|

گفت‌وگو با محمد عیدی، معاون فرهنگی- اجتماعی شهرداری اصفهان

مردم متولی امر اجتماعی هستند

مدیریت شهری، نسبت به دیگر نهادهای مسئول، روابط و تعامل مستقیمی با شهروندان دارد. از آن‌جایی که سازوکار زندگی در شهر و افزایش خدمات به شهروندان در زمره وظایف مدیران شهری است، بخش اعظمی از نیازهای اجتماعی مردم نیز با شهرداری‌ها گره می‌خورد. به همین دلیل است که معاونت فرهنگی-اجتماعی شهرداری‌ها از مسئولیت‌های مهم شهری هستند. آنها با روان و سلامت مردم، نیازهای روزمره، خدمات مورد نیاز در حوزه فرهنگ و جامعه مرتبط هستند و همین از معاونت فرهنگی-اجتماعی یک موقعیت استراتژیک در شهرداری‌ها می‌سازد. با محمد عیدی، معاونت فرهنگی- اجتماعی شهرداری اصفهان، درباره اقدامات اجتماعی در نصف جهان گفت‌وگو کرده‌ایم. عیدی می‌گوید مردم متولی امور اجتماعی و شهرداری تسهیل‌گر این امور است.

‌در ابتدای این گفت‌وگو کمی درباره فعالیت‌های اجتماعی شهرداری اصفهان در سال‌های اخیر بگویید:

همان‌طور که می‌دانید یکی از وظایف و مأموریت‌های اصلی شهرداری‌ها طبق قانون اول بلدیه که مصوبش حفظ‌الصحه است یعنی تأمین سلامت شهروندان و مهارت‌های بلدی که در اولین قانون مصوب شورای ملی مشروطه مصوب شد. بر همین اساس این مأموریت جزء لایتجزای مأموریت‌هاي شهرداری به حساب می‌آید. البته همه فعالیت‌هایی که ما در حوزه فرهنگی، ‌هنری، ورزشی و به‌خصوص در حوزه اجتماعی انجام می‌دهیم، رویکردش ایجاد بهزیستی فرهنگی برای رسیدن به نشاط اجتماعی از طریق خلاقیت‌های شهروندان است. اینکه اگر بتوانیم بهزیستی فرهنگی ایجاد کنیم نشاط اجتماعی را هم افزایش داده‌ایم. یعنی از کارهای فرهنگی- هنری هم به نوعی تأثیرات اجتماعی انتظار داریم. یکی از اقدامات بسیار خوب شهرداری این بود که مطالعه‌ای درخصوص آسیب‌های اجتماعی انجام دادیم که هرکدام از آسیب‌های اجتماعی چه زوایایی دارند و باید به چه موضوعاتي درباره مسائل اجتماعی بپردازیم. بر این مبنا کار بی‌نظیری انجام دادیم و 45 کتابچه فیروزه‌ای در حوزه آسیب‌های اجتماعی گوناگون منتشر کردیم. کار مهم دیگر آمایش مشارکت‌های اجتماعی بود؛ که فراوانی ۱۷ آسیب را در مناطق و ریزمحله‌های شهر مورد بررسی قرار دادیم که کار بسیار بی‌مانندی در سطح کشور بود و از همه مهم‌تر اینکه آمایش ظرفیت‌های مدنی هم داشتیم که در هر محله چه نهادهای مدنی با چه اهدافی در حال فعالیت‌اند و می‌توانیم از ظرفیت‌های آنها برای رفع آسیب‌های اجتماعی استفاده کنیم. کار دیگر در حوزه اجتماعی و شهروندی، ایجاد کلاس شهر بود؛ کتاب کلاس شهر را تدوین کردیم و الان هم جزو سرفصل‌های آموزشی آموزش‌وپرورش تعریف شد و گستره آن را در کل استان با ظرفیت ۷۰ هزار نفر بین کلا‌س‌های اول و ششم دوره ابتدایی پی می‌گیریم. کار بعدی در حوزه اجتماعی ایجاد دفاتر تسهیل‌گری در چهار منطقه شهر بود که متکلف امر بودند؛ برای اینکه با ظرفیت‌های درون‌منطقه‌ای و درون‌محله‌ای بتوانند مشکلات و مسائل اجتماعی را رصد کرده و همچنين بر مبنای ظرفیت‌های موجود مدنی در مناطق و محلات بتوانند به صورت هدفمند ظرفیت‌ها را برای رفع مسائل اجتماعی توسط مردم هدایت کنند. مکمل این اقدام، اقدام دیگری بود که توسط شورای شهر و کمیسیون اجتماعی شورا مصوب شد و آن شبکه‌‌سازی محلات شهر اصفهان بود تا اكنون با رویکرد اجتماعی و هم‌افزایی با همه حوزه‌ها اعم از کانون‌ها، بسیج و نهادهای غیردولتی و حتی رسمی بتوانیم شبکه‌سازی اجتماعی کنیم که در حال شکل‌گیری است. مورد بعدی این بود که تلاش کردیم از ظرفیت زبان هنر برای رفع آسیب‌های اجتماعی یا تبیین مسئله استفاده کنیم. یک اتاق فکر به اندازه کل کشور تشکیل دادیم و مسئله خودمان را با مردم در میان گذاشتیم و از طریق آن جشنواره شهر من را با