گفتوگو با فروغ مرتضایینژاد، مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان
افزایش سرانه فضای سبز با پساب
در شهرهای بزرگ و صنعتی که با آلودگی دست به گریبانند، درختان به عنوان ریههای تنفسی شهر میتوانند از رنج آلودگی بکاهند. اما کاشت گونههای گیاهی متناسب با هر اقلیم، یکی از نکات بسیار مهمی است که مدیران شهری باید آن را مد نظر داشته باشند. گونههایی که ماندگاری داشته باشد و با توجه به اینکه در دوره کمآبی قرار گرفتهایم، نیاز به آبیاری مداوم نداشته باشند. فروغ مرتضایینژاد مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان است. در زمان مدیریت او در این سازمان، استفاده از پساب و افزایش سرانه فضای سبز اصفهان جزء برنامههای اصلی و تعریفشده قرار گرفت. برنامههایی که تا این لحظه موفقیت چشمگیری داشتهاند. با او درباره اقدامات سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفتوگویی انجام دادهایم که در ادامه خواهید خواند.
خانم مرتضایینژاد برای ورود به بحث درباره چالشهایی که در بحث فضای سبز و محیط زیست در اصفهان دارید، بگویید. بههرحال اصفهان جزء کلانشهرهایی است که با آلودگی درگیر است. کمی درباره چالشها بگویید.
همانطور که میدانید فضای سبز، فعلا تنها راهکار و شاید بزرگترین راهکاری است که همه کشورها برای چالش آلودگی هوا سراغ دارند. به بیان دیگر افزایش فضای سبز در شهرها بهعنوان تنها راهکار و شاید بیشترین راهکاری که میتواند جلوی آلودگی هوا را بگیرد مد نظر همه سیاستگذاران شهری است. اما عمده گسترش فضای سبز با آب همراه است. بنابراین شهر اصفهان هم به عنوان شهری که از ابتدا رودخانه زایندهرود در آن جاری بوده، حقآبههایی را برای این منظور در نظر گرفت. بنابراین براساس الگوی انتقال آب و میزان آب، حقآبههایی به کشاورزان و به بخشی از منابع، اختصاص پیدا کرده است. اما کنار شهر اصفهان، میبینید که در حریم، صنایع بزرگی شکل گرفته که بسیاری از آنها، آببر هستند. این صنایع، الان بحث چالش آب را مطرح کردهاند. از طرف دیگر، همانطور که در جریانید، اتفاقاتی مبنی بر انتقال آب به حتی خارج از حوزه استحفاظی شهر، انجام گرفته بود. از طرف دیگر، تقسیم آب از حالت منطقهای به استانی تبدیل شد. بنابراین، چالشهای پیشروی تقسیم آب در اصفهان، بسیار زیاد است. حتما شما گوش کرده و دیدهاید که یکی از بحثهای ما، کشاورزان اصفهان هستند. کشاورزان
شرق و کشاورزان غرب که شغلشان براساس الگوی رودخانه، تعریف شده است. در حال حاضر با جارینبودن آب در زایندهرود، مشکلات مشاغل این قشر مطرح است. بنابراین تقسیم آب در اصفهان بسیار مهم است و ما را با چالش بزرگی روبهرو کرده است. بنابراین، هر گونه کار در فضای سبز، واقعا ما را به محکمهای میکشد که چرا این اتفاقها افتاده و چرا آب مصرف کردهاید؟ بنابراین کاری که ما در اصفهان انجام دادیم، ورود به مباحث زیرساختی بود. برای مثال، بحث پساب را جدی کردیم. در این دوره مدیریت شهري، خوشبختانه، پساب بهعنوان یک آب پایدار برای اصفهان محسوب شد. ما در حال حاضر 620 لیتر در ثانیه از پساب استفاده میکنیم که میتوانم بگویم این مقدار یکسوم نیاز آبی فضای سبز است. البته این را هم بگویم که برای تصفیه این پسابها هم، هزینههای بسیار سنگینی انجام شد. چراکه پساب همانطور که میدانید، بار میکروبی دارد، عناصر سنگین دارد. ما در زمینه احداث تصفیهخانههای پساب در رینگ شمال و جنوب شهر اقدامات زیرساختی انجام دادیم. به همین ترتیب، روی مخازن و خطوط انتقال پساب برنامهریزی شد. برای اولین بار، یک الگوی راهبردی انتقال پساب در تمام اطراف شهر، شکل
گرفت. بنابراین، این رینگ انتقال در اطراف شهر، با برنامهای بود که با عنوان برنامه زیرساختی انجام شد. شاید ما تنها کلانشهری بودیم که پساب را بهعنوان واحد پایش راهاندازی کردیم. از متخصصان و از کارشناسان دعوت شد و براساس استانداردهای کیفی پساب که دستورالعمل WHO برای سطح بینالمللی است، پایش پساب انجام گرفت. بنابراین، این بزرگترین کار زیرساختی بود که ما برای شهر اصفهان انجام دادیم.
