مدیریت بحران یعنی با هم بودن و از هم یادگرفتن

مدیریت بحران بر اصل هماهنگی استوار است. این هماهنگی شامل هماهنگی‌های بین رشته‌ای (Inter discipline) در تخصص‌های مختلف، بین سازمانی، منطقه‌ای و جهانی است. بحران به ما یاد می‌دهد به تنهایی نمی‌توانیم همه‌کاره باشیم و با هم بودن، از هم یادگرفتن و دسترسی به علم تجارب و کمک‌های عینی محلی، منطقه‌ای و جهانی را می‌طلبد؛ همچنان ‌که کرونا نشان داد اگر همه‌شمول فکر نشود بحران یک منطقه به دغدغه همه جهان می‌تواند تبدیل شود. پیش‌بینی و ساختن کشتی نجات قبل از طوفان شرط حیات بشر در حال تهدید است، دانش کافی از محیط و مخاطرات احتمالی و دست‌یافتن به شیوه‌ها و ابزارهای مقابله پیش‌نیازهای مدیریت بهینه بحران است. شناخت روابط علّی و معلولی و قطع زنجیره‌های تولید بحران با کمک دانش محلی در دستور کار معاونت آمادگی، مقابله و پدافند غیر عامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران قرار گرفته است. گستردگی و در هم پیچیدگی مولفه‌های بحران‌زا چنین اقتضا می‌کند تا سازمانی بیندیشیم و تحت فرمان عمل کنیم. دقیقا بدانیم چه کسی در چه زمانی چه کاری را باید در چه سلسله مراتب فرمان‌پذیری انجام دهد. این موضوع لزوم تعریف دیاگرام قدرت (power Diagram) قبل از بحران و ترسیم جدول تقسیم وظایف و پاسخگویی (Responsibility chart) را ضروری می‌کند. بنابراین بر عهده هر کسی به اندازه قدرت و توانایی او و دامنه قانونی پاسخگویی او مسئولیت گذاشته می‌شود. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مرحله آمادگی بر همان اصل همه‌شمولی هماهنگی با سازمان‌های تخصصی امدادی و انتظامی تفاهمنامه‌های همکاری منعقد کرده و در مانورهای مختلف این هماهنگی را تمرین می‌کند. این سازمان نقشی ستادی و هماهنگ‌کننده دارد بنابراین اگر شاکله یک فعل مدیریت بحران را به عمل و امر تقسیم کنیم، مرحله امر بر عهده سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و مرحله عمل در حوزه فعالیت سازمان‌های تخصصی امدادی و انتظامی است. در این مقال کوتاه به معرفی 2 فعالیت اصلی معاونت آمادگی، مقابله و پدافند غیر عامل شهر تهران می‌پردازم: الف) مدیریت کلانشهر تهران در حوزه بحران به صورت غیر متمرکز و ناحیه‌محور از طریق فعالسازی، تجهیز و به‌روزرسانی امکانات پایگاه‌های ویژه و پشتیبانی مدیریت بحران صورت می‌پذیرد. خرید و به‌روزرسانی تجهیزات با مطالعه مخاطرات 10 سال اخیر تهران و پهنه‌بندی شهر به 5 پهنه اصلی به منظور تخصصی‌کردن پایگاه‌های شهر تهران در مواجهه با مخاطرات انجام می‌شود. خرید تجهیزات پشتیبانی با ملاحظه شرایط هر منطقه در روز و شب در سال جاری انجام پذیرفت. پس از خریداری تجهیزات مهم‌ترین موضوع نگهداری صحیح و مدیریت بر استفاده از این تجهیزات است؛ بنابراین سامانه نت (نگهداری و تعمیرات) با الگوبرداری از نمونه‌های موفق در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تأسیس و به مناطق ابلاغ شده است. از مزایای این سامانه پایش مدوام و لحظه‌ای تجهیزات به لحاظ مکانی و آماده به کاربودن آنهاست تا اطمینان یابیم که در لحظه بحران و نیاز به خوبی عمل خواهد کرد.

ب) تیم‌های بین‌المللی جست‌وجو و نجات شهری (USAR) در قالب پروژه اینساراگ با همکاری سازمان مدیریت بحران کشور و نمایندگی سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور انساندوستانه (اوچا) و تیم‌های زبده بین‌المللی بویژه از کشور اتریش در حال تشکیل بوده و دوره‌های آموزشی مربیان به اتمام رسیده و دوره‌های آموزش تیم‌های یوسار ایرانی از اواخر دی سال جاری آغاز خواهد شد. با اتمام دوره‌های مذکور و طی روند پروژه اینساراگ در سازمان، ایران برای نخستین‌بار به جرگه کشورهای دارای تیم‌های امدادونجات بین‌المللی خواهد پیوست که دستاورد بزرگی برای همه ایرانیان است. این تیم‌ها با یادگیری آموزش‌های استاندارد بین‌المللی می‌توانند در کشور ایران یا سایر کشورهای جهان بر حسب نیاز فعالیت امدادونجات تخصصی انجام دهند. آموزش‌ها در 22 سرفصل و در 7 هفته در مرحله اول با 9 مربی ایرانی تحت نظر ناظران اتریشی و 120 متقاضی آموزش که از بین متقاضیان متعدد از سازمان آتش‌نشانی شهر تهران و جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران غربال شده‌اند، انجام می‌شود.

