چالشهای پیشروی مدیریت پسماند در کل کشور، در سال گذشته با شیوع کرونا و همچنین فشار اقتصادی به دلیل تحمیل تحریم به ایران، فشار زیادی را به مجموعههای پسماند وارد کرد. مسئله ابتلای کارمندان حوزه پسماند به کرونا از یک سو و عدم ثبات قیمتها در بازار مسائل پیشروی این سازمانها را پیچیده کرد. سازمان مدیریت پسماند اصفهان هم از این قاعده مستثنا نبود. مهندس رحیم محمدی، مدیریت سازمان پسماند شهرداری اصفهان، در این گفتوگو از چالشهای یک سال اخیر و راهکارهایی که برای فائقآمدن بر این چالشها در نظر گرفتهاند، میگوید که در ادامه خواهید خواند.
برای شروع بفرمایید در ابتدای ورود به حوزه پسماند با چه چالشهایی روبهرو بودید و چطور این چالشها را مدیریت کردید؟
ما وقتی وارد بحث مدیریت پسماند شدیم، در سال گذشته دو مسئله مهم داشتیم که به عنوان چالشهای اصلی ما محسوب میشدند. یکی بحث شیوع بیماری کرونا بود که به هر حال فرایند جمعآوری و پردازش پسماند را با مشکلات و موانع جدی روبهرو کرد. یکی دیگر بحث مسائل اقتصادی بود. با توجه به بالارفتن تورم و نرخ بالای بیکاری، ما در مدیریت پسماند با یک چالش جدی در حوزه ورود زبالهگردها و افراد غیرمسئول با توجه به نوع کسبوکاری که در این حوزه وجود دارد، روبهرو بودیم. چالشهای دیگر ما در چالشهای فرایندی بود؛ با توجه به بالارفتن قیمت ارز، موانعی برای خرید وسایل مورد نیاز از خارج از کشور داشتیم. چراکه تکنولوژیهای مورد استفاده ما بیشتر ساخت خارج از کشور هستند و ما برای ورود این تکنولوژیها با مشکلات خیلی جدی روبهرو شدیم. نکته دیگر بالارفتن قیمت اقلام بود، به خاطر همین قراردادی که با پیمانکارانمان میبستیم با ابهامات زیادی روبهرو بود و چه بسا در فرایندهای فنی، پیمانکاران به خاطر این با ما قطع همکاری میکردند یا ما مجبور بودیم با آنها قطع همکاری کنیم. در همین ترتیب آن فرایند منظمی که باید در بحث جمعآوری پسماند اتفاق میافتاد،
اتفاق نمیافتاد و این به اعتماد مردم آسیب میزد. از طرف دیگر با شهروندان قراری داشتیم که در ساعتی مشخص زبالهها را جمعآوری میکنیم، این قطع و وصل شدن همکاریها، در ارائه خدمات مشکلاتی را ایجاد کرد و سبب شد اعتماد مردم را تا حدودی از دست بدهیم. اینها چالشهایی بود که زمان ورودم به مدیریت پسماند با آن مواجه بودم. البته در همه جای کشور با این عارضهها روبهرو بودیم. به خاطر مسائل اقتصادی میشد مشکلات را برای همه مردم حس کرد. به عنوان مثال در میزان پسماند تولیدی کاهش دیدیم، این نشاندهنده این بود که با افزایش تورم، مصرف مردم کاهش پیدا کرده در نتیجه تولید زباله هم کمتر شده. در این حوزه به تبع آن مشکلات دیگری برای ما ایجاد میشد؛ هماهنگیهای بینبخشی و تنشهایی که در سطح شهر برای ما ایجاد میشد و همچنین برخی پروژهها که باید در زمانی مشخص به اتمام میرساندیم، وقتی در آن زمان به اتمام نمیرسید، صدماتی را از لحاظ مالی وارد میکرد و حتی گاهی منجر به پرداخت خسارت میشد و در نتیجه ما پروژههای توسعهایمان را هم نمیتوانستیم ادامه دهیم.
با توجه به این چالشها شما چگونه سعی کردید مسائل را مدیریت کنید؟
ما همان زمان یک ارزیابی از وضع موجود انجام دادیم و در نتیجه با توجه به یک الگوی تعالی سازمانی، رویکردهای جدید را مشخص کرده و در سه محور ساماندهی را آغاز کردیم. اول بخش محور توسعهای بود، بخش دیگر بخش فرایندهای اجرائی در جمعآوری و مدیریت زباله در سطح شهر بود و دیگری بهبود منابع سازمان، چه در حوزه منابع انسانی و چه در حوزه منابع مالی. این سه بخش در قالب رویکردهای جدید تعریف شدند و متناسب با این رویکردها برنامهها و اقدامات را مشخص کردیم. همانطور که میدانید وقتی سازمانی در این شرایط قرار میگیرد، باید به سمت مدیریت تغییر برود. برای رفتن به سمت مدیریت تغییر باید چابکسازی در فرایندها انجام شود. یکی از بهترین روشها برای این چابکسازی این است که شما خیلی از این برنامهها را در قالب پروژه انجام دهید. به همین جهت ما این اقدامات را که در خروجی این سه محور بود و بر اساس رویکردها مد نظر بود در قالب 12 پروژه مشخص دنبال کردیم. مثلا در بحث محور توسعه پایدار افزایش بازده پسماند تر، بهبود فرایندهای عملیاتی کارخانه و کاهش زمان بازیابی و تبدیل پسماند به انرژی را مد نظر قرار دادیم. رویکردهایی که داشتیم اصلاح شیوه مدیریت
پروژه خطوط بود، کنترل و مدیریت شیرآبه جهت جلوگیری از نفوذ به زمین، استقرار و پیادهسازی طرح نهایی بهینهسازی فرایند کود و... . بر اساس این چارچوبهای تعریفشده که در اصل محورها، اهداف و رویکردهای ما بودند، از خروجیشان پروژههایمان را احصا کردیم. در فاز اول حدودا 24 پروژه را مشخص کرده و این 24 پروژه را تبدیل به 12 پروژه اصلی کردیم که بتوانیم در همه حوزهها، هم در حوزه جمعآوری زباله در سطح شهر، هم در حوزه فرایندهایی که در پردازش داریم و نهایتا در جاهایی که بحث تبدیل این پسماندها به انرژی و مواد اولیه است، پروژهها را تعریف کنیم و در کنارش در حوزه منابع انسانی و بهبود منابع مالی هم اقداماتی داشتیم. برای همین در یک بازه زمانی یکساله یعنی نیمه سال 1399 تا نیمه سال 1400 برایشان برنامه عملیاتی تعریف کرده و کار را شروع کردیم تا با این 12 پروژه بتوانیم از آن فضایی که ایجاد شده، خارج شده و کارها را پیش ببریم.