اولویت مسائل اجتماعی برگزار کردیم. خواستيم هم نمایشنامه و هم داستان و متن برای ما ارسال کنند و اتفاقا دومین دوره‌اش برگزار شد. در اولین دوره‌ ۴۸۱ اثر به دستمان رسید که به‌ويژه ظرفیت‌های ما را برای اینکه با ابزارها، محتوا و زبان جدید این نسل آشنا شویم بالا برد. این کار یکی از اقداماتی است که برای ما خیلی ارزشمند است و این ظرفیت را مدیون فرصتی هستیم که کرونا در اختیارمان قرار داد! این فرصتِ مغتنمِ حضور ما در فضای مجازی بود. در حال حاضر فعالیتی را در حوزه اجتماعی انجام دادیم با عنوان منارجنبون (منارجنبان) كه اسمش هم کاملا اصفهانی است. در این طرح ۲۰ فیلم ۲۰ دقیقه‌ای تولید کردیم که آقای فرشته‌خواه مجری آن برنامه بودند و در ۲۰ قسمت در فضای لذت‌بخشی که حاصل تجارب خودِ کنشگران اجتماعی است، نه اینکه الزاما متخصص روانشناسی باشند، مسائل اجتماعی را بررسی کردیم که کار بسیار خوبی شد به طوری‌که شرکت فیلیمو کلا آن ۲۰ قسمت را خریداری کرد و انشاءالله از روز اول عید در فضای مجازی و فیلیمو پخش خواهد شد. کار دوم که در حال اجراي آن هستیم، برنامه‌ای است به نام نگرانی، یک برنامه خلاقانه در پنج قسمت با موضوعات اجتماعی كه در حال تولید است.
‌در این برنامه به چه نکاتی پرداخته‌اید؟
از کسانی که متحمل خسارات بسیاري ناشی از آسیب‌های اجتماعی شده‌اند، دعوت می‌شود و با حضور کارشناسان به‌طور شفاف گفت‌وگو می‌کنند. از طرف دیگر در حوزه مشارکت‌های مردمی به این ایده درست رسیدیم که نمی‌توانیم متولی امر اجتماعی شویم، چون متولی امر اجتماعی مردم هستند و ما تسهیل‌گر و تدبیرکننده این فضا باید باشیم. تمام کوشش شهرداری اصفهان این بود که در حوزه‌های اجتماعی با بهره‌گیری بيشتر ظرفیت‌های مدنی، هم هزینه‌های تعاملی را کاهش دهد و هم میزان اثرگذاری‌اش را افزایش دهد. در این زمینه هم کمیته کمک به مراکز فرهنگی، کمک‌های زیادی را به تشکل‌های غیردولتی، منطبق با اهداف اجتماعی که در برنامه شهروندی فرهنگی پيش‌بيني شده بود، انجام داد.
‌شما در حوزه جامعه‌شناسی کرونا اقداماتی انجام دادید، کمی درباره این اقدامات برای ما بگویید:
بله. این کار یکی از اتفاقات مبارک در حوزه فرهنگی- اجتماعی اصفهان است. در حوزه مهندسی فرهنگی- اجتماعی توسط دکتر باطنی، کتاب «جامعه‌شناسی کرونا» تدوین شد. کاری که آن هم نصب‌العین تمام کلان‌شهرهای کشور قرار گرفت. در جامعه‌شناسی کرونا درواقع تلاش کردیم بدانيم منطبق با شیوع کرونا که آن را به‌عنوان يك پدیده اجتماعی دیدیم، شهرداری به نسبت مأموریت‌ها و ظرفیت‌های خودش چه کارهایی باید انجام دهد. از این اثر رونمایی هم شده و به نظر ما این طرح یک برنامه خوب اجرائی با راهکارهای عملیاتی مناسب است.
‌آیا در حوزه حاشینه‌نشینی هم اقداماتی داشته‌اید؟
در حوزه حاشیه‌نشینی، حوزه مهندسی فرهنگی- اجتماعی ما، با توجه به سه رویکرد جامعه‌شناسی تعارض‌گرا، کارکردگرا و تعامل‌‌گرا مسئله حاشیه را از منظر علّی و معلولی بررسی کرد. این مطالعه یک مطالعه کاملا منطبق با راهکارهای عملیاتی است که در شورای اجتماعی وزارت کشور هم مطرح شد و مورد استقبال قرار گرفت. البته اقدامات شهرداری به این حوزه‌ها محدود نمی‌شود؛ به‌عنوان مثال از جمله کارهای اجتماعی بسیار خوبی که انجام شد، مربوط به پروژه یار مهربان بود. این پروژه با کمک جشنواره فیلم کودک و نوجوان پیش رفت. از آن‌جایی که به خاطر شیوع کرونا نمی‌توانستیم آیین یار مهربان را برگزار کنیم، بخشی از اعتباراتی که مربوط به اين پروژه بود را با كمك دبیرخانه جشنواره فیلم کودک، به خرید ۷۰۰ تبلت برای کودکان و نوجوانی اختصاص دادیم که از داشتن چنین وسیله‌ای برای آموزش بی‌بهره بودند. این کار توسط آموزش‌وپرورش توزیع می‌شود. البته حالا موارد دیگری که داریم.
