جنگی گرم در اوج جنگ سرد

11 ساله بودم که جنگ ویتنام در سال 1334 آغاز شد. 31 ساله بودم که این جنگِ 20ساله در اردیبهشت 1354 در زمان پرزیدنت جرالد فورد پایان یافت. پایانی حیرت‌انگیز و شتاب‌زده. از صفحه تلویزیون شاهد اخبار زنده گریز آخرین سربازان آمریکایی به بالگردهایی بودم که با انداختن طناب‌های پلکانی آنها را از پشت‌بام سفارت آمریکا در سایگون بالا می‌‌کشیدند. با اخبار روزانه آن جنگ از دبیرستان به دانشگاه رفتم و در زمان نیکسون در اوج آن جنگ در واشنگتن بودم. نوزاد جنگ سردی بودم که در ایران آغاز شد. شوروی برخلاف قرارداد سه‌جانبه به تعهد خارج‌کردن نیروهایش از ایران عمل نکرد و این آغاز جنگ سرد بود. از یونان و اتریش نیز خارج نمی‌شد. آمریکا بمب اتمی داشت و به کار هم برده بود. شوروی متفق زمان جنگ آمریکا، بمب اتمی نداشت و استالین ناچار بود تهدیدهای آمریکا را چه درباره ایران و چه درباره یونان و چند سال بعد در اتریش جدی بگیرد، و عقب بنشیند. اما جنگ سرد ادامه یافت. شوروی خیلی زود صاحب بمب اتمی شد، و این‌بار با پشت‌گرمی بیشتر و با کمک نیروهای چین به کره جنوبی حمله کرد. اخبار جنگ کره نیز همزمان با ماجراهای ملی‌شدن نفت در ایران پخش می‌‌شد. جنگ کره نیز با اعلام آتش‌بس در مدار 38 درجه در تابستان سال 1332، یکی، دو ماه پیش از واقعه 28 مرداد در ایران پایان یافت. در آن زمان جنگی در ویتنام میان فرانسه، قدرت استعماری حاکم بر هندوچین، با استقلال‌طلبان ویتنامی در جریان بود که در ایرانِ هیجان‌زده از جو ضد استعماری ملی‌کردن نفت انعکاس بسیار داشت. جنگ با فرانسه در سال 1333، با پیروزی هوشی‌مین، سردار ویتنامی در «دین بین فو»، با تجزیه ویتنام به دو بخش شمالی کمونیست و جنوبی طرفدار غرب پایان یافت. اما دولت کمونیستی به ریاست هوشی‌مین که در بخش شمالی ویتنام مستقر شده بود، با تحریک شوروی و چین، خواهان انضمام دولت طرفدار غرب در بخش جنوبی کشور بود. جنگ دوم ویتنام یک سال بعد از جنگ نخست در سال 1334، با حمایت آمریکا برای دفاع از سقوط ویتنام جنوبی به دست چریک‌های کمونیست ویت‌کنگِ مورد حمایت شوروی، آغاز و طولانی شد. جنگی نیابتی و انتقامی که قربانیان میدانی آن ویت‌کنگ‌ها و مردم ویتنام بودند. آمریکا نیز علنا با اعزام نیرو وارد جنگ شد. من شاهد تظاهرات ضد جنگ مردم در آمریکا و اروپا بودم. قرارداد صلح پاریس درباره خروج نیروهای آمریکایی و فساد و تفرقه نظامیان ویتنام جنوبی فرصتی به ویتنام شمالی داد تا کار را یکسره کند. این جنگ با قربانیان بسیار که تا دو میلیون ویتنامی و 50 هزار آمریکایی برآورد می‌‌شود و بیش از یک میلیون آواره که هزاران نفر در راه گریز از ویتنام جنوبی در دریا غرق شدند، با پیروزی ویتنام شمالی و وحدت آن کشور پایان یافت. اما در این جنگ نیابتی و ایدئولوژیکِ قدرت‌های جهانی، برنده نهایی کدام طرف بود؟

جنگ طولانی و فرسایشی ویتنام بسیار پرهزینه بود. نظام اقتصادی و صنعتی آمریکا از عهده آن بر می‌‌آمد، اما در شوروی اوضاع اقتصادی وخیم و نارضایتی مردم تشدید شده بود. درواقع آمریکا چهار سال بعد انتقام خود را با درگیرکردن شوروی در جنگی نیابتی و فرسایشی در افغانستان و کمک به مجاهدان و القاعده که در حکم ویت‌کنگ افغانی بودند باز ستاند. آمریکا درواقع در ویتنام نبردی را در جنگ سرد باخت، اما شوروی در افغانستان با شکست و عقب‌نشینی خود جنگ را باخت و فروپاشید! و امروز شریک اصلی و شماره یک بازرگانی و اقتصادی ویتنام، نه روسیه و نه چین، و نه حتی کشورهای مهم منطقه مانند تایلند و مالزی بلکه ایالات متحده آمریکاست!

