پیاده‌راهی به نام چهارباغ
پیاده‌راه‌ها نقش مهمی در سرزندگی و نشاط شهری و تعامل مردم با یکدیگر دارند. تبدیل خیابان‌های تاریخی به پیاده‌راه، گام مهمی در ایجاد گذرهای فرهنگی و حفظ میراثی است که از گذشتگان به یادگار مانده. چهارباغ عباسی هم از این قاعده مستثنا نیست؛ خیابانی که جزء میراث ماندگار اصفهانی‌ها محسوب می‌شود و برایشان اهمیت ویژه‌ای دارد. بیش از 40 سال است که مدیران شهری اصفهان به دنبال آن هستند که با احیای بافت تاریخی این خیابان، چهارباغ عباسی را به هویت گذشته‌اش برسانند. تبدیل این خیابان به پیاده‌راه و بازسازی آن، در سال‌های گذشته دستخوش حوادث و حواشی زیادی بود. با آمدن محمد فیض به سازمان نوسازی و بهسازي شهرداری اصفهان، پیاده‌راه‌سازی اصفهان سرعت گرفت؛ کاری که با پشتوانه تاریخی و بررسی کارشناسان و متخصصان این حوزه، قدم به قدم پیش رفت و حالا مراحلی را طی می‌کند که می‌شود استنباط کرد پروژه پیاده‌راه‌سازی چهارباغ به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. در تمام این مدت، تلاش شهرداری اصفهان این بوده که با استفاده از متون تاریخی و مستنداتی که از گذشته به جای مانده است، در بازسازی این خیابان نهایت دقت به کار برده شود تا چهارباغ به شکل گذشته‌اش بازگردد. چهارباغ عباسی با طول تقریبی 2,1 کیلومتر یکی از خیابان‌هاي تاریخی شهر اصفهان به شمار می‌رود که در حال حاضر بین دروازه دولت (میدان امام حسین) و سیوسهپل در منطقه 3 شهر اصفهان قرار دارد. دو قسمت چهارباغ عباسی و چهارباغ بالا در عصر شاه‌عباس یکم طراحی و اجرا شد و تاریخ تقریبی ساخت آن به سال 1000 هجري قمري (1591 میلادي) باز‌می‌گردد.
داستان یک پیاده‌راه
زمانی که مراحل پیاده‌راه‌سازی چهارباغ سرعت گرفت، نگرانی‌هایی از سوی نهادهای مردمی و کارشناسان میراث فرهنگی به گوش می‌رسید. آنها گوشزد می‌کردند در‌صورتی‌که این طرح جلو برود، شهرداری موظف است متعهد شود که در حفظ لایه‌های تاریخی بکوشد و از باستان‌شناسان خبره بخواهد به کاوش در این منطقه بپردازند. دلیل این نگرانی‌ها هم کشف بقایایی از باغ جهان‌نما بود. این کشف در زمان احداث ایستگاه مترو در میدان امام حسین(ع) به وقوع پیوست. همین مسئله باعث شد مدیران شهری در سال 98 از گروه‌های باستان‌شناسی بخواهند با کاوش در این منطقه، به بررسی میراث احتمالی در چهارباغ بپردازد.
مهندس محمد فیض، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری اصفهان است. او با ارائه گزارشی درباره روند کار در دو سال گذشته که او سکان هدایت سازمان نوسازی و بهسازي را بر عهده گرفته، تأکید دارد که در این دو سال هیچ قدمی به جز با تکیه بر نظر کارشناسان و مستندات تاریخی بر‌داشته نشده است. فیض با بیان اینکه ماجرای پیاده‌راه‌کردن چهارباغ، داستان طولانی دارد، می‌گوید: «حتی اقداماتی برای این کار در شرق و غرب چهارباغ در زمان قبل از ورود من به سازمان نوسازی شروع شده بود. زمانی که من به سازمان نوسازی آمدم، عمليات خاک‌برداری قسمت میانی چهارباغ به اتمام رسیده بود و اختلاف‌نظرهایی درباره این مسئله وجود داشت. سازمان‌ها مردم‌نهاد و رسانه‌های جمعی درباره این مسئله ادعاهای زیادی داشتند و نگرانی‌شان درباره میراثی بود که در چهارباغ وجود دارد. به‌هرحال نباید فراموش کرد این خیابان در اصفهان فوق‌العاده مهم است و از محورهای دولتخانه صفوی محسوب می‌شود. چهارباغ محور مهم گردشگری در اصفهان است و شاید کمتر خیابانی در اصفهان چنین طولی به صورت پیاده‌راه داشته باشد».