‌با توجه به اینکه شهرداری، مدیریت شهری را برعهده دارد و تعامل ویژه‌ای هم با مردم دارد و ارتباطش با آنها نسبت به نهادهای دیگر مستقیم است، حوزه سلامت روان در شهرداری‌ها یک حوزه مهم محسوب می‌شود. به خصوص در ایام کرونا كه سلامت روان مردم باید حائز اهمیت باشد؛ در مورد بحث سلامت روان در این دوران چه کردید؟
ما برای پرداختن به یک مسئله، نیازمند تبیین آن هستیم. زيرا کارهای شتابزده ما را دچار مشکل کرده و می‌کند. کتاب «جامعه‌شناسی کرونا» یک کار بسیار علمی بود که خط سیر ما را برای مواجهه با یک پدیده اجتماعی مشخص می‌کرد. ما در عید سال ۹۹ کرونا را به‌عنوان يك پدیده اجتماعی بررسی کردیم و وظایف خودمان را مورد بازخوانی قرار دادیم. جامعه‌شناسی و مشارکت اجتماعی در مواجهه با بحران کرونا را درآوردیم، فرهنگ در کمین کرونا را منتشر کردیم. اداره شهروندی هم کتاب‌هایی را منتشر کرد شامل دستورالعمل اجرائی بعد از کرونا در پنج موضوع سرمایه روانشناختی، بهزیستی روانشناختی، شهروندی سازمانی، سرمایه اجتماعی و بهزیستی اجتماعی مي‌شود. کتاب‌هایی را برای شهروندان منتشر کردیم که شامل شهروندی و بهداشت روانی در شهر، شهروندی و بهزیستی اجتماعی در شهر، شهروندی و کیفیت زندگی شهری، رفتارهای مطلوب شهروندی، تربیت شهروندی مي‌شدند. همچنین کتاب‌های فیروزه‌ای را منتشر کردیم برای برنامه‌ریزان، یعنی همه اقشار را در نظر گرفتيم؛ مانند بررسی ارتقاي حس مسئولیت‌پذیری در شهروندان، بررسی مشارکت شهروندان در اداره امور شهر، بررسی ارتقاي حس تعلق در شهروندان، ‌نقش فرهنگ شهروندی و تعلق اجتماعی بر بهزیستی اجتماعی و محله‌های عمودی. کارهای دیگری هم در این حوزه انجام دادیم؛ پنج کتاب منتشر کردیم با موضوع خانواده و به زبان کودکان تحت عنوان بهترین خانواده و تولد کوچک من که یک جلد از منظر کودک، خانواده را دیده، یک جلد از منظر مادر، خواهر و برادر. یعنی ناظر بر درک متقابل یکدیگر است. اصفهان در دوران کرونا بیشترین حجم تبلیغات، موشن، انیمیشن و موضوعات مرتبط با کرونا را تولید کرده و به شهرهای دیگر استان توزیع کرد. درواقع محدود به شهر خودمان نبودیم و تقریبا در بیش از صد موضوع تبلیغات داشتیم. حتی با موضوع کرونا صنایع دستی‌مان را مرتبط کردیم و براي خواهرخوانده‌ها هم ارسال کردیم که در دیدار مجازی شهرداری فلورانس و اصفهان، ‌ماسک شهردار فلورانس از صنایع دستی اصفهان بود.
‌در مورد خدمات به سازمان‌های مردم‌نهادي که در زمینه‌های خدمات اجتماعی فعال‌اند، بگویید. آیا در این دوره ارتقاي همکاری با سمن‌های مرتبط با خدمات اجتماعی صورت گرفته است؟
قطعا شما بهتر از من می‌دانید که در هر کدام از شهرهایمان اجماع بر سر اهداف نداریم و تمام دستگاه‌های متولی فرهنگ اولویت‌های خاص خودشان را دارند و فعالیت می‌کنند. اما آنچه از دوره اول برایمان مهم بوده این است که یک برنامه را منطبق با مسئله اجتماعی در شهر تدوین کنیم. بدين منظور برنامه‌ای تدوین کردیم با عنوان شهروندی فرهنگی با ۲۴۱ موضوع؛ مسائلی که در حوزه اجتماعی در شهر با آن روبه‌رو هستیم و مستند و مشخص است. این برنامه‌ریزی شهروندی فرهنگی مبتنی بر این شد که بعد از سلسله جلسات با متخصصان، از شیوه دلفی استفاده کردیم و به حدود 41 اولویت اصلی با توجه به حوزه‌هایی که درگیر بودیم و واقعیت موجود رسیدیم. الان اگر به اصفهان بیایید هر فرهنگسرا منطبق با واقعیتی که در محله خودش دارد مأمور پیگیری اولویت‌های خودش است که به آنها ابلاغ شده. فایده‌اش این است که یک درک تقریبا واقعی از شهر اصفهان در ما به وجود می‌آید. واژه بهزیستی فرهنگی که عرض کردم، تعریفش دقیقا اجماع بر سر اهداف فرهنگی است که اگر در شهری اجماع بر سر اهداف فرهنگی باشد، بهزیستی فرهنگی رخ می‌دهد.