درباره این 12 پروژه توضیح دهید.
یکی از پروژههای اصلی سازمان که قرار است در یک بازه زمانی یک تا ۹ ماهه به بهرهبرداری برسد، در حوزه پروژههای توسعه پایدار، اصلاح شیوه مدیریت پروژه احداث خطوط پردازش پسماند شهری در مجتمع فناوریهای زیستمحیطی سازمان مدیریت پسماند است که در دستور کار قرار گرفته؛ در این پروژه دو خط جدید قرار است راهاندازی شود تا متناسب با اهدافی که برای این دو خط تعیین شده بتوانیم استانداردهای لازم و بهروز را در جهت بهینهسازی کیفیت خروجی برای تولید کمپوست و انتقال برای مراحل بعدی فراهم کنیم؛ این خطوط بر اساس استانداردهای جهانی و روز طراحی شده و با ویژگیهای جدیدی در حال اجراست و امیدوارم در آینده نزدیک شاهد بهرهبرداری از آنها باشیم. یکی از مهمترین پروژههای سازمان مدیریت پسماند شهرداری، بهرهبرداری و راهاندازی دستگاههای پایلوت هاضم بیهوازی است. این دستگاه در کارخانه کود آلی سازمان نصب شده و در مرحله آزمایش است که پس از آزمایشهای لازم با توجه به نتایجی که به دست میآید در فاز صنعتی اجرا میشود. تمام شرایط زیستمحیطی سازمان پسماند با اجرای این پروژه و تکنولوژی که برای بار اول در کشور انجام میگیرد رعایت میشود. از جهت
تولید شیرآبه، مدیریت گازهای خروجی و از جهت بهبود خروجی کار که کود کمپوست است، این پروژه حائز اهمیت است. بهرهبرداری از کانالها و لاگونهای تبخیری شیرآبه کارخانه کود آلی از دیگر پروژههای سازمان است، یکی از معضلات بزرگی که در زمینه حفظ محیط زیست وجود دارد، مدیریت شیرآبهها است که عناصر بسیار مضری در آن وجود دارد و بهرهبرداری از این کانالها و لاگونها کمک بسیاری در جهت مدیریت بهتر این شیرآبهها میکند. استقرار سیستم مدیریت یکپارچه پسماندهای ساختمانی و عمرانی باعث میشود پسماندهای ساختمانی که عوارض زیستمحیطی دارد در نقاطی غیر از آنچه شهرداری تعیین کرده تخلیه نشوند. احداث و بهرهبرداری از لندفیل پزشکی، احداث و بهرهبرداری از فاز اول مرحله پیرولیز و خرید یک دستگاه ترنر جهت بهبود فرایند کود کمپوست هم در راستای موضوع توسعه پایدار در سازمان دنبال میشود. ما دنبال میکنیم در انتهای این پروژه کل پسماندهای ساختمانی از زمانی که بارگیری و تخریبی در شهر انجام میشود و بعد به سایت تخلیه منتقل میشوند، ماشینهای حملکننده این پسماندها با یک سیستم و سامانه قابل شناسایی باشند و مسیرشان مشخص باشد و تخلیهشان در مسیرهای
غیرمشخص نباشد. پروژه بعدی احداث و بهرهبرداری از فاز اول واحد پیرولیز است. در این پروژه حدودا 300-400 تن از مواد برگشتی و ریجکت ما که جنس اکثرشان نایلون است، در واحدی به نام واحد پیرولیز به مشتقات نفت تبدیل میشوند. این کار باعث میشود که دفن زباله ما به شدت کاهش پیدا کند. بهبود فرایند تولید کود کمپوست را در دستور کار داریم که قرار است یک دستگاه جدید برای این منظور خریداری شود. توسعه و نوسازی ناوگان جمعآوری پسماند خشک در سطح شهر برنامه بعدی ماست. قرار است تمام خودروهای پسماند نو جمعآوری شده و خودروهای نو جایگزینشان شوند که هم از لحاظ مبلمان شهری و هم از لحاظ فرایند و همچنین آلودگی هوا شرایط بهتری داشته باشیم. توسعه و اصلاح سکوی انتقال و بهسازی زیرساختهای مرکز پردازش را در دستور کار داریم که در اصل مربوط به انتقال زبالههای شب به سکوهای دریافت است که با اصلاح و ساخت سکوهای جدید، ما به هر جهت عملیات و فرایندی که روی سکوها داریم را بتوانیم به نحو بهتر انجام داده و سرعت کار را افزایش دهیم و در نتیجه این امکان پیش بیاید که تمام این زبالهها بتوانند وارد کارخانه شوند و در مرکز پردازش کارخانه کارها پیش برود.
