فوت کوزه‌گری در کسب‌وکار اینترنتی
راه‌وچاه واحدهای تجارت الکترونیک برای ارائه کالا و خدمات به مشتریان‌شان
احمدرضا نجفی
وقتی صحبت از رشد چهار برابری درآمد یک نوع کسب‌وکار باشد، طبیعی است تعداد افرادی که دلشان می‌خواهد چنین کسب‌وکاری راه بیندازند. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد تنها در شش ماه اول امسال، 11 درصد بیشتر از کل سال 98 نشان اینماد به واحدهای تجارت الکترونیک اختصاص داده شده است. حالا تعداد آنها به حدود 16 هزار کسب‌وکار رسیده و هر‌کدام روش متفاوتی برای اداره و توسعه کارشان در نظر دارند. مثلا بعضی برای کاهش هزینه‌ها از شرکت پست برای ارسال کالا استفاده می‌کنند و بعضی دیگر برای سریع‌تر رساندن کالا به دست مشتری، سیستم توزیع اختصاصی راه‌اندازی کرده‌اند. بعضی در دوران شیوع کرونا به کلی گزینه پرداخت در محل را حذف کرده و بعضی دیگر برای اینکه همیشه در دسترس مشتریان‌شان باشند، علاوه بر سایت اینترنتی سراغ شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های موبایلی رفته‌اند. کسب‌وکارهای آنلاین رازهای مگوی زیادی دارد که در این گزارش از چند مورد آنها پرده برداشته‌ایم. کسی که بخواهد پا به تجارت الکترونیک بگذارد و کسب‌وکار اینترنتی راه بیندازد، علاوه بر اینکه احتمالا لازم است خودش سرمایه لازم را تأمین کند، باید فوت کوزه‌گری
را هم بلد باشد و بداند مشتریانش چه کسانی و با چه رده سنی خواهند بود.
انقلاب در کسب‌وکارهای اینترنتی با رشد 4 برابری فروش
شما هم جای فروشنده‌ها باشید، تنها راه پیش‌روی‌تان راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی خواهد بود. در نظر بگیرید که ماه‌ها است ویروس نفرین‌شده به جان کاسبی‌تان افتاده و به زور چراغ مغازه را روشن نگه داشته‌اید. حتی خیلی از کسب‌وکارها به ناچار مجبور به خانه‌نشینی شده و برای ماه‌ها با در بسته پاساژها روبرو بودیم. همه این موارد در کنار رشد چهار برابری فروش کسب‌وکارهای اینترنتی و افزایش مبلغ تراکنش‌ها به رقمی حدود 639 هزار میلیارد تومان، خیلی‌ها را به فکر راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی می‌اندازد. کار تا جایی پیش رفته که در شش ماه اول امسال، به اندازه کل سال 98 و حتی 11 درصد بیشتر از آن، نشان اعتماد الکترونیک به سایت‌های فروشگاهی اختصاص پیدا کرده است. در شش ماه اول امسال 16هزار‌و 162 کسب‌وکار راه‌اندازی شده که در مقایسه با کل سال قبل با 14هزار‌و 575 کسب‌وکار 11 درصد و در مقایسه با مدت مشابه یعنی نیمه اول سال قبل با پنج‌هزار‌و 467 کسب‌وکار 196 درصد رشد کرده است. موردی که نشان از افزایش سه برابری تعداد اینمادهای اعطا‌شده به سایت‌ها در نیمه اول سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم. موردی که به طور قطع می‌توان از آن
به‌عنوان انقلاب در کسب‌وکارهای اینترنتی یاد کرد. بررسی تعداد اینماد اعطا‌شده در هر ماه رابطه نزدیکی با آمار ابتلا به کرونا دارد؛ به‌طوری‌که در اردیبهشت تعداد اینمادهای تخصیص‌شده به اوج خود یعنی سه‌هزار‌و 451 مورد رسید و در ادامه زمانی که در خرداد شاهد افت نسبی آمار کشته‌شدگان بر اثر کرونا بودیم، تعداد درخواست برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک کمتر شد و به دوهزار‌و 218 نماد کاهش پیدا کرد. هم‌زمان با تیرماه و آغاز موج دوم کرونا، مجددا آمار اینمادهای اعطا‌شده هم رو به افزایش گذاشت و در این ماه سه‌هزار‌و 310 اینماد به کسب‌وکارهای اینترنتی اعطا شد.