برای انجام این کار تصفیهخانه هم ساخته شد؟
بله. تصفیهخانههایی در سمت شمال شهر، سمت جنوب، همینطور خطوط انتقال و اصطلاحا کلکتورها و مخازن ما، شکل گرفت. ما در حال حاضر 240 لیتر در ثانیه، پساب را استفاده میکنیم. البته فعلا برای فضای جنگلی اطراف شهر. همینطور بنای تصفیهخانه شمال و تصفیهخانه جنوب که در حال ساخت است. این تصفیهخانههای در حال ساخت تا اردیبهشت ماه 1400 تحویل سازمان میشود. بنابراین میخواهم بگویم که روی استانداردها کار کردیم و از سال 98 به این طرف، کلیه پساب مصرفشده، حتی برای بخش جنگلی، آنالیز شدند. بار میکروبی آنها ارزیابی شد، با آزمایشگاههای استاندارد محیط زیست هماهنگ شد. در نهایت پایش بهصورت هفتگی، ماهانه، فصلی و ششماهه و سالانه برای همه بحثها از بحث BOD، COD TSS ، انواع کانیونها، کاتیونها، کولیفورم به عنوان بار میکروبی در آب، خاک و گیاه، مورد ارزیابی قرار گرفت. این پروژه هزینهبر بسیار سنگینی بود. اما برای بحثهای زیستمحیطی، لازم بود که انجام شود. حتي تصفیهخانههای تکمیلی را الان در برنامه گذاشتیم و در حال حاضر تأسیس این تصفیهخانهها برای سپاهانشهر، یعنی سمت جنوب شهر، در حال اجراست. تصفیهخانه برای شمال هم در حال
مناقصه است. بنابراین علاوه بر تصفیه ثانویه، تصفیههای تکمیلی هم انجام میشود. یعنی ما علاوه بر اینکه عناصر سنگین و بحث بار میکروبی را کنترل و آنالیز میکنیم، در مورد فلزات سنگین هم روی خاک، گیاه و آب با پروسه حوضچههای انعقاد و لختهسازی، انجام میشود. حتی دیگر رنگ آب، کاملا با استاندارد رنگ و تمام عناصر، کیفیت لازم را دارد. این یک پروژه طی دو سه سال گذشته انجام شد. برخی از آن پساب الان در پروسه استفاده قرار گرفته است و بخشی هم در سال 1400 وارد مدار میشود.