کار خوب دیگری که در حال انجام است، طراحی و راهاندازی اپلیکیشن شهروندی است. این کار بسیار زیرساختی است به گونهای که این امکان را به ما بدهد تا بتوانیم هم از یک سیستم هوشمند برای جمعآوری پسماند استفاده کنیم، هم اینکه شهروندان از داخل منزل نسبت به مدیریت و جداسازی پسماندشان اقدام کرده و با توجه به ورود این نرمافزار مشوقهای لازم را دریافت کنند تا به نوعی فرهنگ جداسازی پسماند نهادینه شود. کار بعدی ما ایجاد سیستم مکانیزه ثبت اطلاعات آماری پسماند شهر اصفهان است تا دیگر هیچ اطلاعاتی را به صورت دستی در شهر اصفهان در هیچ کدام از فرایندهای جمعآوری، انتقال و پردازش زباله نداشته باشیم و آخرین پروژه هم بهرهبرداری از نخستین نمایشگاه و مرکز آموزشی هوشمند مدیریت پسماند است که با همکاری آموزش و پرورش انجام میشود. این پروژه یک مرکز کاملا دیجیتال و هوشمند برای آموزش اکثر کودکان و دانشآموزان است. منتها در این مرکز این انعطاف دیده شده که همه گروههای هدفی که در این زمینه نیاز به آموزش مؤثر دارند، بتوانند از این مرکز استفاده کنند. این 12 پروژه میتواند کل فرایندهای ما با توجه چالشهایی که داشتیم را مدیریت کرده و ما را
به شرایط مطلوبی انتقال دهد. اگر ما به طور مثال بتوانیم واحد پیرولیزمان را راهاندازی کنیم، یا واحد هاضم را راهاندازی کنیم، میتوانیم شاخص یکی از اهداف اصلی را که در بحث مدیریت پسماند وجود دارد و کاهش دفن پسماند است، بین 20 تا 25 درصد کاهش دهیم. در حال حاضر حدود 45 درصد از پسماند ما دفن میشود و اگر ما این دفن را به 20 تا 25 درصد برسانیم روی شاخص خوبی خواهیم ایستاد.
خاطرمان باشد ما در مباحث پسماند دو ذینفع اصلی داریم که تمام فرایندهای ما متوجه این دو ذینفع است. یکی رضایت شهروندان از ارائه خدمات ماست و یکی هم بحث محیطزیستی است. تمام این فرایندها به گونهای برنامهریزی شده که این دو هدف را به انجام برسانیم و برای افزایش ارتقای محیط زیست در شهر اصفهان از طریق مدیریت صحیح پسماند شهری اقدام کنیم.
آماری از میزان تولید روزانه پسماند در اصفهان دارید؟
ورودی پسماند شبها بین هزار تا هزارو 200 تن است و ورودی پسماند خشک ما که مربوط به اقلامی مثل پلاستیک است، حدود 70 تن در روز است. اگر بخواهم درصدی از آنالیز این مواد را بگویم، در سال 99 تا این لحظه، میزان لاک ما در پسماند روز، حدود 19 درصد بوده، شیشه حدود 11 درصد، پت حدود هشت درصد، نان خشک حدود چهارونیم درصد، حلب و آهنآلات حدود سه درصد، قوطیهای رانی و آلومینیومی و نوشابهها یک درصد، نایلون حدود هشت درصد، کاغذ و مقوا 31 درصد و ضایعات دیگر حدود 11 درصد است و این آنالیز اقلامی است که ما در روز در پسماند خشک جمعآوری میکنیم. پسماند تر که دورریز مواد غذایی و ارگانیک و آلی است، حدود هزار تن است که 65 درصد آن مواد آلی میشود که در فرایند تولید کود مورد استفاده قرار میگیرد. ما حدودا در روز بین 120 تا 130 تن کود کمپوس در دو سایت 06 و 08 داریم که بسیار کود باکیفیتی نسبت به کودهای نوع دیگر است. این کود آنقدر باکیفیت است که ما برای جوابگویی به مشتریان بسیار مشکل داریم و شاید بعضی از مشتریها تا یک ماه در نوبت میمانند تا بتوانند این کود را خریداری کنند.
جمعآوری زبالههای بیمارستانی هم از وظایف سازمان مدیریت پسماند است؟
مطابق قانون، پسماند زبالههای بیمارستانی جزء پسماند ویژه محسوب میشوند. مثل پسماندهای صنعتی و کشاورزی که مدیریت این نوع از پسماندها با متولی و تولیدکننده خود پسماندهاست. به بیان دیگر خود بیمارستانها و خود دانشگاه علوم پزشکی متولی مدیریت و امحا و دفع این پسماندهاست. منتها با توجه به اینکه این زیرساخت در شهرداری وجود داشته، در سالهای گذشته این وظیفه هم به شهرداری محول شده. ما تا آخر امسال این کار را انجام خواهیم داد. اما بر اساس توافق انجامشده قرار است بخش خصوصی به این مسئله ورود کرده و خودش به صورت مستقیم با دانشگاه علوم پزشکی شرایطی را ایجاد کنند تا این پسماندها به یک پسماندسوز منتقل شود. ما این زبالهها را به شیوهای بسیار اصولی و بهداشتی دفع میکردیم، اما با توجه به سیاستهای استان و تصمیماتی که در کارگروه هم دنبال شده، قرار است به شکلی از طریق بخش خصوصی دنبال شود.
