گفت‌وگو با مشاور امور شفافیت و مبارزه با فساد
شهردار اصفهان: شهرداری اصفهان در مسیر شفافیت
در چند سال گذشته، با روی‌کار‌آمدن مدیریت جدید شهری در شهرهای مختلف، مسئله توجه به حقوق شهروندان در شهرداری‌ها و همچنین مفاهیمی مانند شفافیت مورد توجه مدیران شهرداری قرار گرفت. بخشی از برنامه‌های وعده داده‌شده به شهروندان از سوی مدیران و پارلمان شهری، صادق‌بودن در زمینه عملکرد شهرداری‌ها بود تا مدیران بتوانند گام‌به‌گام به شهرداری شیشه‌ای نزدیک شوند. در سال‌های گذشته بارها درباره حق بر شهر و حقوق شهروندی شنیده‌ایم. هرچند هنوز تا عملی‌شدن واقعی و برآورده‌شدن حقوق شهروندی فاصله زیادی موجود است؛ اما نمی‌توان کتمان کرد که تلاش‌هایی در راستای احقاق حق شهروندان در حال انجام است. دکتر محمدشریف شاهی، مشاور امور شفافیت و مبارزه با فساد شهردار اصفهان، در گفت‌وگویی که پیش‌روی شماست، درباره تلاش‌های شهرداری اصفهان برای رسیدن به شفافیت و احقاق حقوق شهروندی مردم اصفهان توضیحاتی ارائه داده است که در ادامه خواهید خواند.
شهرداری شیشه‌ای چه جایگاهی در اصفهان دارد؟ به نظر شما می‌توانیم درباره شهرداری اصفهان بگوییم حالا دیگر یک شهرداری شیشه‌ای است و شفافیت در آن به صورت کامل اجرا می‌شود؟
بگذارید در ابتدا تاریخچه‌ای درباره شهرداری شیشه‌ای بگویم. در بحث حکمرانی خوب که یک مدل اداری و سیاسی برای کشورداری و حکومت‌داری چه در سطح ملی و چه در سطوح محلی است، یکی از شاخص‌های مطرح بحث شفافیت است. این بحث شفافیت دلالت بر این دارد که تمام امور باید زیر نظر مردم و ذی‌نفعان آن امر انجام بگیرد. هر تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی، درآمد، هزینه‌کرد و... باید زیر نظر شهروندان باشد. طبیعتا این مفهوم با دموکراسی و حاکمیت مردم ارتباط تنگاتنگی دارد؛ وقتی ما قائل بر این باشیم که حکومت، یک حکومت مردمی است و قرار است براساس اراده مردم امور اداره شود، نمایندگان مورد انتخاب مردم هم باید تصمیمات‌شان را به نحوی اتخاذ کنند تا مردم بتوانند به صورت دقیق آن تصمیمات را نظارت کنند و احیانا اگر مطالبه‌ای دارند منعکس کرده و خطاهای نمایندگان را متذکر شده یا در صورت لزوم آنها را بازخواست یا برکنار کنند. از این نظر امروزه شفافیت یک اصل مهم در حکمرانی خوب و نظارت در نظام‌های دموکراتیک قلمداد شده و باید به آن توجه کرد. در بحث حکومت‌های محلی که شهرداری هم بخشی از آن هستند، بحث شفافیت در آن پررنگ و پراهمیت است. از اینجا بحث شهرداری‌های
شیشه‌ای بود که مورد توجه قرار گرفت. البته شهرداری شیشه‌ای ارجاعی هم به ساختمان جدید شهرداری لندن دارد که اسکار نیومن، معمار آن، این ساختمان را به صورت یک گوی تمام‌شیشه‌ای طراحی کرد و الان این ساختمان بر کرانه رودخانه تیمز لندن خودنمایی می‌کند. آن ساختمان شیشه‌ای خود اشاره‌ای به مفهوم شفافیت داشت؛ به این معنا که امور شهرداری باید زیر نظر مردم باشد. البته مردم نمی‌توانند ببینند که واقعا چه تصمیماتی در داخل ساختمان گرفته می‌شود؛ اما این ساختمان بیشتر یک جنبه سمبلیک و تمثیلی دارد تا به این مفهوم تأکید شود که همان‌طور که ما این ساختمان را شیشه‌ای ساخته‌ایم و داخلش قابل رؤیت است، باید تصمیمات درباره مسائلی که مرتبط به امور مردم است، شهروندان از آن آگاه شوند. بحث شهرداری شیشه‌ای حداقل در دوره جدید شهرداری اصفهان و شورای شهر اصفهان و شهرداری‌های کلان‌شهرها به صورت جدی مطرح بود و اساسا جزء برنامه‌های انتخاباتی اصلاحطلبان محسوب می‌شد. از همان ابتدا تلاش شد تا شهرداری‌ها شفاف شده و روند تصمیمات‌شان در مسیر شفافیت قرار بگیرد. در این مسیر اقدامات مثبتی هم انجام شد. به‌عنوان مثال در اکثر کلان‌شهرهایی که ما اطلاع
داریم، سامانه‌های شفافیت ایجاد شد. مصوباتی در زمینه شفافیت، عدم تعارض منافع و امثال آن وضع شد. شهرداری اصفهان هم از این قاعده مستثنا نبود و مصوباتی در حوزه شفافیت، از اولین مصوبات در شهرداری اصفهان بود. مطابق دستور شهردار اصفهان، شهرداری ملزم به پیوستن به سامانه ملی انتشار و دسترسی آزاد اطلاعات شد. اینها همه در مسیر شفافیت اتفاق افتاد و سامانه‌ها ایجاد شدند. اطلاعات عمومی که باید شهروندان از آن مطلع باشند، در این سامانه‌ها بارگذاری می‌شود و به‌روزرسانی می‌شود؛ اما اگر بخواهیم بگوییم که در‌حال‌حاضر واقعا همه امور شفاف است، قطعا این‌طور نیست؛ بحث شفافیت یک پروسه و روند است. همین‌طور که رسیدن به این بحث حائز اهمیت است، طبیعتا مقاومت‌هایی هم درباره آن وجود دارد و موانعی هم همیشه هست. اعم از موانع فنی، موانع بعضا قانونی و همین‌طور ملاحظات و فشارهای مختلفی که ممکن است سر راه وجود داشته باشد و همه اینها می‌تواند مانع شفافیت باشد و رسیدن به آن آرمان مطلوب را برای ما دشوار کند؛ بنابراین بحث شفافیت هنوز جای کار دارد. البته این روندی است که ممکن است ما در هر موضوع دیگری هم با آن مواجه باشیم. در پاسخ به سؤال شما که
پرسیدید آیا شهرداری اصفهان هم‌اکنون یک شهرداری شفاف است می‌توانم بگویم، شهرداری اصفهان در مسیر شفافیت قرار گرفته و در این مسیر در حال حرکت است؛ اما اینکه به آن نقطه مطلوب رسیده یا نه، حداقل در نظر من به‌عنوان مشاور شفافیت شهردار اصفهان، تا نقطه مطلوب فاصله داریم و جای کار زیادی وجود دارد و امیدواریم این مسیر تداوم داشته باشد.