11 ساله بودم که جنگ ویتنام در سال 1334 آغاز شد. 31 ساله بودم که این جنگِ 20ساله در اردیبهشت 1354 در زمان پرزیدنت جرالد فورد پایان یافت. پایانی حیرت‌انگیز و شتاب‌زده. از صفحه تلویزیون شاهد اخبار زنده گریز آخرین سربازان آمریکایی به بالگردهایی بودم که با انداختن طناب‌های پلکانی آنها را از پشت‌بام سفارت آمریکا در سایگون بالا می‌‌کشیدند. با اخبار روزانه آن جنگ از دبیرستان به دانشگاه رفتم و در زمان نیکسون در اوج آن جنگ در واشنگتن بودم. نوزاد جنگ سردی بودم که در ایران آغاز شد. شوروی برخلاف قرارداد سه‌جانبه به تعهد خارج‌کردن نیروهایش از ایران عمل نکرد و این آغاز جنگ سرد بود. از یونان و اتریش نیز خارج نمی‌شد. آمریکا بمب اتمی داشت و به کار هم برده بود. شوروی متفق زمان جنگ آمریکا، بمب اتمی نداشت و استالین ناچار بود تهدیدهای آمریکا را چه درباره ایران و چه درباره یونان و چند سال بعد در اتریش جدی بگیرد، و عقب بنشیند. اما جنگ سرد ادامه یافت. شوروی خیلی زود صاحب بمب اتمی شد، و این‌بار با پشت‌گرمی بیشتر و با کمک نیروهای چین به کره جنوبی حمله کرد. اخبار جنگ کره نیز همزمان با ماجراهای ملی‌شدن نفت در ایران پخش می‌‌شد. جنگ کره نیز با اعلام آتش‌بس در مدار 38 درجه در تابستان سال 1332، یکی، دو ماه پیش از واقعه 28 مرداد در ایران پایان یافت. در آن زمان جنگی در ویتنام میان فرانسه، قدرت استعماری حاکم بر هندوچین، با استقلال‌طلبان ویتنامی در جریان بود که در ایرانِ هیجان‌زده از جو ضد استعماری ملی‌کردن نفت انعکاس بسیار داشت. جنگ با فرانسه در سال 1333، با پیروزی هوشی‌مین، سردار ویتنامی در «دین بین فو»، با تجزیه ویتنام به دو بخش شمالی کمونیست و جنوبی طرفدار غرب پایان یافت. اما دولت کمونیستی به ریاست هوشی‌مین که در بخش شمالی ویتنام مستقر شده بود، با تحریک شوروی و چین، خواهان انضمام دولت طرفدار غرب در بخش جنوبی کشور بود. جنگ دوم ویتنام یک سال بعد از جنگ نخست در سال 1334، با حمایت آمریکا برای دفاع از سقوط ویتنام جنوبی به دست چریک‌های کمونیست ویت‌کنگِ مورد حمایت شوروی، آغاز و طولانی شد. جنگی نیابتی و انتقامی که قربانیان میدانی آن ویت‌کنگ‌ها و مردم ویتنام بودند. آمریکا نیز علنا با اعزام نیرو وارد جنگ شد. من شاهد تظاهرات ضد جنگ مردم در آمریکا و اروپا بودم. قرارداد صلح پاریس درباره خروج نیروهای آمریکایی و فساد و تفرقه نظامیان ویتنام جنوبی فرصتی به ویتنام شمالی داد تا کار را یکسره کند. این جنگ با قربانیان بسیار که تا دو میلیون ویتنامی و 50 هزار آمریکایی برآورد می‌‌شود و بیش از یک میلیون آواره که هزاران نفر در راه گریز از ویتنام جنوبی در دریا غرق شدند، با پیروزی ویتنام شمالی و وحدت آن کشور پایان یافت. اما در این جنگ نیابتی و ایدئولوژیکِ قدرت‌های جهانی، برنده نهایی کدام طرف بود؟

جنگ طولانی و فرسایشی ویتنام بسیار پرهزینه بود. نظام اقتصادی و صنعتی آمریکا از عهده آن بر می‌‌آمد، اما در شوروی اوضاع اقتصادی وخیم و نارضایتی مردم تشدید شده بود. درواقع آمریکا چهار سال بعد انتقام خود را با درگیرکردن شوروی در جنگی نیابتی و فرسایشی در افغانستان و کمک به مجاهدان و القاعده که در حکم ویت‌کنگ افغانی بودند باز ستاند. آمریکا درواقع در ویتنام نبردی را در جنگ سرد باخت، اما شوروی در افغانستان با شکست و عقب‌نشینی خود جنگ را باخت و فروپاشید! و امروز شریک اصلی و شماره یک بازرگانی و اقتصادی ویتنام، نه روسیه و نه چین، و نه حتی کشورهای مهم منطقه مانند تایلند و مالزی بلکه ایالات متحده آمریکاست!