اصفهان یک شهر توریستی است و نظافت آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. شما در این زمینه سختگیری خاصی دارید؟
برای ارزیابی این بحث شما باید به عنوان یک ناظر بیرونی به این مسئله ورود کنید و کل فرایند را در خروجی کار که همان پاکیزگی و نظافت معابر شهری است، رصد کنید. منتها نوع جمعآوری زباله از سطح شهر اصفهان و تمیزکردن شهر در قالب فرایندی منظم انجام میشود. یعنی ما از ساعت 11 شب به بعد زبالهها را از در منازل در کیسههای زباله و با ماشینهای مخصوص جمعآوری میکنیم و حتی اجازه داده نمیشود که شیرآبه زبالهها کف معابر ریخته شود. بعد از اینکه زباله جمعآوری شد، به سکوهای دریافت منتقل شده و سپس به کارخانه میرود. این یک فرایند مشخص و منظم است. حدودا در بحث زباله شب، بالغ بر300 تا 350 خودروی مخصوص در سطح شهر مشغول به فعالیت هستند. در بحث زباله خشک که زبالههای اقلام بازیافتی است هم به صورت منظم هفتهای یک بار با ماشینهای مخصوص بر اساس برنامه زمانبندیشده این زبالهها جمعآوری میشوند. حتی بعد از جمعآوری زبالهها در شب، ما سطح شهر را با ماشینهای مکانیزه نظافت میکنیم و از ساعت چهار صبح به بعد دیگر هیچ نوع زباله یا کثیفیای در اصفهان نخواهیم دید. این فرایند به صورت شبانه از ساعت حدود 11 شب تا چهار صبح انجام میشود. ما
حدودا 70 الی 75 ایستگاه ثابت دریافت زباله خشک داریم که در سطح شهر برایشان برنامهریزی شده و زبالههای خشکی که مردم در برنامه زمانبندی نتوانستند آن را تحویل دهند، به این ایستگاهها آمده و در قبال هدایایی این زبالهها از آنها تحویل گرفته میشود. در عین حال چیزی که برای ما حائز اهمیت است، آموزش و فرهنگسازی است. همانطور که میدانید در رأس هرم مدیریت پسماند، اولین چیزی که باید به آن توجه کرد، اجتناب از تولید زباله است و ما برخی از شهروندان را داریم که پسماندصفر هستند، یعنی به هیچ وجه در منزل تولید زباله نمیکنند. بعد از این اجتناب از تولید، ما کاهش تولید را داریم، بعد استفاده مجدد را داریم و بعد به بازیافت میرسیم. آن سه بخش بالایی یعنی اجتناب، کاهش و استفاده مجدد مباحثی است که در آموزش شهروندی به صورت جدی متناسب با گروههای هدف دنبال میکنیم و برایش برنامه منظمی همراه با تولید اپلیکیشنهای مخصوص داریم. امسال حدودا هفت هزار مدیر مدرسه و مربیان بهداشت را آموزش میدهیم و به صورت موردی جشنواره و رویداد آموزشی برگزار میکنیم. جامعه اصلی هدف ما برای کودکان و نوجوانان هستند، اما حتی برای گروههای هدف اصناف و
کارمند ادارات و حتی ساختمانهای بلندمرتبه و مسکونی هم تعاریف مشخصی انجام شده. یک کار مؤثر ما تولید جعبههای ایمن است؛ همانطور که میدانید بخشی از زبالههای تولیدی در خانه جزء ویژه و خطرناک پسماند خانگی هستند؛ مثل تیغ، لوازم برنده، لانستهای قند خون. ما از طریق توزیع این جعبهها به شهروندان آموزش میدهیم تا این اقلام را در این جعبهها ریخته و آنها را به صورت مستقیم تحویل ایستگاههای ما بدهند. بر اساس آخرین آنالیزی که در کود تولیدی انجام دادیم، مشخص شده که 60 درصد از این اقلام دیگر در کود وجود ندارند.
آقای مهندس، سازمان پسماند اصفهان به مسئله انرژی نو و تجدیدپذیر هم ورود کرده؟
قرار است طبق برنامه، ما پسماندمان را تبدیل به انرژی کنیم. یکی از فرایندهای ما هاضم بیهوازی است که یکی از پروژههای پایلوت است که برای اولین بار اینجا انجام شده. این دانش کاملا مربوط به خارج از کشور است و ما با توجه به شرایطی که در تحریم داشتیم، مجبور شدیم این دانش را بومی کنیم که موفق هم شدیم. یک بخشی از آن به صورت پایلوت اجرا شده و نتایج آن کاملا مثبت بوده و این اجازه را به ما میدهد که کاملا وارد فاز صنعتی شویم. در این بخش ما زباله را در رآکتورهایی قرار میدهیم و بر اساس یک فرایند میکروارگانیسم این فرایند ایجاد شده و از آن گاز تولید شده و از این گاز تولیدی میتوانیم برق تولید کنیم که یکی از روشهایی است که میتوانیم از زباله برق تولید کنیم و این امکان در سطح شهر در سازمان پسماند در حال انجام است. امیدواریم بتوانیم تا عید کلنگ فاز صنعتی را هم به زمین بزنیم. در حال حاضر سرمایهگذار هم به این ورود کرده و امیدواریم بتوانیم در این بخش به نتایج خوبی برسیم. واحد دیگری داریم به نام واحد پیرولیز که قراردادهایش منعقد شده و کارش در حال انجام است و در آن واحد که در اصل بخش ریجکت خطوط پردازش ما محسوب میشود، اکثرا
اقلام مواد غیرآلی و غیرارگانیک که پایههای نفتی دارند را وارد این بخش میکنیم. این مواد تبدیل به مواد پایه نفتی میشوند و ما از آن تولید گازوئیل و مشتقات نفتی میکنیم که میتواند در بخشهای دیگر مورد استفاده قرار بگیرد. این به نوعی دو پروژه زیستمحیطی ما محسوب میشود. قطعا در فرایندها اگر جایی به انرژی نیاز داشته باشیم، میتوانیم از امکان انرژیهای خورشیدی هم استفاده کنیم که اینها هم برای ایجاد هوای پاک است که در بخش مدیریت پسماند دنبال میشود. به صورت کلی بحث پسماند و زباله امروز به عنوان یکی از صنایع بسیار مورد توجه در دنیاست. با توجه به کمبود مواد اولیه و انرژی یکی از راهکارهایی که میتواند این دو چالش را مدیریت کند در اصل استفاده از زبالههای شهری است که در دنیا در حال انجام است. نکته دیگر اینکه یکی از مهمترین عوامل در مدیریت بهینه پسماند، رفتار شهروندان و آموزش و آگاهی شهروندان و مداخله آنها در این امور است که اگر از در منزل این اتفاق بیفتد کار مؤثری است تا هم ما جامعهای از لحاظ زیستمحیطی سالمتر داشته باشیم و هم از لحاظ اقتصادی بتوانیم شرایط بهتری را ایجاد کنیم. اگر شهروندان ما در حوزه رسانههای
عمومی بتوانند با این زمینهها آشنا شوند، ما میتوانیم شرایط بهتری را در حوزه پسماند در جامعه داشته باشیم.
چالشهای پیشروی مدیریت پسماند در کل کشور، در سال گذشته با شیوع کرونا و همچنین فشار اقتصادی به دلیل تحمیل تحریم به ایران، فشار زیادی را به مجموعههای پسماند وارد کرد. مسئله ابتلای کارمندان حوزه پسماند به کرونا از یک سو و عدم ثبات قیمتها در بازار مسائل پیشروی این سازمانها را پیچیده کرد. سازمان مدیریت پسماند اصفهان هم از این قاعده مستثنا نبود. مهندس رحیم محمدی، مدیریت سازمان پسماند شهرداری اصفهان، در این گفتوگو از چالشهای یک سال اخیر و راهکارهایی که برای فائقآمدن بر این چالشها در نظر گرفتهاند، میگوید که در ادامه خواهید خواند.
برای شروع بفرمایید در ابتدای ورود به حوزه پسماند با چه چالشهایی روبهرو بودید و چطور این چالشها را مدیریت کردید؟
ما وقتی وارد بحث مدیریت پسماند شدیم، در سال گذشته دو مسئله مهم داشتیم که به عنوان چالشهای اصلی ما محسوب میشدند. یکی بحث شیوع بیماری کرونا بود که به هر حال فرایند جمعآوری و پردازش پسماند را با مشکلات و موانع جدی روبهرو کرد. یکی دیگر بحث مسائل اقتصادی بود. با توجه به بالارفتن تورم و نرخ بالای بیکاری، ما در مدیریت پسماند با یک چالش جدی در حوزه ورود زبالهگردها و افراد غیرمسئول با توجه به نوع کسبوکاری که در این حوزه وجود دارد، روبهرو بودیم. چالشهای دیگر ما در چالشهای فرایندی بود؛ با توجه به بالارفتن قیمت ارز، موانعی برای خرید وسایل مورد نیاز از خارج از کشور داشتیم. چراکه تکنولوژیهای مورد استفاده ما بیشتر ساخت خارج از کشور هستند و ما برای ورود این تکنولوژیها با مشکلات خیلی جدی روبهرو شدیم. نکته دیگر بالارفتن قیمت اقلام بود، به خاطر همین قراردادی که با پیمانکارانمان میبستیم با ابهامات زیادی روبهرو بود و چه بسا در فرایندهای فنی، پیمانکاران به خاطر این با ما قطع همکاری میکردند یا ما مجبور بودیم با آنها قطع همکاری کنیم. در همین ترتیب آن فرایند منظمی که باید در بحث جمعآوری پسماند اتفاق میافتاد،
اتفاق نمیافتاد و این به اعتماد مردم آسیب میزد. از طرف دیگر با شهروندان قراری داشتیم که در ساعتی مشخص زبالهها را جمعآوری میکنیم، این قطع و وصل شدن همکاریها، در ارائه خدمات مشکلاتی را ایجاد کرد و سبب شد اعتماد مردم را تا حدودی از دست بدهیم. اینها چالشهایی بود که زمان ورودم به مدیریت پسماند با آن مواجه بودم. البته در همه جای کشور با این عارضهها روبهرو بودیم. به خاطر مسائل اقتصادی میشد مشکلات را برای همه مردم حس کرد. به عنوان مثال در میزان پسماند تولیدی کاهش دیدیم، این نشاندهنده این بود که با افزایش تورم، مصرف مردم کاهش پیدا کرده در نتیجه تولید زباله هم کمتر شده. در این حوزه به تبع آن مشکلات دیگری برای ما ایجاد میشد؛ هماهنگیهای بینبخشی و تنشهایی که در سطح شهر برای ما ایجاد میشد و همچنین برخی پروژهها که باید در زمانی مشخص به اتمام میرساندیم، وقتی در آن زمان به اتمام نمیرسید، صدماتی را از لحاظ مالی وارد میکرد و حتی گاهی منجر به پرداخت خسارت میشد و در نتیجه ما پروژههای توسعهایمان را هم نمیتوانستیم ادامه دهیم.
با توجه به این چالشها شما چگونه سعی کردید مسائل را مدیریت کنید؟
ما همان زمان یک ارزیابی از وضع موجود انجام دادیم و در نتیجه با توجه به یک الگوی تعالی سازمانی، رویکردهای جدید را مشخص کرده و در سه محور ساماندهی را آغاز کردیم. اول بخش محور توسعهای بود، بخش دیگر بخش فرایندهای اجرائی در جمعآوری و مدیریت زباله در سطح شهر بود و دیگری بهبود منابع سازمان، چه در حوزه منابع انسانی و چه در حوزه منابع مالی. این سه بخش در قالب رویکردهای جدید تعریف شدند و متناسب با این رویکردها برنامهها و اقدامات را مشخص کردیم. همانطور که میدانید وقتی سازمانی در این شرایط قرار میگیرد، باید به سمت مدیریت تغییر برود. برای رفتن به سمت مدیریت تغییر باید چابکسازی در فرایندها انجام شود. یکی از بهترین روشها برای این چابکسازی این است که شما خیلی از این برنامهها را در قالب پروژه انجام دهید. به همین جهت ما این اقدامات را که در خروجی این سه محور بود و بر اساس رویکردها مد نظر بود در قالب 12 پروژه مشخص دنبال کردیم. مثلا در بحث محور توسعه پایدار افزایش بازده پسماند تر، بهبود فرایندهای عملیاتی کارخانه و کاهش زمان بازیابی و تبدیل پسماند به انرژی را مد نظر قرار دادیم. رویکردهایی که داشتیم اصلاح شیوه مدیریت
پروژه خطوط بود، کنترل و مدیریت شیرآبه جهت جلوگیری از نفوذ به زمین، استقرار و پیادهسازی طرح نهایی بهینهسازی فرایند کود و... . بر اساس این چارچوبهای تعریفشده که در اصل محورها، اهداف و رویکردهای ما بودند، از خروجیشان پروژههایمان را احصا کردیم. در فاز اول حدودا 24 پروژه را مشخص کرده و این 24 پروژه را تبدیل به 12 پروژه اصلی کردیم که بتوانیم در همه حوزهها، هم در حوزه جمعآوری زباله در سطح شهر، هم در حوزه فرایندهایی که در پردازش داریم و نهایتا در جاهایی که بحث تبدیل این پسماندها به انرژی و مواد اولیه است، پروژهها را تعریف کنیم و در کنارش در حوزه منابع انسانی و بهبود منابع مالی هم اقداماتی داشتیم. برای همین در یک بازه زمانی یکساله یعنی نیمه سال 1399 تا نیمه سال 1400 برایشان برنامه عملیاتی تعریف کرده و کار را شروع کردیم تا با این 12 پروژه بتوانیم از آن فضایی که ایجاد شده، خارج شده و کارها را پیش ببریم.