کسب‌وکارهای اینترنتی روی پای خودشان می‌ایستند
تجارت الکترونیک سرمایه چندانی لازم ندارد. کافی است برای یک مغازه‌ای که کل مشتریانش را به واسطه کرونا از دست داده، یک سایت اینترنتی راه‌اندازی شود. 86 درصد کسب‌وکارهای آنلاین این هزینه را شخصا تقبل کرده و به جمع تجارت الکترونیک پیوسته‌اند. اطلاعات وزارت صمت نشان می‌دهد تنها 14 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی سراغ جذب سرمایه رفته‌اند. هشت درصدشان موفق شده‌اند ایده‌ای را که در ذهن دارند، برای شتاب‌دهنده‌ها ارائه دهند تا آنها سرمایه لازم را در اختیارشان بگذارند. پنج درصد کسب‌وکارها در همان ابتدای راه پشتشان به دولت گرم بود و با سرمایه‌گذاری دولتی توانستند کار خود را آغاز کند. در‌این‌بین سهم جمع‌سپاری مالی یا تأمین مالی از روش کرادفاندینگ، سهم تنها یک‌درصدی از روش‌های تأمین سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی دارد.
تأثیر کرونا بر شیوه پرداخت پول فروشنده
بعد از شیوع ویروس کرونا گزینه پرداخت در محل از سایت خیلی از فروشگاه‌های اینترنتی حذف شد. کسب‌وکارهای آنلاین برای جلوگیری از شیوع بیماری دست به چنین کاری زدند و مشتریان را مجبور کردند تنها از طریق درگاه پرداخت اینترنتی پول کالا یا خدمات را بپردازند. تعداد این کسب‌وکارها که در نیمه اول امسال تنها از درگاه بانکی برای دریافت پول استفاده کردند، به 81 درصد کل واحدهای تجارت الکترونیک می‌رسد. 17 درصد سعی کردند در کنار جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، همچنان برای مشتری حق انتخاب قائل شوند و برای همین در کنار درگاه اینترنتی امکان انتخاب گزینه پرداخت در محل را هم در نظر گرفتند. دو درصد از کسب‌وکارها به کلی سراغ درگاه پرداخت اینترنتی نرفتند و تنها از روش‌های دیگری مثل کارت‌به‌کارت، واریز به حساب پرداخت نقدی یا پرداخت با دستگاه پوز برای دریافت وجه کالا یا خدمات استفاده کرده‌اند.
با وجود حذف امکان پرداخت در محل، مرکز توسعه تجارت الکترونیک برآورد می‌کند که حدود 30 درصد ارزش کالاها به شکلی غیر از درگاه پرداخت اینترنتی به فروشنده پرداخت شده است؛ به‌طوری‌که این مرکز در گزارش خود از عملکرد واحدهای تجارت الکترونیک می‌گوید مجموع تراکنش این واحدها حدود 639 هزار میلیارد تومان بوده که از این رقم 447 هزار میلیارد از طریق درگاه بانکی و 192 هزار میلیارد از دیگر روش‌ها مثل کارت‌به‌کارت، واریز به حساب پرداخت نقدی یا پرداخت با دستگاه پوز به دست فروشنده رسیده است.
فروش کالا؛ حوزه اصلی فعالیت کسب‌وکارهای آنلاین
حدود نیمی از کسب‌وکارهای اینترنتی یا به طور دقیق‌تر، واحدهای تجارت الکترونیک، صرفا مشغول به فروش کالا هستند. آنها سهم 49 درصدی از کل بازار دارند. 24 درصد دیگر هم فروشنده هستند؛ اما در کنار فروش کالا، خدمات هم ارائه می‌دهند. 27 درصد باقی‌مانده هم صرفا در حوزه خدمات فعال هستند و کالای خاصی برای فروش ندارند. کسب‌وکارهای خدماتی از‌جمله بازنده‌های تجارت الکترونیک در دوران شیوع کرونا به حساب می‌آیند؛ چراکه سهم آنها از بازار به این بزرگی 21 درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده و در طرف مقابل 17 درصد به تعداد فروشندگان کالا اضافه شده است.