اصفهان جزء اقلیم خشک محسوب میشود، درختکاری در اقلیم خشک باید طبق موازین مشخصی انجام شود و گیاهانی در منطقه کاشت شوند که هم ماندگاری داشته باشند و هم مصرف آب بالایی نداشته باشند. در این مورد چه اقداماتی توسط نهاد تحت مدیریت شما انجام شد؟
درست میگویید. حالا که نمیتوانیم درخت را از فضای سبز حذف کنیم، باید بدانیم چه درختانی را کاشت کنیم که بتواند کمترین مصرف آب و بیشترین بازدهی را داشته باشد. بنابراین گونههای گیاهی مقاوم، بررسی و معرفی شد. ما یک برنامه پنجساله برای شهر اصفهان ارائه کردیم. این برنامه از چمنها شروع شد. ما تلاش کردیم چمنهایی که در اصفهان کاشته میشوند، به چمنهای مقاوم گرمسیری تبدیل شوند. نیاز آنها، یکپنجم نیاز آبی چمنهای اسپرت است. علاوه بر این، گونههای گیاهی علفی مانند انواع گیاهان دارویی و پیازی، جایگزین گیاهان فصلی شوند. این کار هم از لحاظ اقتصادی توجیه دارد، هم از نظر نیاز آبی. همینطور درختان مقاوم در بحثهای توسعهای شهر مد نظر قرار بگیرند. بنابراین درختانی مانند انواع داغداغان، بلوطهای متفاوت، درختانی که نیاز آبی آنها بسیار بسیار کمتر است برای کاشت انتخاب شدند. به بیان دیگر جنگلهایی که الان کاشت کردیم، حداکثر نیاز آبی آنها، 15 روز یک بار است. پس ما بعد از تأمین آب، بحث قراردادن گونههای گیاهی مقاوم را مد نظر قرار دادیم. بر این اساس به این نتیجه رسیدیم که اگر در شهر اصفهان، 540 هکتار چمن وجود دارد، باید تبدیل
به چمنهای مقاوم بهصورت رول شوند. این هم مرحله سخت دیگری بود که با برنامهریزی در کنار تولید چمنهای رولی انجام میگرفت. خوشبختانه در سایت تحقیقاتی تولیدی ما در محمودآباد این اتفاق انجام شد. ما حدود 20 هکتار چمنهای مختلف را بهصورت رول تولید کردیم که بتواند در شهر، جایگزین چمنهای معمولی شود.
آبیاری این چمنها به چه شکل است؟ به هر حال چمن آبیاری زیادی میخواهد... .
دقیقا. چمنهای اسپرت روزانه آبیاری نیاز دارند. اما چمنی که ما اصطلاحا به آن چمن برمودا گراز میگوییم، هفتهای یک مرتبه و چمن رولی هفتهای تا 10 روزی یک بار آب بیشتر در اوج مصرف نیاز ندارد. بنابراین علاوه بر این اقدامات باید تمام این نکات به باغبانها آموزش داده میشدند، چون باغبان ما نمیداند که نیاز آبی این چمنها چقدر است. چراکه چمنها در ظاهر تفاوت چندانی با چمنهای اسپرت ندارند. بنابراین این کار با کلاسهای آموزشی انجام شد. خوشبختانه عدد قابل توجهی از چمنها به چمنهای مقاوم تبدیل شدند. بهویژه در پارکهای جدیدالاحداث ما، آنهایی که در بافتهای مرکزی شهر بودند، تماما از چمنهای مقاوم استفاده شدند. این پروژه بسیار زیربنایی و صحیحی بود که برای شهر شکل گرفت و انجام شد.
کمی در مورد سرانه پارکها و فضای سبز بگویید.
یکی دیگر از رسالتهای مهم سازمان پارکها، سرانههای فضای سبز بود. البته با ابلاغی که شده است، بایستی سرانه فضای سبز شهرها به 15 مترمربع براساس آلایندگی ارتقا یابد. اما این مسئله در شهر اصفهان خوشبختانه با الگوی انتقال آب در درون شهر و هدایت آب به درون بافت شهر از طریق مادیها، از گذشته و دیرباز، شکل گرفته بود. ما کنار مادیها، 700 کیلومتر مادی در درون بافت شهر داریم که کنار این مادیها براساس آبی که آنجا موجود بوده است، درختان شکل گرفتهاند. بنابراین از مثلا سهمیلیونو 700 هزار اصله درخت این شهر، 10درصدشان کنار مادیها هستند. اما مادیها در سالهای گذشته به دلیل خشکشدن رودخانه (چون 20 سال است که رودخانه اصفهان خشک شده) فصلی شده است. این رودخانه گاه باز و گاه بسته است. مجبور شدیم که حتی درختان کنار مادیها را هم تبدیل به آبیاری تحت فشار کنیم که این کار هم با برنامه، کنار برنامه تأمین و توزیع آب انجام شد. اما سرانه فضای سبز شهر اصفهان، در سالهای گذشته 25 مترمربع بود. این سرانه تا سال 97، 27 مترمربع و در حال حاضر با عملکرد 9ماهه امسال ما، 28.2 مترمربع است. در واقع بالاترین سرانه فضای سبز را نسبت به همه