در دوره جدید، اقداماتی در حوزه حقوق شهروندی در شهرداری اصفهان انجام شد؛ اقداماتی نظیر آموزش حقوق شهروندی که به صورت ویژه در این دوره تدارک دیده شد و در سال‌های قبل فقط در حد حرف و ایده باقی مانده بود. کمی درباره اقدامات در این حوزه توضیح دهید.
این ماجرا هم به عقبه فکری و منش و برنامه‌های سیاسی-اجتماعی که اصلاحطلبان به آن اعتقاد داشتند و براساس آن حرکت کردند، برمی‌گردد. همان‌طور که می‌دانید در انتخابات شوراهای شهر که متعاقب آن شهرداران انتخاب شدند، فهرست اصلاحطلبان در شورای اکثر کلان‌شهرها اعتماد مردم را به دست آورد و عهده‌دار امور شد. یکی از اصول این خط و جریان فکری، تعهد به حقوق شهروندی، حقوق بشر و آزادیهای اساسی است. این تعهد مستلزم آن است که وقتی ما نگاه‌مان به ذی‌نفعان جامعه به‌عنوان شهروند است و دستگاه‌های عمومی از‌جمله شهرداری‌ها را خدمتگزاران و نمایندگان شهروندان می‌دانیم، به هر حال حقوقی را علاوه بر تکالیفی که انتظار داریم افراد و شهروندان جامعه انجام بدهند، قطعا برای‌شان حقوق متناظری را هم در نظر داریم. نکته مهمی که در بحث حقوق شهروندی وجود دارد، آن است که ما هم در قانون اساسی و قوانین مختلف، حقوق متعددی را برای شهروندان شناسایی کرده‌ایم؛ اما همواره با کاستی‌های بسیاری در جهت ادای این حقوق مواجه هستیم. خصوصا آنجایی که شهروندان با دستگاه‌های عمومی، مقامات عمومی و دولت مواجه هستند. ممکن است که شعارهای زیادی درباره حقوق شهروندی داده
شده باشد؛ اما نه کارگزاران عمومی دولت چنین نگاهی به شهروندان دارند و در عمل می‌بینیم که در خیلی از موقعیت‌ها روال‌ها و تصمیمات کلان اداری و سیاسی و اجتماعی مختلف، عاری از عناصری است که به حقوق شهروندی ارزش دهد و مفهوم حقوق شهروندی را شناسایی کرده باشد یا تعمدا یا سهوا از آن غفلت صورت گرفته یا از منظر سیاسی هم حقوق شهروندی جز کلامی بر سر زبان نیست و اساسا ممکن است آنها هم آگاهی نسبت به معنا و مفهوم حقوق شهروندی نداشته باشند که بخواهند به آن عمل کنند. وضعیت شهروندان نیز به همین ترتیب است. آنها هم از حقوق‌شان با وجود آنکه این حقوق در قوانین مختلف تصریح شده، آگاهی ندارند. نکته مهم در تحقق حقوق شهروندی که در کشورهای مختلف به صورت تجربی دیده شده و نتایج مثبتی داشته، این است که مادامی که شهروندان از حقوق خود مطلع نباشند، احقاق حقوق شهروندی موفقیت‌آمیز نخواهد بود. به بیان دیگر شهروند باید از حقوق خود آگاه شود، آن‌گاه می‌تواند در مقام مطالبه حقوق خود بر‌بیاید و همان‌طور که تکالیفی را که همه از آن مطلع هستیم که بر‌عهده شهروندان است، تکالیفی هم بر‌عهده مسئولان است که باید اجرا کنند. به‌عنوان مثال در کشور ما مردان
باید به خدمت سربازی بروند، همه شهروندان موظف به پرداخت مالیات هستند، این تکالیف را همه می‌دانند؛ اما آنجایی که نوبت به حقوق می‌رسد، یک غفلت عمومی و ناآگاهی عمومی وجود دارد و بنابراین افراد یک جامعه حقوق خود را مطالبه نمی‌کنند و وقتی آگاه نباشی و مطالبه نکنی، در نتیجه اصلا به آن درجه شهروندی نمی‌رسید. ممکن است بالقوه ما شهروند باشیم؛ اما بالفعل هنوز شهروند نشده‌ایم؛ چرا‌که شهروند شخصی فاعل و آگاه به حقوق خود است و در جامعه مسئولیت‌پذیر است. او حقوق خود را در جامعه مطالبه می‌کند و حقوقش را می‌شناسد. شهروند هم به تکالیف خود عمل می‌کند، هم در مقام به‌دست‌آوردن حقوقش حرکت می‌کند و آن را مطالبه کرده و دستگاه‌های حقوقی و مقامات حکومتی را مورد سؤال قرار می‌دهد. نگاه ما این بود که اقداماتی را در حد توان انجام دهیم که بتوانیم بحث حقوق شهروندی را بیش‌از‌پیش به اطلاع شهروندان برسانیم و هر قدر که می‌توانیم این مفهوم را به‌عنوان یک کلیدواژه برای شهروندان مهم کنیم و هم مفهوم آن و هم مصادیقش را به صورت عمومی‌تر حداقل در شهر اصفهان منتشر کنیم. به‌همین‌دلیل خانه حقوق شهروندی تشکیل شد و اقدامات مختلفی در این راستا صورت گرفت.
دوره‌های آموزشی مختلفی را برگزار کردیم و تلاش کردیم مفاهیم حقوقی را به زبان ساده‌تر در اختیار شهروندان قرار دهیم و مفاهیم کلیدی را به زبان ساده‌تر آموزش دهیم. تلاش ما این بود که آگاهی شهروندان را از مفاهیم حقوقی بالا ببریم، موضوعات مختلف را از جنبه‌های حقوقی تحلیل کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم. برای همین منظور، دوره‌های آموزشی متعددی برگزار شد. اقدامات جانبی آموزشی حقوقی و فرهنگ‌سازی در سطح شهر صورت گرفت؛ از‌جمله تابلوهایی با مضامین حقوق شهروندی منتشر شد که اصول قانون اساسی که دلالت‌هایی صریح بر حقوق شهروندی دارند، در دید مردم قرار بگیرند. تابلوهایی با مضمون حقوق کودک در سطح شهر منتشر شد. در رسانه‌های شهرداری هم این مفهوم مورد توجه قرار گرفت و کارکنان شهرداری هم نسبت به موضوعات حقوق‌بشری آگاه شدند و آموزش دیدند.