مدیریت بحران بر اصل هماهنگی استوار است. این هماهنگی شامل هماهنگی‌های بین رشته‌ای (Inter discipline) در تخصص‌های مختلف، بین سازمانی، منطقه‌ای و جهانی است. بحران به ما یاد می‌دهد به تنهایی نمی‌توانیم همه‌کاره باشیم و با هم بودن، از هم یادگرفتن و دسترسی به علم تجارب و کمک‌های عینی محلی، منطقه‌ای و جهانی را می‌طلبد؛ همچنان ‌که کرونا نشان داد اگر همه‌شمول فکر نشود بحران یک منطقه به دغدغه همه جهان می‌تواند تبدیل شود. پیش‌بینی و ساختن کشتی نجات قبل از طوفان شرط حیات بشر در حال تهدید است، دانش کافی از محیط و مخاطرات احتمالی و دست‌یافتن به شیوه‌ها و ابزارهای مقابله پیش‌نیازهای مدیریت بهینه بحران است. شناخت روابط علّی و معلولی و قطع زنجیره‌های تولید بحران با کمک دانش محلی در دستور کار معاونت آمادگی، مقابله و پدافند غیر عامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران قرار گرفته است. گستردگی و در هم پیچیدگی مولفه‌های بحران‌زا چنین اقتضا می‌کند تا سازمانی بیندیشیم و تحت فرمان عمل کنیم. دقیقا بدانیم چه کسی در چه زمانی چه کاری را باید در چه سلسله مراتب فرمان‌پذیری انجام دهد. این موضوع لزوم تعریف دیاگرام قدرت (power Diagram) قبل از بحران و ترسیم جدول تقسیم وظایف و پاسخگویی (Responsibility chart) را ضروری می‌کند. بنابراین بر عهده هر کسی به اندازه قدرت و توانایی او و دامنه قانونی پاسخگویی او مسئولیت گذاشته می‌شود. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مرحله آمادگی بر همان اصل همه‌شمولی هماهنگی با سازمان‌های تخصصی امدادی و انتظامی تفاهمنامه‌های همکاری منعقد کرده و در مانورهای مختلف این هماهنگی را تمرین می‌کند. این سازمان نقشی ستادی و هماهنگ‌کننده دارد بنابراین اگر شاکله یک فعل مدیریت بحران را به عمل و امر تقسیم کنیم، مرحله امر بر عهده سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و مرحله عمل در حوزه فعالیت سازمان‌های تخصصی امدادی و انتظامی است. در این مقال کوتاه به معرفی 2 فعالیت اصلی معاونت آمادگی، مقابله و پدافند غیر عامل شهر تهران می‌پردازم: الف) مدیریت کلانشهر تهران در حوزه بحران به صورت غیر متمرکز و ناحیه‌محور از طریق فعالسازی، تجهیز و به‌روزرسانی امکانات پایگاه‌های ویژه و پشتیبانی مدیریت بحران صورت می‌پذیرد. خرید و به‌روزرسانی تجهیزات با مطالعه مخاطرات 10 سال اخیر تهران و پهنه‌بندی شهر به 5 پهنه اصلی به منظور تخصصی‌کردن پایگاه‌های شهر تهران در مواجهه با مخاطرات انجام می‌شود. خرید تجهیزات پشتیبانی با ملاحظه شرایط هر منطقه در روز و شب در سال جاری انجام پذیرفت. پس از خریداری تجهیزات مهم‌ترین موضوع نگهداری صحیح و مدیریت بر استفاده از این تجهیزات است؛ بنابراین سامانه نت (نگهداری و تعمیرات) با الگوبرداری از نمونه‌های موفق در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تأسیس و به مناطق ابلاغ شده است. از مزایای این سامانه پایش مدوام و لحظه‌ای تجهیزات به لحاظ مکانی و آماده به کاربودن آنهاست تا اطمینان یابیم که در لحظه بحران و نیاز به خوبی عمل خواهد کرد.

ب) تیم‌های بین‌المللی جست‌وجو و نجات شهری (USAR) در قالب پروژه اینساراگ با همکاری سازمان مدیریت بحران کشور و نمایندگی سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور انساندوستانه (اوچا) و تیم‌های زبده بین‌المللی بویژه از کشور اتریش در حال تشکیل بوده و دوره‌های آموزشی مربیان به اتمام رسیده و دوره‌های آموزش تیم‌های یوسار ایرانی از اواخر دی سال جاری آغاز خواهد شد. با اتمام دوره‌های مذکور و طی روند پروژه اینساراگ در سازمان، ایران برای نخستین‌بار به جرگه کشورهای دارای تیم‌های امدادونجات بین‌المللی خواهد پیوست که دستاورد بزرگی برای همه ایرانیان است. این تیم‌ها با یادگیری آموزش‌های استاندارد بین‌المللی می‌توانند در کشور ایران یا سایر کشورهای جهان بر حسب نیاز فعالیت امدادونجات تخصصی انجام دهند. آموزش‌ها در 22 سرفصل و در 7 هفته در مرحله اول با 9 مربی ایرانی تحت نظر ناظران اتریشی و 120 متقاضی آموزش که از بین متقاضیان متعدد از سازمان آتش‌نشانی شهر تهران و جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران غربال شده‌اند، انجام می‌شود.