راهنمای سفر به روستای «کنگ»
نگین سرسبز خراسان
حمیدرضا محمدی: کنگ ماسوله در شمال ایران است. در دیلمستان قدیم که با معماری پلکانیاش شهره آفاق شده است. اما این شهرت مانع از آن شده تا دیگر روستاهای پلکانی این سرزمین شناخته و دیده شود. حتی برای معرفیشان هم آنها را با ماسوله تمثیل میدهند. اما اینبار میخواهیم شما را به قریهای در شمال شرق ایران ببریم که چنین ویژگیای دارد؛ «روستای کَنگ». حالا که تابستان کمکم شروع میشود و خیلی از شما دوست دارید سفری به مشهدالرضا (ع) داشته باشید، بد نیست به این روستا هم سری بزنید که اگرچه در محدوده تقسیمات سیاسیِ شهرستان طرقبه قرار دارد، اما تا مشهد مقدس فقط 28 کیلومتر فاصله دارد. اتفاقا هوای ییلاقی و نیمهکوهستانیاش که همیشه از مشهد 3-4 درجه خنکتر است، در روزهای گرم تابستان برای گشتوگذار حسابی میچسبد. پس با ما همراه شوید تا راه و چاه رسیدن و گشتن و ماندن در کنگ را نشانتان دهیم.
خانههایی از سنگ، خشت و چوب
درباره وجه تسمیهاش نوشتهاند که دو معنی دارد: هم «پرندهای قویپنجه که در مناطق کوهستانی زندگی میکند» معنا میدهد و در بیشتر لغتنامهها چنین معنایش کردهاند، هم «دژ مستحکم» زیرا اگر پای صحبت اهالی قدیم روستا بنشینید، آنان کنگ را به این معنا میدانند که لابد به سبب موقعیت کوهستانی و استراتژیک روستا است که برخی چنین وجه تسمیهای را برای آن قائلاند.
این روستا در دامنه جنوبی رشتهکوه بینالود قرار گرفته است. به لحاظ بافت متراکمی که دارد، کوچههایش نیز پرپیچوخم و باریک و پرشیب است. از آنجا که بافت این روستا به شکل پلکانی است و به آن «ماسوله خراسان» لقب دادهاند، سقف خانههایش مسطح و دیوارههایش نیز از گل، سنگ، خشت و چوب است. هرچند متأسفانه در نسل جدیدِ ساختوسازها در روستا، میتوان خانههایی از سیمان، گچ، آجر و تیرآهن دید که شکل زیبا و البته گردشگرپسند روستا را خدشهدار كرده است، اما آن چیزی که جز پلکانیبودن میتوان عامل تمایز کنگ به حساب آورد، بافتی است که با وجود متراکمبودن، تعادل و توازن خود را حفظ کرده است. این منظره هم از داخل روستا یعنی گذرها و کوچهها قبل مشاهده است و هم آنکه اگر از نقاط مرتفعِ مشرف بر روستا نگاهی بیندازید،آن را خواهید دید. البته این را هم بدانید که واقعشدن بر شیب هفتدرصدیِ تپه هم در شکلگیری این موضوع بیتأثیر نبوده است، هرچند در بعضی نقاط روستا این شیب تا 20 درصد هم میرسد. خانههای اهالی کنگ، دو یا سه طبقه بوده و دارای سه یا چهار اتاق هستند. هرچند در برخی منازل پنج اتاق هم وجود دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اتصال
خانهها به زمین توسط پِیهای سنگی برآمده از زمین است که سبب استحکام آنها میشود. در کنگ، ایوان هر خانه که سقف خانه زیرین است را «پیشگاه» مینامند. ویژگی این ایوانها یکی ستونهای چوبی و دیگری دستکهای نگهدارندهای است که زیر اتصالات قرار دارد و آنها هم از چوب ساخته شدهاند.
شانهتان یکطرفه است یا دوطرفه؟!
روستای کنگ پیشینهای متعلق به دوران پیش از اسلام را در خود نهان دارد. اگر به کنگ رفتید، ابتدا به دیدار مهمترین جاذبه تاریخیاش یعنی «رباط شاهعباسی» بروید که در انتهای دره کنگ و مشرف بر رودخانه کنگ قرار دارد. اگر اهل پیادهروی هستید، بدانید که از روستا تا رباط شاهعباسی، حدود یک ساعت و نیم راه در پیش خواهید داشت. این رباط که زیر زمین کنده شده و سقف آن همتراز با شیب دامنه کوه است، روزگاری محل عبور راه نیشابور به مشهد بوده است. اما این روستا، «گورستان»ی هم دارد که دیدنش خالی از لطف نیست. این گورستان که در تپه مجاور روستا قرار دارد، به لحاظ تاریخی اهمیت دارد و حتی به ثبت ملی هم رسیده است. سنگهایی که عموما از جنس شیست هستند و روی هر سنگ گور، قلوهسنگی قرار دادهاند که روی آن علامت شانهمانندی حک شده که حاکی از جنسیت متوفی است. اگر شانه از نوع یکطرفه باشد مرد و اگر دوطرفه باشد زن است. از دیگر نشانههای متوفی میتوان به علامت دایره که نمادی از شیعهبودن متوفی است، اشاره کرد. پیشتر هم اشاره شد که کنگ مزار عارفی به نام «شیخ عبدالله» نیز هست که در میان باغات روستا قرار دارد. بنای این مقبره دیوارهای
خشکهچینیشده دارد که از ملات آهک و ساروج ساخته شده است و روی سنگ قبر، تاریخ وفات را سال 712 ق. نوشتهاند. حالا دیگر نوبت «قلعه حصار» (قلعه گبر) است. دژی کهن که گفته میشود آن را زرتشتیان که ساکنان اولیه کنگ بودهاند، بنا کردهاند. علاوه بر آن نیز «حمام گبر» قرار دارد که هردوی آنها، بر کوه «تیغ میان» (در زبان محلی تیغ میو) واقع شدهاند. تنها راه رسیدن به این دژ که در هفت کیلومتری غرب روستا قرار دارد، یک جاده مالرو است. این روستا البته تکیهای هزارساله نیز داشته که چند سال پیش به خاطر سهلانگاریای که در کشور نسبت به ابنیه تاریخی روا داشته میشد، دچار آتشسوزی شده و از بین رفته است. البته تکیه دیگری نیز در روستا هست که عمر 150 ساله دارد و در آن مزار بانوی محترمی به نام آمنه قرار دارد.
چگونه برویم؟
برای رفتن به کنگ باید هرطور شده خود را به مشهد برسانید. اگر اهل سفر جادهای هستید، هر روز از ساعت 5:30 صبح تا 23:55 از پایانههای مسافربری غرب و جنوب 38 سرویس راهی مشهد مقدس میشوند که بهای سوارشدن به آنها 28 و 47 هزار و 500 تومان است. البته قطار و هواپیما هم برای رفتن به مشهد مهیا است. فاصله کنگ تا پایتخت 927 کیلومتر، تا طرقبه 17 کیلومتر و تا مشهد 29 کیلومتر است. از مشهد باید وارد کمربندی طرقبه شوید و پس از طرقبه و جاغرق، به روستای کنگ خواهید رسید. هرچند از شاندیز هم میتوانید خود را به کنگ برسانید که 25 کیلومتر فاصلهشان از یکدیگر است.
حمیدرضا محمدی: کنگ ماسوله در شمال ایران است. در دیلمستان قدیم که با معماری پلکانیاش شهره آفاق شده است. اما این شهرت مانع از آن شده تا دیگر روستاهای پلکانی این سرزمین شناخته و دیده شود. حتی برای معرفیشان هم آنها را با ماسوله تمثیل میدهند. اما اینبار میخواهیم شما را به قریهای در شمال شرق ایران ببریم که چنین ویژگیای دارد؛ «روستای کَنگ». حالا که تابستان کمکم شروع میشود و خیلی از شما دوست دارید سفری به مشهدالرضا (ع) داشته باشید، بد نیست به این روستا هم سری بزنید که اگرچه در محدوده تقسیمات سیاسیِ شهرستان طرقبه قرار دارد، اما تا مشهد مقدس فقط 28 کیلومتر فاصله دارد. اتفاقا هوای ییلاقی و نیمهکوهستانیاش که همیشه از مشهد 3-4 درجه خنکتر است، در روزهای گرم تابستان برای گشتوگذار حسابی میچسبد. پس با ما همراه شوید تا راه و چاه رسیدن و گشتن و ماندن در کنگ را نشانتان دهیم.
خانههایی از سنگ، خشت و چوب
درباره وجه تسمیهاش نوشتهاند که دو معنی دارد: هم «پرندهای قویپنجه که در مناطق کوهستانی زندگی میکند» معنا میدهد و در بیشتر لغتنامهها چنین معنایش کردهاند، هم «دژ مستحکم» زیرا اگر پای صحبت اهالی قدیم روستا بنشینید، آنان کنگ را به این معنا میدانند که لابد به سبب موقعیت کوهستانی و استراتژیک روستا است که برخی چنین وجه تسمیهای را برای آن قائلاند.
