رویکرد مسئولان برای سده جدید چه می‌تواند باشد؟
1400 سال خاص شهرداری تهران
فرزین محمدی-خبرنگار
تصور آغاز سده‌ای جدید برای تهران با رویکردی نو ایده و نگاه جدیدی نیست. از چند سال گذشته برنامه‌هایی تا سال 1400 ترسیم شده بود که نشان از تغییر رویکرد در مدیریت شهری تهران داشت. فارغ از اینکه این برنامه‌ها و تلاش‌های انجام‌شده در این زمینه تا چه حدی به نتیجه مطلوب دست یافته است، رسیدن به سال 1400 خود می‌تواند یک مرحله جدید برای آغاز فعالیتهای شهری بر بستر دانش روز مدیریت شهری و رویکردهای انسانمحور باشد.
شهرداری تهران از سال 96 برنامه‌هایی برای مدیریت شهری شهر تهران در قالب برنامه سوم شهری پایتخت از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ترسیم کرده بود و در این میان مسائلی چون برنامه‌ریزی در مسیر توسعه محله‌محوری، توجه به تغییر رویکرد درآمدزایی شهرداری تهران و گذر از برنامه‌ریزی کالبدی به برنامه‌ریزی چندوجهی، گذر از اقتصاد ساخت‌وساز به اقتصاد دانش‌بنیان، واگذاری تصدیگریها، شفافسازی و همچنین تسهیل فعالیت بخش خصوصی مد نظر بود.
در این میان شهر تهران همواره با چالشهایی چون فقدان شفافسازی مدیریت شهری، اطلاعات پرهزینه و خارج از دسترس، ناکارآمدی تشکلهای صنفی مسکن مواجه بود و البته یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این شهر به عنوان پایتخت و مرکز ایران، تجمع ثروت و سرمایه در تهران است که عملا به شکل نامتوازنی تقسیم سرمایه و ثروت در میان شهرهای کشور با تمرکز و محوریت مرکز شکل گرفته و در نتیجه تمامی سرمایههای کشور در پایتخت انباشته و همین عامل باعث مهاجرت بسیار به تهران و تراکم بالای جمعیت این شهر شده است. این مسأله به تنهایی توانسته بر روند سایر موضوعات شهری نیز تأثیر بگذارد و آنها را تحت تأثیر خود قرار دهد. همان طور که معاون برنامه‌ریزی شهری وقت شهرداری تهران در سال 96 در هفدهمین همایش سیاستهای توسعه مسکن نیز اعلام می‌کند که در دهه گذشته تورم بخش مسکن، ورود مهاجران و حجم بالای ساخت‌وساز و افزایش نقش خوابگاهی تهران مسائل زیادی برای پایتخت ایجاد کرده است و در ادامه آن اشاره می‌کند درآمد سرانه تهران پنج برابر دیگر شهرهاست که همین موضوع عامل افزایش مهاجرت به این کلانشهر شده است.
میرزایی اشاره می‌کند که تهران در سطح ملی از بالاترین سطوح برخورداری و فناوری‌های نوین شهری و شاخص‌های توسعه‌یافتگی برخوردار است اما در مقیاس جهانی شهری توسعه‌نیافته است و البته تهران نمونه کامل یک شهر کج توسعه‌یافته و ناموزون از نظر کالبدی است.
برنامه ششم توسعه (1396-1400)، برنامه عملیاتی و پروژه‌محور و به نوعی حمل‌ونقل عمومی، بهداشت و سلامت و محیط زیست مهم‌ترین بخش‌های سند توسعه استان تهران ذیل این برنامه بود و اکنون مهلت آن کم‌کم به پایان می‌رسد و با آغاز سال 1400 باید با ارزیابی اقدامات انجام‌شده و بررسی دقیق توفیقات و عدم‌موفقیت‌ها گام‌های بلندتری با رویکردی متناسب و با نگاه به علم روز دنیا برداریم.
