آثار ويروس کرونا در خاورميانه و شمال آفريقا
ربا آرکي و‌ها نوئين، ترجمه: ثريا شنتيائي: ويروس جديد کرونا که اولين‌بار در اواخر 2019 در چين پديدار شد، از طريق چهار کانال مجزا توانايي نابودي اقتصاد خاورميانه و شمال آفريقا را دارد. آن چهار کانال عبارت‌اند از: مستقيم از‌طريق سرايت، غيرمستقيم از طريق قيمت‌هاي نفت، زنجيره ارزش value chains و جهانگردي. همين‌طور که در اين مقاله توضيح داده مي‌شود، کانال‌هاي سرايت بيماري و قيمت نفت درخور‌توجه‌ترين تأثير را خواهد داشت. از زمان شيوع اين ويروس در ايران و کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا، قيمت نفت در هر بشکه 20 درصد1 کاهش داشته است. بيماري كوويد-19 اولين بار در 31 دسامبر 2019 از طرف مقامات چيني به سازمان بهداشت جهاني گزارش داده شد. اين بيماري جديد علائمي مانند آنفلوانزا دارد که اغلب شديدتر و در مقايسه با دیگر ويروس‌هاي خانواده کرونا بیشتر منجر به مرگ مي‌شود. اين ويروس به بيش از 95 کشور و سرزمين انتقال يافته و تا تاريخ ششم مارس 2020 بيش از صد هزار مورد ابتلا و نزديک به سه‌هزارو 500 نفر کشته داشته است. شيوع ويروس کرونا مي‌تواند به بروز اختلال شديد در فعاليت‌هاي اقتصادي جهاني منجر شود. در اين مقاله،
کانال‌هايي بررسي مي‌شود که بيماري کوويد-19 از طريق آنها مي‌تواند منطقه خاورميانه و شمال آفريقا را تحت تأثير قرار دهد.
شيوع بيماري کوويد-19
مسافران چين، کره، ايتاليا و دیگر کشورهاي درگير مي‌توانند اين ويروس را به کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا منتقل کنند. هم‌اکنون ويروس در ايران و کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا پخش شده است. تا ششم مارس 2020، ايران چهار‌هزارو 500 نفر مبتلا و 43 کشته را رسما گزارش داده است. افزايش سرعت انتقال اين بيماري احتمالا به توليد و تجارت کشورها لطمه خواهد زد. با گسترش ويروس، دولت ايران مدارس و دانشگاه‌ها را تعطيل و رويدادهاي هنري و فيلم را لغو کرده است. کشورهاي همسايه مرزهاي‌شان را به روي ايران بسته‌اند. دیگر کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا نيز شيوع اين بيماري را گزارش داده‌اند. تا ششم مارس، دوبي 28، عراق 40، بحرين 60 و کويت 58 مورد ابتلا به بيماري کوويد-19 را تأييد کرده‌اند. مصر، لبنان و قطر نيز اولين موارد را گزارش داده‌اند. توانايي مهار اين ويروس به قدرت سيستم‌هاي بهداشت عمومي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا بستگي دارد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا در ميان 191 کشور جهان در رتبه نسبتا بالايي قرار دارند- به استثنای يمن که در رتبه 120 و جيبوتي که در رتبه
157 قرار دارند (تاندون و همکاران، 2000)؛ اما برخي از کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا ممکن است در مبارزه با شيوع بيماري با سختي‌هاي زيادي مواجه شوند. قطعا جنگ در سوريه و يمن مانع عملکرد مناسب سيستم‌هاي بهداشتي و درماني در اين دو کشور خواهد بود. بنا به گفته عبيدي نصير ابوبکر از دفتر منطقه‌اي سازمان بهداشت جهاني واقع در شرق مديترانه، تحريم ايالات متحده براي ايران در راستای خريد فناوري مورد نياز براي توليد تجهيزات و داروهاي ضروري مانع ايجاد مي‌کند.