به نظر شما استقبال مردم از این آموزش‌ها چطور بود؟
با توجه به نوظهور‌بودن این مفهوم، از منظر اینکه تلاش شود تا جذب مخاطب صورت بگیرد، موفق بود. آن هزینه و بودجه‌ای که به این منظور اختصاص داده شد و حضور و تعداد نیروی انسانی در این حوزه و تبلیغات روی حقوق شهروندی در مجموع خوب و مثبت بود. خصوصا که این استقبال تدریجی و رو به افزایش بوده و همچنان هم ادامه دارد. اگر بخواهم آمار کمّی بدهم، تقریبا برنامه‌هایی که به صورت حضوری برگزار شد، ظرفیت پیش‌بینی‌شده ما تکمیل می‌شد و برنامه‌های غیرحضوری هم با استقبال خوب مواجه شد. به‌عنوان مثال ما یک مسابقه نقاشی با موضوع حقوق کودک داشتیم که استقبال از آن به نحوی بود که نه‌فقط در شهر اصفهان؛ بلکه در سراسر شهر اصفهان ما شرکت‌کننده داشتیم. از بیشتر از صد شهر و روستا ما شرکت‌کننده در این مسابقه داشتیم و فراتر از مرزهای جغرافیایی اصفهان از این فعالیت نه‌تنها استقبال شد؛ بلکه از آن اقتباساتی هم صورت گرفت. کار خیلی دیده شد و واکنش‌های مثبتی در فضای مجازی دیدیم. هرچند برنامه‌های اجرائی متفاوت بود، اما مثلا تابلوهایی که در زمینه حقوق کودک در سطح شهر اصفهان نصب شدند، با استقبال خوبی هم مواجه شدند. برنامه‌های حضوری ما ظرفیت خالی
نداشتند. به نظر ما در حد آن هزینه مالی و هزینه انسانی و تبلیغاتی که صورت گرفت و ظرفیتی که خود ما داشتیم، استقبال خوب بود.
در بحث تأسیس خانه حقوق، چه اقداماتی انجام دادید؟
برای یک اقدام مثبت و مؤثر در سطح اجتماعی که تداوم پیدا بکند، ما باید سعی کنیم آن فکر و اندیشه را در قالب یک نهاد مستقر کنیم. مادامی که فکر و اندیشه در ذهن افراد است و به صورت روابط دوستانه و غیرنهادی پیگیری می‌شود، با وجود آثار مثبت احتمالی، اما با حضور‌نداشتن افراد و با ملاحظات مشخص تداوم پیدا نمی‌کند. به بیان دیگر اگر ما بخواهیم یک برنامه اصلاحی اجتماعی را با موفقیت پیش ببریم، خوب است که آن را در قالب یک نهاد پیش ببریم. به همین منظور ما با تشویق شهردار محترم اصفهان، خانه حقوق شهروندی را به‌عنوان نهادی که مشخصا عهده‌دار ترویج حقوق شهروندی باشد و شهروندان را از حقوق‌شان آگاه کند و دانش عمومی جامعه را در این زمینه‌ها ارتقا دهد، تأسیس کردیم. شهردار اصفهان از ابتدای دوره، این مأموریت را به من دادند که پیگیر این امر باشم. تا مکان مناسبی در شهرداری به خانه اختصاص داده شود و تا مقدمات کار پیش برود، حدود یک سالی زمان برد و تقریبا ما در مهرماه 1397 استقرار پیدا کردیم؛ اما فعالیت ما به صورت رسمی از پایان زمستان 1397 آغاز شد. تشکیل این نهاد با استقبال خوبی از سوی حوزه‌های مختلف و نهادهای دولتی که در این زمینه فعال
بودند، مواجه شد. توانستیم تفاهم‌نامه‌ای را بین شهرداری اصفهان با شورای شهر اصفهان با معاونت حقوق بشر وزارت دادگستری منعقد کنیم. متعاقب آن دوره‌های مختلف آموزش حقوق شهروندی و مشخصا دوره‌های آموزش حقوق کودک را به طور جدی پایه‌گذاری و پیگیری کردیم که این دوره‌ها به صورت متعدد تشکیل شد و به صورت مرتب این دوره‌ها را داشتیم. با همکاری مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، انجمن علمی حقوق کودک ایران، وزارت دادگستری همواره در این زمینه کمک کرده، دادگستری اصفهان بعضا در دوره‌هایی که برگزار کردیم، همراهی داشته؛ از‌جمله یکی از دوره‌های آموزش حقوق کودک را به وکلا و قضات دادگستری اختصاص دادیم، کارشناسانی که در حوزه‌های قضائی فعال هستند که در آن دوره حدود 300 نفر از این افراد شرکت کردند. با آموزش و پرورش همکاری داشتیم. به حدود 70 نفر از معلمان ابتدایی مدارس اصفهان آموزش‌های حقوق کودک دادیم. این غیر از دوره‌هایی است که برای مردم به صورت عادی برگزار شده. در روند این تأسیس مؤسسات و نهادهای عمومی و دستگاه‌های دولتی هم خوشبختانه استقبال و همراهی کردند. استانداری در دوره‌ها کم‌وبیش همکاری داشته. یک روند مثبت، اما آهسته داشتیم و سعی
کردیم در این مسیر حرکت کنیم. به‌همین‌ترتیب کار تا اینجا پیش رفته.
در‌حال‌حاضر این نهاد مشغول به کار است؟
بله، البته در یک سال گذشته با توجه به شرایط کرونا برنامه حضوری نداشتیم؛ اما برنامه‌های غیرحضوری داشتیم. در چند ماه اخیر دوره آموزشی برای ارتقای نیروهای انسانی شهرداری در زمینه حقوق کار داشتیم. یک کارگاه آموزشی در زمینه حقوق بشر در شهرسازی و معماری داشتیم و یک دوره آموزش حقوق کودک که هفته گذشته به پایان رسید. این دوره‌ها تداوم داشته؛ اما در یک سال گذشته با توجه به شرایط کرونا غیرحضوری برگزار شده.