بر همین مبنا با دستگاه‌های دولتی وارد مذاکره شدیم و گفتیم واقعیت موضوع شهر این است و اتفاقا کنش تعاملي بین ما و دیگران ایجاد کرد. الان در بخش دولتی هیچ دوره‌ای به اندازه کنونی هم‌افزایی بین دستگاه‌های دولتی نیست. ۱۷ تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم و در حال هم‌افزایی هستیم. جالب است بدانيد که سازمان یا معاونت فرهنگی خودش را محدود به تفاهم‌نامه با دستگاه‌های دولتی نکرده است. حتی با ان‌جی‌اوهایی که طبق این برنامه با ما هم‌هدف هستند، تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم. ضمن اینکه باور داریم تمامي تشکل‌هایی که در این موضوعات می‌توانند به ما برای رفع مشکل کمک کنند، بهتر كار انجام می‌دهند در نتیجه از طریق فعالیت‌هایی که توسط ان‌جی‌اوها انجام می‌شود، مداخله نمی‌کنیم بلکه به لحاظ مالی و تسهیل‌گری کمک می‌کنیم تا فضایی ایجاد کنیم که توان کار داشته باشند. یکی از اقداماتی که در شهرداری اصفهان انجام می‌شود تلاش برای ایجاد اکوسیستم کارآفرینی است که یک مسئله کاملا اجتماعی است. اگر بتوانیم اکوسیستم کارآفرینی را در شهر اصفهان پیاده‌سازی کنیم، بسیاری از مسائل اجتماعی در ارتباط با کار و اشتغال حل می‌شود. الان مسابقات ورزشی را بچه‌ها به‌خوبی اجرا می‌کنند و اتفاقا در این زمینه هم دست یاری به سوی هیئت‌های ورزشی دراز کرده‌ایم که به جز کارهای ورزشی تخصصی در حل مسائل اجتماعی به ما کمک کنند. یک پیمان‌نامه هم اخیرا با باشگاه فرهنگی سپاهان امضا کردیم در حوزه کلاس شهر و حوزه کارآفرینی که با هم وارد مذاکره شویم. در دوران کرونا در زمینه اطلاع‌رسانی به شهروندان حدود صد عنوان بروشور در اختیار مردم شریف قرار دادیم؛ مانند آشنایی با سبک‌های فرزندپروری، هوش‌های هشتگانه، مدیریت خشم، خودآگاهی و معنویت، خانواده تاوا و آزار جنسی کودکان، و منطبق با برنامه‌ای که داشتیم گام‌به‌گام پیش رفتیم.
‌در خبرها خواندیم که در بهمن‌ماه امسال، ‌اطلس آمایش مشارکت اجتماعی شهر اصفهان در راستای موضوع «به‌زیستی» فرهنگی و نشاط اجتماعی نصف جهان طراحی شد. درباره این اطلس برای ما بگویید:
مسئله‌یابی، رکن حوزه برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی در هر زیست‌بومی است؛ به این معنا که مدیران فرهنگی دقیقا باید بدانند که قصد دارند چه مسئله‌ای را حل کنند و راهبردهای آنان باید به چه موضوعاتی بپردازد. بر همین اساس معاونت اجتماعی سازمان فرهنگی- اجتماعی- ورزشی شهرداری اصفهان تهیه اطلس آمایش مشارکت اجتماعی را در دستور کار خود قرار داد. این اطلس شامل دو بخش است که یکی، تمام مسائل و مصائب اجتماعی محلات شهر اصفهان را اولویت‌بندی می‌کند و هر کدام از مدیران مناطق شهری می‌توانند بر اساس این اطلس، محلات خود را مسئله‌یابی کرده و وضعیت محله و منطقه تحت مدیریت خود را بررسی کنند. دومین بخش این اطلس نیز ظرفیت‌های مدنی موجود در مناطق را بر اساس مسائلی که در آن منطقه شهری و محلات آن وجود دارد، بررسی کرده است. مقرر است و عزم آن را داریم که این اقدام سترگ به صورت طولی ادامه یابد و اطلس آمایش مشارکت اجتماعی هر منطقه از شهر هر دو سال یک‌بار روزآمد شود. استناد به این اطلس برای طراحی و برنامه‌ریزی حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی در مناطق و محلات بسیار مهم است که به صورت هدفمند و متناسب با اولویت‌های مسائل هر منطقه و محله انجام شود.
سند آمایش مشارکت اجتماعی مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان نخستین‌بار است که در یک کلان‌شهر کشور تدوین شده است. در این اطلس ۱۴ مسئله اجتماعی شامل تثبیت ازدواج، میل به تجرد، معلولان، سالمندان، انباشت فرهنگی، بی‌سازمانی اجتماعی، سوادآموزی، اشتغال زنان، حاشیه‌نشینی، زنان سرپرست خانوار، فرزندپروری و جامعه‌پذیری، جوانان، اشتغال فارغ‌التحصیلان و طلاق در ۱۵ منطقه و ۲۲۸ محله شهر اصفهان آمایش شده است. این سند به مدیران مناطق شهر اصفهان کمک می‌کند تا محله‌به‌محله به بررسی مسائل اجتماعی مناطق خود بپردازند. همچنین شهرداران می‌توانند ظرفیت مشارکت‌های مدنی در مناطق تحت مدیریت خود را شناسایی و تقویت کنند.