حوزه اصلی فعالیت 63 درصد از کسب‌وکارهای اینترنتی فروش کالا است. آموزش با سهم هشت درصدی رتبه دوم بیشترین فراوانی را در بین کسب‌وکارهای آنلاین در نیمه اول امسال دارد. برنامه‌نویسی و امور مربوط به رایانه با سهم شش درصدی در رتبه سوم، تبلیغات و بازارپژوهی با سهم سه درصدی در رتبه چهارم و انتشارات با سهم 2.5 درصدی در رتبه پنجم بیشترین فراوانی حوزه فعالیت در بین کسب‌وکارهای اینترنتی هستند. گردشگری، اطلاع‌رسانی، اداره دفتر کار، معماری و مهندسی، مخابرات، خدمات مالی، حقوقی، سلامت، هنر و سرگرمی، تعمیر رایانه، خدمات، تحقیق و... به ترتیب دیگر حوزه‌های فعالیت کسب‌وکارهای اینترنتی هستند.
کسب‌وکارهای اینترنتی؛ خیلی کوچک، خیلی بزرگ
اگر کسب‌وکار آنلاین پا بگیرد، هیچ‌کس جلودارش نخواهد بود. آمارهای رسمی نشان می‌دهد سه‌چهارم کسب‌وکارهای آنلاین، مشاغل کوچکی هستند که در آنها کمتر از 50 نفر مشغول به کار هستند. زمانی که فرایند کاری روی غلتک می‌افتد و کسب‌وکار در مسیر توسعه حرکت می‌کند، به‌سرعت کسب‌وکار بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که در‌حال‌حاضر واحدهای تجارت الکترونیک یا به حدی بزرگ هستند که بیشتر از 250 نفر در آنها مشغول به کار شده‌اند یا به قدری کوچک که هنوز توسعه پیدا نکرده‌اند. سهم کسب‌وکارهای کوچک از اکوسیستم تجارت الکترونیک حدود 75 درصد و سهم کسب‌وکارهای بزرگ حدود 15 درصد است. در‌این‌بین هفت درصد کسب‌وکارهای آنلاین بین 50 تا صد نفر نیروی شاغل دارند و سه درصدشان بین صد تا 250نفره هستند. برآوردهای وزارت صمت نشان می‌دهد تا نیمه امسال، پنج میلیون نفر در کسب‌وکارهای اینترنتی مشغول به کار هستند. مقایسه این رقم با تعداد کل شاغلان بالای 15 سال در کشور نشان می‌دهد حدود 21 درصد از نیروی کار کشورمان را شاغلان کسب‌وکارهای اینترنتی تشکیل می‌دهند.
فروش از شما، ارسال با پست
شرکت پست جمهوری اسلامی ایران اگر نبود، احتمالا فروشگاه‌های اینترنتی برای ارسال حدود نصف کالاهای‌شان به دست مشتری به مشکل می‌خوردند؛ چراکه در نیمه اول امسال، این شرکت پست بوده که 43 درصد کالاهای فروخته‌شده توسط فروشگاه‌های اینترنتی را به دست‌شان رسانده. با توجه به اینکه این روش بیشترین تأخیر را در بین روش‌های مختلف ارسال کالا به دست مشتری دارد، برخی فروشگاه‌ها سراغ راه‌های متفاوتی رفته‌اند. 24 درصد آنها با یک شرکت پست خصوصی قرارداد بسته تا عهده‌دار جابه‌جا‌کردن کالا از انبار فروشگاه به در منزل مشتری باشند. 19 درصد آنها هم آن‌قدری کسب‌وکارشان را توسعه داده‌اند که خودشان سیستم توزیع راه‌اندازی کرده و از این طریق کالای فروخته‌شده را در کمترین زمان به دست مشتری می‌رسانند. با این همه، 14 درصد از کالاهایی که مشتریان فروشگاه اینترنتی خریده‌اند، از طریق شرکت‌های باربری بین‌شهری به دست‌شان رسیده است.