فیض با بیان اینکه این خیابان برای ما بسیار با‌ارزش است، تصریح کرد: «همان‌طور که می‌دانید مردم اصفهان روی این موضوعات حساسیت بسیار بالایی دارند و این حساسیت برای ما قابل احترام است. در چنین شرایطی ما به پروژه چهارباغ وارد شدیم. خوشبختانه اکثر کارهای پیمانکاری این پروژه را هم خودمان انجام دادیم. این کارها را تا زمانی که من هستم، به صورت امانی به دست خود ما انجام شد و سعی کردیم کیفیت کار بسیار بالا باشد و برای این منظور هماهنگی‌هایی با کنشگران و روزنامه‌نگاران انجام دادیم تا از حساسیت‌ها کاسته شود. در این راه مشاورانی خبره را به کمک طلبیدیم تا همراهی‌مان کنند. این کار باعث شد اطلاعات کاملی درباره چهارباغ جمع‌آوری کنیم؛ اطلاعاتی درباره اینکه چهارباغ چگونه متولد شد، باغ‌های آن چه تاریخی دارند و تاریخ درباره این خیابان چه می‌گوید. پیشینه این مسئله را کارشناسان ما جمع‌آوری کردند؛ آنها تصاویر قدیمی از چهارباغ را مستند کردند و به این ترتیب مطالعات تاریخی و مبانی نظری را آغاز کردیم. این مطالعه شامل مبلمان چهارباغ هم می‌شد و آسیب‌های وارد‌شده به این خیابان تاریخی و راهبردها برای حل مشکلات همه و همه مورد بررسی دقیق
کارشناسان ما قرار گرفت. با این برنامه‌ریزی‌ها طبق طرح مصوب کار را شروع کردیم».
در ابتدای این کار، به دلیل نگرانی‌ها درباره از‌بین‌رفتن میراث مدفون در چهارباغ، مخالفت‌ها و تنش‌ها به حد اعلی می‌رسد. رئیس سازمان نوسازی و بهسازی چهارباغ به این تنش‌ها هم اشاره می‌کند. او در‌این‌باره می‌گوید: «در ابتدای کار، تنش‌هایی وجود داشت؛ اما وقتی قسمتی از کار پیش رفت و مردم به کار علاقه‌مند شدند، ادامه کار برای ما ساده شد. در این پروژه گروه‌های باستان‌شناسی را وارد کردیم و آنها درباره پنج تا شش نقطه چهارباغ گمانه‌زنی‌هایی داشتند و به مدت دو ماه گروه‌های کاوش به جست‌وجو پرداختند و کار کردند. حتی قسمت‌هایی از کار به صورت نمایان با شیشه در معرض دید عموم قرار گرفته تا آثار مکشوفه بررسی شود. مطالعات تاریخی این کار فوق‌العاده قوی بود. روایات، مدارک، نقشه‌ها، کروکی‌ها و عکس‌ها از زمان چهارباغ صفویه در این کار مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی حوزه‌های بلافصل که به عبارتی کاخ جهان‌نما، خیمه‌گاه، کاخ هشت‌بهشت، مدرسه چهارباغ، بازار هنر، هتل جهان یا سردر باغ‌ها که کاخ‌های صفویه را شامل می‌شوند نیز با دقت مطالعه شدند. من درباره یک مطالعه عظیم و مستدل صحبت می‌کنم. در این مرحله خیابان‌های مجاور چهارباغ که به این
خیابان متصل می‌شدند، مورد بررسی دقیق قرار گرفتند تا مطالعه باستان‌شناسی قوی صورت بگیرد و آسیبی به میراث فرهنگی وارد نشود. برای این موضوع، قراردادی با دانشگاه منعقد شد و یک تیم باستان‌شناسی به کمک ما آمدند و اطلاعاتی قوی در اختیار ما قرار دادند. یک‌سری مبانی نظری مرمت در رابطه با بازسازی و احیا بود که مورد استفاده قرار گرفت. در بحث کف‌سازی، آبراه و آبنما، حوض‌ها که تعداد حوض‌ها چندتا بوده و نوع مصالح که شباهت نزدیکی از نوع جنس سنگ مصرفی که هم‌هویت با معماری اصفهان باشد، مورد بررسی قرار گرفت. در این راه مطالعات گردشگری هم انجام شد و بررسی کردیم که شهروندان اصفهان و توریست‌ها چه نگاهی به چهارباغ دارند. برندسازی فرهنگ اصفهان هم برای ما بسیار مهم بود. ما به همه چیز فکر کردیم و در بررسی تحلیل وضعیتی که حالا، قدیم و پیش‌بینی آینده گردشگری چه خواهد شد، به نتایج مهمی رسیدیم. روی پوشش گیاهی و تأسیساتی که در این قسمت نیاز است، تحقیقات وسیعی انجام شد. یک‌سری مطالعات هم درباره کاربردها و نظام‌های کاربردی داشتیم. برای مثال مباحث پیاده‌راه‌سازی یا محور معماری چهارباغ یا محور آب، گل و گیاه یا بحث‌های بهره‌برداری مورد
مطالعه قرار گرفت. اینکه دسترسی دوچرخه‌سواران، دسترسی اضطراری مثل آمبولانس و آتش‌نشانی چگونه باید باشد، با یک برنامه‌ریزی دقیق مشخص شد. ما برای ساکنان این منطقه هم برنامه‌ریزی کردیم تا بتوانند به صورت کامل از امکانات استفاده کنند. اینکه ساکنان این گذر چگونه بتوانند از دوچرخه، اسب و اسکیت استفاده کنند، مورد مطالعه قرار گرفت. حالت‌های آماری ترافیکی در پیک توریستی یا ساعات مختلف شبانه‌روز نیز بررسی‌های جدی شد». فیض با بیان اینکه مسئله دیگر مشاغلی بود که قرار بود در چهارباغ شکل بگیرند، افزود: «روی مباحث کارکردی درباره اشتغال در چهارباغ مطالعه کردیم. درباره مشاغل و حرف در صنایع دستی، پوشاک، ساعت‌سازی، فروش سوغات، جمعه‌بازار، گالری‌ها و برگزاری مراسم مختلف و عزاداری مطالعه و کار کردیم. یا مواردی که در ارتباط با هتل و مسافرخانه‌ها بود، کاملا پیش‌بینی و معماری آنها هم مشخص شد. مسئله دولتخانه صفوی در چهارباغ یکی دیگر از چیزهایی است که از اهمیت فراوانی برخوردار است. همان‌طور که می‌دانید دولتخانه صفوی از باغ قسمت جنوب شروع می‌شود و به سیوسهپل و چهارباغ بالا، وسط و میدان امام حسین، خیابان سپه، بازار و نهایتا بازار
بزرگ و میدان امام علی می‌رسد و این قسمت مهمی بود و به دقت روی آن کار شد. امیدواریم چهارباغ به صورت مسطح به سیوسهپل وصل شود تا وقتی از دروازه دولت نگاه می‌کنید، کف سیوسهپل را ببینید».
دولتخانه صفوی حدفاصل میدان امام(ره) تا محور چهارباغ عباسی یکی از نقاط محوری تاریخی- فرهنگی شهر اصفهان محسوب می‌شود که مدیریت شهری اصفهان بر احیای آن با همکاری میراث فرهنگی اهتمام ورزیده و عزمی جدی دارد تا به‌عنوان محورهای گردشگری بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. فیض در‌این‌باره می‌گوید: «20 پروژه در دولتخانه صفوی در دست انجام است تا با اجرای آنها، وضعیت موجود این محدوده بر اساس مدارک و مستندات تاریخی ساماندهی شود. در‌حال‌حاضر خیابان عباس‌آباد که در گذشته گذری بین باغات صفوی بوده، ۱۹۰ متر طول و ۱۶ متر عرض دارد که در فاز نخست ۳۵ متر ابتداي آن شروع شده است. فاز نخست خیابان عباس‌آباد با ترکیب سنگ آذرشهر و هتن‌آباد سنگ‌فرش مي‌شود و فاز دوم آن تا خيابان شمس‌آبادي به صورت محور سواره آرام با سنگ ۲۰ در ۲۰ اجرا خواهد شد. ساماندهي خيابان شيخ‌بهايي به‌عنوان ديگر محور منتهي به چهارباغ، برنامه دیگر ما بود. طول پروژه خيابان شيخ‌بهايي ۲۲۳ متر و عرض آن ۲۲ متر است که در ابتدا پياده‌روهاي آن کف‌سازي مي‌شود. در گذشته خيابان سيد‌عليخان، گذري بين باغات صفوي بوده که در طرح پيشنهادي حدود ۲۳ متر ابتدايي آن به پياده‌راه اختصاص
خواهد يافت که براي سنگ‌فرش آن از سنگ آذرشهر ۴۰ در ۴۰ استفاده شده و بقيه گذر بدون تغيير تبديل به سنگ‌فرش و کف‌سازي از جنس سنگ هتن‌آباد مي‌شود».
بازگشت به هویت چهارباغ
در سال‌های اخیر، توجه به پیاده‌روی و تعامل انسان‌ها با شهر به یکی از نکات کلیدی در فرهنگ شهرنشینی تبدیل شده است. استفاده از مکان‌هایی که صرفا پیاده‌ها بتوانند در آن رفت‌و‌آمد کنند، می‌تواند به نشاط مردم بیفزاید. برای این منظور بیشترین تلاش بر این بوده است که مکان‌هایی برای مردم در نظر گرفته شود تا بتوانند از آن به‌عنوان پاتوقی برای پیاده‌روی استفاده کنند. داشتن چنین خیابانی مختصات خاص خودش را دارد؛ اینکه این پیاده‌راه آن‌قدر جذابیت داشته باشد تا فرد بتواند و بخواهد ساعتی را در آن راه برود، از هوا استفاده کند و با دیدن فضای پیاده‌راه به نشاط و شادابی برسد. این مسائل برای مسئولان سازمان نوسازی شهر اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. مهندس معطری، مدیر آتلیه سازمان بهسازی شهر اصفهان است؛ کسی که به گواه اصفهانی‌ها، الفبای چهارباغ را از بر است. او با بیان اینکه بیش از 40 سال است روند طراحی چهارباغ طول کشیده، می‌گوید: «در طرح‌های تفضیلی، بازنگری و... چهارباغ به‌عنوان پیاده‌راه دیده شده است. این خواسته جمعی و هدف طراحان بزرگ بود که چهارباغ به یک پیاده‌راه و به همان هویت اصلی‌اش که یک خیابان صفویه است تا حدودی
بازگردد. در این 40 سال، مشاوران زیادی روی چهارباغ کار کردند و مطالعات زیادی هم روی آن انجام شد، ولی هرگز به سرانجام نرسید تا اینکه در سال 95 با توجه به اینکه سازمان زیبا‌سازی به صورت تخصصی در بافت‌های تاریخی طراحی و مداخله و اجرا می‌کرد، از سازمان خواسته شد وارد این مقوله شود و از سال 95 ما به صورت جدی وارد پروژه شدیم و تمام مطالعات و طرح‌هایی را که انجام شده‌اند، ساماندهی کردیم و بر اساس آن مطالعات، خودمان نیز مطالعات جدیدی را شروع کردیم و بر اساس یک جمع‌بندی، طرحی آماده شد».