مدیریت شهری، نسبت به دیگر نهادهای مسئول، روابط و تعامل مستقیمی با شهروندان دارد. از آن‌جایی که سازوکار زندگی در شهر و افزایش خدمات به شهروندان در زمره وظایف مدیران شهری است، بخش اعظمی از نیازهای اجتماعی مردم نیز با شهرداری‌ها گره می‌خورد. به همین دلیل است که معاونت فرهنگی-اجتماعی شهرداری‌ها از مسئولیت‌های مهم شهری هستند. آنها با روان و سلامت مردم، نیازهای روزمره، خدمات مورد نیاز در حوزه فرهنگ و جامعه مرتبط هستند و همین از معاونت فرهنگی-اجتماعی یک موقعیت استراتژیک در شهرداری‌ها می‌سازد. با محمد عیدی، معاونت فرهنگی- اجتماعی شهرداری اصفهان، درباره اقدامات اجتماعی در نصف جهان گفت‌وگو کرده‌ایم. عیدی می‌گوید مردم متولی امور اجتماعی و شهرداری تسهیل‌گر این امور است.

‌در ابتدای این گفت‌وگو کمی درباره فعالیت‌های اجتماعی شهرداری اصفهان در سال‌های اخیر بگویید:

همان‌طور که می‌دانید یکی از وظایف و مأموریت‌های اصلی شهرداری‌ها طبق قانون اول بلدیه که مصوبش حفظ‌الصحه است یعنی تأمین سلامت شهروندان و مهارت‌های بلدی که در اولین قانون مصوب شورای ملی مشروطه مصوب شد. بر همین اساس این مأموریت جزء لایتجزای مأموریت‌هاي شهرداری به حساب می‌آید. البته همه فعالیت‌هایی که ما در حوزه فرهنگی، ‌هنری، ورزشی و به‌خصوص در حوزه اجتماعی انجام می‌دهیم، رویکردش ایجاد بهزیستی فرهنگی برای رسیدن به نشاط اجتماعی از طریق خلاقیت‌های شهروندان است. اینکه اگر بتوانیم بهزیستی فرهنگی ایجاد کنیم نشاط اجتماعی را هم افزایش داده‌ایم. یعنی از کارهای فرهنگی- هنری هم به نوعی تأثیرات اجتماعی انتظار داریم. یکی از اقدامات بسیار خوب شهرداری این بود که مطالعه‌ای درخصوص آسیب‌های اجتماعی انجام دادیم که هرکدام از آسیب‌های اجتماعی چه زوایایی دارند و باید به چه موضوعاتي درباره مسائل اجتماعی بپردازیم. بر این مبنا کار بی‌نظیری انجام دادیم و 45 کتابچه فیروزه‌ای در حوزه آسیب‌های اجتماعی گوناگون منتشر کردیم. کار مهم دیگر آمایش مشارکت‌های اجتماعی بود؛ که فراوانی ۱۷ آسیب را در مناطق و ریزمحله‌های شهر مورد بررسی قرار دادیم که کار بسیار بی‌مانندی در سطح کشور بود و از همه مهم‌تر اینکه آمایش ظرفیت‌های مدنی هم داشتیم که در هر محله چه نهادهای مدنی با چه اهدافی در حال فعالیت‌اند و می‌توانیم از ظرفیت‌های آنها برای رفع آسیب‌های اجتماعی استفاده کنیم. کار دیگر در حوزه اجتماعی و شهروندی، ایجاد کلاس شهر بود؛ کتاب کلاس شهر را تدوین کردیم و الان هم جزو سرفصل‌های آموزشی آموزش‌وپرورش تعریف شد و گستره آن را در کل استان با ظرفیت ۷۰ هزار نفر بین کلا‌س‌های اول و ششم دوره ابتدایی پی می‌گیریم. کار بعدی در حوزه اجتماعی ایجاد دفاتر تسهیل‌گری در چهار منطقه شهر بود که متکلف امر بودند؛ برای اینکه با ظرفیت‌های درون‌منطقه‌ای و درون‌محله‌ای بتوانند مشکلات و مسائل اجتماعی را رصد کرده و همچنين بر مبنای ظرفیت‌های موجود مدنی در مناطق و محلات بتوانند به صورت هدفمند ظرفیت‌ها را برای رفع مسائل اجتماعی توسط مردم هدایت کنند. مکمل این اقدام، اقدام دیگری بود که توسط شورای شهر و کمیسیون اجتماعی شورا مصوب شد و آن شبکه‌‌سازی محلات شهر اصفهان بود تا اكنون با رویکرد اجتماعی و هم‌افزایی با همه حوزه‌ها اعم از کانون‌ها، بسیج و نهادهای غیردولتی و حتی رسمی بتوانیم شبکه‌سازی اجتماعی کنیم که در حال شکل‌گیری است. مورد بعدی این بود که تلاش کردیم از ظرفیت زبان هنر برای رفع آسیب‌های اجتماعی یا تبیین مسئله استفاده کنیم. یک اتاق فکر به اندازه کل کشور تشکیل دادیم و مسئله خودمان را با مردم در میان گذاشتیم و از طریق آن جشنواره شهر من را با اولویت مسائل اجتماعی برگزار کردیم. خواستيم هم