شهرها در شهر اصفهان داریم. خوشبختانه این مسئله به دلیل جاریبودن رودخانه زایندهرود است. کاری که ما انجام دادیم این بود که آب مورد نیاز را با توجه به فصلیشدن رودخانه، به صورت پساب تأمین کنیم که اگر مواردی مانند سال 97 پیش آمد که رودخانه، کامل خشکید، بتوانیم از طریق پساب، حداقل درختان را نگهداری کنیم. بنابراین سرانه فضای سبز شهر، سرانه خوبی است. اما کاری که انجام شده، این بوده که مثلا برای 9ماهه اول امسال، این عدد، نه تنها در اصفهان کم نشود که همان عدد 27 متر بماند. خوشبختانه با توجه به شکلگیری فضاهای سبز در کنار رینگ چهارم، تقریبا 50 هکتار و 30 هکتار در سالن اجلاس، حدود 200هکتاری به داخل شهر اضافه کردیم که توانست سرانه را حتی یک مترمربع هم افزایش دهد. بنابراین سرانه فضای سبز ما نه تنها حفظ شده است، بلکه این سرانه با گونههای گیاهی مقاوم، افزایش هم پیدا کرده است. بنابراین هدف دیگر ما همین ارتقای سرانه فضای سبز بود که گام به گام و دوشادوش اقدامات فراهمآوری آب انجام شد. در ابعاد دیگر برای مثال، مثلا برای هویت گردشگری و زیبایی کارهای زیادی انجام شد. باغ گلهای شهر اصفهان جزء اولین باغ گلها در کشور بود،
البته الان در شهرهای دیگر هم باغ گل داریم ولی باغ گلها در شهر اصفهان در سال 75 بنا شده بود. این باغ گل گونههای درختی و بیشتر گلها را دارد. این هفت هکتار، خوشبختانه با اضافهکردن یک گلخانه گرمسیری که از سازههای ژئودزیک بود و بسیار زیبا و کروی طراحی شد. در این گلخانه گرمسیری، انواع درختان میوه گرمسیری، گلها و کلیه گیاهانی که ما در اقلیم عادی در اصفهان نمیتوانیم داشته باشیم و در اقلیم حارهای پیشبینی شده، گرمسیری وجود دارد و حدود 350 گونه هم به گونههای باغ گلها اضافه شد. در نهایت، با توجه به تقاضاهای زیاد شهروندان، یکسری باغهای موضوعی در ناژوان تأسیس شد. چراکه ریههای شهر اصفهان، همان 400- 500 هکتاری است که فضای سبز قفلشده در باغهای ناژوان محسوب میشوند. بخش خصوصی در ناژوان فعال است. همینطور شهرداری هم حدود 400 هکتار فضای سبز در آنجا دارد که در داخل شهر و در حریم قرار گرفته است. براساس تملکهایی که انجام شد، باغهای موضوعی متعددی را آنجا براساس الگوی موجود در خود ناژوان تأسیس کردیم. برای مثال، باغ انواع شکوفهها که باغی است با رنگ شکوفههای صورتی که جنبه زیبایی و تزئینی دارد. باغهایی مانند باغ
به، باغ خرمالو، نارنجستان، عنابستان، توتستان با انواع واریتها که بتواند هم جنبه زیبایی و تفریحی و هم آموزشی داشته باشد. حتی توت بهعنوان درختی که شهروندان به آن علاقهمند هستند کاشته شد. همانطور که قبلا گفتم، از 700 کیلومتر انهار و مادیها، تقریبا در گذشته از بین رفته بود. اما خوشبختانه بسیاری از آنها احیا شدند. همینطور تمام مادیهای شهر اصفهان علامتگذاری و کدگذاری شد. خوشبختانه اقدامات زیربنایی خوبی در بحث مادی و انهار شهر انجام شد. در بحث پاکت پارکها (پارکهای کوچکمقیاس) پیشرفت کردیم. این پارکها همان پاتوقهای شهری معروف بودند که در نقاط متعددی از شهر، ساخته شدند و مورد توجه بسیاری از شهروندان قرار گرفت. بنابراین سعی کردیم اقداماتی حقیقتا علمی را در شهر اصفهان انجام دهیم. در مجموع میتوان گفت بهنظر میرسد اقدامهای زیربنایی شهر اصفهان که در این دو سه سال انجام شده، برای 20 سال آینده شهر اصفهان پاسخگو باشد.
