایی میشوند.
آیا در برنامه پیش روی شرکت ساماندهی برای بهرهبرداری از پیادهروهای شهر حقوق عابران تضمین شده است؟
قطعا در تدوین این لایحه حقوق عمومی اهمیت دارد و مسأله پیادهراه برای استفاده شهروندان در اولویت است. بر اساس این لایحه قرار نیست پیادهروها به کسبه یا دستفروشان داده شود بلکه اتفاقی که رخ میدهد این است که فضایی که امروز این مشاغل به صورت غیرمجاز اشغال کردند در چهارچوب مقررات قابلیت ساماندهی پیدا کند. قطعا در فضای پیادهرو اولویت با عبور ویلچر و تردد شهروندان است؛ اما اگر در مقابل پیادهروها فضای مازادی وجود داشته باشد، با وجود نیاز امروز شهروندان تعیین تکلیف میشود. دستورالعمل لازم در این زمینه تهیه و به شورای شهر ارسال شده است و در صورت تصویب قابلیت اجرا خواهد داشت.
این لایحه با این نگاه تدوین شده که ظرفیت پیادهراه از منظر حقوق عمومی شهر و ساماندهی پیادهراهها بررسی شود. اکنون پیادهراهها به صورت غیرقانونی تصرف شده و مشمول سد معبر هستند، اما بر اساس این لایحه قرار است ضابطهمند شوند، قطعا همه معابر ویژگی و ظرفیت استفاده را ندارند، ممکن است نقاطی از راستهها این ویژگیها را داشته باشد که باید به صورت موردی بررسی شود.
برخی انتقادات در این خصوص پیرامون غیرقانونیبودن انتفاع شهرداری از شوارع و خیابانهاست. آیا در صورت تصویب این لایحه، توجیه قانونی برای این نوع بهرهبرداری وجود دارد؟
نظارت بر حسن اداره اموال عمومی و خصوصی شهرداریها مطابق قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران بر عهده شورای شهر است و تصمیم شورای شهر میتواند مجوزی برای این نوع بهرهبرداری باشد اما برخی با استناد به تبصره 6 ماده 96 قانون شهرداریها بهرهبرداری از پیادهروها را مصداق انتفاع از معابر و تصرف مالکانه عنوان میکنند. در حالی که ماده واحده مصوب سال 59 در این باره شهرداری تهران را در واگذاری املاک و اموال عمومی شهرداری برای تسهیل و بهبود خدمات به شهروندان مجاز میداند. در این ماده واحده آمده است که شهرداری میتواند قسمتی از پارکها و میدانها و سایر اموال عمومی اعم از عرصه و اعیانی را با رعایت آنچه مخل زیبایی یا مصلحت عامه نباشد، در محدوده شهر تهران با عقد قراردادهای رسمی یا عادی به اشخاص حقیقی یا حقوقی به رعایت مصلحت و دریافت وجوه مناسب بر اساس آییننامه معاملات شهرداری اقدام کند. اینگونه واگذاری از شمول مقررات قانون مالک و مستأجر و هر نوع روابطی که عنوان اجاره داشته باشد خارج بوده و روابط طرفین بر اساس قراردادی خواهد بود که تنظیم و مبادله خواهد
شد.
لایحه بهرهبرداری از پیادهرو در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
مطالعات فنی، اجتماعی و فرهنگی به وسیله مشاوران انجام و معیارهایی برای شناسایی خیابان کامل و استاندارد تعریف شده است و آماده ارایه به شورای شهر تهران است. در صورتی که اعضای محترم شورای شهر رأی موافق برای اجرای آن بدهند، این طرح با تمام ملاحظات آن برای احقاق حقوق تمام شهروندان اجرا میشود. الزامات قانونی پیشبینیشده در لایحه تضمینکننده حقوق عامه شهروندان است. ضمن اینکه بخشی از درآمد پایدار مدیریت شهری برای ارایه خدمات و تأمین زیرساختها از این طریق دریافت حق بهرهبرداری موقت تأمین میشود. این لایحه کمک میکند که فضا را به سمت فضای مرفهتر و بهسازی محیطی سوق بدهیم و بهرهبرداری آن را قانونمندتر کنیم؛ یعنی در فضاهایی استفاده برخی مشاغلی را مجاز و حیات و سرزندگی اجتماعی را فراهم کنیم تا فضای تعامل اجتماعی مناسبتری برای شهروندان به وجود آید؛ بنابراین این طرح و لایحه پیشنهاد شده است. در بسیاری از شهرها و کشورهای توسعهیافته هم برخی مشاغل که به سیما و منظر شهری کمک میکند در پیادهروها خدمات مناسبتری ارایه میکنند. قرار است از ظرفیت اقتصادی که برای این مشاغل به وجود میآید شهرداری نیز استفاده کند. ضمن رعایت
حقوق عامه شهروندان در فضای عمومی پیادهروها به حقوقی که میتواند برای اقتصاد شهر توجه میکنیم و فضاهای خاص که امکان استفاده از آن وجود دارد را برای مشاغل محدود فراهم کنیم.