نمایشنامه و هم داستان و متن برای ما ارسال کنند و اتفاقا دومین دوره‌اش برگزار شد. در اولین دوره‌ ۴۸۱ اثر به دستمان رسید که به‌ويژه ظرفیت‌های ما را برای اینکه با ابزارها، محتوا و زبان جدید این نسل آشنا شویم بالا برد. این کار یکی از اقداماتی است که برای ما خیلی ارزشمند است و این ظرفیت را مدیون فرصتی هستیم که کرونا در اختیارمان قرار داد! این فرصتِ مغتنمِ حضور ما در فضای مجازی بود. در حال حاضر فعالیتی را در حوزه اجتماعی انجام دادیم با عنوان منارجنبون (منارجنبان) كه اسمش هم کاملا اصفهانی است. در این طرح ۲۰ فیلم ۲۰ دقیقه‌ای تولید کردیم که آقای فرشته‌خواه مجری آن برنامه بودند و در ۲۰ قسمت در فضای لذت‌بخشی که حاصل تجارب خودِ کنشگران اجتماعی است، نه اینکه الزاما متخصص روانشناسی باشند، مسائل اجتماعی را بررسی کردیم که کار بسیار خوبی شد به طوری‌که شرکت فیلیمو کلا آن ۲۰ قسمت را خریداری کرد و انشاءالله از روز اول عید در فضای مجازی و فیلیمو پخش خواهد شد. کار دوم که در حال اجراي آن هستیم، برنامه‌ای است به نام نگرانی، یک برنامه خلاقانه در پنج قسمت با موضوعات اجتماعی كه در حال تولید است.
‌در این برنامه به چه نکاتی پرداخته‌اید؟
از کسانی که متحمل خسارات بسیاري ناشی از آسیب‌های اجتماعی شده‌اند، دعوت می‌شود و با حضور کارشناسان به‌طور شفاف گفت‌وگو می‌کنند. از طرف دیگر در حوزه مشارکت‌های مردمی به این ایده درست رسیدیم که نمی‌توانیم متولی امر اجتماعی شویم، چون متولی امر اجتماعی مردم هستند و ما تسهیل‌گر و تدبیرکننده این فضا باید باشیم. تمام کوشش شهرداری اصفهان این بود که در حوزه‌های اجتماعی با بهره‌گیری بيشتر ظرفیت‌های مدنی، هم هزینه‌های تعاملی را کاهش دهد و هم میزان اثرگذاری‌اش را افزایش دهد. در این زمینه هم کمیته کمک به مراکز فرهنگی، کمک‌های زیادی را به تشکل‌های غیردولتی، منطبق با اهداف اجتماعی که در برنامه شهروندی فرهنگی پيش‌بيني شده بود، انجام داد.
‌شما در حوزه جامعه‌شناسی کرونا اقداماتی انجام دادید، کمی درباره این اقدامات برای ما بگویید:
بله. این کار یکی از اتفاقات مبارک در حوزه فرهنگی- اجتماعی اصفهان است. در حوزه مهندسی فرهنگی- اجتماعی توسط دکتر باطنی، کتاب «جامعه‌شناسی کرونا» تدوین شد. کاری که آن هم نصب‌العین تمام کلان‌شهرهای کشور قرار گرفت. در جامعه‌شناسی کرونا درواقع تلاش کردیم بدانيم منطبق با شیوع کرونا که آن را به‌عنوان يك پدیده اجتماعی دیدیم، شهرداری به نسبت مأموریت‌ها و ظرفیت‌های خودش چه کارهایی باید انجام دهد. از این اثر رونمایی هم شده و به نظر ما این طرح یک برنامه خوب اجرائی با راهکارهای عملیاتی مناسب است.
‌آیا در حوزه حاشینه‌نشینی هم اقداماتی داشته‌اید؟
در حوزه حاشیه‌نشینی، حوزه مهندسی فرهنگی- اجتماعی ما، با توجه به سه رویکرد جامعه‌شناسی تعارض‌گرا، کارکردگرا و تعامل‌‌گرا مسئله حاشیه را از منظر علّی و معلولی بررسی کرد. این مطالعه یک مطالعه کاملا منطبق با راهکارهای عملیاتی است که در شورای اجتماعی وزارت کشور هم مطرح شد و مورد استقبال قرار گرفت. البته اقدامات شهرداری به این حوزه‌ها محدود نمی‌شود؛ به‌عنوان مثال از جمله کارهای اجتماعی بسیار خوبی که انجام شد، مربوط به پروژه یار مهربان بود. این پروژه با کمک جشنواره فیلم کودک و نوجوان پیش رفت. از آن‌جایی که به خاطر شیوع کرونا نمی‌توانستیم آیین یار مهربان را برگزار کنیم، بخشی از اعتباراتی که مربوط به اين پروژه بود را با كمك دبیرخانه جشنواره فیلم کودک، به خرید ۷۰۰ تبلت برای کودکان و نوجوانی اختصاص دادیم که از داشتن چنین وسیله‌ای برای آموزش بی‌بهره بودند. این کار توسط آموزش‌وپرورش توزیع می‌شود. البته حالا موارد دیگری که داریم.