در فضاسازی‌های شهری و فرهنگ شهری هم روی حقوق شهروندی کار خاصی انجام شده؟
بله، البته بحث حقوق شهروندی همان‌طور که اشاره کردم، یک مفهوم است که در حوزه‌های مختلف باید ظهور و نمود داشته باشد. در بحث شهرداری، حوزه‌های مختلف فعالیت شهرداری از قسمت خدمات شهری گرفته، معماری، شهرسازی و فضای سبز از مواردی است که حقوق شهروندی باید بروز و ظهور داشته باشد. در این حوزه چند اقدام انجام دادیم. یک بخش همان آگاهی‌رسانی و آموزش است که سعی کردیم کارکنان شهرداری را نسبت به این مفاهیم آشنا کنیم. کارگاهی برای آموزش بحث حقوق بشر در شهرسازی و معماری داشتیم که استقبال خوبی شد و بعد از برگزاری فیدبک خوبی از کارشناسان و کارکنان شهری داشتیم که در حوزه شهرسازی در کارگاه شرکت کرده بودند و خیلی‌ها می‌گفتند درک و توجه ما را نسبت به موضوع و اینکه می‌شود به معماری و شهرسازی این‌چنین نگاه کرد، متفاوت کرد. یک بحث در همین حوزه است که آموزش بدهیم که از این نقطه نظر به موضوعات شهرسازی و معماری و موضوعات مربوط به اداره شهر نگاه شود که شهروندان در شهر حضور دارند و حقوقی دارند و اگر خدماتی ارائه می‌کنیم، باید ناظر به تحقق این حقوق باشیم. سعی کردیم در جنبه آموزش اقدام کنیم و سعی می‌کنیم تداوم داشته باشد. بخشی هم این است
که فرهنگ شهروندی را گسترش دهیم. در مقاطع مختلف سعی کردیم از ظرفیت تابلوهایی که در سطح شهر در اختیار شهرداری است و از آنها در جهت ارتقای فرهنگ شهروندی استفاده می‌کند، استفاده کنیم. هرچند عمده مفاهیمی را که منتشر می‌شود، در راستای بحث حقوق شهروندی می‌دانیم؛ مثلا وقتی بحث رعایت حال همسایه از طرف همسایه می‌شود، این هم بحث حقوق شهروندی است؛ اما به طور مشخص در چند مقطع پیام‌های 26:05 حقوقی را سعی کردیم با تصویرسازی، آماده‌سازی و حداکثر ظرفیت‌های انتقال پیام با کمک کارشناسان آماده کنیم و در سطح شهر این پیام‌ها منتشر شده و در تمام سطح شهر اصفهان تابلوها در ایامی که منتشر می‌شده، قابل رؤیت بوده. این همان اثر گسترش فرهنگ شهروندی را در پی دارد. اقدام دیگر این بود که معمولا فضای عمومی را سعی کردیم رصد کنیم و با افراد مختلف نشست و برخاست داشته باشیم. از نقطه نظرات آنها مسائل و معضلاتی که در زمینه احقاق حقوق شهروندی دارد، آشنا شویم و اطلاع‌رسانی کنیم. مثلا جلسه‌ای داشتیم با شهروندان معلول و معضلاتی که داشتند که بخشی مربوط به عملکرد شهرداری است در زمینه شهرسازی، مناسب‌سازی و... که البته دوستانی در قسمت معاونت شهرداری
هستند که عهده‌دار بحث مناسب‌سازی هستند و به آنها منتقل شد؛ اما برخی فراتر از تصمیم شهرداری است و مربوط به نهادهای مختلف می‌شود. وقتی به این نتیجه رسیدیم که معضل موجود ناظر به چنین جنبه‌هایی می‌شود، با همکاری و مشورت با ذی‌نفعان یعنی شهروندان معلول به ما مشورت دادند و متنی را آماده کردیم و به معاونت پیگیری و اجرای قانون اساسی منتقل کردیم و احراز کرد که واقعا چنین مشکلاتی هست و چون این متن کاملا کارشناسی تهیه شده بود، همان متن را عینا به نهادهای مسئول ابلاغ کرد که باید این اقدامات برای تحقق حقوق شهروندی در دستور کار قرار گیرد. هم در حوزه تبلیغات شهری سعی کردیم در این مسیر تلاش کنیم و هم جایی که می‌توانیم رایزنی کنیم و با دستگاه‌ها و مسئولان مرتبط با آن حوزه تعامل داشته باشیم و هم آموزش‌ها را بیشتر کنیم که کارکنان شهرداری هم با کسانی که مستقیم یا غیرمستقیم با شهروندان مواجه هستند، حقوق شهروندی را بهتر بشناسند و سعی کنند بهتر رعایت کنند.
اصفهان به‌عنوان شهر دوست‌دار کودک انتخاب شده و برای رسیدن به اهداف شهر دوست‌دار سالمند هم کار می‌کند. در بحث حقوق شهروندی چه تأکیدی روی حقوق سالمندان و کودکان داشتید؟
من خودم به مفهوم شهر دوست‌دار کودک یا جوامع دوست‌دار کودک و سالمند توجه دارم؛ اما معتقدم فراتر از آن شهرها و مدیریت‌مان باید دوست‌دار انسان باشد و وقتی دوست‌دار انسان باشیم، قاعدتا احترام به حقوق و آزادیهای انسان می‌گذاریم که در قالب حقوق شهروندی هم قابل پیگیری است؛ ولی بحث تأکید و توجه به حقوق کودک و سالمند، از باب تبعیض مثبت است، به این دلیل که درست است که می‌گوییم همه شهروندان از منظر حقوقی باید یکسان تحت حمایت قانون باشند؛ ولی رفتار یکسان ممکن است به این معنا باشد که مثلا کودک خودش به‌تنهایی نتواند حقوقش را محقق کند یا سالمند به خاطر وضعیت جسمی‌اش آن رفتار یکسان ممکن است مستلزم محرومیتش از پاره‌ای از حقوق باشد؛ بنابراین در مفهوم تبعیض مثبت تلاش می‌شود اقداماتی صورت بگیرد با توجه خاص و ویژه درباره کسانی که در شرایط عادی از تحقق حقوق‌شان به صورت مستقل ممکن است بنا به شرایطی با موانع مواجه باشند و آن موانع را کنار بزنیم و با توجه بیشتر سعی کنیم وضعیت مناسبی برای بهره‌مندی از حقوق این عده خاص ایجاد کنیم. به این خاطر است که تأکید بر مفهوم شهر دوست‌دار سالمند یا کودک را در قالب بحث تبعیض مثبت در نظر
می‌گیریم که کاملا در زمینه بحث حقوق شهروندی است و تلاش می‌کنیم در این حوزه‌ها هر کاری امکان داشته باشد، انجام دهیم. البته همان دوره‌های آموزش حقوق کودک و فعالیت‌های ترویجی که در زمینه پرورش مربیان حقوق کودک، ارتقای دانش عمومی مردم در زمینه حقوق کودک انجام می‌شود، براساس استانداردهای تعریف‌شده شهرهای دوست‌دار کودک شناخته می‌شوند که قابل اندازه‌گیری است و ما مستندسازی کرده‌ایم و در روند اعطای کاندیداتوری شهر دوست‌دار کودک به اصفهان این اقدامات مورد ملاحظه قرار گرفته و بر مبنای این اقدامات و البته فعالیت‌های دیگر در حوزه شهرداری این امتیاز به اصفهان داده شده و اصفهان واجد آن شرایط از سوی یونیسف دانسته شد و نشان کاندیداتوری شهر دوست‌دار کودک به اصفهان اعطا شد. این جدا از فعالیت‌های ما نبوده؛ اگرچه دفتر تخصصی هم در زمینه شهر دوست‌دار کودک در اصفهان بوده که با این دفتر هم همکاری مؤثری داریم.