از سال 97، پیروز حناچی، شهردار فعلی تهران، برنامه پیشنهادی شهر و شهرداری تهران را در بازه سال‌های 1397 تا 1400 برمبنای متدهای روز دنیا و برپایه بررسی وضعیت فعلی شهر، برنامه‌ها و انتظارات اعلام می‌کند. او در این برنامه تأکید می‌کند که شهرداری نیازمند منابع متناسب و پایدار است و شیوه تأمین منابع مالی مخارج توسعه شهر که بر پایه اخذ عوارض ساخت‌وساز تراکم بناست باید تغییر کند که در این مسیر در سال‌های اخیر لایحه درآمدهای پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در دولت تدوین و به مجلس شورای اسلامی ارایه شد و هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
در برنامه شهر تهران به بخشی از چالش‌های راهبردی ساختاری و محتوایی اشاره می‌شود و در ادامه با استناد به پژوهش دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهریور 1396، مهم‌ترین مشکلات شهر تهران از نگاه شهروندان تهرانی را آلودگی هوا، ترافیک و فاصله طبقاتی شمال و جنوب شهر اعلام می‌کند و در مقابل فرصت‌های شغلی، درآمد و امکانات بیشتر نسبت به سایر شهرها را مزیت زندگی در این شهر می‌شمارد.
همچنین اولویت‌های کلیدی تهران مصوب بهمن 1396 شورای شهر تهران ازجمله عدالت در دسترسی به زیرساخت‌ها و توسعه متوازن مناطق و محلات، کاهش و رفع آلودگی هوا و آلودگی محیط زیستی وکنترل توسعه جزایر گرمایی، ترافیک، عبور و مرور روان و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی، ایمنی و تاب‌آوری شهری در برابر زمین‌لرزه و حوادث غیرمترقبه، صیانت و حفاظت از بافت‌های تاریخی شهر و ساماندهی سیما و منظر شهری، سلامت اجتماعی، سبک زندگی و بهداشت روان بوده است.
در همین زمینه در برنامه پیشنهادی شهرداری تهران نیز اهداف و جهت‌گیری‌های راهبردی پیشنهادی تهران بر پیگیری سیاست حمل‌ونقل پایدار، نقش‌آفرینی فعال در حوزه دیپلماسی شهری و تحقق شهری در تراز جهانی، تحول در مدیریت شهری تهران با رویکرد ارتقای شاخص‌های حکمروایی خوب شهری، بهبود سطح زیست‌پذیری و کیفیت زندگی در شهر تهران، چابک‌سازی و تخصصی‌سازی شهرداری تهران، ارتقای سطح رقابت‌پذیری شهری و ایفای نقش فعال در حوزه توسعه اقتصاد محلی، تحقق توسعه شهری بوم‌محور و نوزایی شهری پایدار، مقابله با فساد و ارتقای سلامت اداری (حرکت به سوی شهرداری بدون فساد) و درنهایت پایدارسازی درآمدها و مدیریت شفاف و موثر هزینه‌کرد بود.
شهردار تهران امسال نیز در مراسم گشایش و بهره‌برداری از پروژه‌های شهری منطقه 2 اعلام کرد که شهرداری برای سال 1400 برنامه‌های مفصلی دارد.
تهران در سال 1400
سال 1400 می‌تواند سال ویژه‌ای برای تهران باشد. نوع نگاه شهرداری در مدیریت شهری در حال تغییر است و کم‌کم از محوریت ماشین به انسان‌محوری و توجه به انسان‌ها و طبیعت تغییر رویکرد داده است. پروژه‌های بزرگ شهری دیگر صرفا بناهای عظیم و انبوه بتونی نیستند بلکه سعی می‌شود در کنار ایجاد امکانات و تسهیلات رفاهی و ترافیکی، جایگاه مسائل اکولوژیکی و محیطی، توجه به محیط زیست و فضای سبز، پیاده‌ها و دوچرخه‌سواران نیز مد نظر قرار گیرند. بر همین اساس سال 1400 با توجه به اینکه نویدبخش آغاز سده‌ای جدید است، می‌تواند تبلوری نو در این مسیر باشد.