‌با توجه به اینکه شهرداری، مدیریت شهری را برعهده دارد و تعامل ویژه‌ای هم با مردم دارد و ارتباطش با آنها نسبت به نهادهای دیگر مستقیم است، حوزه سلامت روان در شهرداری‌ها یک حوزه مهم محسوب می‌شود. به خصوص در ایام کرونا كه سلامت روان مردم باید حائز اهمیت باشد؛ در مورد بحث سلامت روان در این دوران چه کردید؟
ما برای پرداختن به یک مسئله، نیازمند تبیین آن هستیم. زيرا کارهای شتابزده ما را دچار مشکل کرده و می‌کند. کتاب «جامعه‌شناسی کرونا» یک کار بسیار علمی بود که خط سیر ما را برای مواجهه با یک پدیده اجتماعی مشخص می‌کرد. ما در عید سال ۹۹ کرونا را به‌عنوان يك پدیده اجتماعی بررسی کردیم و وظایف خودمان را مورد بازخوانی قرار دادیم. جامعه‌شناسی و مشارکت اجتماعی در مواجهه با بحران کرونا را درآوردیم، فرهنگ در کمین کرونا را منتشر کردیم. اداره شهروندی هم کتاب‌هایی را منتشر کرد شامل دستورالعمل اجرائی بعد از کرونا در پنج موضوع سرمایه روانشناختی، بهزیستی روانشناختی، شهروندی سازمانی، سرمایه اجتماعی و بهزیستی اجتماعی مي‌شود. کتاب‌هایی را برای شهروندان منتشر کردیم که شامل شهروندی و بهداشت روانی در شهر، شهروندی و بهزیستی اجتماعی در شهر، شهروندی و کیفیت زندگی شهری، رفتارهای مطلوب شهروندی، تربیت شهروندی مي‌شدند. همچنین کتاب‌های فیروزه‌ای را منتشر کردیم برای برنامه‌ریزان، یعنی همه اقشار را در نظر گرفتيم؛ مانند بررسی ارتقاي حس مسئولیت‌پذیری در شهروندان، بررسی مشارکت شهروندان در اداره امور شهر، بررسی ارتقاي حس تعلق در شهروندان، ‌نقش فرهنگ شهروندی و تعلق اجتماعی بر بهزیستی اجتماعی و محله‌های عمودی. کارهای دیگری هم در این حوزه انجام دادیم؛ پنج کتاب منتشر کردیم با موضوع خانواده و به زبان کودکان تحت عنوان بهترین خانواده و تولد کوچک من که یک جلد از منظر کودک، خانواده را دیده، یک جلد از منظر مادر، خواهر و برادر. یعنی ناظر بر درک متقابل یکدیگر است. اصفهان در دوران کرونا بیشترین حجم تبلیغات، موشن، انیمیشن و موضوعات مرتبط با کرونا را تولید کرده و به شهرهای دیگر استان توزیع کرد. درواقع محدود به شهر خودمان نبودیم و تقریبا در بیش از صد موضوع تبلیغات داشتیم. حتی با موضوع کرونا صنایع دستی‌مان را مرتبط کردیم و براي خواهرخوانده‌ها هم ارسال کردیم که در دیدار مجازی شهرداری فلورانس و اصفهان، ‌ماسک شهردار فلورانس از صنایع دستی اصفهان بود.
‌در مورد خدمات به سازمان‌های مردم‌نهادي که در زمینه‌های خدمات اجتماعی فعال‌اند، بگویید. آیا در این دوره ارتقاي همکاری با سمن‌های مرتبط با خدمات اجتماعی صورت گرفته است؟
قطعا شما بهتر از من می‌دانید که در هر کدام از شهرهایمان اجماع بر سر اهداف نداریم و تمام دستگاه‌های متولی فرهنگ اولویت‌های خاص خودشان را دارند و فعالیت می‌کنند. اما آنچه از دوره اول برایمان مهم بوده این است که یک برنامه را منطبق با مسئله اجتماعی در شهر تدوین کنیم. بدين منظور برنامه‌ای تدوین کردیم با عنوان شهروندی فرهنگی با ۲۴۱ موضوع؛ مسائلی که در حوزه اجتماعی در شهر با آن روبه‌رو هستیم و مستند و مشخص است. این برنامه‌ریزی شهروندی فرهنگی مبتنی بر این شد که بعد از سلسله جلسات با متخصصان، از شیوه دلفی استفاده کردیم و به حدود 41 اولویت اصلی با توجه به حوزه‌هایی که درگیر بودیم و واقعیت موجود رسیدیم. الان اگر به اصفهان بیایید هر فرهنگسرا منطبق با واقعیتی که در محله خودش دارد مأمور پیگیری اولویت‌های خودش است که به آنها ابلاغ شده. فایده‌اش این است که یک درک تقریبا واقعی از شهر اصفهان در ما به وجود می‌آید. واژه بهزیستی فرهنگی که عرض کردم، تعریفش دقیقا اجماع بر سر اهداف فرهنگی است که اگر در شهری اجماع بر سر اهداف فرهنگی باشد، بهزیستی فرهنگی رخ می‌دهد.