در چند سال گذشته، با روی‌کار‌آمدن مدیریت جدید شهری در شهرهای مختلف، مسئله توجه به حقوق شهروندان در شهرداری‌ها و همچنین مفاهیمی مانند شفافیت مورد توجه مدیران شهرداری قرار گرفت. بخشی از برنامه‌های وعده داده‌شده به شهروندان از سوی مدیران و پارلمان شهری، صادق‌بودن در زمینه عملکرد شهرداری‌ها بود تا مدیران بتوانند گام‌به‌گام به شهرداری شیشه‌ای نزدیک شوند. در سال‌های گذشته بارها درباره حق بر شهر و حقوق شهروندی شنیده‌ایم. هرچند هنوز تا عملی‌شدن واقعی و برآورده‌شدن حقوق شهروندی فاصله زیادی موجود است؛ اما نمی‌توان کتمان کرد که تلاش‌هایی در راستای احقاق حق شهروندان در حال انجام است. دکتر محمدشریف شاهی، مشاور امور شفافیت و مبارزه با فساد شهردار اصفهان، در گفت‌وگویی که پیش‌روی شماست، درباره تلاش‌های شهرداری اصفهان برای رسیدن به شفافیت و احقاق حقوق شهروندی مردم اصفهان توضیحاتی ارائه داده است که در ادامه خواهید خواند.
شهرداری شیشه‌ای چه جایگاهی در اصفهان دارد؟ به نظر شما می‌توانیم درباره شهرداری اصفهان بگوییم حالا دیگر یک شهرداری شیشه‌ای است و شفافیت در آن به صورت کامل اجرا می‌شود؟
بگذارید در ابتدا تاریخچه‌ای درباره شهرداری شیشه‌ای بگویم. در بحث حکمرانی خوب که یک مدل اداری و سیاسی برای کشورداری و حکومت‌داری چه در سطح ملی و چه در سطوح محلی است، یکی از شاخص‌های مطرح بحث شفافیت است. این بحث شفافیت دلالت بر این دارد که تمام امور باید زیر نظر مردم و ذی‌نفعان آن امر انجام بگیرد. هر تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی، درآمد، هزینه‌کرد و... باید زیر نظر شهروندان باشد. طبیعتا این مفهوم با دموکراسی و حاکمیت مردم ارتباط تنگاتنگی دارد؛ وقتی ما قائل بر این باشیم که حکومت، یک حکومت مردمی است و قرار است براساس اراده مردم امور اداره شود، نمایندگان مورد انتخاب مردم هم باید تصمیمات‌شان را به نحوی اتخاذ کنند تا مردم بتوانند به صورت دقیق آن تصمیمات را نظارت کنند و احیانا اگر مطالبه‌ای دارند منعکس کرده و خطاهای نمایندگان را متذکر شده یا در صورت لزوم آنها را بازخواست یا برکنار کنند. از این نظر امروزه شفافیت یک اصل مهم در حکمرانی خوب و نظارت در نظام‌های دموکراتیک قلمداد شده و باید به آن توجه کرد. در بحث حکومت‌های محلی که شهرداری هم بخشی از آن هستند، بحث شفافیت در آن پررنگ و پراهمیت است. از اینجا بحث شهرداری‌های
شیشه‌ای بود که مورد توجه قرار گرفت. البته شهرداری شیشه‌ای ارجاعی هم به ساختمان جدید شهرداری لندن دارد که اسکار نیومن، معمار آن، این ساختمان را به صورت یک گوی تمام‌شیشه‌ای طراحی کرد و الان این ساختمان بر کرانه رودخانه تیمز لندن خودنمایی می‌کند. آن ساختمان شیشه‌ای خود اشاره‌ای به مفهوم شفافیت داشت؛ به این معنا که امور شهرداری باید زیر نظر مردم باشد. البته مردم نمی‌توانند ببینند که واقعا چه تصمیماتی در داخل ساختمان گرفته می‌شود؛ اما این ساختمان بیشتر یک جنبه سمبلیک و تمثیلی دارد تا به این مفهوم تأکید شود که همان‌طور که ما این ساختمان را شیشه‌ای ساخته‌ایم و داخلش قابل رؤیت است، باید تصمیمات درباره مسائلی که مرتبط به امور مردم است، شهروندان از آن آگاه شوند. بحث شهرداری شیشه‌ای حداقل در دوره جدید شهرداری اصفهان و شورای شهر اصفهان و شهرداری‌های کلان‌شهرها به صورت جدی مطرح بود و اساسا جزء برنامه‌های انتخاباتی اصلاحطلبان محسوب می‌شد. از همان ابتدا تلاش شد تا شهرداری‌ها شفاف شده و روند تصمیمات‌شان در مسیر شفافیت قرار بگیرد. در این مسیر اقدامات مثبتی هم انجام شد. به‌عنوان مثال در اکثر کلان‌شهرهایی که ما اطلاع
داریم، سامانه‌های شفافیت ایجاد شد. مصوباتی در زمینه شفافیت، عدم تعارض منافع و امثال آن وضع شد. شهرداری اصفهان هم از این قاعده مستثنا نبود و مصوباتی در حوزه شفافیت، از اولین مصوبات در شهرداری اصفهان بود. مطابق دستور شهردار اصفهان، شهرداری ملزم به پیوستن به سامانه ملی انتشار و دسترسی آزاد اطلاعات شد. اینها همه در مسیر شفافیت اتفاق افتاد و سامانه‌ها ایجاد شدند. اطلاعات عمومی که باید شهروندان از آن مطلع باشند، در این سامانه‌ها بارگذاری می‌شود و به‌روزرسانی می‌شود؛ اما اگر بخواهیم بگوییم که در‌حال‌حاضر واقعا همه امور شفاف است، قطعا این‌طور نیست؛ بحث شفافیت یک پروسه و روند است. همین‌طور که رسیدن به این بحث حائز اهمیت است، طبیعتا مقاومت‌هایی هم درباره آن وجود دارد و موانعی هم همیشه هست. اعم از موانع فنی، موانع بعضا قانونی و همین‌طور ملاحظات و فشارهای مختلفی که ممکن است سر راه وجود داشته باشد و همه اینها می‌تواند مانع شفافیت باشد و رسیدن به آن آرمان مطلوب را برای ما دشوار کند؛ بنابراین بحث شفافیت هنوز جای کار دارد. البته این روندی است که ممکن است ما در هر موضوع دیگری هم با آن مواجه باشیم. در پاسخ به سؤال شما که
پرسیدید آیا شهرداری اصفهان هم‌اکنون یک شهرداری شفاف است می‌توانم بگویم، شهرداری اصفهان در مسیر شفافیت قرار گرفته و در این مسیر در حال حرکت است؛ اما اینکه به آن نقطه مطلوب رسیده یا نه، حداقل در نظر من به‌عنوان مشاور شفافیت شهردار اصفهان، تا نقطه مطلوب فاصله داریم و جای کار زیادی وجود دارد و امیدواریم این مسیر تداوم داشته باشد.
