رئيس‌جمهوري در ديدار با الهام علي‌اف:
باكو، دروازه ايران به سوي قفقاز است
حسن روحاني رئيس‌جمهوري كشورمان كه ديروز ميزبان الهام علي‌اف همتاي آذربايجاني خود بود، در مجموعه تاريخي- فرهنگي سعدآباد از او استقبال كرد. اين پنجمين ملاقات دو رئيس‌جمهوري بود و در آن دو سند يادداشت تفاهم امضا شد. يكي از اين تفاهمات بین مرکز مبارزه با پول‌شويي و اطلاعات مالی ایران و اتاق نظارت بر بازارهای مالی آذربایجان و ديگري ميان راه‌آهن ایران و راه‌آهن آذربایجان بود. گفتنی است هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری آذربایجان، از خط آهن آستارا - آستارا كه در راستاي تحقق كريدور شمال- جنوب راه‌اندازي شده نيز بهره‌برداري شد. تکمیل پروژه راه‌آهن رشت- آستارا با مشارکت دو کشور، ایران را از طريق آذربایجان به راه‌آهن اروپا و آذربايجان را از طریق خطوط ریلی به خلیج فارس متصل مي‌كند.
جمهوري آذربايجان جايگاه ويژه‌اي دارد
اين سومين سفر علي‌اف به ايران در دولت يازدهم است و روحاني نيز تاكنون دو بار به جمهوري آذربايجان رفته است. ديدارهاي ديگري نيز در سطح وزراي خارجه و معاونان و... صورت گرفته است. اين حجم از رفت‌وآمد نشان مي‌دهد كه دو كشور همه تلاش خود را براي توسعه مناسبات دوجانبه به كار گرفته‌اند. روحاني ديروز هم در نشست مشترك هيئت‌هاي عالي‌رتبه دو كشور تأكيد كرد كه ايران براي توسعه مناسبات با همسايگان خود اهميت زيادی قائل است و جمهوري آذربايجان در اين ميان جايگاه ويژه‌اي دارد. او با تأكيد بر اينكه هيچ محدوديتي براي گسترش روابط تهران و باكو وجود ندارد، سفر علي‌اف به تهران را زمینه‌ساز تحرکی تازه در روابط دو کشور دانست و گفت: «جمهوری آذربایجان دروازه‌ای برای ارتباط ایران با منطقه قفقاز و اروپا بوده و متقابلا ایران نیز دروازه بسیار خوبی برای پیوند جمهوری آذربایجان به مناطق جنوبی، دریای عمان و اقیانوس هند است. در زمینه حمل‌ونقل و ترانزیت شاهد گام‌های خوبی در راستای توسعه همکاری‌ها میان ایران و آذربایجان هستیم و اتصال راه‌آهن آستارا - آستارا قدم مهمی بود که انجام شد».الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان نيز توسعه همکاری‌ها و
مشارکت تهران و باكو در زمینه احداث راه‌آهن رشت - آستارا و همکاری‌های ترانزیتی را مهم دانست و گفت: «مسئولان دو کشور باید در راستای گسترش مناسبات همه‌جانبه در بخش‌های مختلف از جمله توسعه روابط دو ملت، تسهیل صدور روادید و گسترش روابط بانکی و تجاری تلاش کنند».
رشد 70درصدي تجارت
رئيس‌جمهور كشورمان بر توسعه همکاری‌ها در بخش‌های مختلف از جمله صنعت، کشاورزی، روابط علمی، دانشگاهی و گردشگری میان دو کشور تأكيد کرد و گفت: «تسهیل بیشتر در رفت‌وآمد اتباع دو کشور، می‌تواند به توسعه بیش از پیش روابط و مناسبات کمک کند».او توسعه همکاری‌های بانکی دو کشور را بسیار حائز اهمیت دانست و ادامه داد: «بانک‌های مرکزی دو کشور تفاهمات خوبی با یکدیگر داشتند که امیدواریم با اجرائی‌شدن آنها شاهد توسعه همکاری‌های بین‌بانکی و گسترش روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور باشیم».روحاني همچنين به زمینه مساعد همکاری‌ها در حوزه انرژی اشاره کرد و پروژه مشترک احداث کارخانه تولید خودرو و دارو از سوی ایران در آذربایجان را گام مهمی در راستای توسعه همکاری‌های صنعتی و درمانی دو کشور دانست.رئيس‌جمهوري آذربايجان نيز با ابراز رضايت از پيشرفتي كه در اين حوزه مناسبات اقتصادي صورت گرفته است، گفت: «در سال گذشته حجم تجاری دو کشور بیش از 70 درصد افزایش داشته که نتیجه اجرای توافقات بوده است».او با اشاره به اقدامات خوب دو كشور در زمينه برق و انرژی، گفت: «امروز خط‌های برق دو کشور به هم متصل شده و تبادل انجام می‌دهیم و در رابطه با نفت و
گاز هم سرمایه‌گذاری و امکانات خوبی وجود دارد. در رابطه با حفاری و استخراج نفت مشترک تبادل‌نظر داریم».
تفكر تروريسم بايد خشكانده شود
تروريسم و ضرورت مقابله با آن ديگر موضوع مورد تأكيد روحاني بود، او با تأكيد بر اينكه «ما تروریسم را خطری بزرگ برای منطقه می‌دانیم» گفت: «معتقدیم مسئله تروریسم با جنگ و از طریق نظامی به حل‌وفصل نمی‌رسد، بلکه تفکر تروریسم باید از لحاظ ریشه فرهنگی آن خشکانده شود». روحاني با یادآوری اینکه در عراق اقدامات خوبی علیه تروریست‌ها انجام شده است، تأكيد کرد: «امنیت عراق بر منطقه و دیگر کشورها تأثیرگذار است و باید همه به این کشور در مسیر مبارزه با تروریسم کمک کنیم».رئیس‌جمهوری در ادامه با بیان اینکه مشکلات مردم سوریه به واسطه حضور تروریست‌ها در این کشور است، اظهار امیدواری کرد: «با اقدام جدیدی که از سوی ایران، روسیه و ترکیه در راستای حل‌وفصل مسائل سوریه صورت گرفته، شاهد آتش‌بس پایدار در این کشور و حل‌وفصل مسائل از طریق مذاکرات سوری - سوری باشیم».علی‌اف نيز با تأكيد بر حمایت‌های متقابل ایران و آذربایجان در سازمان‌های بین‌المللی از یکدیگر و تجلیل از سیاست ضد تروریسم ایران در صحنه‌های منطقه‌ای بین‌المللی، گفت: «خوشحالیم که امروز ایران، روسیه و ترکیه در راستای حل‌وفصل مسائل سوریه به راه‌حل مشترکی دست یافتند که این
می‌تواند نمونه بسیار خوبی از همکاری‌های منطقه‌ای باشد».
مسئله قره‌باغ از طریق سیاسی حل‌وفصل شود
رئیس‌جمهوری كشورمان در نشست خبري ديروز به مناقشه قره‌باغ نيز پرداخت و با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره از تمامیت ارضی همه کشورها از جمله جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند، اظهار امیدواری کرد اين مناقشه از طریق گفت‌وگوی سیاسی و مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود و در منطقه شاهد ثبات و امنیت پایدار باشیم.
علی‌اف نيز از جمهوری اسلامی ایران به خاطر تلاش‌هایش در زمینه حل بحران و مناقشه قره‌باغ تشکر كرد و گفت: «این متکی به تمامیت ارضی، عدالت و انصافی است که جمهوری اسلامی ایران دارد. تمامیت ارضی کشورها باید مورد احترام قرار گیرد».
-----------------------------------------------
چالش‌های گذشته، فرصت‌های آینده
شعیب بهمن*
سفرها و دیدارهای سیاسی بین مقامات دو کشور می‌تواند بیانگر افزایش سطح همکاری‌ها باشد و روابط ایران و جمهوری آذربایجان نیز از این قاعده مستثنا نیست. البته روابط تهران و باکو باوجود افزایش این‌گونه دیدارها همچنان با چالش‌های مختلفی مواجه است و ما شاهد توسعه و تحول جدی در این حوزه نیستیم. به‌طور مشخص افزایش دیدارهای سیاسی باعث افزایش مراودات اقتصادی نشده و مشکلات سنتی طرفین همچنان باقی است. مثال مشخص از چالش‌های میان دو کشور به مناقشه قره‌باغ مربوط است. اینکه ایران در این مناقشه از آذربایجان حمایت نکرده دروغ بزرگی است که به‌خاطر تبلیغات برخی محافل باکو، حتی از سوی برخی ایرانیان نیز پذیرفته شده است. واقعیت این است که ایران همواره قره‌باغ را جزء لاینفک جمهوری آذربایجان دانسته و همه مقامات کشورمان بارها بر این امر تأکید کرده‌اند. ایران از همان ابتدای شکل‌گیری این مناقشه در ممانعت از پیشروی نیروهای ارمنی و بعد از آن به‌عنوان میانجی نقش‌آفرینی داشته است، اما برخی محافل باکو موضوع را به شکل دیگری نشان می‌دهد. می‌توان گفت که روابط دو کشور بیش از واقعیت‌های موجود براساس تبلیغات و فرافکنی‌های سیاسی بنا شده و
به‌همین‌خاطر تاکنون به‌قدر کافی گسترش نیافته است. ناگفته نماند که در سال‌های اخیر مسائل جدیدی مثل مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری در حوزه روابط دوجانبه تعریف شده است. نگرانی باکو از گسترش تروریسم در مرزهایش با پیوستن برخی از اتباع آن به داعش بیشتر شده و مقامات این کشور را در حوزه مبارزه با تروریسم جدی‌تر کرده است. جمهوری آذربایجان اکنون مایل است که با ایران و روسیه در این زمینه همکاری داشته باشد. کریدور شمال به جنوب نیز بین ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان به‌عنوان یک خط ترانزیتی که آنها را به خلیج فارس متصل می‌کند نیز می‌تواند در آینده زمینه گسترش روابط اقتصادی و سیاسی را مهیا کند. به‌هرحال تهران و باکو برای توسعه روابط دوجانبه خود در حوزه‌های مختلف راهی غیر از این ندارند که یک‌بار برای همیشه چالش و اختلافات موجود را حل‌وفصل کنند.
* کارشناس مسائل اوراسیا
حسن روحاني رئيس‌جمهوري كشورمان كه ديروز ميزبان الهام علي‌اف همتاي آذربايجاني خود بود، در مجموعه تاريخي- فرهنگي سعدآباد از او استقبال كرد. اين پنجمين ملاقات دو رئيس‌جمهوري بود و در آن دو سند يادداشت تفاهم امضا شد. يكي از اين تفاهمات بین مرکز مبارزه با پول‌شويي و اطلاعات مالی ایران و اتاق نظارت بر بازارهای مالی آذربایجان و ديگري ميان راه‌آهن ایران و راه‌آهن آذربایجان بود. گفتنی است هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری آذربایجان، از خط آهن آستارا - آستارا كه در راستاي تحقق كريدور شمال- جنوب راه‌اندازي شده نيز بهره‌برداري شد. تکمیل پروژه راه‌آهن رشت- آستارا با مشارکت دو کشور، ایران را از طريق آذربایجان به راه‌آهن اروپا و آذربايجان را از طریق خطوط ریلی به خلیج فارس متصل مي‌كند.