بر همین مبنا با دستگاه‌های دولتی وارد مذاکره شدیم و گفتیم واقعیت موضوع شهر این است و اتفاقا کنش تعاملي بین ما و دیگران ایجاد کرد. الان در بخش دولتی هیچ دوره‌ای به اندازه کنونی هم‌افزایی بین دستگاه‌های دولتی نیست. ۱۷ تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم و در حال هم‌افزایی هستیم. جالب است بدانيد که سازمان یا معاونت فرهنگی خودش را محدود به تفاهم‌نامه با دستگاه‌های دولتی نکرده است. حتی با ان‌جی‌اوهایی که طبق این برنامه با ما هم‌هدف هستند، تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم. ضمن اینکه باور داریم تمامي تشکل‌هایی که در این موضوعات می‌توانند به ما برای رفع مشکل کمک کنند، بهتر كار انجام می‌دهند در نتیجه از طریق فعالیت‌هایی که توسط ان‌جی‌اوها انجام می‌شود، مداخله نمی‌کنیم بلکه به لحاظ مالی و تسهیل‌گری کمک می‌کنیم تا فضایی ایجاد کنیم که توان کار داشته باشند. یکی از اقداماتی که در شهرداری اصفهان انجام می‌شود تلاش برای ایجاد اکوسیستم کارآفرینی است که یک مسئله کاملا اجتماعی است. اگر بتوانیم اکوسیستم کارآفرینی را در شهر اصفهان پیاده‌سازی کنیم، بسیاری از مسائل اجتماعی در ارتباط با کار و اشتغال حل می‌شود. الان مسابقات ورزشی را بچه‌ها به‌خوبی اجرا می‌کنند و اتفاقا در این زمینه هم دست یاری به سوی هیئت‌های ورزشی دراز کرده‌ایم که به جز کارهای ورزشی تخصصی در حل مسائل اجتماعی به ما کمک کنند. یک پیمان‌نامه هم اخیرا با باشگاه فرهنگی سپاهان امضا کردیم در حوزه کلاس شهر و حوزه کارآفرینی که با هم وارد مذاکره شویم. در دوران کرونا در زمینه اطلاع‌رسانی به شهروندان حدود صد عنوان بروشور در اختیار مردم شریف قرار دادیم؛ مانند آشنایی با سبک‌های فرزندپروری، هوش‌های هشتگانه، مدیریت خشم، خودآگاهی و معنویت، خانواده تاوا و آزار جنسی کودکان، و منطبق با برنامه‌ای که داشتیم گام‌به‌گام پیش رفتیم.
‌در خبرها خواندیم که در بهمن‌ماه امسال، ‌اطلس آمایش مشارکت اجتماعی شهر اصفهان در راستای موضوع «به‌زیستی» فرهنگی و نشاط اجتماعی نصف جهان طراحی شد. درباره این اطلس برای ما بگویید:
مسئله‌یابی، رکن حوزه برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی در هر زیست‌بومی است؛ به این معنا که مدیران فرهنگی دقیقا باید بدانند که قصد دارند چه مسئله‌ای را حل کنند و راهبردهای آنان باید به چه موضوعاتی بپردازد. بر همین اساس معاونت اجتماعی سازمان فرهنگی- اجتماعی- ورزشی شهرداری اصفهان تهیه اطلس آمایش مشارکت اجتماعی را در دستور کار خود قرار داد. این اطلس شامل دو بخش است که یکی، تمام مسائل و مصائب اجتماعی محلات شهر اصفهان را اولویت‌بندی می‌کند و هر کدام از مدیران مناطق شهری می‌توانند بر اساس این اطلس، محلات خود را مسئله‌یابی کرده و وضعیت محله و منطقه تحت مدیریت خود را بررسی کنند. دومین بخش این اطلس نیز ظرفیت‌های مدنی موجود در مناطق را بر اساس مسائلی که در آن منطقه شهری و محلات آن وجود دارد، بررسی کرده است. مقرر است و عزم آن را داریم که این اقدام سترگ به صورت طولی ادامه یابد و اطلس آمایش مشارکت اجتماعی هر منطقه از شهر هر دو سال یک‌بار روزآمد شود. استناد به این اطلس برای طراحی و برنامه‌ریزی حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی در مناطق و محلات بسیار مهم است که به صورت هدفمند و متناسب با اولویت‌های مسائل هر منطقه و محله انجام شود.
سند آمایش مشارکت اجتماعی مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان نخستین‌بار است که در یک کلان‌شهر کشور تدوین شده است. در این اطلس ۱۴ مسئله اجتماعی شامل تثبیت ازدواج، میل به تجرد، معلولان، سالمندان، انباشت فرهنگی، بی‌سازمانی اجتماعی، سوادآموزی، اشتغال زنان، حاشیه‌نشینی، زنان سرپرست خانوار، فرزندپروری و جامعه‌پذیری، جوانان، اشتغال فارغ‌التحصیلان و طلاق در ۱۵ منطقه و ۲۲۸ محله شهر اصفهان آمایش شده است. این سند به مدیران مناطق شهر اصفهان کمک می‌کند تا محله‌به‌محله به بررسی مسائل اجتماعی مناطق خود بپردازند. همچنین شهرداران می‌توانند ظرفیت مشارکت‌های مدنی در مناطق تحت مدیریت خود را شناسایی و تقویت کنند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها