اصلیترین هدفگذاریهای شهرداری شیشهای در سال پایانی چیست؟
بهاره آروین-رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران
اینکه ما از آغاز تحقق شهرداری شیشهای را هدف قرار دادیم چند دلیل مهم داشت؛ اولین و مهمترین دلیل این انتخاب جلب اعتماد شهروندان بود. حقیقت این است که مدیریت شهری بدون جلب مشارکت شهروندان در انجام وظایف خود موثر نخواهد بود و پیشزمینه این مشارکت اعتماد است؛ اما مادامی که شهروندان به شهرداری بیاعتماد باشند مشارکت آنان در حل مسائل شهری ازقبیل ترافیک، آلودگی هوا و مدیریت پسماند بسیار بعید خواهد بود. یکی از راهحلهای افزایش اعتماد شهروندان ایجاد شفافیت در پیکره مدیریت شهری است و به همین دلیل هم هست که شفافیت یکی از شاخصهای اصلی حکمروایی خوب محسوب میشود. عامل دیگری که تحقق شهرداری شیشهای را ضروری میکند، لزوم اشتراکگذاری دادههای شهری با مردم و متخصصان است. مباحث شهری ازجمله مسائل پیچیده و چندوجهی است که جز با استفاده از دانش روز و همفکری متخصصان قابل حل نیست. این در حالی است که نهادهای سیاستگذاری و اجرا کمتر به استفاده از دانش آکادمیک اقبال نشان میدهند؛ به نظر میرسد میان نهادهای سیاستگذار و سازمانهای اجرایی و نهادهای آکادمیک شکافی وجود دارد که یکی از دلایل آن دسترسینداشتن نهادهای آکادمیک به دادههای معتبر در خصوص وضعیت موجود است. بنابراین یک وجه دیگر از شهرداری شیشهای دسترسپذیرکردن این دادههاست. نکته بعدی و مهمترین ضرورت شهرداری شیشهای نیز کاهش فساد و فعالکردن نظارت همگانی است. نظرسنجیها و پژوهشهای بسیاری نشان میدهد که احساس فساد نسبت به شهرداری در جامعه بالاست و مدتهاست اصطلاح شهرداریچی به عنوان فردی جا افتاده است که در قبال سادهترین وظایف خود طلب رشوه میکند. از این رو شفافیت یکی از ضرورتهای مهم برای سازمانهایی مثل شهرداری تهران است؛ چرا که بر مبنای تجربیات جاافتاده جهانی، راهحل اصلی کاهش فساد نه در افزایش نظارت متمرکز بلکه در فعالکردن نظارت همگانی است. ما پروژه شهرداری شیشهای را با چهار محور آغاز کردیم اما وقتی در عمل جلو رفتیم، متوجه شدیم هر چه محورها را افزایش دهیم باز هم حوزههای مهمی غیرشفاف خواهند بود. در سه سالی که گذشت، نه تنها محورهای اولیه شهرداری شیشهای ازجمله انتشار قراردادهای بالای یک میلیارد تومان، انتشار پروانههای ساختمانی صادره در حوزه شهرسازی، انتشار آرای اعضای شورای شهر و انتشار جزئیات عملکرد و تفریغ بودجه شهرداری تهران محقق شد بلکه چندین برابر این اطلاعات در دسترس عموم قرار گرفت؛ ازجمله صورتهای مالی، اساسنامه و آییننامه مالی و معاملاتی واحدهای تابعه، اطلاعات کارکنان و مدیران شورا و شهرداری، اطلاعات سفرهای خارجی، نسخه کامل پژوهشهای شهرداری تهران، دادههای تماسهای 137 و 1888 و اطلاعات روزبازارها و کیوسکها. بنابراین میتوان گفت پروژه شهرداری شیشهای در تحقق اهداف اولیه خود تا حد زیادی موفق بوده است اما همچنان دو وجه از تحقق کامل این پروژه باقی مانده که نیازمند تلاش بیشتر است. یکی از مهمترین بخشهای شهرداری تهران که در برابر شفافیتبخشی مقاومت بسیاری از خود نشان داده حوزه املاک و معاملات ملکی است. ما در سال پایانی از یک سو شفافیتبخشی به املاک شهرداری تهران را در دستورکار داریم که مثلا بخشی از این املاک در دوره گذشته با تخفیفهای قابل توجه به تعاونیها و اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شدهاند (املاک نجومی) یا در برخی موارد در انحراف جدی از بند شش ماده 55 قانون شهرداریها و به بهانه امور خیریه و امور اجتماعی و فرهنگی واگذار شدهاند اما در عمل استفادههای دیگری از آنها شده است و از سوی دیگر شفافسازی جزئیات معاملات ملکی و تهاتر املاک را در دستور داریم که به دلیل کمبود نقدینگی یکی از اصلیترین اَشکال تسویه بدهی در شهرداری تهران بوده و بستری فسادزا ایجاد کرده است. اما در سال چهارم بخشی دیگر از تلاشها باید به پایدارکردن شهرداری شیشهای معطوف شود؛ به گونهای که با پایانیافتن این دوره از مدیریت شهری ایده شهرداری شیشهای به تاریخ نپیوندد. ما چاره این مسأله را در تمامالکترونیککردن فرآیندها در شهرداری تهران میبینیم؛ چراکه با این کار وبسایت شفاف پس از پایان دوره پنجم نیز به صورت برخط و بدون دخالت اشخاص بهروزرسانی خواهد شد. بنابراین بخشی از تلاشهای ما در سال آخر متوجه تمامالکترونیککردن دو گلوگاه مهم فساد در شهرداری تهران یعنی فرآیند معاملات و فرآیند صدور مجوزهای شهرسازی خواهد بود. پس از آن هم شکلدهی به شبکه ذینفعان اعم از شهروندان دغدغهمند، سمنهای فعال و انجمنهای تخصصی مطالبهگر شفافیت میتواند ضامن تداوم شهرداری شیشهای باشد.
اینکه ما از آغاز تحقق شهرداری شیشهای را هدف قرار دادیم چند دلیل مهم داشت؛ اولین و مهمترین دلیل این انتخاب جلب اعتماد شهروندان بود. حقیقت این است که مدیریت شهری بدون جلب مشارکت شهروندان در انجام وظایف خود موثر نخواهد بود و پیشزمینه این مشارکت اعتماد است؛ اما مادامی که شهروندان به شهرداری بیاعتماد باشند مشارکت آنان در حل مسائل شهری ازقبیل ترافیک، آلودگی هوا و مدیریت پسماند بسیار بعید خواهد بود. یکی از راهحلهای افزایش اعتماد شهروندان ایجاد شفافیت در پیکره مدیریت شهری است و به همین دلیل هم هست که شفافیت یکی از شاخصهای اصلی حکمروایی خوب محسوب میشود. عامل دیگری که تحقق شهرداری شیشهای را ضروری میکند، لزوم اشتراکگذاری دادههای شهری با مردم و متخصصان است. مباحث شهری ازجمله مسائل پیچیده و چندوجهی است که جز با استفاده از دانش روز و همفکری متخصصان قابل حل نیست. این در حالی است که نهادهای سیاستگذاری و اجرا کمتر به استفاده از دانش آکادمیک اقبال نشان میدهند؛ به نظر میرسد میان نهادهای سیاستگذار و سازمانهای اجرایی و نهادهای آکادمیک شکافی وجود دارد که یکی از دلایل آن دسترسینداشتن نهادهای آکادمیک به دادههای معتبر در خصوص وضعیت موجود است. بنابراین یک وجه دیگر از شهرداری شیشهای دسترسپذیرکردن این دادههاست. نکته بعدی و مهمترین ضرورت شهرداری شیشهای نیز کاهش فساد و فعالکردن نظارت همگانی است. نظرسنجیها و پژوهشهای بسیاری نشان میدهد که احساس فساد نسبت به شهرداری در جامعه بالاست و مدتهاست اصطلاح شهرداریچی به عنوان فردی جا افتاده است که در قبال سادهترین وظایف خود طلب رشوه میکند. از این رو شفافیت یکی از ضرورتهای مهم برای سازمانهایی مثل شهرداری تهران است؛ چرا که بر مبنای تجربیات جاافتاده جهانی، راهحل اصلی کاهش فساد نه در افزایش نظارت متمرکز بلکه در فعالکردن نظارت همگانی است. ما پروژه شهرداری شیشهای را با چهار محور آغاز کردیم اما وقتی در عمل جلو رفتیم، متوجه شدیم هر چه محورها را افزایش دهیم باز هم حوزههای مهمی غیرشفاف خواهند بود. در سه سالی که گذشت، نه تنها محورهای اولیه شهرداری شیشهای ازجمله انتشار قراردادهای بالای یک میلیارد تومان، انتشار پروانههای ساختمانی صادره در حوزه شهرسازی، انتشار آرای اعضای شورای شهر و انتشار جزئیات عملکرد و تفریغ بودجه شهرداری تهران محقق شد بلکه چندین برابر این اطلاعات در دسترس عموم قرار گرفت؛ ازجمله صورتهای مالی، اساسنامه و آییننامه مالی و معاملاتی واحدهای تابعه، اطلاعات کارکنان و مدیران شورا و شهرداری، اطلاعات سفرهای خارجی، نسخه کامل پژوهشهای شهرداری تهران، دادههای تماسهای 137 و 1888 و اطلاعات روزبازارها و کیوسکها. بنابراین میتوان گفت پروژه شهرداری شیشهای در تحقق اهداف اولیه خود تا حد زیادی موفق بوده است اما همچنان دو وجه از تحقق کامل این پروژه باقی مانده که نیازمند تلاش بیشتر است. یکی از مهمترین بخشهای شهرداری تهران که در برابر شفافیتبخشی مقاومت بسیاری از خود نشان داده حوزه املاک و معاملات ملکی است. ما در سال پایانی از یک سو شفافیتبخشی به املاک شهرداری تهران را در دستورکار داریم که مثلا بخشی از این املاک در دوره گذشته با تخفیفهای قابل توجه به تعاونیها و اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شدهاند (املاک نجومی) یا در برخی موارد در انحراف جدی از بند شش ماده 55 قانون شهرداریها و به بهانه امور خیریه و امور اجتماعی و فرهنگی واگذار شدهاند اما در عمل استفادههای دیگری از آنها شده است و از سوی دیگر شفافسازی جزئیات معاملات ملکی و تهاتر املاک را در دستور داریم که به دلیل کمبود نقدینگی یکی از اصلیترین اَشکال تسویه بدهی در شهرداری تهران بوده و بستری فسادزا ایجاد کرده است. اما در سال چهارم بخشی دیگر از تلاشها باید به پایدارکردن شهرداری شیشهای معطوف شود؛ به گونهای که با پایانیافتن این دوره از مدیریت شهری ایده شهرداری شیشهای به تاریخ نپیوندد. ما چاره این مسأله را در تمامالکترونیککردن فرآیندها در شهرداری تهران میبینیم؛ چراکه با این کار وبسایت شفاف پس از پایان دوره پنجم نیز به صورت برخط و بدون دخالت اشخاص بهروزرسانی خواهد شد. بنابراین بخشی از تلاشهای ما در سال آخر متوجه تمامالکترونیککردن دو گلوگاه مهم فساد در شهرداری تهران یعنی فرآیند معاملات و فرآیند صدور مجوزهای شهرسازی خواهد بود. پس از آن هم شکلدهی به شبکه ذینفعان اعم از شهروندان دغدغهمند، سمنهای فعال و انجمنهای تخصصی مطالبهگر شفافیت میتواند ضامن تداوم شهرداری شیشهای باشد.