این روستا در دامنه جنوبی رشتهکوه بینالود قرار گرفته است. به لحاظ بافت متراکمی که دارد، کوچههایش نیز پرپیچوخم و باریک و پرشیب است. از آنجا که بافت این روستا به شکل پلکانی است و به آن «ماسوله خراسان» لقب دادهاند، سقف خانههایش مسطح و دیوارههایش نیز از گل، سنگ، خشت و چوب است. هرچند متأسفانه در نسل جدیدِ ساختوسازها در روستا، میتوان خانههایی از سیمان، گچ، آجر و تیرآهن دید که شکل زیبا و البته گردشگرپسند روستا را خدشهدار كرده است، اما آن چیزی که جز پلکانیبودن میتوان عامل تمایز کنگ به حساب آورد، بافتی است که با وجود متراکمبودن، تعادل و توازن خود را حفظ کرده است. این منظره هم از داخل روستا یعنی گذرها و کوچهها قبل مشاهده است و هم آنکه اگر از نقاط مرتفعِ مشرف بر روستا نگاهی بیندازید،آن را خواهید دید. البته این را هم بدانید که واقعشدن بر شیب هفتدرصدیِ تپه هم در شکلگیری این موضوع بیتأثیر نبوده است، هرچند در بعضی نقاط روستا این شیب تا 20 درصد هم میرسد. خانههای اهالی کنگ، دو یا سه طبقه بوده و دارای سه یا چهار اتاق هستند. هرچند در برخی منازل پنج اتاق هم وجود دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اتصال
خانهها به زمین توسط پِیهای سنگی برآمده از زمین است که سبب استحکام آنها میشود. در کنگ، ایوان هر خانه که سقف خانه زیرین است را «پیشگاه» مینامند. ویژگی این ایوانها یکی ستونهای چوبی و دیگری دستکهای نگهدارندهای است که زیر اتصالات قرار دارد و آنها هم از چوب ساخته شدهاند.
شانهتان یکطرفه است یا دوطرفه؟!
روستای کنگ پیشینهای متعلق به دوران پیش از اسلام را در خود نهان دارد. اگر به کنگ رفتید، ابتدا به دیدار مهمترین جاذبه تاریخیاش یعنی «رباط شاهعباسی» بروید که در انتهای دره کنگ و مشرف بر رودخانه کنگ قرار دارد. اگر اهل پیادهروی هستید، بدانید که از روستا تا رباط شاهعباسی، حدود یک ساعت و نیم راه در پیش خواهید داشت. این رباط که زیر زمین کنده شده و سقف آن همتراز با شیب دامنه کوه است، روزگاری محل عبور راه نیشابور به مشهد بوده است. اما این روستا، «گورستان»ی هم دارد که دیدنش خالی از لطف نیست. این گورستان که در تپه مجاور روستا قرار دارد، به لحاظ تاریخی اهمیت دارد و حتی به ثبت ملی هم رسیده است. سنگهایی که عموما از جنس شیست هستند و روی هر سنگ گور، قلوهسنگی قرار دادهاند که روی آن علامت شانهمانندی حک شده که حاکی از جنسیت متوفی است. اگر شانه از نوع یکطرفه باشد مرد و اگر دوطرفه باشد زن است. از دیگر نشانههای متوفی میتوان به علامت دایره که نمادی از شیعهبودن متوفی است، اشاره کرد. پیشتر هم اشاره شد که کنگ مزار عارفی به نام «شیخ عبدالله» نیز هست که در میان باغات روستا قرار دارد. بنای این مقبره دیوارهای
خشکهچینیشده دارد که از ملات آهک و ساروج ساخته شده است و روی سنگ قبر، تاریخ وفات را سال 712 ق. نوشتهاند. حالا دیگر نوبت «قلعه حصار» (قلعه گبر) است. دژی کهن که گفته میشود آن را زرتشتیان که ساکنان اولیه کنگ بودهاند، بنا کردهاند. علاوه بر آن نیز «حمام گبر» قرار دارد که هردوی آنها، بر کوه «تیغ میان» (در زبان محلی تیغ میو) واقع شدهاند. تنها راه رسیدن به این دژ که در هفت کیلومتری غرب روستا قرار دارد، یک جاده مالرو است. این روستا البته تکیهای هزارساله نیز داشته که چند سال پیش به خاطر سهلانگاریای که در کشور نسبت به ابنیه تاریخی روا داشته میشد، دچار آتشسوزی شده و از بین رفته است. البته تکیه دیگری نیز در روستا هست که عمر 150 ساله دارد و در آن مزار بانوی محترمی به نام آمنه قرار دارد.
چگونه برویم؟
برای رفتن به کنگ باید هرطور شده خود را به مشهد برسانید. اگر اهل سفر جادهای هستید، هر روز از ساعت 5:30 صبح تا 23:55 از پایانههای مسافربری غرب و جنوب 38 سرویس راهی مشهد مقدس میشوند که بهای سوارشدن به آنها 28 و 47 هزار و 500 تومان است. البته قطار و هواپیما هم برای رفتن به مشهد مهیا است. فاصله کنگ تا پایتخت 927 کیلومتر، تا طرقبه 17 کیلومتر و تا مشهد 29 کیلومتر است. از مشهد باید وارد کمربندی طرقبه شوید و پس از طرقبه و جاغرق، به روستای کنگ خواهید رسید. هرچند از شاندیز هم میتوانید خود را به کنگ برسانید که 25 کیلومتر فاصلهشان از یکدیگر است.