درباره این 12 پروژه توضیح دهید.
یکی از پروژههای اصلی سازمان که قرار است در یک بازه زمانی یک تا ۹ ماهه به بهرهبرداری برسد، در حوزه پروژههای توسعه پایدار، اصلاح شیوه مدیریت پروژه احداث خطوط پردازش پسماند شهری در مجتمع فناوریهای زیستمحیطی سازمان مدیریت پسماند است که در دستور کار قرار گرفته؛ در این پروژه دو خط جدید قرار است راهاندازی شود تا متناسب با اهدافی که برای این دو خط تعیین شده بتوانیم استانداردهای لازم و بهروز را در جهت بهینهسازی کیفیت خروجی برای تولید کمپوست و انتقال برای مراحل بعدی فراهم کنیم؛ این خطوط بر اساس استانداردهای جهانی و روز طراحی شده و با ویژگیهای جدیدی در حال اجراست و امیدوارم در آینده نزدیک شاهد بهرهبرداری از آنها باشیم. یکی از مهمترین پروژههای سازمان مدیریت پسماند شهرداری، بهرهبرداری و راهاندازی دستگاههای پایلوت هاضم بیهوازی است. این دستگاه در کارخانه کود آلی سازمان نصب شده و در مرحله آزمایش است که پس از آزمایشهای لازم با توجه به نتایجی که به دست میآید در فاز صنعتی اجرا میشود. تمام شرایط زیستمحیطی سازمان پسماند با اجرای این پروژه و تکنولوژی که برای بار اول در کشور انجام میگیرد رعایت میشود. از جهت
تولید شیرآبه، مدیریت گازهای خروجی و از جهت بهبود خروجی کار که کود کمپوست است، این پروژه حائز اهمیت است. بهرهبرداری از کانالها و لاگونهای تبخیری شیرآبه کارخانه کود آلی از دیگر پروژههای سازمان است، یکی از معضلات بزرگی که در زمینه حفظ محیط زیست وجود دارد، مدیریت شیرآبهها است که عناصر بسیار مضری در آن وجود دارد و بهرهبرداری از این کانالها و لاگونها کمک بسیاری در جهت مدیریت بهتر این شیرآبهها میکند. استقرار سیستم مدیریت یکپارچه پسماندهای ساختمانی و عمرانی باعث میشود پسماندهای ساختمانی که عوارض زیستمحیطی دارد در نقاطی غیر از آنچه شهرداری تعیین کرده تخلیه نشوند. احداث و بهرهبرداری از لندفیل پزشکی، احداث و بهرهبرداری از فاز اول مرحله پیرولیز و خرید یک دستگاه ترنر جهت بهبود فرایند کود کمپوست هم در راستای موضوع توسعه پایدار در سازمان دنبال میشود. ما دنبال میکنیم در انتهای این پروژه کل پسماندهای ساختمانی از زمانی که بارگیری و تخریبی در شهر انجام میشود و بعد به سایت تخلیه منتقل میشوند، ماشینهای حملکننده این پسماندها با یک سیستم و سامانه قابل شناسایی باشند و مسیرشان مشخص باشد و تخلیهشان در مسیرهای
غیرمشخص نباشد. پروژه بعدی احداث و بهرهبرداری از فاز اول واحد پیرولیز است. در این پروژه حدودا 300-400 تن از مواد برگشتی و ریجکت ما که جنس اکثرشان نایلون است، در واحدی به نام واحد پیرولیز به مشتقات نفت تبدیل میشوند. این کار باعث میشود که دفن زباله ما به شدت کاهش پیدا کند. بهبود فرایند تولید کود کمپوست را در دستور کار داریم که قرار است یک دستگاه جدید برای این منظور خریداری شود. توسعه و نوسازی ناوگان جمعآوری پسماند خشک در سطح شهر برنامه بعدی ماست. قرار است تمام خودروهای پسماند نو جمعآوری شده و خودروهای نو جایگزینشان شوند که هم از لحاظ مبلمان شهری و هم از لحاظ فرایند و همچنین آلودگی هوا شرایط بهتری داشته باشیم. توسعه و اصلاح سکوی انتقال و بهسازی زیرساختهای مرکز پردازش را در دستور کار داریم که در اصل مربوط به انتقال زبالههای شب به سکوهای دریافت است که با اصلاح و ساخت سکوهای جدید، ما به هر جهت عملیات و فرایندی که روی سکوها داریم را بتوانیم به نحو بهتر انجام داده و سرعت کار را افزایش دهیم و در نتیجه این امکان پیش بیاید که تمام این زبالهها بتوانند وارد کارخانه شوند و در مرکز پردازش کارخانه کارها پیش برود.
کار خوب دیگری که در حال انجام است، طراحی و راهاندازی اپلیکیشن شهروندی است. این کار بسیار زیرساختی است به گونهای که این امکان را به ما بدهد تا بتوانیم هم از یک سیستم هوشمند برای جمعآوری پسماند استفاده کنیم، هم اینکه شهروندان از داخل منزل نسبت به مدیریت و جداسازی پسماندشان اقدام کرده و با توجه به ورود این نرمافزار مشوقهای لازم را دریافت کنند تا به نوعی فرهنگ جداسازی پسماند نهادینه شود. کار بعدی ما ایجاد سیستم مکانیزه ثبت اطلاعات آماری پسماند شهر اصفهان است تا دیگر هیچ اطلاعاتی را به صورت دستی در شهر اصفهان در هیچ کدام از فرایندهای جمعآوری، انتقال و پردازش زباله نداشته باشیم و آخرین پروژه هم بهرهبرداری از نخستین نمایشگاه و مرکز آموزشی هوشمند مدیریت پسماند است که با همکاری آموزش و پرورش انجام میشود. این پروژه یک مرکز کاملا دیجیتال و هوشمند برای آموزش اکثر کودکان و دانشآموزان است. منتها در این مرکز این انعطاف دیده شده که همه گروههای هدفی که در این زمینه نیاز به آموزش مؤثر دارند، بتوانند از این مرکز استفاده کنند. این 12 پروژه میتواند کل فرایندهای ما با توجه چالشهایی که داشتیم را مدیریت کرده و ما را
به شرایط مطلوبی انتقال دهد. اگر ما به طور مثال بتوانیم واحد پیرولیزمان را راهاندازی کنیم، یا واحد هاضم را راهاندازی کنیم، میتوانیم شاخص یکی از اهداف اصلی را که در بحث مدیریت پسماند وجود دارد و کاهش دفن پسماند است، بین 20 تا 25 درصد کاهش دهیم. در حال حاضر حدود 45 درصد از پسماند ما دفن میشود و اگر ما این دفن را به 20 تا 25 درصد برسانیم روی شاخص خوبی خواهیم ایستاد.
خاطرمان باشد ما در مباحث پسماند دو ذینفع اصلی داریم که تمام فرایندهای ما متوجه این دو ذینفع است. یکی رضایت شهروندان از ارائه خدمات ماست و یکی هم بحث محیطزیستی است. تمام این فرایندها به گونهای برنامهریزی شده که این دو هدف را به انجام برسانیم و برای افزایش ارتقای محیط زیست در شهر اصفهان از طریق مدیریت صحیح پسماند شهری اقدام کنیم.
آماری از میزان تولید روزانه پسماند در اصفهان دارید؟
ورودی پسماند شبها بین هزار تا هزارو 200 تن است و ورودی پسماند خشک ما که مربوط به اقلامی مثل پلاستیک است، حدود 70 تن در روز است. اگر بخواهم درصدی از آنالیز این مواد را بگویم، در سال 99 تا این لحظه، میزان لاک ما در پسماند روز، حدود 19 درصد بوده، شیشه حدود 11 درصد، پت حدود هشت درصد، نان خشک حدود چهارونیم درصد، حلب و آهنآلات حدود سه درصد، قوطیهای رانی و آلومینیومی و نوشابهها یک درصد، نایلون حدود هشت درصد، کاغذ و مقوا 31 درصد و ضایعات دیگر حدود 11 درصد است و این آنالیز اقلامی است که ما در روز در پسماند خشک جمعآوری میکنیم. پسماند تر که دورریز مواد غذایی و ارگانیک و آلی است، حدود هزار تن است که 65 درصد آن مواد آلی میشود که در فرایند تولید کود مورد استفاده قرار میگیرد. ما حدودا در روز بین 120 تا 130 تن کود کمپوس در دو سایت 06 و 08 داریم که بسیار کود باکیفیتی نسبت به کودهای نوع دیگر است. این کود آنقدر باکیفیت است که ما برای جوابگویی به مشتریان بسیار مشکل داریم و شاید بعضی از مشتریها تا یک ماه در نوبت میمانند تا بتوانند این کود را خریداری کنند.
جمعآوری زبالههای بیمارستانی هم از وظایف سازمان مدیریت پسماند است؟
مطابق قانون، پسماند زبالههای بیمارستانی جزء پسماند ویژه محسوب میشوند. مثل پسماندهای صنعتی و کشاورزی که مدیریت این نوع از پسماندها با متولی و تولیدکننده خود پسماندهاست. به بیان دیگر خود بیمارستانها و خود دانشگاه علوم پزشکی متولی مدیریت و امحا و دفع این پسماندهاست. منتها با توجه به اینکه این زیرساخت در شهرداری وجود داشته، در سالهای گذشته این وظیفه هم به شهرداری محول شده. ما تا آخر امسال این کار را انجام خواهیم داد. اما بر اساس توافق انجامشده قرار است بخش خصوصی به این مسئله ورود کرده و خودش به صورت مستقیم با دانشگاه علوم پزشکی شرایطی را ایجاد کنند تا این پسماندها به یک پسماندسوز منتقل شود. ما این زبالهها را به شیوهای بسیار اصولی و بهداشتی دفع میکردیم، اما با توجه به سیاستهای استان و تصمیماتی که در کارگروه هم دنبال شده، قرار است به شکلی از طریق بخش خصوصی دنبال شود.
اصفهان یک شهر توریستی است و نظافت آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. شما در این زمینه سختگیری خاصی دارید؟
برای ارزیابی این بحث شما باید به عنوان یک ناظر بیرونی به این مسئله ورود کنید و کل فرایند را در خروجی کار که همان پاکیزگی و نظافت معابر شهری است، رصد کنید. منتها نوع جمعآوری زباله از سطح شهر اصفهان و تمیزکردن شهر در قالب فرایندی منظم انجام میشود. یعنی ما از ساعت 11 شب به بعد زبالهها را از در منازل در کیسههای زباله و با ماشینهای مخصوص جمعآوری میکنیم و حتی اجازه داده نمیشود که شیرآبه زبالهها کف معابر ریخته شود. بعد از اینکه زباله جمعآوری شد، به سکوهای دریافت منتقل شده و سپس به کارخانه میرود. این یک فرایند مشخص و منظم است. حدودا در بحث زباله شب، بالغ بر300 تا 350 خودروی مخصوص در سطح شهر مشغول به فعالیت هستند. در بحث زباله خشک که زبالههای اقلام بازیافتی است هم به صورت منظم هفتهای یک بار با ماشینهای مخصوص بر اساس برنامه زمانبندیشده این زبالهها جمعآوری میشوند. حتی بعد از جمعآوری زبالهها در شب، ما سطح شهر را با ماشینهای مکانیزه نظافت میکنیم و از ساعت چهار صبح به بعد دیگر هیچ نوع زباله یا کثیفیای در اصفهان نخواهیم دید. این فرایند به صورت شبانه از ساعت حدود 11 شب تا چهار صبح انجام میشود. ما
حدودا 70 الی 75 ایستگاه ثابت دریافت زباله خشک داریم که در سطح شهر برایشان برنامهریزی شده و زبالههای خشکی که مردم در برنامه زمانبندی نتوانستند آن را تحویل دهند، به این ایستگاهها آمده و در قبال هدایایی این زبالهها از آنها تحویل گرفته میشود. در عین حال چیزی که برای ما حائز اهمیت است، آموزش و فرهنگسازی است. همانطور که میدانید در رأس هرم مدیریت پسماند، اولین چیزی که باید به آن توجه کرد، اجتناب از تولید زباله است و ما برخی از شهروندان را داریم که پسماندصفر هستند، یعنی به هیچ وجه در منزل تولید زباله نمیکنند. بعد از این اجتناب از تولید، ما کاهش تولید را داریم، بعد استفاده مجدد را داریم و بعد به بازیافت میرسیم. آن سه بخش بالایی یعنی اجتناب، کاهش و استفاده مجدد مباحثی است که در آموزش شهروندی به صورت جدی متناسب با گروههای هدف دنبال میکنیم و برایش برنامه منظمی همراه با تولید اپلیکیشنهای مخصوص داریم. امسال حدودا هفت هزار مدیر مدرسه و مربیان بهداشت را آموزش میدهیم و به صورت موردی جشنواره و رویداد آموزشی برگزار میکنیم. جامعه اصلی هدف ما برای کودکان و نوجوانان هستند، اما حتی برای گروههای هدف اصناف و
کارمند ادارات و حتی ساختمانهای بلندمرتبه و مسکونی هم تعاریف مشخصی انجام شده. یک کار مؤثر ما تولید جعبههای ایمن است؛ همانطور که میدانید بخشی از زبالههای تولیدی در خانه جزء ویژه و خطرناک پسماند خانگی هستند؛ مثل تیغ، لوازم برنده، لانستهای قند خون. ما از طریق توزیع این جعبهها به شهروندان آموزش میدهیم تا این اقلام را در این جعبهها ریخته و آنها را به صورت مستقیم تحویل ایستگاههای ما بدهند. بر اساس آخرین آنالیزی که در کود تولیدی انجام دادیم، مشخص شده که 60 درصد از این اقلام دیگر در کود وجود ندارند.
آقای مهندس، سازمان پسماند اصفهان به مسئله انرژی نو و تجدیدپذیر هم ورود کرده؟
قرار است طبق برنامه، ما پسماندمان را تبدیل به انرژی کنیم. یکی از فرایندهای ما هاضم بیهوازی است که یکی از پروژههای پایلوت است که برای اولین بار اینجا انجام شده. این دانش کاملا مربوط به خارج از کشور است و ما با توجه به شرایطی که در تحریم داشتیم، مجبور شدیم این دانش را بومی کنیم که موفق هم شدیم. یک بخشی از آن به صورت پایلوت اجرا شده و نتایج آن کاملا مثبت بوده و این اجازه را به ما میدهد که کاملا وارد فاز صنعتی شویم. در این بخش ما زباله را در رآکتورهایی قرار میدهیم و بر اساس یک فرایند میکروارگانیسم این فرایند ایجاد شده و از آن گاز تولید شده و از این گاز تولیدی میتوانیم برق تولید کنیم که یکی از روشهایی است که میتوانیم از زباله برق تولید کنیم و این امکان در سطح شهر در سازمان پسماند در حال انجام است. امیدواریم بتوانیم تا عید کلنگ فاز صنعتی را هم به زمین بزنیم. در حال حاضر سرمایهگذار هم به این ورود کرده و امیدواریم بتوانیم در این بخش به نتایج خوبی برسیم. واحد دیگری داریم به نام واحد پیرولیز که قراردادهایش منعقد شده و کارش در حال انجام است و در آن واحد که در اصل بخش ریجکت خطوط پردازش ما محسوب میشود، اکثرا
اقلام مواد غیرآلی و غیرارگانیک که پایههای نفتی دارند را وارد این بخش میکنیم. این مواد تبدیل به مواد پایه نفتی میشوند و ما از آن تولید گازوئیل و مشتقات نفتی میکنیم که میتواند در بخشهای دیگر مورد استفاده قرار بگیرد. این به نوعی دو پروژه زیستمحیطی ما محسوب میشود. قطعا در فرایندها اگر جایی به انرژی نیاز داشته باشیم، میتوانیم از امکان انرژیهای خورشیدی هم استفاده کنیم که اینها هم برای ایجاد هوای پاک است که در بخش مدیریت پسماند دنبال میشود. به صورت کلی بحث پسماند و زباله امروز به عنوان یکی از صنایع بسیار مورد توجه در دنیاست. با توجه به کمبود مواد اولیه و انرژی یکی از راهکارهایی که میتواند این دو چالش را مدیریت کند در اصل استفاده از زبالههای شهری است که در دنیا در حال انجام است. نکته دیگر اینکه یکی از مهمترین عوامل در مدیریت بهینه پسماند، رفتار شهروندان و آموزش و آگاهی شهروندان و مداخله آنها در این امور است که اگر از در منزل این اتفاق بیفتد کار مؤثری است تا هم ما جامعهای از لحاظ زیستمحیطی سالمتر داشته باشیم و هم از لحاظ اقتصادی بتوانیم شرایط بهتری را ایجاد کنیم. اگر شهروندان ما در حوزه رسانههای
عمومی بتوانند با این زمینهها آشنا شوند، ما میتوانیم شرایط بهتری را در حوزه پسماند در جامعه داشته باشیم.