در دوره جدید، اقداماتی در حوزه حقوق شهروندی در شهرداری اصفهان انجام شد؛ اقداماتی نظیر آموزش حقوق شهروندی که به صورت ویژه در این دوره تدارک دیده شد و در سال‌های قبل فقط در حد حرف و ایده باقی مانده بود. کمی درباره اقدامات در این حوزه توضیح دهید.
این ماجرا هم به عقبه فکری و منش و برنامه‌های سیاسی-اجتماعی که اصلاحطلبان به آن اعتقاد داشتند و براساس آن حرکت کردند، برمی‌گردد. همان‌طور که می‌دانید در انتخابات شوراهای شهر که متعاقب آن شهرداران انتخاب شدند، فهرست اصلاحطلبان در شورای اکثر کلان‌شهرها اعتماد مردم را به دست آورد و عهده‌دار امور شد. یکی از اصول این خط و جریان فکری، تعهد به حقوق شهروندی، حقوق بشر و آزادیهای اساسی است. این تعهد مستلزم آن است که وقتی ما نگاه‌مان به ذی‌نفعان جامعه به‌عنوان شهروند است و دستگاه‌های عمومی از‌جمله شهرداری‌ها را خدمتگزاران و نمایندگان شهروندان می‌دانیم، به هر حال حقوقی را علاوه بر تکالیفی که انتظار داریم افراد و شهروندان جامعه انجام بدهند، قطعا برای‌شان حقوق متناظری را هم در نظر داریم. نکته مهمی که در بحث حقوق شهروندی وجود دارد، آن است که ما هم در قانون اساسی و قوانین مختلف، حقوق متعددی را برای شهروندان شناسایی کرده‌ایم؛ اما همواره با کاستی‌های بسیاری در جهت ادای این حقوق مواجه هستیم. خصوصا آنجایی که شهروندان با دستگاه‌های عمومی، مقامات عمومی و دولت مواجه هستند. ممکن است که شعارهای زیادی درباره حقوق شهروندی داده
شده باشد؛ اما نه کارگزاران عمومی دولت چنین نگاهی به شهروندان دارند و در عمل می‌بینیم که در خیلی از موقعیت‌ها روال‌ها و تصمیمات کلان اداری و سیاسی و اجتماعی مختلف، عاری از عناصری است که به حقوق شهروندی ارزش دهد و مفهوم حقوق شهروندی را شناسایی کرده باشد یا تعمدا یا سهوا از آن غفلت صورت گرفته یا از منظر سیاسی هم حقوق شهروندی جز کلامی بر سر زبان نیست و اساسا ممکن است آنها هم آگاهی نسبت به معنا و مفهوم حقوق شهروندی نداشته باشند که بخواهند به آن عمل کنند. وضعیت شهروندان نیز به همین ترتیب است. آنها هم از حقوق‌شان با وجود آنکه این حقوق در قوانین مختلف تصریح شده، آگاهی ندارند. نکته مهم در تحقق حقوق شهروندی که در کشورهای مختلف به صورت تجربی دیده شده و نتایج مثبتی داشته، این است که مادامی که شهروندان از حقوق خود مطلع نباشند، احقاق حقوق شهروندی موفقیت‌آمیز نخواهد بود. به بیان دیگر شهروند باید از حقوق خود آگاه شود، آن‌گاه می‌تواند در مقام مطالبه حقوق خود بر‌بیاید و همان‌طور که تکالیفی را که همه از آن مطلع هستیم که بر‌عهده شهروندان است، تکالیفی هم بر‌عهده مسئولان است که باید اجرا کنند. به‌عنوان مثال در کشور ما مردان
باید به خدمت سربازی بروند، همه شهروندان موظف به پرداخت مالیات هستند، این تکالیف را همه می‌دانند؛ اما آنجایی که نوبت به حقوق می‌رسد، یک غفلت عمومی و ناآگاهی عمومی وجود دارد و بنابراین افراد یک جامعه حقوق خود را مطالبه نمی‌کنند و وقتی آگاه نباشی و مطالبه نکنی، در نتیجه اصلا به آن درجه شهروندی نمی‌رسید. ممکن است بالقوه ما شهروند باشیم؛ اما بالفعل هنوز شهروند نشده‌ایم؛ چرا‌که شهروند شخصی فاعل و آگاه به حقوق خود است و در جامعه مسئولیت‌پذیر است. او حقوق خود را در جامعه مطالبه می‌کند و حقوقش را می‌شناسد. شهروند هم به تکالیف خود عمل می‌کند، هم در مقام به‌دست‌آوردن حقوقش حرکت می‌کند و آن را مطالبه کرده و دستگاه‌های حقوقی و مقامات حکومتی را مورد سؤال قرار می‌دهد. نگاه ما این بود که اقداماتی را در حد توان انجام دهیم که بتوانیم بحث حقوق شهروندی را بیش‌از‌پیش به اطلاع شهروندان برسانیم و هر قدر که می‌توانیم این مفهوم را به‌عنوان یک کلیدواژه برای شهروندان مهم کنیم و هم مفهوم آن و هم مصادیقش را به صورت عمومی‌تر حداقل در شهر اصفهان منتشر کنیم. به‌همین‌دلیل خانه حقوق شهروندی تشکیل شد و اقدامات مختلفی در این راستا صورت گرفت.
دوره‌های آموزشی مختلفی را برگزار کردیم و تلاش کردیم مفاهیم حقوقی را به زبان ساده‌تر در اختیار شهروندان قرار دهیم و مفاهیم کلیدی را به زبان ساده‌تر آموزش دهیم. تلاش ما این بود که آگاهی شهروندان را از مفاهیم حقوقی بالا ببریم، موضوعات مختلف را از جنبه‌های حقوقی تحلیل کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم. برای همین منظور، دوره‌های آموزشی متعددی برگزار شد. اقدامات جانبی آموزشی حقوقی و فرهنگ‌سازی در سطح شهر صورت گرفت؛ از‌جمله تابلوهایی با مضامین حقوق شهروندی منتشر شد که اصول قانون اساسی که دلالت‌هایی صریح بر حقوق شهروندی دارند، در دید مردم قرار بگیرند. تابلوهایی با مضمون حقوق کودک در سطح شهر منتشر شد. در رسانه‌های شهرداری هم این مفهوم مورد توجه قرار گرفت و کارکنان شهرداری هم نسبت به موضوعات حقوق‌بشری آگاه شدند و آموزش دیدند.