امان از روزی که اینستاگرام فیلتر شود
راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی حداقل یک سایت لازم دارد تا بتوان با ثبت دامنه‌اش، نشان اعتماد الکترونیک که تا حدودی حکم مجوز را برای فروش آنلاین کالا و خدمات دارد، دریافت کرد؛ ولی یک سایت تنها چطور می‌تواند راهش را به خانه مشتریان پیدا کند؟ کسب‌وکارهای اینترنتی برای فروش کالا و خدمات خود صرفا به سایت اکتفا نکرده و سراغ روش‌های دیگر هم می‌روند و آن‌طور که داده‌های مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد، 81 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی علاوه بر سایت، در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام اقدام به فروش کالا و خدمات می‌کنند. حالا اگر اینستاگرام فیلتر شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ دست‌کم 81 درصد کسب‌وکارهای آنلاین یک بازوی توانمند خود را از دست خواهند داد. همان‌طور که فیلترینگ تلگرام باعث شده تعداد کسب‌وکارهای کمتری بتوانند علاوه بر سایت خود در پیام‌رسان‌ها فعالیت کنند. بر‌اساس گزارش‌های رسمی، حدود 46 درصد واحدهای تجارت الکترونیک علاوه بر سایت فروشگاهی، در پیام‌رسان‌ها فعال هستند تا از این طریق هم بتوانند با مشتریان‌شان در ارتباط باشند و کالاها و خدمات‌شان را عرضه کنند. در بین کسب‌وکارهای اینترنتی 28 درصد علاوه بر سایت،
اپلیکیشن موبایل هم راه‌اندازی کرده‌اند تا همیشه و همه جا در دسترس مشتریان‌شان باشند. شاید بگویید جمع این ارقام از عدد صد بیشتر می‌شود؛ اما پاسخ ساده است؛ کسب‌وکارها بعضا از هر سه روش در کنار سایت‌شان برای فروش کالاها و خدمات خود استفاده می‌کنند.
مشتریان کسب‌وکارهای آنلاین را بشناسید
همان‌طور که قابل پیش‌بینی است، جوانان، مشتریان اصلی کسب‌وکارهای اینترنتی هستند. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد 58 درصد مشتریان این کسب‌وکارها را گروه سنی جوانان تشکیل می‌دهند. میانسالان با سهم 27 درصد دیگر گروه پرتعداد در بین مشتریان واحدهای تجارت الکترونیک هستند و سالمندان تنها 10 درصد مشتریان این واحدها را تشکیل می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد پنج درصد از مشتریان کسب‌وکارهای اینترنتی دهه هشتادی هستند و کمتر از 20 سال دارند.
شما هنوز جوان هستید!
هیچ موقع برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی دیر نیست. اگر فکر می‌کنید سنتان از 50 سال گذشته و دیگر توان شروع یک کسب‌وکار را ندارید، باید بگوییم 11 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی که در نیمه اول امسال راه‌اندازی شده‌اند، توسط یک فرد بالای 50 سال اداره می‌شوند. البته نباید منکر این موضوع بود که بهترین زمان برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی، سنین 30 تا 40 سال است. حداقل آمارها این‌طور نشان می‌دهد که افرادی با این سن‌و‌سال بیشترین تقاضا را برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک داشته و 46 درصد متقاضیان اینماد را تشکیل می‌دهند. اگر سنتان از 40 سال گذشت، نگران نباشید. همچنان 19 درصد کسانی که کسب‌وکار اینترنتی خود را تازه راه انداخته و برایش درخواست اینماد دارند، هم‌سن‌وسال شما هستند. با‌وجود‌این نباید منکر این باشیم که راه‌اندازی کسب‌وکار در سنین پایین می‌تواند آینده روشن‌تری داشته باشد. کسانی که بین 20 تا 30سالگی دست به راه‌اندازی کسب‌وکار می‌زنند، افق دید بلندتری برای پاگرفتن کاسبی خود دارند. آنها 23 درصد از کسانی را که در نیمه اول امسال درخواست اینماد داشته‌اند، تشکیل می‌دهند. آرزو بر جوانان عیب نیست. شاید فکر
کنید کسی که می‌خواهد کسب‌وکار راه بیندازد، باید حتما دانشگاه رفته و حداقل کمی تجربه کار‌کردن داشته باشد؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود یک درصد از کسانی که در نیمه اول امسال برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک درخواست داده‌اند، کمتر از 20 سال دارند. شاید یک درصد برای‌تان عدد ناچیزی باشد؛ اما با توجه به آمار 16 هزار نفری متقاضیان اینماد در نیمه اول سال می‌توان گفت حدود 160 نفر در این رده سنی قرار می‌گیرند.
وقتی صحبت از رشد چهار برابری درآمد یک نوع کسب‌وکار باشد، طبیعی است تعداد افرادی که دلشان می‌خواهد چنین کسب‌وکاری راه بیندازند. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد تنها در شش ماه اول امسال، 11 درصد بیشتر از کل سال 98 نشان اینماد به واحدهای تجارت الکترونیک اختصاص داده شده است. حالا تعداد آنها به حدود 16 هزار کسب‌وکار رسیده و هر‌کدام روش متفاوتی برای اداره و توسعه کارشان در نظر دارند. مثلا بعضی برای کاهش هزینه‌ها از شرکت پست برای ارسال کالا استفاده می‌کنند و بعضی دیگر برای سریع‌تر رساندن کالا به دست مشتری، سیستم توزیع اختصاصی راه‌اندازی کرده‌اند. بعضی در دوران شیوع کرونا به کلی گزینه پرداخت در محل را حذف کرده و بعضی دیگر برای اینکه همیشه در دسترس مشتریان‌شان باشند، علاوه بر سایت اینترنتی سراغ شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های موبایلی رفته‌اند. کسب‌وکارهای آنلاین رازهای مگوی زیادی دارد که در این گزارش از چند مورد آنها پرده برداشته‌ایم. کسی که بخواهد پا به تجارت الکترونیک بگذارد و کسب‌وکار اینترنتی راه بیندازد، علاوه بر اینکه احتمالا لازم است خودش سرمایه لازم را تأمین کند، باید فوت کوزه‌گری
را هم بلد باشد و بداند مشتریانش چه کسانی و با چه رده سنی خواهند بود.
انقلاب در کسب‌وکارهای اینترنتی با رشد 4 برابری فروش
شما هم جای فروشنده‌ها باشید، تنها راه پیش‌روی‌تان راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی خواهد بود. در نظر بگیرید که ماه‌ها است ویروس نفرین‌شده به جان کاسبی‌تان افتاده و به زور چراغ مغازه را روشن نگه داشته‌اید. حتی خیلی از کسب‌وکارها به ناچار مجبور به خانه‌نشینی شده و برای ماه‌ها با در بسته پاساژها روبرو بودیم. همه این موارد در کنار رشد چهار برابری فروش کسب‌وکارهای اینترنتی و افزایش مبلغ تراکنش‌ها به رقمی حدود 639 هزار میلیارد تومان، خیلی‌ها را به فکر راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی می‌اندازد. کار تا جایی پیش رفته که در شش ماه اول امسال، به اندازه کل سال 98 و حتی 11 درصد بیشتر از آن، نشان اعتماد الکترونیک به سایت‌های فروشگاهی اختصاص پیدا کرده است. در شش ماه اول امسال 16هزار‌و 162 کسب‌وکار راه‌اندازی شده که در مقایسه با کل سال قبل با 14هزار‌و 575 کسب‌وکار 11 درصد و در مقایسه با مدت مشابه یعنی نیمه اول سال قبل با پنج‌هزار‌و 467 کسب‌وکار 196 درصد رشد کرده است. موردی که نشان از افزایش سه برابری تعداد اینمادهای اعطا‌شده به سایت‌ها در نیمه اول سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم. موردی که به طور قطع می‌توان از آن
به‌عنوان انقلاب در کسب‌وکارهای اینترنتی یاد کرد. بررسی تعداد اینماد اعطا‌شده در هر ماه رابطه نزدیکی با آمار ابتلا به کرونا دارد؛ به‌طوری‌که در اردیبهشت تعداد اینمادهای تخصیص‌شده به اوج خود یعنی سه‌هزار‌و 451 مورد رسید و در ادامه زمانی که در خرداد شاهد افت نسبی آمار کشته‌شدگان بر اثر کرونا بودیم، تعداد درخواست برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک کمتر شد و به دوهزار‌و 218 نماد کاهش پیدا کرد. هم‌زمان با تیرماه و آغاز موج دوم کرونا، مجددا آمار اینمادهای اعطا‌شده هم رو به افزایش گذاشت و در این ماه سه‌هزار‌و 310 اینماد به کسب‌وکارهای اینترنتی اعطا شد.
کسب‌وکارهای اینترنتی روی پای خودشان می‌ایستند
تجارت الکترونیک سرمایه چندانی لازم ندارد. کافی است برای یک مغازه‌ای که کل مشتریانش را به واسطه کرونا از دست داده، یک سایت اینترنتی راه‌اندازی شود. 86 درصد کسب‌وکارهای آنلاین این هزینه را شخصا تقبل کرده و به جمع تجارت الکترونیک پیوسته‌اند. اطلاعات وزارت صمت نشان می‌دهد تنها 14 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی سراغ جذب سرمایه رفته‌اند. هشت درصدشان موفق شده‌اند ایده‌ای را که در ذهن دارند، برای شتاب‌دهنده‌ها ارائه دهند تا آنها سرمایه لازم را در اختیارشان بگذارند. پنج درصد کسب‌وکارها در همان ابتدای راه پشتشان به دولت گرم بود و با سرمایه‌گذاری دولتی توانستند کار خود را آغاز کند. در‌این‌بین سهم جمع‌سپاری مالی یا تأمین مالی از روش کرادفاندینگ، سهم تنها یک‌درصدی از روش‌های تأمین سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی دارد.
تأثیر کرونا بر شیوه پرداخت پول فروشنده
بعد از شیوع ویروس کرونا گزینه پرداخت در محل از سایت خیلی از فروشگاه‌های اینترنتی حذف شد. کسب‌وکارهای آنلاین برای جلوگیری از شیوع بیماری دست به چنین کاری زدند و مشتریان را مجبور کردند تنها از طریق درگاه پرداخت اینترنتی پول کالا یا خدمات را بپردازند. تعداد این کسب‌وکارها که در نیمه اول امسال تنها از درگاه بانکی برای دریافت پول استفاده کردند، به 81 درصد کل واحدهای تجارت الکترونیک می‌رسد. 17 درصد سعی کردند در کنار جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، همچنان برای مشتری حق انتخاب قائل شوند و برای همین در کنار درگاه اینترنتی امکان انتخاب گزینه پرداخت در محل را هم در نظر گرفتند. دو درصد از کسب‌وکارها به کلی سراغ درگاه پرداخت اینترنتی نرفتند و تنها از روش‌های دیگری مثل کارت‌به‌کارت، واریز به حساب پرداخت نقدی یا پرداخت با دستگاه پوز برای دریافت وجه کالا یا خدمات استفاده کرده‌اند.
با وجود حذف امکان پرداخت در محل، مرکز توسعه تجارت الکترونیک برآورد می‌کند که حدود 30 درصد ارزش کالاها به شکلی غیر از درگاه پرداخت اینترنتی به فروشنده پرداخت شده است؛ به‌طوری‌که این مرکز در گزارش خود از عملکرد واحدهای تجارت الکترونیک می‌گوید مجموع تراکنش این واحدها حدود 639 هزار میلیارد تومان بوده که از این رقم 447 هزار میلیارد از طریق درگاه بانکی و 192 هزار میلیارد از دیگر روش‌ها مثل کارت‌به‌کارت، واریز به حساب پرداخت نقدی یا پرداخت با دستگاه پوز به دست فروشنده رسیده است.
فروش کالا؛ حوزه اصلی فعالیت کسب‌وکارهای آنلاین
حدود نیمی از کسب‌وکارهای اینترنتی یا به طور دقیق‌تر، واحدهای تجارت الکترونیک، صرفا مشغول به فروش کالا هستند. آنها سهم 49 درصدی از کل بازار دارند. 24 درصد دیگر هم فروشنده هستند؛ اما در کنار فروش کالا، خدمات هم ارائه می‌دهند. 27 درصد باقی‌مانده هم صرفا در حوزه خدمات فعال هستند و کالای خاصی برای فروش ندارند. کسب‌وکارهای خدماتی از‌جمله بازنده‌های تجارت الکترونیک در دوران شیوع کرونا به حساب می‌آیند؛ چراکه سهم آنها از بازار به این بزرگی 21 درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده و در طرف مقابل 17 درصد به تعداد فروشندگان کالا اضافه شده است.
حوزه اصلی فعالیت 63 درصد از کسب‌وکارهای اینترنتی فروش کالا است. آموزش با سهم هشت درصدی رتبه دوم بیشترین فراوانی را در بین کسب‌وکارهای آنلاین در نیمه اول امسال دارد. برنامه‌نویسی و امور مربوط به رایانه با سهم شش درصدی در رتبه سوم، تبلیغات و بازارپژوهی با سهم سه درصدی در رتبه چهارم و انتشارات با سهم 2.5 درصدی در رتبه پنجم بیشترین فراوانی حوزه فعالیت در بین کسب‌وکارهای اینترنتی هستند. گردشگری، اطلاع‌رسانی، اداره دفتر کار، معماری و مهندسی، مخابرات، خدمات مالی، حقوقی، سلامت، هنر و سرگرمی، تعمیر رایانه، خدمات، تحقیق و... به ترتیب دیگر حوزه‌های فعالیت کسب‌وکارهای اینترنتی هستند.
کسب‌وکارهای اینترنتی؛ خیلی کوچک، خیلی بزرگ
اگر کسب‌وکار آنلاین پا بگیرد، هیچ‌کس جلودارش نخواهد بود. آمارهای رسمی نشان می‌دهد سه‌چهارم کسب‌وکارهای آنلاین، مشاغل کوچکی هستند که در آنها کمتر از 50 نفر مشغول به کار هستند. زمانی که فرایند کاری روی غلتک می‌افتد و کسب‌وکار در مسیر توسعه حرکت می‌کند، به‌سرعت کسب‌وکار بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که در‌حال‌حاضر واحدهای تجارت الکترونیک یا به حدی بزرگ هستند که بیشتر از 250 نفر در آنها مشغول به کار شده‌اند یا به قدری کوچک که هنوز توسعه پیدا نکرده‌اند. سهم کسب‌وکارهای کوچک از اکوسیستم تجارت الکترونیک حدود 75 درصد و سهم کسب‌وکارهای بزرگ حدود 15 درصد است. در‌این‌بین هفت درصد کسب‌وکارهای آنلاین بین 50 تا صد نفر نیروی شاغل دارند و سه درصدشان بین صد تا 250نفره هستند. برآوردهای وزارت صمت نشان می‌دهد تا نیمه امسال، پنج میلیون نفر در کسب‌وکارهای اینترنتی مشغول به کار هستند. مقایسه این رقم با تعداد کل شاغلان بالای 15 سال در کشور نشان می‌دهد حدود 21 درصد از نیروی کار کشورمان را شاغلان کسب‌وکارهای اینترنتی تشکیل می‌دهند.
فروش از شما، ارسال با پست
شرکت پست جمهوری اسلامی ایران اگر نبود، احتمالا فروشگاه‌های اینترنتی برای ارسال حدود نصف کالاهای‌شان به دست مشتری به مشکل می‌خوردند؛ چراکه در نیمه اول امسال، این شرکت پست بوده که 43 درصد کالاهای فروخته‌شده توسط فروشگاه‌های اینترنتی را به دست‌شان رسانده. با توجه به اینکه این روش بیشترین تأخیر را در بین روش‌های مختلف ارسال کالا به دست مشتری دارد، برخی فروشگاه‌ها سراغ راه‌های متفاوتی رفته‌اند. 24 درصد آنها با یک شرکت پست خصوصی قرارداد بسته تا عهده‌دار جابه‌جا‌کردن کالا از انبار فروشگاه به در منزل مشتری باشند. 19 درصد آنها هم آن‌قدری کسب‌وکارشان را توسعه داده‌اند که خودشان سیستم توزیع راه‌اندازی کرده و از این طریق کالای فروخته‌شده را در کمترین زمان به دست مشتری می‌رسانند. با این همه، 14 درصد از کالاهایی که مشتریان فروشگاه اینترنتی خریده‌اند، از طریق شرکت‌های باربری بین‌شهری به دست‌شان رسیده است.
امان از روزی که اینستاگرام فیلتر شود
راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی حداقل یک سایت لازم دارد تا بتوان با ثبت دامنه‌اش، نشان اعتماد الکترونیک که تا حدودی حکم مجوز را برای فروش آنلاین کالا و خدمات دارد، دریافت کرد؛ ولی یک سایت تنها چطور می‌تواند راهش را به خانه مشتریان پیدا کند؟ کسب‌وکارهای اینترنتی برای فروش کالا و خدمات خود صرفا به سایت اکتفا نکرده و سراغ روش‌های دیگر هم می‌روند و آن‌طور که داده‌های مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد، 81 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی علاوه بر سایت، در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام اقدام به فروش کالا و خدمات می‌کنند. حالا اگر اینستاگرام فیلتر شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ دست‌کم 81 درصد کسب‌وکارهای آنلاین یک بازوی توانمند خود را از دست خواهند داد. همان‌طور که فیلترینگ تلگرام باعث شده تعداد کسب‌وکارهای کمتری بتوانند علاوه بر سایت خود در پیام‌رسان‌ها فعالیت کنند. بر‌اساس گزارش‌های رسمی، حدود 46 درصد واحدهای تجارت الکترونیک علاوه بر سایت فروشگاهی، در پیام‌رسان‌ها فعال هستند تا از این طریق هم بتوانند با مشتریان‌شان در ارتباط باشند و کالاها و خدمات‌شان را عرضه کنند. در بین کسب‌وکارهای اینترنتی 28 درصد علاوه بر سایت،
اپلیکیشن موبایل هم راه‌اندازی کرده‌اند تا همیشه و همه جا در دسترس مشتریان‌شان باشند. شاید بگویید جمع این ارقام از عدد صد بیشتر می‌شود؛ اما پاسخ ساده است؛ کسب‌وکارها بعضا از هر سه روش در کنار سایت‌شان برای فروش کالاها و خدمات خود استفاده می‌کنند.
مشتریان کسب‌وکارهای آنلاین را بشناسید
همان‌طور که قابل پیش‌بینی است، جوانان، مشتریان اصلی کسب‌وکارهای اینترنتی هستند. گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان می‌دهد 58 درصد مشتریان این کسب‌وکارها را گروه سنی جوانان تشکیل می‌دهند. میانسالان با سهم 27 درصد دیگر گروه پرتعداد در بین مشتریان واحدهای تجارت الکترونیک هستند و سالمندان تنها 10 درصد مشتریان این واحدها را تشکیل می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد پنج درصد از مشتریان کسب‌وکارهای اینترنتی دهه هشتادی هستند و کمتر از 20 سال دارند.
شما هنوز جوان هستید!
هیچ موقع برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی دیر نیست. اگر فکر می‌کنید سنتان از 50 سال گذشته و دیگر توان شروع یک کسب‌وکار را ندارید، باید بگوییم 11 درصد کسب‌وکارهای اینترنتی که در نیمه اول امسال راه‌اندازی شده‌اند، توسط یک فرد بالای 50 سال اداره می‌شوند. البته نباید منکر این موضوع بود که بهترین زمان برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی، سنین 30 تا 40 سال است. حداقل آمارها این‌طور نشان می‌دهد که افرادی با این سن‌و‌سال بیشترین تقاضا را برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک داشته و 46 درصد متقاضیان اینماد را تشکیل می‌دهند. اگر سنتان از 40 سال گذشت، نگران نباشید. همچنان 19 درصد کسانی که کسب‌وکار اینترنتی خود را تازه راه انداخته و برایش درخواست اینماد دارند، هم‌سن‌وسال شما هستند. با‌وجود‌این نباید منکر این باشیم که راه‌اندازی کسب‌وکار در سنین پایین می‌تواند آینده روشن‌تری داشته باشد. کسانی که بین 20 تا 30سالگی دست به راه‌اندازی کسب‌وکار می‌زنند، افق دید بلندتری برای پاگرفتن کاسبی خود دارند. آنها 23 درصد از کسانی را که در نیمه اول امسال درخواست اینماد داشته‌اند، تشکیل می‌دهند. آرزو بر جوانان عیب نیست. شاید فکر
کنید کسی که می‌خواهد کسب‌وکار راه بیندازد، باید حتما دانشگاه رفته و حداقل کمی تجربه کار‌کردن داشته باشد؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود یک درصد از کسانی که در نیمه اول امسال برای دریافت نشان اعتماد الکترونیک درخواست داده‌اند، کمتر از 20 سال دارند. شاید یک درصد برای‌تان عدد ناچیزی باشد؛ اما با توجه به آمار 16 هزار نفری متقاضیان اینماد در نیمه اول سال می‌توان گفت حدود 160 نفر در این رده سنی قرار می‌گیرند.