تهران برای همه
تهران صرفا برای بخش خاصی از شهروندان یا طبقه خاص اختصاص ندارد. این شهر برای همه مردم 12 میلیونی شهر است؛ حتی آنهایی که صرفا برای کار روزانه به این شهر سفر می‌کنند و شب به شهر خود برمی‌گردند. نباید در ایجاد امکانات و تسهیلات شهری اولویت به مناطق مرفه شهری داده شود و بهتر است نگاه دقیق‌تری به مناطق کمتربرخوردار و پرتجمع شهر شود و با نیازسنجی دقیق آنها را محقق کرد. تهران دیگر شهری صرفا برای شهروندان سوار اتومبیل‌های شخصی نیست، برنامه‌های ویژه برای دوچرخه‌سواران و ایجاد بسترهایی برای تشویق مردم در جهت استفاده از وسایل حمل‌ونقل پاک ازجمله در اختیار قراردادن دوچرخه‌های بیدود در سطح شهر در همین زمینه است که تا حدودی موفق عمل کرده است و حتی توانسته بخشی از شهروندان به استفاده از دوچرخه سوق دهد. حتی در همین زمینه برنامه‌های ویژه‌ای برای فرهنگسازی استفاده از شهروندان از حمل‌ونقل پاک اجرا شد و شهردار تهران نیز به عنوان یکی از پیشگامان در برنامه سه‌شنبه‌های بدون خودرو شرکت کرد. انتظار می‌رود در سال 1400، بیش از پیش چنین برنامه‌هایی در حوزه برنامه‌های شهری دیده و بسترهای آن فراهم شود.
ایجاد حس تعلق
مهم‌ترین مسأله در مدیریت شهری ایجاد تعلق در شهروندان نسبت به شهر است که در این مسیر شهروندان نسبت به شهر احساس وابستگی، مسئولیت و تعهد و تلاش می‌کنند تا در حل مشکلات آن کمک کنند و این امر گامی بزرگ است که برای شهرداری بسیار کمک‌کننده خواهد بود. گر چه این کار نیازمند برنامه مدون چندین‌ساله و طولانی‌مدت است اما آغازگر آن می‌تواند مرمت بناهای تاریخی و حفظ بافت سنتی شهر، پررنگ‌کردن نقش محلات و محله‌محوری، تدوین برنامه‌هایی با محوریت مشارکت شهروندان و ترغیب آنها به حضور در عرصه‌های مدیریت شهری، تغییر روش‌های مدیریت شهری برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش آلاینده زیست‌محیطی، بهره‌گیری از شهروندان در مسیر تفکیک زباله‌ها و سایر موارد مشابه باشد.
کاهش آلاینده‌ها؛ بهبود کیفیت زندگی
مدیریت شهری به معنای عام یعنی مشارکت همه دستگاه‌ها برای اداره شهر و شهرداری به تنهایی قادر به رفع آلودگی هوای شهر نبوده و هماهنگی همه دستگاه‌ها لازم است.
رشد و توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی، بهبود کیفیت اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها، جمع‌آوری وسایط نقلیه فرسوده، تصفیه گازهای خروجی آلاینده پالایشگاه‌ها، استفاده از انرژی‌های پاک، افزایش فضای سبز، پارک‌ها و بوستان‌ها در سطح شهر ازجمله اقداماتی است که می‌تواند در کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا موثر واقع شود.
توجه به بهبود سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی و برنامه‌ریزی برای افزایش بسترهای حمل‌ونقل عمومی و افزایش ظرفیت جابه‌جایی مسافران به وسیله آنها می‌تواند علاوه بر بهبود کیفیت هوا، بر روند زندگی مردم و کنترل روند ترافیک پایتخت هم موثر است.
توجه به توریسم و گردشگری پایدار شهری
ظرفیت بالایی در شهر تهران در جذب گردشگر داخلی و خارجی به دلیل وجود کاخ‌ها، موزه‌ها و مکان‌های باستانی و حتی معماری نو و بدیع شهری تهران وجود دارد. به علاوه در همین زمینه بازسازی محلات و بناهای باستانی و تاریخی و عمومی‌کردن این مکان‌ها برای امکان حضور همه مردم می‌تواند علاوه بر ایجاد تعلق و حس پیوند شهروندان با شهر، در راستای اهداف گردشگری نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد. توجه به گردشگری می‌تواند زمینه‌های ایجاد اشتغال بیشتر و در نتیجه روح‌بخشی به شهر و زنده‌شدن آن را فراهم کند.
هویت‌بخشیدن به محلات شهر تهران
ایجاد سرای محله ازجمله اقدامات مثبت شهرداری در سال‌های اخیر بود. اگر شهر را به عنوان یک موجود زنده فرض کنیم، در آن صورت محله به عنوان عنصر اصلی به مثابه سلول بنیادی این موجود زنده خواهد بود. در مقیاس کلان نیز مبنا قراردادن برنامه‌ریزی از این واحدهای خرد شهری نتایج ملموس‌تر و به مراتب قابل درک‌تری را در بهبود و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان خواهد داشت.