معطری می‌گوید: شورای فنی استان در طرح‌ها به علت میراث موجود در چهارباغ سخت‌گیری‌های فراوانی داشت؛ چرا‌که حفظ این میراث برای اصفهان که وارث یک ثروت ملی است، اهمیت بسزایی دارد. به گفته او، طرح به شورای فنی استان ارائه شد، شورای فنی استان طی شش ماه در جلسات متعددی که انجام داد، به بررسی این طرح پرداخت؛ «ما در این جلسات حضور پیدا کردیم و طرح را چکش‌کاری کردیم. شورای فنی استان در واقع نخبگان مرمتی استان را تشکیل می‌دهند». معطری می‌افزاید: «ما در این جلسات توانستیم به این برسیم که طرح ما هرچند درست است، باید کاوشگران پیش از شروع کار برای کشف ثروت احتمالی در چهارباغ دست به کار شوند. اینجا بود که بحث سایت تاریخی به میان آمد. با این صحبت‌ها طرح را برگرداندند و ما شروع کردیم به گرفتن مجوز برای کاوشگری؛ چون در سایت تاریخی باید مجوز پژوهشگاه میراث کل کشور گرفته شود. مجوزهای لازم را گرفتیم و با نظارت باستان‌شناسی میراث کل کشور، یک‌سری کاوش‌ها انجام شد. بر این اساس این برنامه‌ریزی‌ها منطبق شد و با اختلاف حداقلی در میراث استان، اخذ مجوز برای بازسازی لاین‌های کناری چهارباغ، یعنی محلی که آسفالت بود و خودرو در آن تردد
می‌کرد، گرفته شد. ادامه کار در محور میانی منوط شد به خاک‌برداری دستی در طول یک کیلومتر که زیر نظر باستان‌شناسان کار پیش رفت و ما باز مجوز گرفتیم. در قسمت میانی هم با توجه به اینکه جزء بافت‌های تاریخی محسوب می‌شد، کاوشگری آغاز شد و بالاخره کار را شروع کردیم».
وی در ادامه می‌افزاید: «بر اساس اسنادی که به دست آمده بود، با حدود پنج، شش سانت خطا، طرح منطبق و اجرائی و از حوض اول کار شروع شد. مطابق اسناد تاریخی، در چهارباغ هفت حوض وجود داشته که ما در‌صدد احیای آن برآمدیم؛ یک آبگاه میانی، دو مسیر تردد در کنار آبراه به عرض سه متر و 15 سانتی‌متر که تلاش کردیم بازسازی به همین نحو انجام شود. حتی در کاوش‌ها، سنگ‌های تاریخی کشف شد که سعی کردیم در بازسازی کف، این سنگ‌ها حفظ شوند. از ابتدای کار تا آمادگاه سعی شد کار با کدهای تاریخی در محور میانی منطبق باشد. در این مرحله، عرض آبراه‌ها سنگ شد. عرض باغچه‌ها قبلا متغیر بین سه‌و‌نیم تا سه‌و70 سانت بود و ما حدود یک متر به آن بر اساس چیزهایی که در مستندات تاریخی داشتیم، اضافه کردیم. عرض باغچه‌های میانی به پنج متر افزایش پیدا کرد تا به سبک تاریخی خود بازگردد. تا اینجای کار شش حوض را اجرا کردیم؛ این اجرا بر اساس سفرنامه سیاحین و کتب تاریخی بود. از اتودها و تصاویر به‌جا‌مانده از اواخر قاجار تا زمان پهلوی استفاده کردیم تا بتوانیم هویت چهارباغ را حفظ کنیم».
حالا چهارباغ آرام‌آرام شبیه به تاریخ می‌شود. می‌شود با قدم‌زدن در آن، به گذشته پل زد و چیزهایی را حس کرد که یادآور خاطرات دور است. حفظ بافت تاریخی چهارباغ برای مدیران شهری اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنها تلاش می‌کنند با احیای چهارباغ، شکوه را به این خیابان بازگردانند تا پیاده‌ها بتوانند تاریخ را در چهارباغ تماشا کنند.
پیاده‌راه‌ها نقش مهمی در سرزندگی و نشاط شهری و تعامل مردم با یکدیگر دارند. تبدیل خیابان‌های تاریخی به پیاده‌راه، گام مهمی در ایجاد گذرهای فرهنگی و حفظ میراثی است که از گذشتگان به یادگار مانده. چهارباغ عباسی هم از این قاعده مستثنا نیست؛ خیابانی که جزء میراث ماندگار اصفهانی‌ها محسوب می‌شود و برایشان اهمیت ویژه‌ای دارد. بیش از 40 سال است که مدیران شهری اصفهان به دنبال آن هستند که با احیای بافت تاریخی این خیابان، چهارباغ عباسی را به هویت گذشته‌اش برسانند. تبدیل این خیابان به پیاده‌راه و بازسازی آن، در سال‌های گذشته دستخوش حوادث و حواشی زیادی بود. با آمدن محمد فیض به سازمان نوسازی و بهسازي شهرداری اصفهان، پیاده‌راه‌سازی اصفهان سرعت گرفت؛ کاری که با پشتوانه تاریخی و بررسی کارشناسان و متخصصان این حوزه، قدم به قدم پیش رفت و حالا مراحلی را طی می‌کند که می‌شود استنباط کرد پروژه پیاده‌راه‌سازی چهارباغ به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. در تمام این مدت، تلاش شهرداری اصفهان این بوده که با استفاده از متون تاریخی و مستنداتی که از گذشته به جای مانده است، در بازسازی این خیابان نهایت دقت به کار برده شود تا چهارباغ به شکل گذشته‌اش بازگردد. چهارباغ عباسی با طول تقریبی 2,1 کیلومتر یکی از خیابان‌هاي تاریخی شهر اصفهان به شمار می‌رود که در حال حاضر بین دروازه دولت (میدان امام حسین) و سیوسهپل در منطقه 3 شهر اصفهان قرار دارد. دو قسمت چهارباغ عباسی و چهارباغ بالا در عصر شاه‌عباس یکم طراحی و اجرا شد و تاریخ تقریبی ساخت آن به سال 1000 هجري قمري (1591 میلادي) باز‌می‌گردد.
داستان یک پیاده‌راه
زمانی که مراحل پیاده‌راه‌سازی چهارباغ سرعت گرفت، نگرانی‌هایی از سوی نهادهای مردمی و کارشناسان میراث فرهنگی به گوش می‌رسید. آنها گوشزد می‌کردند در‌صورتی‌که این طرح جلو برود، شهرداری موظف است متعهد شود که در حفظ لایه‌های تاریخی بکوشد و از باستان‌شناسان خبره بخواهد به کاوش در این منطقه بپردازند. دلیل این نگرانی‌ها هم کشف بقایایی از باغ جهان‌نما بود. این کشف در زمان احداث ایستگاه مترو در میدان امام حسین(ع) به وقوع پیوست. همین مسئله باعث شد مدیران شهری در سال 98 از گروه‌های باستان‌شناسی بخواهند با کاوش در این منطقه، به بررسی میراث احتمالی در چهارباغ بپردازد.
مهندس محمد فیض، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری اصفهان است. او با ارائه گزارشی درباره روند کار در دو سال گذشته که او سکان هدایت سازمان نوسازی و بهسازي را بر عهده گرفته، تأکید دارد که در این دو سال هیچ قدمی به جز با تکیه بر نظر کارشناسان و مستندات تاریخی بر‌داشته نشده است. فیض با بیان اینکه ماجرای پیاده‌راه‌کردن چهارباغ، داستان طولانی دارد، می‌گوید: «حتی اقداماتی برای این کار در شرق و غرب چهارباغ در زمان قبل از ورود من به سازمان نوسازی شروع شده بود. زمانی که من به سازمان نوسازی آمدم، عمليات خاک‌برداری قسمت میانی چهارباغ به اتمام رسیده بود و اختلاف‌نظرهایی درباره این مسئله وجود داشت. سازمان‌ها مردم‌نهاد و رسانه‌های جمعی درباره این مسئله ادعاهای زیادی داشتند و نگرانی‌شان درباره میراثی بود که در چهارباغ وجود دارد. به‌هرحال نباید فراموش کرد این خیابان در اصفهان فوق‌العاده مهم است و از محورهای دولتخانه صفوی محسوب می‌شود. چهارباغ محور مهم گردشگری در اصفهان است و شاید کمتر خیابانی در اصفهان چنین طولی به صورت پیاده‌راه داشته باشد».
فیض با بیان اینکه این خیابان برای ما بسیار با‌ارزش است، تصریح کرد: «همان‌طور که می‌دانید مردم اصفهان روی این موضوعات حساسیت بسیار بالایی دارند و این حساسیت برای ما قابل احترام است. در چنین شرایطی ما به پروژه چهارباغ وارد شدیم. خوشبختانه اکثر کارهای پیمانکاری این پروژه را هم خودمان انجام دادیم. این کارها را تا زمانی که من هستم، به صورت امانی به دست خود ما انجام شد و سعی کردیم کیفیت کار بسیار بالا باشد و برای این منظور هماهنگی‌هایی با کنشگران و روزنامه‌نگاران انجام دادیم تا از حساسیت‌ها کاسته شود. در این راه مشاورانی خبره را به کمک طلبیدیم تا همراهی‌مان کنند. این کار باعث شد اطلاعات کاملی درباره چهارباغ جمع‌آوری کنیم؛ اطلاعاتی درباره اینکه چهارباغ چگونه متولد شد، باغ‌های آن چه تاریخی دارند و تاریخ درباره این خیابان چه می‌گوید. پیشینه این مسئله را کارشناسان ما جمع‌آوری کردند؛ آنها تصاویر قدیمی از چهارباغ را مستند کردند و به این ترتیب مطالعات تاریخی و مبانی نظری را آغاز کردیم. این مطالعه شامل مبلمان چهارباغ هم می‌شد و آسیب‌های وارد‌شده به این خیابان تاریخی و راهبردها برای حل مشکلات همه و همه مورد بررسی دقیق
کارشناسان ما قرار گرفت. با این برنامه‌ریزی‌ها طبق طرح مصوب کار را شروع کردیم».
در ابتدای این کار، به دلیل نگرانی‌ها درباره از‌بین‌رفتن میراث مدفون در چهارباغ، مخالفت‌ها و تنش‌ها به حد اعلی می‌رسد. رئیس سازمان نوسازی و بهسازی چهارباغ به این تنش‌ها هم اشاره می‌کند. او در‌این‌باره می‌گوید: «در ابتدای کار، تنش‌هایی وجود داشت؛ اما وقتی قسمتی از کار پیش رفت و مردم به کار علاقه‌مند شدند، ادامه کار برای ما ساده شد. در این پروژه گروه‌های باستان‌شناسی را وارد کردیم و آنها درباره پنج تا شش نقطه چهارباغ گمانه‌زنی‌هایی داشتند و به مدت دو ماه گروه‌های کاوش به جست‌وجو پرداختند و کار کردند. حتی قسمت‌هایی از کار به صورت نمایان با شیشه در معرض دید عموم قرار گرفته تا آثار مکشوفه بررسی شود. مطالعات تاریخی این کار فوق‌العاده قوی بود. روایات، مدارک، نقشه‌ها، کروکی‌ها و عکس‌ها از زمان چهارباغ صفویه در این کار مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی حوزه‌های بلافصل که به عبارتی کاخ جهان‌نما، خیمه‌گاه، کاخ هشت‌بهشت، مدرسه چهارباغ، بازار هنر، هتل جهان یا سردر باغ‌ها که کاخ‌های صفویه را شامل می‌شوند نیز با دقت مطالعه شدند. من درباره یک مطالعه عظیم و مستدل صحبت می‌کنم. در این مرحله خیابان‌های مجاور چهارباغ که به این
خیابان متصل می‌شدند، مورد بررسی دقیق قرار گرفتند تا مطالعه باستان‌شناسی قوی صورت بگیرد و آسیبی به میراث فرهنگی وارد نشود. برای این موضوع، قراردادی با دانشگاه منعقد شد و یک تیم باستان‌شناسی به کمک ما آمدند و اطلاعاتی قوی در اختیار ما قرار دادند. یک‌سری مبانی نظری مرمت در رابطه با بازسازی و احیا بود که مورد استفاده قرار گرفت. در بحث کف‌سازی، آبراه و آبنما، حوض‌ها که تعداد حوض‌ها چندتا بوده و نوع مصالح که شباهت نزدیکی از نوع جنس سنگ مصرفی که هم‌هویت با معماری اصفهان باشد، مورد بررسی قرار گرفت. در این راه مطالعات گردشگری هم انجام شد و بررسی کردیم که شهروندان اصفهان و توریست‌ها چه نگاهی به چهارباغ دارند. برندسازی فرهنگ اصفهان هم برای ما بسیار مهم بود. ما به همه چیز فکر کردیم و در بررسی تحلیل وضعیتی که حالا، قدیم و پیش‌بینی آینده گردشگری چه خواهد شد، به نتایج مهمی رسیدیم. روی پوشش گیاهی و تأسیساتی که در این قسمت نیاز است، تحقیقات وسیعی انجام شد. یک‌سری مطالعات هم درباره کاربردها و نظام‌های کاربردی داشتیم. برای مثال مباحث پیاده‌راه‌سازی یا محور معماری چهارباغ یا محور آب، گل و گیاه یا بحث‌های بهره‌برداری مورد
مطالعه قرار گرفت. اینکه دسترسی دوچرخه‌سواران، دسترسی اضطراری مثل آمبولانس و آتش‌نشانی چگونه باید باشد، با یک برنامه‌ریزی دقیق مشخص شد. ما برای ساکنان این منطقه هم برنامه‌ریزی کردیم تا بتوانند به صورت کامل از امکانات استفاده کنند. اینکه ساکنان این گذر چگونه بتوانند از دوچرخه، اسب و اسکیت استفاده کنند، مورد مطالعه قرار گرفت. حالت‌های آماری ترافیکی در پیک توریستی یا ساعات مختلف شبانه‌روز نیز بررسی‌های جدی شد». فیض با بیان اینکه مسئله دیگر مشاغلی بود که قرار بود در چهارباغ شکل بگیرند، افزود: «روی مباحث کارکردی درباره اشتغال در چهارباغ مطالعه کردیم. درباره مشاغل و حرف در صنایع دستی، پوشاک، ساعت‌سازی، فروش سوغات، جمعه‌بازار، گالری‌ها و برگزاری مراسم مختلف و عزاداری مطالعه و کار کردیم. یا مواردی که در ارتباط با هتل و مسافرخانه‌ها بود، کاملا پیش‌بینی و معماری آنها هم مشخص شد. مسئله دولتخانه صفوی در چهارباغ یکی دیگر از چیزهایی است که از اهمیت فراوانی برخوردار است. همان‌طور که می‌دانید دولتخانه صفوی از باغ قسمت جنوب شروع می‌شود و به سیوسهپل و چهارباغ بالا، وسط و میدان امام حسین، خیابان سپه، بازار و نهایتا بازار
بزرگ و میدان امام علی می‌رسد و این قسمت مهمی بود و به دقت روی آن کار شد. امیدواریم چهارباغ به صورت مسطح به سیوسهپل وصل شود تا وقتی از دروازه دولت نگاه می‌کنید، کف سیوسهپل را ببینید».
دولتخانه صفوی حدفاصل میدان امام(ره) تا محور چهارباغ عباسی یکی از نقاط محوری تاریخی- فرهنگی شهر اصفهان محسوب می‌شود که مدیریت شهری اصفهان بر احیای آن با همکاری میراث فرهنگی اهتمام ورزیده و عزمی جدی دارد تا به‌عنوان محورهای گردشگری بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. فیض در‌این‌باره می‌گوید: «20 پروژه در دولتخانه صفوی در دست انجام است تا با اجرای آنها، وضعیت موجود این محدوده بر اساس مدارک و مستندات تاریخی ساماندهی شود. در‌حال‌حاضر خیابان عباس‌آباد که در گذشته گذری بین باغات صفوی بوده، ۱۹۰ متر طول و ۱۶ متر عرض دارد که در فاز نخست ۳۵ متر ابتداي آن شروع شده است. فاز نخست خیابان عباس‌آباد با ترکیب سنگ آذرشهر و هتن‌آباد سنگ‌فرش مي‌شود و فاز دوم آن تا خيابان شمس‌آبادي به صورت محور سواره آرام با سنگ ۲۰ در ۲۰ اجرا خواهد شد. ساماندهي خيابان شيخ‌بهايي به‌عنوان ديگر محور منتهي به چهارباغ، برنامه دیگر ما بود. طول پروژه خيابان شيخ‌بهايي ۲۲۳ متر و عرض آن ۲۲ متر است که در ابتدا پياده‌روهاي آن کف‌سازي مي‌شود. در گذشته خيابان سيد‌عليخان، گذري بين باغات صفوي بوده که در طرح پيشنهادي حدود ۲۳ متر ابتدايي آن به پياده‌راه اختصاص
خواهد يافت که براي سنگ‌فرش آن از سنگ آذرشهر ۴۰ در ۴۰ استفاده شده و بقيه گذر بدون تغيير تبديل به سنگ‌فرش و کف‌سازي از جنس سنگ هتن‌آباد مي‌شود».
بازگشت به هویت چهارباغ
در سال‌های اخیر، توجه به پیاده‌روی و تعامل انسان‌ها با شهر به یکی از نکات کلیدی در فرهنگ شهرنشینی تبدیل شده است. استفاده از مکان‌هایی که صرفا پیاده‌ها بتوانند در آن رفت‌و‌آمد کنند، می‌تواند به نشاط مردم بیفزاید. برای این منظور بیشترین تلاش بر این بوده است که مکان‌هایی برای مردم در نظر گرفته شود تا بتوانند از آن به‌عنوان پاتوقی برای پیاده‌روی استفاده کنند. داشتن چنین خیابانی مختصات خاص خودش را دارد؛ اینکه این پیاده‌راه آن‌قدر جذابیت داشته باشد تا فرد بتواند و بخواهد ساعتی را در آن راه برود، از هوا استفاده کند و با دیدن فضای پیاده‌راه به نشاط و شادابی برسد. این مسائل برای مسئولان سازمان نوسازی شهر اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. مهندس معطری، مدیر آتلیه سازمان بهسازی شهر اصفهان است؛ کسی که به گواه اصفهانی‌ها، الفبای چهارباغ را از بر است. او با بیان اینکه بیش از 40 سال است روند طراحی چهارباغ طول کشیده، می‌گوید: «در طرح‌های تفضیلی، بازنگری و... چهارباغ به‌عنوان پیاده‌راه دیده شده است. این خواسته جمعی و هدف طراحان بزرگ بود که چهارباغ به یک پیاده‌راه و به همان هویت اصلی‌اش که یک خیابان صفویه است تا حدودی
بازگردد. در این 40 سال، مشاوران زیادی روی چهارباغ کار کردند و مطالعات زیادی هم روی آن انجام شد، ولی هرگز به سرانجام نرسید تا اینکه در سال 95 با توجه به اینکه سازمان زیبا‌سازی به صورت تخصصی در بافت‌های تاریخی طراحی و مداخله و اجرا می‌کرد، از سازمان خواسته شد وارد این مقوله شود و از سال 95 ما به صورت جدی وارد پروژه شدیم و تمام مطالعات و طرح‌هایی را که انجام شده‌اند، ساماندهی کردیم و بر اساس آن مطالعات، خودمان نیز مطالعات جدیدی را شروع کردیم و بر اساس یک جمع‌بندی، طرحی آماده شد».
معطری می‌گوید: شورای فنی استان در طرح‌ها به علت میراث موجود در چهارباغ سخت‌گیری‌های فراوانی داشت؛ چرا‌که حفظ این میراث برای اصفهان که وارث یک ثروت ملی است، اهمیت بسزایی دارد. به گفته او، طرح به شورای فنی استان ارائه شد، شورای فنی استان طی شش ماه در جلسات متعددی که انجام داد، به بررسی این طرح پرداخت؛ «ما در این جلسات حضور پیدا کردیم و طرح را چکش‌کاری کردیم. شورای فنی استان در واقع نخبگان مرمتی استان را تشکیل می‌دهند». معطری می‌افزاید: «ما در این جلسات توانستیم به این برسیم که طرح ما هرچند درست است، باید کاوشگران پیش از شروع کار برای کشف ثروت احتمالی در چهارباغ دست به کار شوند. اینجا بود که بحث سایت تاریخی به میان آمد. با این صحبت‌ها طرح را برگرداندند و ما شروع کردیم به گرفتن مجوز برای کاوشگری؛ چون در سایت تاریخی باید مجوز پژوهشگاه میراث کل کشور گرفته شود. مجوزهای لازم را گرفتیم و با نظارت باستان‌شناسی میراث کل کشور، یک‌سری کاوش‌ها انجام شد. بر این اساس این برنامه‌ریزی‌ها منطبق شد و با اختلاف حداقلی در میراث استان، اخذ مجوز برای بازسازی لاین‌های کناری چهارباغ، یعنی محلی که آسفالت بود و خودرو در آن تردد
می‌کرد، گرفته شد. ادامه کار در محور میانی منوط شد به خاک‌برداری دستی در طول یک کیلومتر که زیر نظر باستان‌شناسان کار پیش رفت و ما باز مجوز گرفتیم. در قسمت میانی هم با توجه به اینکه جزء بافت‌های تاریخی محسوب می‌شد، کاوشگری آغاز شد و بالاخره کار را شروع کردیم».
وی در ادامه می‌افزاید: «بر اساس اسنادی که به دست آمده بود، با حدود پنج، شش سانت خطا، طرح منطبق و اجرائی و از حوض اول کار شروع شد. مطابق اسناد تاریخی، در چهارباغ هفت حوض وجود داشته که ما در‌صدد احیای آن برآمدیم؛ یک آبگاه میانی، دو مسیر تردد در کنار آبراه به عرض سه متر و 15 سانتی‌متر که تلاش کردیم بازسازی به همین نحو انجام شود. حتی در کاوش‌ها، سنگ‌های تاریخی کشف شد که سعی کردیم در بازسازی کف، این سنگ‌ها حفظ شوند. از ابتدای کار تا آمادگاه سعی شد کار با کدهای تاریخی در محور میانی منطبق باشد. در این مرحله، عرض آبراه‌ها سنگ شد. عرض باغچه‌ها قبلا متغیر بین سه‌و‌نیم تا سه‌و70 سانت بود و ما حدود یک متر به آن بر اساس چیزهایی که در مستندات تاریخی داشتیم، اضافه کردیم. عرض باغچه‌های میانی به پنج متر افزایش پیدا کرد تا به سبک تاریخی خود بازگردد. تا اینجای کار شش حوض را اجرا کردیم؛ این اجرا بر اساس سفرنامه سیاحین و کتب تاریخی بود. از اتودها و تصاویر به‌جا‌مانده از اواخر قاجار تا زمان پهلوی استفاده کردیم تا بتوانیم هویت چهارباغ را حفظ کنیم».
حالا چهارباغ آرام‌آرام شبیه به تاریخ می‌شود. می‌شود با قدم‌زدن در آن، به گذشته پل زد و چیزهایی را حس کرد که یادآور خاطرات دور است. حفظ بافت تاریخی چهارباغ برای مدیران شهری اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنها تلاش می‌کنند با احیای چهارباغ، شکوه را به این خیابان بازگردانند تا پیاده‌ها بتوانند تاریخ را در چهارباغ تماشا کنند.