در شهرهای بزرگ و صنعتی که با آلودگی دست به گریبانند، درختان به عنوان ریههای تنفسی شهر میتوانند از رنج آلودگی بکاهند. اما کاشت گونههای گیاهی متناسب با هر اقلیم، یکی از نکات بسیار مهمی است که مدیران شهری باید آن را مد نظر داشته باشند. گونههایی که ماندگاری داشته باشد و با توجه به اینکه در دوره کمآبی قرار گرفتهایم، نیاز به آبیاری مداوم نداشته باشند. فروغ مرتضایینژاد مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان است. در زمان مدیریت او در این سازمان، استفاده از پساب و افزایش سرانه فضای سبز اصفهان جزء برنامههای اصلی و تعریفشده قرار گرفت. برنامههایی که تا این لحظه موفقیت چشمگیری داشتهاند. با او درباره اقدامات سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفتوگویی انجام دادهایم که در ادامه خواهید خواند.
خانم مرتضایینژاد برای ورود به بحث درباره چالشهایی که در بحث فضای سبز و محیط زیست در اصفهان دارید، بگویید. بههرحال اصفهان جزء کلانشهرهایی است که با آلودگی درگیر است. کمی درباره چالشها بگویید.
همانطور که میدانید فضای سبز، فعلا تنها راهکار و شاید بزرگترین راهکاری است که همه کشورها برای چالش آلودگی هوا سراغ دارند. به بیان دیگر افزایش فضای سبز در شهرها بهعنوان تنها راهکار و شاید بیشترین راهکاری که میتواند جلوی آلودگی هوا را بگیرد مد نظر همه سیاستگذاران شهری است. اما عمده گسترش فضای سبز با آب همراه است. بنابراین شهر اصفهان هم به عنوان شهری که از ابتدا رودخانه زایندهرود در آن جاری بوده، حقآبههایی را برای این منظور در نظر گرفت. بنابراین براساس الگوی انتقال آب و میزان آب، حقآبههایی به کشاورزان و به بخشی از منابع، اختصاص پیدا کرده است. اما کنار شهر اصفهان، میبینید که در حریم، صنایع بزرگی شکل گرفته که بسیاری از آنها، آببر هستند. این صنایع، الان بحث چالش آب را مطرح کردهاند. از طرف دیگر، همانطور که در جریانید، اتفاقاتی مبنی بر انتقال آب به حتی خارج از حوزه استحفاظی شهر، انجام گرفته بود. از طرف دیگر، تقسیم آب از حالت منطقهای به استانی تبدیل شد. بنابراین، چالشهای پیشروی تقسیم آب در اصفهان، بسیار زیاد است. حتما شما گوش کرده و دیدهاید که یکی از بحثهای ما، کشاورزان اصفهان هستند. کشاورزان
شرق و کشاورزان غرب که شغلشان براساس الگوی رودخانه، تعریف شده است. در حال حاضر با جارینبودن آب در زایندهرود، مشکلات مشاغل این قشر مطرح است. بنابراین تقسیم آب در اصفهان بسیار مهم است و ما را با چالش بزرگی روبهرو کرده است. بنابراین، هر گونه کار در فضای سبز، واقعا ما را به محکمهای میکشد که چرا این اتفاقها افتاده و چرا آب مصرف کردهاید؟ بنابراین کاری که ما در اصفهان انجام دادیم، ورود به مباحث زیرساختی بود. برای مثال، بحث پساب را جدی کردیم. در این دوره مدیریت شهري، خوشبختانه، پساب بهعنوان یک آب پایدار برای اصفهان محسوب شد. ما در حال حاضر 620 لیتر در ثانیه از پساب استفاده میکنیم که میتوانم بگویم این مقدار یکسوم نیاز آبی فضای سبز است. البته این را هم بگویم که برای تصفیه این پسابها هم، هزینههای بسیار سنگینی انجام شد. چراکه پساب همانطور که میدانید، بار میکروبی دارد، عناصر سنگین دارد. ما در زمینه احداث تصفیهخانههای پساب در رینگ شمال و جنوب شهر اقدامات زیرساختی انجام دادیم. به همین ترتیب، روی مخازن و خطوط انتقال پساب برنامهریزی شد. برای اولین بار، یک الگوی راهبردی انتقال پساب در تمام اطراف شهر، شکل
گرفت. بنابراین، این رینگ انتقال در اطراف شهر، با برنامهای بود که با عنوان برنامه زیرساختی انجام شد. شاید ما تنها کلانشهری بودیم که پساب را بهعنوان واحد پایش راهاندازی کردیم. از متخصصان و از کارشناسان دعوت شد و براساس استانداردهای کیفی پساب که دستورالعمل WHO برای سطح بینالمللی است، پایش پساب انجام گرفت. بنابراین، این بزرگترین کار زیرساختی بود که ما برای شهر اصفهان انجام دادیم.