بهره‌گیری از محلات در مدیریت و اجرای تصمیمات کلانشهری
در سال‌های اخیر، در تصمیمات کلانشهری مانند بروز بحران‌ها که نیاز به اجماع عمومی دارد، سیاستگذاران و مدیران ارشد کشور ضرورت توجه و ساماندهی محلات را بیش از گذشته حس کردند. حال که تهران نیز در معرض برخی از حوادث طبیعی خصوصا زلزله قرار دارد و در شرایط کنونی با شیوع بیماری کرونا در کشور نیاز به بسیج عمومی با محوریت محلات می‌تواند بسیار موفق عمل کند، لزوم برنامه‌ریزی، هماهنگی و ساماندهی بیش از پیش سرای محلات احساس می‌شود.
جمع‌آوری پسماندها و تفکیک زباله
تداوم برنامه‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله‌ها از مبدأ و همچنین خشک‌کردن زباله‌های تر در منزل با اعطای مشوق‌ها و تشویق شهروندان به همکاری بیشتر، اطلاع‌رسانی و تبلیغات بیش از پیش در سطح شهر و برنامه‌های تلویزیونی و آموزش دقیق و مستمر نحوه انجام این کار در پاکسازی و تمیزی شهر بیش از پیش موفق خواهد بود.
پاکسازی معابر شهری، خیابان‌ها و ایجاد فضای صمیمی در سطح شهر
بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا برای پاکسازی معابر و خیابان‌ها، شست‌وشوی مداوم خیابان‌ها و پیاده‌روها، فرهنگسازی در میان شهروندان برای حفظ پاکیزگی شهر و درنهایت ایجاد معابر عبور شهروندان، بهبود کیفیت و افزایش مبلمان شهری برای استفاده راحت‌تر شهروندان و همچنین در نظر گرفتن مکان‌های عمومی برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت شهروندان می‌تواند از ویژگی‌های تهران با آغاز سده جدید باشد.
شهر دوستدار کودک
کودکان به عنوان نسل آینده این شهر باید از ابتدا مورد توجه ویژه مدیران شهری قرار گیرند. طی سال‌های گذشته همکاری‌هایی با یونیسف در زمینه همسوکردن تعدادی از شهرهای کشور مانند رشت، اصفهان و شیراز و... به عنوان شهرهای پایلوت با ویژگی‌های شهرهای دوستدار کودک انجام شده است که با توجه به موفقیت‌های کسب‌شده در این زمینه بهتر است که تهران نیز قدم‌هایی در این حوزه بردارد. اقداماتی مانند ساخت اتاق‌های مادر و کودک در مترو و پارک‌ها، ایجاد امکانات رفاهی و آموزشی مناسب برای کودکان خصوصا کودکان زیر 5 سال و تدوین برنامه‌ها و گسترش فرهنگسراها در سراسر شهر خصوصا در مناطق کمتربرخوردار می‌تواند ضمن آموزش حقوق و وظایف شهروندی از سال‌های ابتدایی زندگی کودکان، حس تعلق آنها را نسبت به شهر برانگیخته و همچنین کودکان را برای ادامه زندگی باکیفیت در تهران و همکاری در مدیریت آن آموزش دهد.
و اما 1400
سال 1400 می‌تواند شروعی نو برای تهران باشد. تهرانی که در سال‌های اخیر هر روز بیش از گذشته تحت تأثیر مهاجرت و افزایش جمعیت بی‌رویه، توسعه نامتوازن شهری و توجه بی‌رویه به ساخت‌وساز و فروش تراکم در برابر نگاه به حیات انسانی و اکوسیستم و فضای سبز شهری و بسیاری مسائل دیگر دچار مشکلات عدیده‌ای شده است، با تغییر رویکردهای مدیریت شهری و نگرشها در سطح کلان، می‌تواند مسیری نو را شروع کند. گر چه این مسیر مسیری طولانی است و نیاز به نظارت و توجه مداوم دارد اما با نگاه به اینکه لزوم این تغییرات حتمی و مورد تأکید همگان است، سده جدید می‌تواند نویدی برای حیات جدید شهر تهران باشد؛ تهرانی که ضمن حفظ اصالت و بناهای تاریخی، بر رشد و توسعه متوازن همه مناطق شهری برای همه شهروندان اعم از فقیر و غنی تأکید دارد و فضایی امن و شهری سالم برای همه شهروندان است.