به نظر شما استقبال مردم از این آموزش‌ها چطور بود؟
با توجه به نوظهور‌بودن این مفهوم، از منظر اینکه تلاش شود تا جذب مخاطب صورت بگیرد، موفق بود. آن هزینه و بودجه‌ای که به این منظور اختصاص داده شد و حضور و تعداد نیروی انسانی در این حوزه و تبلیغات روی حقوق شهروندی در مجموع خوب و مثبت بود. خصوصا که این استقبال تدریجی و رو به افزایش بوده و همچنان هم ادامه دارد. اگر بخواهم آمار کمّی بدهم، تقریبا برنامه‌هایی که به صورت حضوری برگزار شد، ظرفیت پیش‌بینی‌شده ما تکمیل می‌شد و برنامه‌های غیرحضوری هم با استقبال خوب مواجه شد. به‌عنوان مثال ما یک مسابقه نقاشی با موضوع حقوق کودک داشتیم که استقبال از آن به نحوی بود که نه‌فقط در شهر اصفهان؛ بلکه در سراسر شهر اصفهان ما شرکت‌کننده داشتیم. از بیشتر از صد شهر و روستا ما شرکت‌کننده در این مسابقه داشتیم و فراتر از مرزهای جغرافیایی اصفهان از این فعالیت نه‌تنها استقبال شد؛ بلکه از آن اقتباساتی هم صورت گرفت. کار خیلی دیده شد و واکنش‌های مثبتی در فضای مجازی دیدیم. هرچند برنامه‌های اجرائی متفاوت بود، اما مثلا تابلوهایی که در زمینه حقوق کودک در سطح شهر اصفهان نصب شدند، با استقبال خوبی هم مواجه شدند. برنامه‌های حضوری ما ظرفیت خالی
نداشتند. به نظر ما در حد آن هزینه مالی و هزینه انسانی و تبلیغاتی که صورت گرفت و ظرفیتی که خود ما داشتیم، استقبال خوب بود.
در بحث تأسیس خانه حقوق، چه اقداماتی انجام دادید؟
برای یک اقدام مثبت و مؤثر در سطح اجتماعی که تداوم پیدا بکند، ما باید سعی کنیم آن فکر و اندیشه را در قالب یک نهاد مستقر کنیم. مادامی که فکر و اندیشه در ذهن افراد است و به صورت روابط دوستانه و غیرنهادی پیگیری می‌شود، با وجود آثار مثبت احتمالی، اما با حضور‌نداشتن افراد و با ملاحظات مشخص تداوم پیدا نمی‌کند. به بیان دیگر اگر ما بخواهیم یک برنامه اصلاحی اجتماعی را با موفقیت پیش ببریم، خوب است که آن را در قالب یک نهاد پیش ببریم. به همین منظور ما با تشویق شهردار محترم اصفهان، خانه حقوق شهروندی را به‌عنوان نهادی که مشخصا عهده‌دار ترویج حقوق شهروندی باشد و شهروندان را از حقوق‌شان آگاه کند و دانش عمومی جامعه را در این زمینه‌ها ارتقا دهد، تأسیس کردیم. شهردار اصفهان از ابتدای دوره، این مأموریت را به من دادند که پیگیر این امر باشم. تا مکان مناسبی در شهرداری به خانه اختصاص داده شود و تا مقدمات کار پیش برود، حدود یک سالی زمان برد و تقریبا ما در مهرماه 1397 استقرار پیدا کردیم؛ اما فعالیت ما به صورت رسمی از پایان زمستان 1397 آغاز شد. تشکیل این نهاد با استقبال خوبی از سوی حوزه‌های مختلف و نهادهای دولتی که در این زمینه فعال
بودند، مواجه شد. توانستیم تفاهم‌نامه‌ای را بین شهرداری اصفهان با شورای شهر اصفهان با معاونت حقوق بشر وزارت دادگستری منعقد کنیم. متعاقب آن دوره‌های مختلف آموزش حقوق شهروندی و مشخصا دوره‌های آموزش حقوق کودک را به طور جدی پایه‌گذاری و پیگیری کردیم که این دوره‌ها به صورت متعدد تشکیل شد و به صورت مرتب این دوره‌ها را داشتیم. با همکاری مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، انجمن علمی حقوق کودک ایران، وزارت دادگستری همواره در این زمینه کمک کرده، دادگستری اصفهان بعضا در دوره‌هایی که برگزار کردیم، همراهی داشته؛ از‌جمله یکی از دوره‌های آموزش حقوق کودک را به وکلا و قضات دادگستری اختصاص دادیم، کارشناسانی که در حوزه‌های قضائی فعال هستند که در آن دوره حدود 300 نفر از این افراد شرکت کردند. با آموزش و پرورش همکاری داشتیم. به حدود 70 نفر از معلمان ابتدایی مدارس اصفهان آموزش‌های حقوق کودک دادیم. این غیر از دوره‌هایی است که برای مردم به صورت عادی برگزار شده. در روند این تأسیس مؤسسات و نهادهای عمومی و دستگاه‌های دولتی هم خوشبختانه استقبال و همراهی کردند. استانداری در دوره‌ها کم‌وبیش همکاری داشته. یک روند مثبت، اما آهسته داشتیم و سعی
کردیم در این مسیر حرکت کنیم. به‌همین‌ترتیب کار تا اینجا پیش رفته.
در‌حال‌حاضر این نهاد مشغول به کار است؟
بله، البته در یک سال گذشته با توجه به شرایط کرونا برنامه حضوری نداشتیم؛ اما برنامه‌های غیرحضوری داشتیم. در چند ماه اخیر دوره آموزشی برای ارتقای نیروهای انسانی شهرداری در زمینه حقوق کار داشتیم. یک کارگاه آموزشی در زمینه حقوق بشر در شهرسازی و معماری داشتیم و یک دوره آموزش حقوق کودک که هفته گذشته به پایان رسید. این دوره‌ها تداوم داشته؛ اما در یک سال گذشته با توجه به شرایط کرونا غیرحضوری برگزار شده.