برای انجام این کار تصفیهخانه هم ساخته شد؟
بله. تصفیهخانههایی در سمت شمال شهر، سمت جنوب، همینطور خطوط انتقال و اصطلاحا کلکتورها و مخازن ما، شکل گرفت. ما در حال حاضر 240 لیتر در ثانیه، پساب را استفاده میکنیم. البته فعلا برای فضای جنگلی اطراف شهر. همینطور بنای تصفیهخانه شمال و تصفیهخانه جنوب که در حال ساخت است. این تصفیهخانههای در حال ساخت تا اردیبهشت ماه 1400 تحویل سازمان میشود. بنابراین میخواهم بگویم که روی استانداردها کار کردیم و از سال 98 به این طرف، کلیه پساب مصرفشده، حتی برای بخش جنگلی، آنالیز شدند. بار میکروبی آنها ارزیابی شد، با آزمایشگاههای استاندارد محیط زیست هماهنگ شد. در نهایت پایش بهصورت هفتگی، ماهانه، فصلی و ششماهه و سالانه برای همه بحثها از بحث BOD، COD TSS ، انواع کانیونها، کاتیونها، کولیفورم به عنوان بار میکروبی در آب، خاک و گیاه، مورد ارزیابی قرار گرفت. این پروژه هزینهبر بسیار سنگینی بود. اما برای بحثهای زیستمحیطی، لازم بود که انجام شود. حتي تصفیهخانههای تکمیلی را الان در برنامه گذاشتیم و در حال حاضر تأسیس این تصفیهخانهها برای سپاهانشهر، یعنی سمت جنوب شهر، در حال اجراست. تصفیهخانه برای شمال هم در حال
مناقصه است. بنابراین علاوه بر تصفیه ثانویه، تصفیههای تکمیلی هم انجام میشود. یعنی ما علاوه بر اینکه عناصر سنگین و بحث بار میکروبی را کنترل و آنالیز میکنیم، در مورد فلزات سنگین هم روی خاک، گیاه و آب با پروسه حوضچههای انعقاد و لختهسازی، انجام میشود. حتی دیگر رنگ آب، کاملا با استاندارد رنگ و تمام عناصر، کیفیت لازم را دارد. این یک پروژه طی دو سه سال گذشته انجام شد. برخی از آن پساب الان در پروسه استفاده قرار گرفته است و بخشی هم در سال 1400 وارد مدار میشود.