تصور آغاز سده‌ای جدید برای تهران با رویکردی نو ایده و نگاه جدیدی نیست. از چند سال گذشته برنامه‌هایی تا سال 1400 ترسیم شده بود که نشان از تغییر رویکرد در مدیریت شهری تهران داشت. فارغ از اینکه این برنامه‌ها و تلاش‌های انجام‌شده در این زمینه تا چه حدی به نتیجه مطلوب دست یافته است، رسیدن به سال 1400 خود می‌تواند یک مرحله جدید برای آغاز فعالیتهای شهری بر بستر دانش روز مدیریت شهری و رویکردهای انسانمحور باشد.
شهرداری تهران از سال 96 برنامه‌هایی برای مدیریت شهری شهر تهران در قالب برنامه سوم شهری پایتخت از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ترسیم کرده بود و در این میان مسائلی چون برنامه‌ریزی در مسیر توسعه محله‌محوری، توجه به تغییر رویکرد درآمدزایی شهرداری تهران و گذر از برنامه‌ریزی کالبدی به برنامه‌ریزی چندوجهی، گذر از اقتصاد ساخت‌وساز به اقتصاد دانش‌بنیان، واگذاری تصدیگریها، شفافسازی و همچنین تسهیل فعالیت بخش خصوصی مد نظر بود.
در این میان شهر تهران همواره با چالشهایی چون فقدان شفافسازی مدیریت شهری، اطلاعات پرهزینه و خارج از دسترس، ناکارآمدی تشکلهای صنفی مسکن مواجه بود و البته یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این شهر به عنوان پایتخت و مرکز ایران، تجمع ثروت و سرمایه در تهران است که عملا به شکل نامتوازنی تقسیم سرمایه و ثروت در میان شهرهای کشور با تمرکز و محوریت مرکز شکل گرفته و در نتیجه تمامی سرمایههای کشور در پایتخت انباشته و همین عامل باعث مهاجرت بسیار به تهران و تراکم بالای جمعیت این شهر شده است. این مسأله به تنهایی توانسته بر روند سایر موضوعات شهری نیز تأثیر بگذارد و آنها را تحت تأثیر خود قرار دهد. همان طور که معاون برنامه‌ریزی شهری وقت شهرداری تهران در سال 96 در هفدهمین همایش سیاستهای توسعه مسکن نیز اعلام می‌کند که در دهه گذشته تورم بخش مسکن، ورود مهاجران و حجم بالای ساخت‌وساز و افزایش نقش خوابگاهی تهران مسائل زیادی برای پایتخت ایجاد کرده است و در ادامه آن اشاره می‌کند درآمد سرانه تهران پنج برابر دیگر شهرهاست که همین موضوع عامل افزایش مهاجرت به این کلانشهر شده است.
میرزایی اشاره می‌کند که تهران در سطح ملی از بالاترین سطوح برخورداری و فناوری‌های نوین شهری و شاخص‌های توسعه‌یافتگی برخوردار است اما در مقیاس جهانی شهری توسعه‌نیافته است و البته تهران نمونه کامل یک شهر کج توسعه‌یافته و ناموزون از نظر کالبدی است.
برنامه ششم توسعه (1396-1400)، برنامه عملیاتی و پروژه‌محور و به نوعی حمل‌ونقل عمومی، بهداشت و سلامت و محیط زیست مهم‌ترین بخش‌های سند توسعه استان تهران ذیل این برنامه بود و اکنون مهلت آن کم‌کم به پایان می‌رسد و با آغاز سال 1400 باید با ارزیابی اقدامات انجام‌شده و بررسی دقیق توفیقات و عدم‌موفقیت‌ها گام‌های بلندتری با رویکردی متناسب و با نگاه به علم روز دنیا برداریم.
از سال 97، پیروز حناچی، شهردار فعلی تهران، برنامه پیشنهادی شهر و شهرداری تهران را در بازه سال‌های 1397 تا 1400 برمبنای متدهای روز دنیا و برپایه بررسی وضعیت فعلی شهر، برنامه‌ها و انتظارات اعلام می‌کند. او در این برنامه تأکید می‌کند که شهرداری نیازمند منابع متناسب و پایدار است و شیوه تأمین منابع مالی مخارج توسعه شهر که بر پایه اخذ عوارض ساخت‌وساز تراکم بناست باید تغییر کند که در این مسیر در سال‌های اخیر لایحه درآمدهای پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در دولت تدوین و به مجلس شورای اسلامی ارایه شد و هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
در برنامه شهر تهران به بخشی از چالش‌های راهبردی ساختاری و محتوایی اشاره می‌شود و در ادامه با استناد به پژوهش دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهریور 1396، مهم‌ترین مشکلات شهر تهران از نگاه شهروندان تهرانی را آلودگی هوا، ترافیک و فاصله طبقاتی شمال و جنوب شهر اعلام می‌کند و در مقابل فرصت‌های شغلی، درآمد و امکانات بیشتر نسبت به سایر شهرها را مزیت زندگی در این شهر می‌شمارد.
همچنین اولویت‌های کلیدی تهران مصوب بهمن 1396 شورای شهر تهران ازجمله عدالت در دسترسی به زیرساخت‌ها و توسعه متوازن مناطق و محلات، کاهش و رفع آلودگی هوا و آلودگی محیط زیستی وکنترل توسعه جزایر گرمایی، ترافیک، عبور و مرور روان و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی، ایمنی و تاب‌آوری شهری در برابر زمین‌لرزه و حوادث غیرمترقبه، صیانت و حفاظت از بافت‌های تاریخی شهر و ساماندهی سیما و منظر شهری، سلامت اجتماعی، سبک زندگی و بهداشت روان بوده است.
در همین زمینه در برنامه پیشنهادی شهرداری تهران نیز اهداف و جهت‌گیری‌های راهبردی پیشنهادی تهران بر پیگیری سیاست حمل‌ونقل پایدار، نقش‌آفرینی فعال در حوزه دیپلماسی شهری و تحقق شهری در تراز جهانی، تحول در مدیریت شهری تهران با رویکرد ارتقای شاخص‌های حکمروایی خوب شهری، بهبود سطح زیست‌پذیری و کیفیت زندگی در شهر تهران، چابک‌سازی و تخصصی‌سازی شهرداری تهران، ارتقای سطح رقابت‌پذیری شهری و ایفای نقش فعال در حوزه توسعه اقتصاد محلی، تحقق توسعه شهری بوم‌محور و نوزایی شهری پایدار، مقابله با فساد و ارتقای سلامت اداری (حرکت به سوی شهرداری بدون فساد) و درنهایت پایدارسازی درآمدها و مدیریت شفاف و موثر هزینه‌کرد بود.
شهردار تهران امسال نیز در مراسم گشایش و بهره‌برداری از پروژه‌های شهری منطقه 2 اعلام کرد که شهرداری برای سال 1400 برنامه‌های مفصلی دارد.
تهران در سال 1400
سال 1400 می‌تواند سال ویژه‌ای برای تهران باشد. نوع نگاه شهرداری در مدیریت شهری در حال تغییر است و کم‌کم از محوریت ماشین به انسان‌محوری و توجه به انسان‌ها و طبیعت تغییر رویکرد داده است. پروژه‌های بزرگ شهری دیگر صرفا بناهای عظیم و انبوه بتونی نیستند بلکه سعی می‌شود در کنار ایجاد امکانات و تسهیلات رفاهی و ترافیکی، جایگاه مسائل اکولوژیکی و محیطی، توجه به محیط زیست و فضای سبز، پیاده‌ها و دوچرخه‌سواران نیز مد نظر قرار گیرند. بر همین اساس سال 1400 با توجه به اینکه نویدبخش آغاز سده‌ای جدید است، می‌تواند تبلوری نو در این مسیر باشد.
تهران برای همه
تهران صرفا برای بخش خاصی از شهروندان یا طبقه خاص اختصاص ندارد. این شهر برای همه مردم 12 میلیونی شهر است؛ حتی آنهایی که صرفا برای کار روزانه به این شهر سفر می‌کنند و شب به شهر خود برمی‌گردند. نباید در ایجاد امکانات و تسهیلات شهری اولویت به مناطق مرفه شهری داده شود و بهتر است نگاه دقیق‌تری به مناطق کمتربرخوردار و پرتجمع شهر شود و با نیازسنجی دقیق آنها را محقق کرد. تهران دیگر شهری صرفا برای شهروندان سوار اتومبیل‌های شخصی نیست، برنامه‌های ویژه برای دوچرخه‌سواران و ایجاد بسترهایی برای تشویق مردم در جهت استفاده از وسایل حمل‌ونقل پاک ازجمله در اختیار قراردادن دوچرخه‌های بیدود در سطح شهر در همین زمینه است که تا حدودی موفق عمل کرده است و حتی توانسته بخشی از شهروندان به استفاده از دوچرخه سوق دهد. حتی در همین زمینه برنامه‌های ویژه‌ای برای فرهنگسازی استفاده از شهروندان از حمل‌ونقل پاک اجرا شد و شهردار تهران نیز به عنوان یکی از پیشگامان در برنامه سه‌شنبه‌های بدون خودرو شرکت کرد. انتظار می‌رود در سال 1400، بیش از پیش چنین برنامه‌هایی در حوزه برنامه‌های شهری دیده و بسترهای آن فراهم شود.
ایجاد حس تعلق
مهم‌ترین مسأله در مدیریت شهری ایجاد تعلق در شهروندان نسبت به شهر است که در این مسیر شهروندان نسبت به شهر احساس وابستگی، مسئولیت و تعهد و تلاش می‌کنند تا در حل مشکلات آن کمک کنند و این امر گامی بزرگ است که برای شهرداری بسیار کمک‌کننده خواهد بود. گر چه این کار نیازمند برنامه مدون چندین‌ساله و طولانی‌مدت است اما آغازگر آن می‌تواند مرمت بناهای تاریخی و حفظ بافت سنتی شهر، پررنگ‌کردن نقش محلات و محله‌محوری، تدوین برنامه‌هایی با محوریت مشارکت شهروندان و ترغیب آنها به حضور در عرصه‌های مدیریت شهری، تغییر روش‌های مدیریت شهری برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش آلاینده زیست‌محیطی، بهره‌گیری از شهروندان در مسیر تفکیک زباله‌ها و سایر موارد مشابه باشد.
کاهش آلاینده‌ها؛ بهبود کیفیت زندگی
مدیریت شهری به معنای عام یعنی مشارکت همه دستگاه‌ها برای اداره شهر و شهرداری به تنهایی قادر به رفع آلودگی هوای شهر نبوده و هماهنگی همه دستگاه‌ها لازم است.
رشد و توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی، بهبود کیفیت اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها، جمع‌آوری وسایط نقلیه فرسوده، تصفیه گازهای خروجی آلاینده پالایشگاه‌ها، استفاده از انرژی‌های پاک، افزایش فضای سبز، پارک‌ها و بوستان‌ها در سطح شهر ازجمله اقداماتی است که می‌تواند در کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا موثر واقع شود.
توجه به بهبود سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی و برنامه‌ریزی برای افزایش بسترهای حمل‌ونقل عمومی و افزایش ظرفیت جابه‌جایی مسافران به وسیله آنها می‌تواند علاوه بر بهبود کیفیت هوا، بر روند زندگی مردم و کنترل روند ترافیک پایتخت هم موثر است.
توجه به توریسم و گردشگری پایدار شهری
ظرفیت بالایی در شهر تهران در جذب گردشگر داخلی و خارجی به دلیل وجود کاخ‌ها، موزه‌ها و مکان‌های باستانی و حتی معماری نو و بدیع شهری تهران وجود دارد. به علاوه در همین زمینه بازسازی محلات و بناهای باستانی و تاریخی و عمومی‌کردن این مکان‌ها برای امکان حضور همه مردم می‌تواند علاوه بر ایجاد تعلق و حس پیوند شهروندان با شهر، در راستای اهداف گردشگری نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد. توجه به گردشگری می‌تواند زمینه‌های ایجاد اشتغال بیشتر و در نتیجه روح‌بخشی به شهر و زنده‌شدن آن را فراهم کند.
هویت‌بخشیدن به محلات شهر تهران
ایجاد سرای محله ازجمله اقدامات مثبت شهرداری در سال‌های اخیر بود. اگر شهر را به عنوان یک موجود زنده فرض کنیم، در آن صورت محله به عنوان عنصر اصلی به مثابه سلول بنیادی این موجود زنده خواهد بود. در مقیاس کلان نیز مبنا قراردادن برنامه‌ریزی از این واحدهای خرد شهری نتایج ملموس‌تر و به مراتب قابل درک‌تری را در بهبود و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان خواهد داشت.