در فضاسازی‌های شهری و فرهنگ شهری هم روی حقوق شهروندی کار خاصی انجام شده؟
بله، البته بحث حقوق شهروندی همان‌طور که اشاره کردم، یک مفهوم است که در حوزه‌های مختلف باید ظهور و نمود داشته باشد. در بحث شهرداری، حوزه‌های مختلف فعالیت شهرداری از قسمت خدمات شهری گرفته، معماری، شهرسازی و فضای سبز از مواردی است که حقوق شهروندی باید بروز و ظهور داشته باشد. در این حوزه چند اقدام انجام دادیم. یک بخش همان آگاهی‌رسانی و آموزش است که سعی کردیم کارکنان شهرداری را نسبت به این مفاهیم آشنا کنیم. کارگاهی برای آموزش بحث حقوق بشر در شهرسازی و معماری داشتیم که استقبال خوبی شد و بعد از برگزاری فیدبک خوبی از کارشناسان و کارکنان شهری داشتیم که در حوزه شهرسازی در کارگاه شرکت کرده بودند و خیلی‌ها می‌گفتند درک و توجه ما را نسبت به موضوع و اینکه می‌شود به معماری و شهرسازی این‌چنین نگاه کرد، متفاوت کرد. یک بحث در همین حوزه است که آموزش بدهیم که از این نقطه نظر به موضوعات شهرسازی و معماری و موضوعات مربوط به اداره شهر نگاه شود که شهروندان در شهر حضور دارند و حقوقی دارند و اگر خدماتی ارائه می‌کنیم، باید ناظر به تحقق این حقوق باشیم. سعی کردیم در جنبه آموزش اقدام کنیم و سعی می‌کنیم تداوم داشته باشد. بخشی هم این است
که فرهنگ شهروندی را گسترش دهیم. در مقاطع مختلف سعی کردیم از ظرفیت تابلوهایی که در سطح شهر در اختیار شهرداری است و از آنها در جهت ارتقای فرهنگ شهروندی استفاده می‌کند، استفاده کنیم. هرچند عمده مفاهیمی را که منتشر می‌شود، در راستای بحث حقوق شهروندی می‌دانیم؛ مثلا وقتی بحث رعایت حال همسایه از طرف همسایه می‌شود، این هم بحث حقوق شهروندی است؛ اما به طور مشخص در چند مقطع پیام‌های 26:05 حقوقی را سعی کردیم با تصویرسازی، آماده‌سازی و حداکثر ظرفیت‌های انتقال پیام با کمک کارشناسان آماده کنیم و در سطح شهر این پیام‌ها منتشر شده و در تمام سطح شهر اصفهان تابلوها در ایامی که منتشر می‌شده، قابل رؤیت بوده. این همان اثر گسترش فرهنگ شهروندی را در پی دارد. اقدام دیگر این بود که معمولا فضای عمومی را سعی کردیم رصد کنیم و با افراد مختلف نشست و برخاست داشته باشیم. از نقطه نظرات آنها مسائل و معضلاتی که در زمینه احقاق حقوق شهروندی دارد، آشنا شویم و اطلاع‌رسانی کنیم. مثلا جلسه‌ای داشتیم با شهروندان معلول و معضلاتی که داشتند که بخشی مربوط به عملکرد شهرداری است در زمینه شهرسازی، مناسب‌سازی و... که البته دوستانی در قسمت معاونت شهرداری
هستند که عهده‌دار بحث مناسب‌سازی هستند و به آنها منتقل شد؛ اما برخی فراتر از تصمیم شهرداری است و مربوط به نهادهای مختلف می‌شود. وقتی به این نتیجه رسیدیم که معضل موجود ناظر به چنین جنبه‌هایی می‌شود، با همکاری و مشورت با ذی‌نفعان یعنی شهروندان معلول به ما مشورت دادند و متنی را آماده کردیم و به معاونت پیگیری و اجرای قانون اساسی منتقل کردیم و احراز کرد که واقعا چنین مشکلاتی هست و چون این متن کاملا کارشناسی تهیه شده بود، همان متن را عینا به نهادهای مسئول ابلاغ کرد که باید این اقدامات برای تحقق حقوق شهروندی در دستور کار قرار گیرد. هم در حوزه تبلیغات شهری سعی کردیم در این مسیر تلاش کنیم و هم جایی که می‌توانیم رایزنی کنیم و با دستگاه‌ها و مسئولان مرتبط با آن حوزه تعامل داشته باشیم و هم آموزش‌ها را بیشتر کنیم که کارکنان شهرداری هم با کسانی که مستقیم یا غیرمستقیم با شهروندان مواجه هستند، حقوق شهروندی را بهتر بشناسند و سعی کنند بهتر رعایت کنند.
اصفهان به‌عنوان شهر دوست‌دار کودک انتخاب شده و برای رسیدن به اهداف شهر دوست‌دار سالمند هم کار می‌کند. در بحث حقوق شهروندی چه تأکیدی روی حقوق سالمندان و کودکان داشتید؟
من خودم به مفهوم شهر دوست‌دار کودک یا جوامع دوست‌دار کودک و سالمند توجه دارم؛ اما معتقدم فراتر از آن شهرها و مدیریت‌مان باید دوست‌دار انسان باشد و وقتی دوست‌دار انسان باشیم، قاعدتا احترام به حقوق و آزادیهای انسان می‌گذاریم که در قالب حقوق شهروندی هم قابل پیگیری است؛ ولی بحث تأکید و توجه به حقوق کودک و سالمند، از باب تبعیض مثبت است، به این دلیل که درست است که می‌گوییم همه شهروندان از منظر حقوقی باید یکسان تحت حمایت قانون باشند؛ ولی رفتار یکسان ممکن است به این معنا باشد که مثلا کودک خودش به‌تنهایی نتواند حقوقش را محقق کند یا سالمند به خاطر وضعیت جسمی‌اش آن رفتار یکسان ممکن است مستلزم محرومیتش از پاره‌ای از حقوق باشد؛ بنابراین در مفهوم تبعیض مثبت تلاش می‌شود اقداماتی صورت بگیرد با توجه خاص و ویژه درباره کسانی که در شرایط عادی از تحقق حقوق‌شان به صورت مستقل ممکن است بنا به شرایطی با موانع مواجه باشند و آن موانع را کنار بزنیم و با توجه بیشتر سعی کنیم وضعیت مناسبی برای بهره‌مندی از حقوق این عده خاص ایجاد کنیم. به این خاطر است که تأکید بر مفهوم شهر دوست‌دار سالمند یا کودک را در قالب بحث تبعیض مثبت در نظر
می‌گیریم که کاملا در زمینه بحث حقوق شهروندی است و تلاش می‌کنیم در این حوزه‌ها هر کاری امکان داشته باشد، انجام دهیم. البته همان دوره‌های آموزش حقوق کودک و فعالیت‌های ترویجی که در زمینه پرورش مربیان حقوق کودک، ارتقای دانش عمومی مردم در زمینه حقوق کودک انجام می‌شود، براساس استانداردهای تعریف‌شده شهرهای دوست‌دار کودک شناخته می‌شوند که قابل اندازه‌گیری است و ما مستندسازی کرده‌ایم و در روند اعطای کاندیداتوری شهر دوست‌دار کودک به اصفهان این اقدامات مورد ملاحظه قرار گرفته و بر مبنای این اقدامات و البته فعالیت‌های دیگر در حوزه شهرداری این امتیاز به اصفهان داده شده و اصفهان واجد آن شرایط از سوی یونیسف دانسته شد و نشان کاندیداتوری شهر دوست‌دار کودک به اصفهان اعطا شد. این جدا از فعالیت‌های ما نبوده؛ اگرچه دفتر تخصصی هم در زمینه شهر دوست‌دار کودک در اصفهان بوده که با این دفتر هم همکاری مؤثری داریم.