اصفهان جزء اقلیم خشک محسوب میشود، درختکاری در اقلیم خشک باید طبق موازین مشخصی انجام شود و گیاهانی در منطقه کاشت شوند که هم ماندگاری داشته باشند و هم مصرف آب بالایی نداشته باشند. در این مورد چه اقداماتی توسط نهاد تحت مدیریت شما انجام شد؟
درست میگویید. حالا که نمیتوانیم درخت را از فضای سبز حذف کنیم، باید بدانیم چه درختانی را کاشت کنیم که بتواند کمترین مصرف آب و بیشترین بازدهی را داشته باشد. بنابراین گونههای گیاهی مقاوم، بررسی و معرفی شد. ما یک برنامه پنجساله برای شهر اصفهان ارائه کردیم. این برنامه از چمنها شروع شد. ما تلاش کردیم چمنهایی که در اصفهان کاشته میشوند، به چمنهای مقاوم گرمسیری تبدیل شوند. نیاز آنها، یکپنجم نیاز آبی چمنهای اسپرت است. علاوه بر این، گونههای گیاهی علفی مانند انواع گیاهان دارویی و پیازی، جایگزین گیاهان فصلی شوند. این کار هم از لحاظ اقتصادی توجیه دارد، هم از نظر نیاز آبی. همینطور درختان مقاوم در بحثهای توسعهای شهر مد نظر قرار بگیرند. بنابراین درختانی مانند انواع داغداغان، بلوطهای متفاوت، درختانی که نیاز آبی آنها بسیار بسیار کمتر است برای کاشت انتخاب شدند. به بیان دیگر جنگلهایی که الان کاشت کردیم، حداکثر نیاز آبی آنها، 15 روز یک بار است. پس ما بعد از تأمین آب، بحث قراردادن گونههای گیاهی مقاوم را مد نظر قرار دادیم. بر این اساس به این نتیجه رسیدیم که اگر در شهر اصفهان، 540 هکتار چمن وجود دارد، باید تبدیل
به چمنهای مقاوم بهصورت رول شوند. این هم مرحله سخت دیگری بود که با برنامهریزی در کنار تولید چمنهای رولی انجام میگرفت. خوشبختانه در سایت تحقیقاتی تولیدی ما در محمودآباد این اتفاق انجام شد. ما حدود 20 هکتار چمنهای مختلف را بهصورت رول تولید کردیم که بتواند در شهر، جایگزین چمنهای معمولی شود.
آبیاری این چمنها به چه شکل است؟ به هر حال چمن آبیاری زیادی میخواهد... .
دقیقا. چمنهای اسپرت روزانه آبیاری نیاز دارند. اما چمنی که ما اصطلاحا به آن چمن برمودا گراز میگوییم، هفتهای یک مرتبه و چمن رولی هفتهای تا 10 روزی یک بار آب بیشتر در اوج مصرف نیاز ندارد. بنابراین علاوه بر این اقدامات باید تمام این نکات به باغبانها آموزش داده میشدند، چون باغبان ما نمیداند که نیاز آبی این چمنها چقدر است. چراکه چمنها در ظاهر تفاوت چندانی با چمنهای اسپرت ندارند. بنابراین این کار با کلاسهای آموزشی انجام شد. خوشبختانه عدد قابل توجهی از چمنها به چمنهای مقاوم تبدیل شدند. بهویژه در پارکهای جدیدالاحداث ما، آنهایی که در بافتهای مرکزی شهر بودند، تماما از چمنهای مقاوم استفاده شدند. این پروژه بسیار زیربنایی و صحیحی بود که برای شهر شکل گرفت و انجام شد.
کمی در مورد سرانه پارکها و فضای سبز بگویید.
یکی دیگر از رسالتهای مهم سازمان پارکها، سرانههای فضای سبز بود. البته با ابلاغی که شده است، بایستی سرانه فضای سبز شهرها به 15 مترمربع براساس آلایندگی ارتقا یابد. اما این مسئله در شهر اصفهان خوشبختانه با الگوی انتقال آب در درون شهر و هدایت آب به درون بافت شهر از طریق مادیها، از گذشته و دیرباز، شکل گرفته بود. ما کنار مادیها، 700 کیلومتر مادی در درون بافت شهر داریم که کنار این مادیها براساس آبی که آنجا موجود بوده است، درختان شکل گرفتهاند. بنابراین از مثلا سهمیلیونو 700 هزار اصله درخت این شهر، 10درصدشان کنار مادیها هستند. اما مادیها در سالهای گذشته به دلیل خشکشدن رودخانه (چون 20 سال است که رودخانه اصفهان خشک شده) فصلی شده است. این رودخانه گاه باز و گاه بسته است. مجبور شدیم که حتی درختان کنار مادیها را هم تبدیل به آبیاری تحت فشار کنیم که این کار هم با برنامه، کنار برنامه تأمین و توزیع آب انجام شد. اما سرانه فضای سبز شهر اصفهان، در سالهای گذشته 25 مترمربع بود. این سرانه تا سال 97، 27 مترمربع و در حال حاضر با عملکرد 9ماهه امسال ما، 28.2 مترمربع است. در واقع بالاترین سرانه فضای سبز را نسبت به همه