بهره‌گیری از محلات در مدیریت و اجرای تصمیمات کلانشهری
در سال‌های اخیر، در تصمیمات کلانشهری مانند بروز بحران‌ها که نیاز به اجماع عمومی دارد، سیاستگذاران و مدیران ارشد کشور ضرورت توجه و ساماندهی محلات را بیش از گذشته حس کردند. حال که تهران نیز در معرض برخی از حوادث طبیعی خصوصا زلزله قرار دارد و در شرایط کنونی با شیوع بیماری کرونا در کشور نیاز به بسیج عمومی با محوریت محلات می‌تواند بسیار موفق عمل کند، لزوم برنامه‌ریزی، هماهنگی و ساماندهی بیش از پیش سرای محلات احساس می‌شود.
جمع‌آوری پسماندها و تفکیک زباله
تداوم برنامه‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله‌ها از مبدأ و همچنین خشک‌کردن زباله‌های تر در منزل با اعطای مشوق‌ها و تشویق شهروندان به همکاری بیشتر، اطلاع‌رسانی و تبلیغات بیش از پیش در سطح شهر و برنامه‌های تلویزیونی و آموزش دقیق و مستمر نحوه انجام این کار در پاکسازی و تمیزی شهر بیش از پیش موفق خواهد بود.
پاکسازی معابر شهری، خیابان‌ها و ایجاد فضای صمیمی در سطح شهر
بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا برای پاکسازی معابر و خیابان‌ها، شست‌وشوی مداوم خیابان‌ها و پیاده‌روها، فرهنگسازی در میان شهروندان برای حفظ پاکیزگی شهر و درنهایت ایجاد معابر عبور شهروندان، بهبود کیفیت و افزایش مبلمان شهری برای استفاده راحت‌تر شهروندان و همچنین در نظر گرفتن مکان‌های عمومی برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت شهروندان می‌تواند از ویژگی‌های تهران با آغاز سده جدید باشد.
شهر دوستدار کودک
کودکان به عنوان نسل آینده این شهر باید از ابتدا مورد توجه ویژه مدیران شهری قرار گیرند. طی سال‌های گذشته همکاری‌هایی با یونیسف در زمینه همسوکردن تعدادی از شهرهای کشور مانند رشت، اصفهان و شیراز و... به عنوان شهرهای پایلوت با ویژگی‌های شهرهای دوستدار کودک انجام شده است که با توجه به موفقیت‌های کسب‌شده در این زمینه بهتر است که تهران نیز قدم‌هایی در این حوزه بردارد. اقداماتی مانند ساخت اتاق‌های مادر و کودک در مترو و پارک‌ها، ایجاد امکانات رفاهی و آموزشی مناسب برای کودکان خصوصا کودکان زیر 5 سال و تدوین برنامه‌ها و گسترش فرهنگسراها در سراسر شهر خصوصا در مناطق کمتربرخوردار می‌تواند ضمن آموزش حقوق و وظایف شهروندی از سال‌های ابتدایی زندگی کودکان، حس تعلق آنها را نسبت به شهر برانگیخته و همچنین کودکان را برای ادامه زندگی باکیفیت در تهران و همکاری در مدیریت آن آموزش دهد.
و اما 1400
سال 1400 می‌تواند شروعی نو برای تهران باشد. تهرانی که در سال‌های اخیر هر روز بیش از گذشته تحت تأثیر مهاجرت و افزایش جمعیت بی‌رویه، توسعه نامتوازن شهری و توجه بی‌رویه به ساخت‌وساز و فروش تراکم در برابر نگاه به حیات انسانی و اکوسیستم و فضای سبز شهری و بسیاری مسائل دیگر دچار مشکلات عدیده‌ای شده است، با تغییر رویکردهای مدیریت شهری و نگرشها در سطح کلان، می‌تواند مسیری نو را شروع کند. گر چه این مسیر مسیری طولانی است و نیاز به نظارت و توجه مداوم دارد اما با نگاه به اینکه لزوم این تغییرات حتمی و مورد تأکید همگان است، سده جدید می‌تواند نویدی برای حیات جدید شهر تهران باشد؛ تهرانی که ضمن حفظ اصالت و بناهای تاریخی، بر رشد و توسعه متوازن همه مناطق شهری برای همه شهروندان اعم از فقیر و غنی تأکید دارد و فضایی امن و شهری سالم برای همه شهروندان است.