جمهوري آذربايجان جايگاه ويژه‌اي دارد
اين سومين سفر علي‌اف به ايران در دولت يازدهم است و روحاني نيز تاكنون دو بار به جمهوري آذربايجان رفته است. ديدارهاي ديگري نيز در سطح وزراي خارجه و معاونان و... صورت گرفته است. اين حجم از رفت‌وآمد نشان مي‌دهد كه دو كشور همه تلاش خود را براي توسعه مناسبات دوجانبه به كار گرفته‌اند. روحاني ديروز هم در نشست مشترك هيئت‌هاي عالي‌رتبه دو كشور تأكيد كرد كه ايران براي توسعه مناسبات با همسايگان خود اهميت زيادی قائل است و جمهوري آذربايجان در اين ميان جايگاه ويژه‌اي دارد. او با تأكيد بر اينكه هيچ محدوديتي براي گسترش روابط تهران و باكو وجود ندارد، سفر علي‌اف به تهران را زمینه‌ساز تحرکی تازه در روابط دو کشور دانست و گفت: «جمهوری آذربایجان دروازه‌ای برای ارتباط ایران با منطقه قفقاز و اروپا بوده و متقابلا ایران نیز دروازه بسیار خوبی برای پیوند جمهوری آذربایجان به مناطق جنوبی، دریای عمان و اقیانوس هند است. در زمینه حمل‌ونقل و ترانزیت شاهد گام‌های خوبی در راستای توسعه همکاری‌ها میان ایران و آذربایجان هستیم و اتصال راه‌آهن آستارا - آستارا قدم مهمی بود که انجام شد».الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان نيز توسعه همکاری‌ها و
مشارکت تهران و باكو در زمینه احداث راه‌آهن رشت - آستارا و همکاری‌های ترانزیتی را مهم دانست و گفت: «مسئولان دو کشور باید در راستای گسترش مناسبات همه‌جانبه در بخش‌های مختلف از جمله توسعه روابط دو ملت، تسهیل صدور روادید و گسترش روابط بانکی و تجاری تلاش کنند».
رشد 70درصدي تجارت
رئيس‌جمهور كشورمان بر توسعه همکاری‌ها در بخش‌های مختلف از جمله صنعت، کشاورزی، روابط علمی، دانشگاهی و گردشگری میان دو کشور تأكيد کرد و گفت: «تسهیل بیشتر در رفت‌وآمد اتباع دو کشور، می‌تواند به توسعه بیش از پیش روابط و مناسبات کمک کند».او توسعه همکاری‌های بانکی دو کشور را بسیار حائز اهمیت دانست و ادامه داد: «بانک‌های مرکزی دو کشور تفاهمات خوبی با یکدیگر داشتند که امیدواریم با اجرائی‌شدن آنها شاهد توسعه همکاری‌های بین‌بانکی و گسترش روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور باشیم».روحاني همچنين به زمینه مساعد همکاری‌ها در حوزه انرژی اشاره کرد و پروژه مشترک احداث کارخانه تولید خودرو و دارو از سوی ایران در آذربایجان را گام مهمی در راستای توسعه همکاری‌های صنعتی و درمانی دو کشور دانست.رئيس‌جمهوري آذربايجان نيز با ابراز رضايت از پيشرفتي كه در اين حوزه مناسبات اقتصادي صورت گرفته است، گفت: «در سال گذشته حجم تجاری دو کشور بیش از 70 درصد افزایش داشته که نتیجه اجرای توافقات بوده است».او با اشاره به اقدامات خوب دو كشور در زمينه برق و انرژی، گفت: «امروز خط‌های برق دو کشور به هم متصل شده و تبادل انجام می‌دهیم و در رابطه با نفت و
گاز هم سرمایه‌گذاری و امکانات خوبی وجود دارد. در رابطه با حفاری و استخراج نفت مشترک تبادل‌نظر داریم».
تفكر تروريسم بايد خشكانده شود
تروريسم و ضرورت مقابله با آن ديگر موضوع مورد تأكيد روحاني بود، او با تأكيد بر اينكه «ما تروریسم را خطری بزرگ برای منطقه می‌دانیم» گفت: «معتقدیم مسئله تروریسم با جنگ و از طریق نظامی به حل‌وفصل نمی‌رسد، بلکه تفکر تروریسم باید از لحاظ ریشه فرهنگی آن خشکانده شود». روحاني با یادآوری اینکه در عراق اقدامات خوبی علیه تروریست‌ها انجام شده است، تأكيد کرد: «امنیت عراق بر منطقه و دیگر کشورها تأثیرگذار است و باید همه به این کشور در مسیر مبارزه با تروریسم کمک کنیم».رئیس‌جمهوری در ادامه با بیان اینکه مشکلات مردم سوریه به واسطه حضور تروریست‌ها در این کشور است، اظهار امیدواری کرد: «با اقدام جدیدی که از سوی ایران، روسیه و ترکیه در راستای حل‌وفصل مسائل سوریه صورت گرفته، شاهد آتش‌بس پایدار در این کشور و حل‌وفصل مسائل از طریق مذاکرات سوری - سوری باشیم».علی‌اف نيز با تأكيد بر حمایت‌های متقابل ایران و آذربایجان در سازمان‌های بین‌المللی از یکدیگر و تجلیل از سیاست ضد تروریسم ایران در صحنه‌های منطقه‌ای بین‌المللی، گفت: «خوشحالیم که امروز ایران، روسیه و ترکیه در راستای حل‌وفصل مسائل سوریه به راه‌حل مشترکی دست یافتند که این
می‌تواند نمونه بسیار خوبی از همکاری‌های منطقه‌ای باشد».
مسئله قره‌باغ از طریق سیاسی حل‌وفصل شود
رئیس‌جمهوری كشورمان در نشست خبري ديروز به مناقشه قره‌باغ نيز پرداخت و با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره از تمامیت ارضی همه کشورها از جمله جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند، اظهار امیدواری کرد اين مناقشه از طریق گفت‌وگوی سیاسی و مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود و در منطقه شاهد ثبات و امنیت پایدار باشیم.
علی‌اف نيز از جمهوری اسلامی ایران به خاطر تلاش‌هایش در زمینه حل بحران و مناقشه قره‌باغ تشکر كرد و گفت: «این متکی به تمامیت ارضی، عدالت و انصافی است که جمهوری اسلامی ایران دارد. تمامیت ارضی کشورها باید مورد احترام قرار گیرد».
-----------------------------------------------
چالش‌های گذشته، فرصت‌های آینده
شعیب بهمن*
سفرها و دیدارهای سیاسی بین مقامات دو کشور می‌تواند بیانگر افزایش سطح همکاری‌ها باشد و روابط ایران و جمهوری آذربایجان نیز از این قاعده مستثنا نیست. البته روابط تهران و باکو باوجود افزایش این‌گونه دیدارها همچنان با چالش‌های مختلفی مواجه است و ما شاهد توسعه و تحول جدی در این حوزه نیستیم. به‌طور مشخص افزایش دیدارهای سیاسی باعث افزایش مراودات اقتصادی نشده و مشکلات سنتی طرفین همچنان باقی است. مثال مشخص از چالش‌های میان دو کشور به مناقشه قره‌باغ مربوط است. اینکه ایران در این مناقشه از آذربایجان حمایت نکرده دروغ بزرگی است که به‌خاطر تبلیغات برخی محافل باکو، حتی از سوی برخی ایرانیان نیز پذیرفته شده است. واقعیت این است که ایران همواره قره‌باغ را جزء لاینفک جمهوری آذربایجان دانسته و همه مقامات کشورمان بارها بر این امر تأکید کرده‌اند. ایران از همان ابتدای شکل‌گیری این مناقشه در ممانعت از پیشروی نیروهای ارمنی و بعد از آن به‌عنوان میانجی نقش‌آفرینی داشته است، اما برخی محافل باکو موضوع را به شکل دیگری نشان می‌دهد. می‌توان گفت که روابط دو کشور بیش از واقعیت‌های موجود براساس تبلیغات و فرافکنی‌های سیاسی بنا شده و
به‌همین‌خاطر تاکنون به‌قدر کافی گسترش نیافته است. ناگفته نماند که در سال‌های اخیر مسائل جدیدی مثل مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری در حوزه روابط دوجانبه تعریف شده است. نگرانی باکو از گسترش تروریسم در مرزهایش با پیوستن برخی از اتباع آن به داعش بیشتر شده و مقامات این کشور را در حوزه مبارزه با تروریسم جدی‌تر کرده است. جمهوری آذربایجان اکنون مایل است که با ایران و روسیه در این زمینه همکاری داشته باشد. کریدور شمال به جنوب نیز بین ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان به‌عنوان یک خط ترانزیتی که آنها را به خلیج فارس متصل می‌کند نیز می‌تواند در آینده زمینه گسترش روابط اقتصادی و سیاسی را مهیا کند. به‌هرحال تهران و باکو برای توسعه روابط دوجانبه خود در حوزه‌های مختلف راهی غیر از این ندارند که یک‌بار برای همیشه چالش و اختلافات موجود را حل‌وفصل کنند.
* کارشناس مسائل اوراسیا