قيمت نفت
به دليل وابستگي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا به صادرات نفت و گاز، انتظار مي‌رود که کاهش قيمت نفت مهم‌ترين کانال اثرگذاري اين ويروس بر اقتصاد منطقه باشد. از زمان کشف اين ويروس جديد و شيوع آن در چين در اوايل 2020، قيمت نفت شديدا کاهش پيدا کرده است. در اول ژانويه قيمت نفت برنت از 68.90 در بشکه به 50.5 دلار کاهش يافت (نمودار 1). تأثير منفي ويروس کرونا از ژانويه تا فوريه بر تقاضاي نفت، موجب کاهش حدود 20 دلاري در قيمت نفت خام در هر بشکه شد (نمودار 2). به احتمال زياد ويروس کرونا مهم‌ترين عامل در کاهش قيمت جهاني نفت بوده است؛ هرچند ممکن است که عوامل ديگري نيز در اين کاهش نقش داشته باشند. دولت چين براي جلوگيري از شيوع ويروس کرونا توليد را متوقف کرد و تقاضاي چين براي واردات نفت به طور درخور‌توجهي افت کرد.
بنا بر گزارش آژانس بين‌المللي انرژي (IEA)، درحال‌حاضر تقاضاي نفت چين حدود 14 درصد تقاضاي جهاني است و رشد تقاضاي نفت در چين بيش از 75 درصد رشد تقاضاي جهاني نفت را تشکيل مي‌دهد (آژانس بين‌المللي انرژي، 2020). به‌علاوه، با نقش مهمي که چين در اقتصاد جهاني دارد، انتظار مي‌رود که بروز هرگونه اخلال در اقتصاد چين تأثير منفي قابل‌توجهي بر اقتصاد جهاني داشته باشد (آرزکي و يانگ، 2018). احتمالا ترس و عدم اطمينان جهاني در مورد شيوع ويروس کرونا، در تصميمات سرمايه‌گذاري در چين و ساير کشورها اختلال ايجاد خواهد کرد و موجب ارزان‌ترشدن هرچه بيشتر قيمت نفت مي‌شود. آژانس بين‌المللي پيش‌بيني کرده است که تقاضا براي نفت در سه‌ماهه اول سال 2020، نسبت به فصل اول سال 2019 تا 435 هزار بشکه در روز کاهش يابد که شديدترين کاهش فصلي تقاضا براي نفت در بيش از يک دهه گذشته است. انتظار مي‌رود تقاضاي جهاني در طول سال 2020 تا 365 هزار بشکه در روز کاهش داشته باشد که پایين‌ترين تقاضا براي نفت از سال 2011 تا امروز است. ريسک ناشي از بحران شيوع بيماري کوويد-19 کشورهاي عضو اوپک را وادار کرده تا ميزان توليد نفت را بار ديگر روزانه 600 هزار بشکه کاهش
دهند. اين در حالي است که در سال 2019 از ميزان کل توليد نفت اوپک روزانه 1.7 ميليون بشکه کاسته شده بود. (آژانس بين‌المللي انرژي، 2020). ترميم و بهبود قيمت نفت بستگي دارد به اينکه چه مقدار چين و ساير کشورها در کنترل شيوع ويروس کرونا که آثار آن به نحو فزاينده‌اي جهاني شده، موفق شوند. با اينکه بيشترين موارد ابتلا به بيماري کوويد-19 در چين بوده، ولي کره، ايتاليا و ايران با افزايش موارد ابتلا به بيماري مواجه شده‌اند و کشورهاي ديگري نيز مواردي از شيوع اين بيماري را گزارش داده‌اند.
زنجيره ارزش2
وقتي توليد چين آسيب مي‌بيند، احتمالا کشورهايی که در زنجيره ارزش با چين در ارتباط هستند نيز تحت‌تأثير قرار مي‌گيرند. اين نگراني ويژه‌اي براي بسياري از کشورهاي آسيايي است که در زنجيره ارزش با چين پيوندهاي قوي دارند، اما نگراني براي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا که مشارکت محدودي در زنجيره ارزش جهاني دارند، کمتر است. اما اختلال در زنجيره ارزش جهاني کاهش قيمت نفت را که ناشي از کاهش تقاضا در چين بوده، تشديد مي‌کند.
گردشگري و مسافرت
شيوع ويروس کرونا، به احتمال زياد مسافرت از چين به کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا را به دو دليل کاهش مي‌دهد؛ اولين عامل فشار دولت‌هاي منطقه است: بسياري از کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا ورود مردم چين را ممنوع کرده‌اند. عربستان سعودي هم ورود زائران به اماکن مقدس را به حالت تعليق درآورده و موجب کاهش بيشتر گردشگري در خاورميانه شده است. دومين عامل مربوط به وضعيت ساير کشورهاي جهان است: کندشدن رشد اقتصادي چين عامل کاهش شمار گردشگران چيني به ساير کشورها، ازجمله خاورميانه و شمال آفريقاست. احتمالا کشورهاي آسياي شرقي و منطقه اقيانوس آرام بيشترين تأثير را از کاهش گردشگران چيني خواهند داشت. انتظار مي‌رود تأثير کاهش رشد اقتصاد چين بر شمار گردشگران چيني در کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا محدود باشد (نمودار 3). اما کاهش گردشگري در جهان سقوط قيمت نفت را تشديد
خواهد کرد.
پی‌نوشت:
1- در تاريخ 9 مارس 2020 قيمت نفت به بشکه‌اي 34 دلار رسيد (کاهش قيمت نفت به حدود50 درصد رسيد)
2-منظــور از زنجيــره ارزش، مجمـــوعه شرکت‌هايي هستند که در کشورهاي مختلف جهان براي توليد کالا با يکديگر همکاري مي‌کنند. زنجيره ارزش، زنجيره عرضه supply chain نيز ناميده مي‌شود.
ربا آرکي و‌ها نوئين، ترجمه: ثريا شنتيائي: ويروس جديد کرونا که اولين‌بار در اواخر 2019 در چين پديدار شد، از طريق چهار کانال مجزا توانايي نابودي اقتصاد خاورميانه و شمال آفريقا را دارد. آن چهار کانال عبارت‌اند از: مستقيم از‌طريق سرايت، غيرمستقيم از طريق قيمت‌هاي نفت، زنجيره ارزش value chains و جهانگردي. همين‌طور که در اين مقاله توضيح داده مي‌شود، کانال‌هاي سرايت بيماري و قيمت نفت درخور‌توجه‌ترين تأثير را خواهد داشت. از زمان شيوع اين ويروس در ايران و کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا، قيمت نفت در هر بشکه 20 درصد1 کاهش داشته است. بيماري كوويد-19 اولين بار در 31 دسامبر 2019 از طرف مقامات چيني به سازمان بهداشت جهاني گزارش داده شد. اين بيماري جديد علائمي مانند آنفلوانزا دارد که اغلب شديدتر و در مقايسه با دیگر ويروس‌هاي خانواده کرونا بیشتر منجر به مرگ مي‌شود. اين ويروس به بيش از 95 کشور و سرزمين انتقال يافته و تا تاريخ ششم مارس 2020 بيش از صد هزار مورد ابتلا و نزديک به سه‌هزارو 500 نفر کشته داشته است. شيوع ويروس کرونا مي‌تواند به بروز اختلال شديد در فعاليت‌هاي اقتصادي جهاني منجر شود. در اين مقاله،
کانال‌هايي بررسي مي‌شود که بيماري کوويد-19 از طريق آنها مي‌تواند منطقه خاورميانه و شمال آفريقا را تحت تأثير قرار دهد.
شيوع بيماري کوويد-19
مسافران چين، کره، ايتاليا و دیگر کشورهاي درگير مي‌توانند اين ويروس را به کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا منتقل کنند. هم‌اکنون ويروس در ايران و کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا پخش شده است. تا ششم مارس 2020، ايران چهار‌هزارو 500 نفر مبتلا و 43 کشته را رسما گزارش داده است. افزايش سرعت انتقال اين بيماري احتمالا به توليد و تجارت کشورها لطمه خواهد زد. با گسترش ويروس، دولت ايران مدارس و دانشگاه‌ها را تعطيل و رويدادهاي هنري و فيلم را لغو کرده است. کشورهاي همسايه مرزهاي‌شان را به روي ايران بسته‌اند. دیگر کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا نيز شيوع اين بيماري را گزارش داده‌اند. تا ششم مارس، دوبي 28، عراق 40، بحرين 60 و کويت 58 مورد ابتلا به بيماري کوويد-19 را تأييد کرده‌اند. مصر، لبنان و قطر نيز اولين موارد را گزارش داده‌اند. توانايي مهار اين ويروس به قدرت سيستم‌هاي بهداشت عمومي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا بستگي دارد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا در ميان 191 کشور جهان در رتبه نسبتا بالايي قرار دارند- به استثنای يمن که در رتبه 120 و جيبوتي که در رتبه
157 قرار دارند (تاندون و همکاران، 2000)؛ اما برخي از کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا ممکن است در مبارزه با شيوع بيماري با سختي‌هاي زيادي مواجه شوند. قطعا جنگ در سوريه و يمن مانع عملکرد مناسب سيستم‌هاي بهداشتي و درماني در اين دو کشور خواهد بود. بنا به گفته عبيدي نصير ابوبکر از دفتر منطقه‌اي سازمان بهداشت جهاني واقع در شرق مديترانه، تحريم ايالات متحده براي ايران در راستای خريد فناوري مورد نياز براي توليد تجهيزات و داروهاي ضروري مانع ايجاد مي‌کند.
قيمت نفت
به دليل وابستگي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا به صادرات نفت و گاز، انتظار مي‌رود که کاهش قيمت نفت مهم‌ترين کانال اثرگذاري اين ويروس بر اقتصاد منطقه باشد. از زمان کشف اين ويروس جديد و شيوع آن در چين در اوايل 2020، قيمت نفت شديدا کاهش پيدا کرده است. در اول ژانويه قيمت نفت برنت از 68.90 در بشکه به 50.5 دلار کاهش يافت (نمودار 1). تأثير منفي ويروس کرونا از ژانويه تا فوريه بر تقاضاي نفت، موجب کاهش حدود 20 دلاري در قيمت نفت خام در هر بشکه شد (نمودار 2). به احتمال زياد ويروس کرونا مهم‌ترين عامل در کاهش قيمت جهاني نفت بوده است؛ هرچند ممکن است که عوامل ديگري نيز در اين کاهش نقش داشته باشند. دولت چين براي جلوگيري از شيوع ويروس کرونا توليد را متوقف کرد و تقاضاي چين براي واردات نفت به طور درخور‌توجهي افت کرد.
بنا بر گزارش آژانس بين‌المللي انرژي (IEA)، درحال‌حاضر تقاضاي نفت چين حدود 14 درصد تقاضاي جهاني است و رشد تقاضاي نفت در چين بيش از 75 درصد رشد تقاضاي جهاني نفت را تشکيل مي‌دهد (آژانس بين‌المللي انرژي، 2020). به‌علاوه، با نقش مهمي که چين در اقتصاد جهاني دارد، انتظار مي‌رود که بروز هرگونه اخلال در اقتصاد چين تأثير منفي قابل‌توجهي بر اقتصاد جهاني داشته باشد (آرزکي و يانگ، 2018). احتمالا ترس و عدم اطمينان جهاني در مورد شيوع ويروس کرونا، در تصميمات سرمايه‌گذاري در چين و ساير کشورها اختلال ايجاد خواهد کرد و موجب ارزان‌ترشدن هرچه بيشتر قيمت نفت مي‌شود. آژانس بين‌المللي پيش‌بيني کرده است که تقاضا براي نفت در سه‌ماهه اول سال 2020، نسبت به فصل اول سال 2019 تا 435 هزار بشکه در روز کاهش يابد که شديدترين کاهش فصلي تقاضا براي نفت در بيش از يک دهه گذشته است. انتظار مي‌رود تقاضاي جهاني در طول سال 2020 تا 365 هزار بشکه در روز کاهش داشته باشد که پایين‌ترين تقاضا براي نفت از سال 2011 تا امروز است. ريسک ناشي از بحران شيوع بيماري کوويد-19 کشورهاي عضو اوپک را وادار کرده تا ميزان توليد نفت را بار ديگر روزانه 600 هزار بشکه کاهش
دهند. اين در حالي است که در سال 2019 از ميزان کل توليد نفت اوپک روزانه 1.7 ميليون بشکه کاسته شده بود. (آژانس بين‌المللي انرژي، 2020). ترميم و بهبود قيمت نفت بستگي دارد به اينکه چه مقدار چين و ساير کشورها در کنترل شيوع ويروس کرونا که آثار آن به نحو فزاينده‌اي جهاني شده، موفق شوند. با اينکه بيشترين موارد ابتلا به بيماري کوويد-19 در چين بوده، ولي کره، ايتاليا و ايران با افزايش موارد ابتلا به بيماري مواجه شده‌اند و کشورهاي ديگري نيز مواردي از شيوع اين بيماري را گزارش داده‌اند.
زنجيره ارزش2
وقتي توليد چين آسيب مي‌بيند، احتمالا کشورهايی که در زنجيره ارزش با چين در ارتباط هستند نيز تحت‌تأثير قرار مي‌گيرند. اين نگراني ويژه‌اي براي بسياري از کشورهاي آسيايي است که در زنجيره ارزش با چين پيوندهاي قوي دارند، اما نگراني براي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا که مشارکت محدودي در زنجيره ارزش جهاني دارند، کمتر است. اما اختلال در زنجيره ارزش جهاني کاهش قيمت نفت را که ناشي از کاهش تقاضا در چين بوده، تشديد مي‌کند.
گردشگري و مسافرت
شيوع ويروس کرونا، به احتمال زياد مسافرت از چين به کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا را به دو دليل کاهش مي‌دهد؛ اولين عامل فشار دولت‌هاي منطقه است: بسياري از کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا ورود مردم چين را ممنوع کرده‌اند. عربستان سعودي هم ورود زائران به اماکن مقدس را به حالت تعليق درآورده و موجب کاهش بيشتر گردشگري در خاورميانه شده است. دومين عامل مربوط به وضعيت ساير کشورهاي جهان است: کندشدن رشد اقتصادي چين عامل کاهش شمار گردشگران چيني به ساير کشورها، ازجمله خاورميانه و شمال آفريقاست. احتمالا کشورهاي آسياي شرقي و منطقه اقيانوس آرام بيشترين تأثير را از کاهش گردشگران چيني خواهند داشت. انتظار مي‌رود تأثير کاهش رشد اقتصاد چين بر شمار گردشگران چيني در کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا محدود باشد (نمودار 3). اما کاهش گردشگري در جهان سقوط قيمت نفت را تشديد
خواهد کرد.
پی‌نوشت:
1- در تاريخ 9 مارس 2020 قيمت نفت به بشکه‌اي 34 دلار رسيد (کاهش قيمت نفت به حدود50 درصد رسيد)
2-منظــور از زنجيــره ارزش، مجمـــوعه شرکت‌هايي هستند که در کشورهاي مختلف جهان براي توليد کالا با يکديگر همکاري مي‌کنند. زنجيره ارزش، زنجيره عرضه supply chain نيز ناميده مي‌شود.