شهرها در شهر اصفهان داریم. خوشبختانه این مسئله به دلیل جاریبودن رودخانه زایندهرود است. کاری که ما انجام دادیم این بود که آب مورد نیاز را با توجه به فصلیشدن رودخانه، به صورت پساب تأمین کنیم که اگر مواردی مانند سال 97 پیش آمد که رودخانه، کامل خشکید، بتوانیم از طریق پساب، حداقل درختان را نگهداری کنیم. بنابراین سرانه فضای سبز شهر، سرانه خوبی است. اما کاری که انجام شده، این بوده که مثلا برای 9ماهه اول امسال، این عدد، نه تنها در اصفهان کم نشود که همان عدد 27 متر بماند. خوشبختانه با توجه به شکلگیری فضاهای سبز در کنار رینگ چهارم، تقریبا 50 هکتار و 30 هکتار در سالن اجلاس، حدود 200هکتاری به داخل شهر اضافه کردیم که توانست سرانه را حتی یک مترمربع هم افزایش دهد. بنابراین سرانه فضای سبز ما نه تنها حفظ شده است، بلکه این سرانه با گونههای گیاهی مقاوم، افزایش هم پیدا کرده است. بنابراین هدف دیگر ما همین ارتقای سرانه فضای سبز بود که گام به گام و دوشادوش اقدامات فراهمآوری آب انجام شد. در ابعاد دیگر برای مثال، مثلا برای هویت گردشگری و زیبایی کارهای زیادی انجام شد. باغ گلهای شهر اصفهان جزء اولین باغ گلها در کشور بود،
البته الان در شهرهای دیگر هم باغ گل داریم ولی باغ گلها در شهر اصفهان در سال 75 بنا شده بود. این باغ گل گونههای درختی و بیشتر گلها را دارد. این هفت هکتار، خوشبختانه با اضافهکردن یک گلخانه گرمسیری که از سازههای ژئودزیک بود و بسیار زیبا و کروی طراحی شد. در این گلخانه گرمسیری، انواع درختان میوه گرمسیری، گلها و کلیه گیاهانی که ما در اقلیم عادی در اصفهان نمیتوانیم داشته باشیم و در اقلیم حارهای پیشبینی شده، گرمسیری وجود دارد و حدود 350 گونه هم به گونههای باغ گلها اضافه شد. در نهایت، با توجه به تقاضاهای زیاد شهروندان، یکسری باغهای موضوعی در ناژوان تأسیس شد. چراکه ریههای شهر اصفهان، همان 400- 500 هکتاری است که فضای سبز قفلشده در باغهای ناژوان محسوب میشوند. بخش خصوصی در ناژوان فعال است. همینطور شهرداری هم حدود 400 هکتار فضای سبز در آنجا دارد که در داخل شهر و در حریم قرار گرفته است. براساس تملکهایی که انجام شد، باغهای موضوعی متعددی را آنجا براساس الگوی موجود در خود ناژوان تأسیس کردیم. برای مثال، باغ انواع شکوفهها که باغی است با رنگ شکوفههای صورتی که جنبه زیبایی و تزئینی دارد. باغهایی مانند باغ
به، باغ خرمالو، نارنجستان، عنابستان، توتستان با انواع واریتها که بتواند هم جنبه زیبایی و تفریحی و هم آموزشی داشته باشد. حتی توت بهعنوان درختی که شهروندان به آن علاقهمند هستند کاشته شد. همانطور که قبلا گفتم، از 700 کیلومتر انهار و مادیها، تقریبا در گذشته از بین رفته بود. اما خوشبختانه بسیاری از آنها احیا شدند. همینطور تمام مادیهای شهر اصفهان علامتگذاری و کدگذاری شد. خوشبختانه اقدامات زیربنایی خوبی در بحث مادی و انهار شهر انجام شد. در بحث پاکت پارکها (پارکهای کوچکمقیاس) پیشرفت کردیم. این پارکها همان پاتوقهای شهری معروف بودند که در نقاط متعددی از شهر، ساخته شدند و مورد توجه بسیاری از شهروندان قرار گرفت. بنابراین سعی کردیم اقداماتی حقیقتا علمی را در شهر اصفهان انجام دهیم. در مجموع میتوان گفت بهنظر میرسد اقدامهای زیربنایی شهر اصفهان که در این دو سه سال انجام شده، برای 20 سال آینده شهر اصفهان پاسخگو باشد.