|

سوبسید برای ماسک

واقعیت این است که ماسک در فرهنگ جامعه ما جایگاهی ندارد و بسیاری از ما آن را به‌عنوان موجود مزاحمی می‌دانیم که نمی‌دانیم باید با او چه کنیم؛ اما همین موجود مزاحم امروزه دیوار اصلی در برابر هجوم خطرناک‌ترین ویروس شناخته‌شده از سوی بشر است. هرچند اوایلی که کرونا وارد ایران شد، اصرار عجیبی بر کم‌اهمیت نشان‌دادن استفاده از ماسک وجود داشت، اما رفته‌رفته با تأیید شواهد روزافزون، ثابت شد که پوشیدن ماسک وسیله‌ای مؤثر در مقابل چرخه انتقال ویروس کرونا و اصلی‌ترین راه‌حل برای مراقبت از دیگران و خودمان، در برابر کروناست. ویژگی مشترک کشورهایی مثل ژاپن، کره جنوبی، کانادا و دیگر کشورها که موفق به مقابله با کرونا شدند، استفاده گسترده از ماسک از سوی شهروندان بوده است.
با توجه به شیوع گسترده بیماری کووید19 در ایران و جهان، تقاضا برای ماسک به‌طور درخور‌توجهی افزایش یافته و پس از افزایش تقاضا، قیمت آن نیز رشد زیادی داشته است. با توجه به پیش‌بینی‌ها مبنی‌بر وخیم‌ترشدن گسترش کرونا در آینده و با افزایش تقاضا و نیز وضعیت قیمت ارز، این احتمال وجود دارد که قیمت ماسک باز هم افزایش یابد. این روزها همراه با اجباری‌شدن استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی، موضوع قیمت و قیمت‌گذاری ماسک نیز مطرح شده است. در بازار، گرچه هر عدد ماسک با قیمت‌های بسیار متفاوتی به فروش می‌رسد؛ ولی معمولا هر عدد کمتر از دو هزار تومان پیدا نمی‌شود.
با توجه به افت شدید درآمد سرانه ایرانیان در سال‌های گذشته و از‌آنجا‌که به‌طور معمول هزینه‌های بهداشت و سلامت جزء هزینه‌های لوکس به شمار می‌آید، بنابراین سهم این‌گونه کالاها در سبد مصرفی افراد کاهش یافته و خانوارها ترجیح می‌دهند تا درآمد واقعی کاهش‌یافته خود را صرف کالاها و خدمات ضروری کنند.
یک راه‌حل برای اینکه استفاده از ماسک به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود، مقرون‌به‌صرفه‌ بودن قیمت برای آحاد مردم است. در اینجا تئوری اقتصادی مبحث یارانه یا سوبسید مطرح می‌شود؛ چرا‌که رگولاتوری قیمت، قوی‌ترین ابزار برای فرهنگ‌سازی است.
اما اصلا سوبسید چیست؟ یارانه یا سوبسید عبارت است از مبلغی که دولت یا یک نهاد عمومی برای حمایت از تولید یا مصرف یک کالا یا خدمت، کمک می‌کند تا قیمت آن در سطح پایینی قرار گیرد. یارانه تخفیفی است که دولت برای تهیه کالاهای اساسی با قیمت‌های کم یا مقرون‌به‌صرفه در اختیار جامعه قرار می‌دهد. کالاهای یارانه‌ای غالبا با قیمتی بسیار کمتر از هزینه تولید یا حتی به صورت رایگان قیمت‌گذاری می‌شوند. یارانه کمک می‌کند تا اقلام ضروری مانند غذا، دارو و دیگر اقلام ضروری در دسترس افراد نیازمند باشد.
یارانه برای حمایت از مصرف یک کالای خاص مثلا مصرف شیر که دارای آثار مثبت بیرونی است و سیاست‌گذاران یک کشور مصرف آنها را برای جامعه مفید می‌دانند یا برای حمایت از یک بخش خاص مثلا برای بخش آموزش یا کشاورزی یا سلامت تعلق می‌گیرد. فرض بر این است که اعطای یارانه به این کالاها یا بخش‌ها، در نهایت موجب افزایش رفاه جامعه می‌شود. اعطای یارانه به یک کالا، به دلیل کاهش قیمت، انگیزه برای مصرف آن کالا را افزایش می‌دهد و موجب افزایش تولید شده و مصرف‌کنندگان را قادر می‌کند به محصولات و کالاهای ارزان‌قیمت دسترسی داشه باشند. در مقابل، مالیات، کارکردی عکس یارانه دارد؛ چرا‌که با وضع مالیات، قیمت کالا افزایش یافته و آن کالا کمتر مصرف می‌شود؛ مانند مالیات بر مصرف سیگار یا سوخت‌های فسیلی. در مجموع، اعطای یارانه با هدف افزایش رفاه عمومی و اجتماعی است.
با توجه به شرایط امروز ایران که پیش‌بینی می‌شود میزان ابتلا به بیماری کووید 19 در ماه‌های آینده ممکن است رکوردهای نگران‌کننده‌ای بر جای بگذارد و ویروس کرونا مانند اسبی چموش در حال تاختن به مرزهای سلامتی خانواده‌هاست و دائم بر قلمرو و سیطره خود می‌افزاید، ضروری است اقدامات شدیدتری برای مقابله با کرونا انجام گیرد. سیاست اعطای یارانه به تولیدکنندگان ماسک اقدامی پیشگیرانه، هرچند با تأخیر، برای محافظت از هم‌وطنان در مقابل این بیماری مهلک است. تخصیص یارانه برای تولید ماسک، هم تولید و هم مصرف ماسک را افزایش می‌دهد. این سیاست باعث می‌شود که ماسک با قیمت بسیار مناسبی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. این یارانه شامل هزینه‌های ایجاد خط جدید تولید ماسک، تقویت و تجهیز خط تولید موجود، تهیه مواد اولیه، ایجاد آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و مواردی از این قبیل می‌شود. به‌عنوان یک نمونه بین‌المللی، در هنگ‌کنگ، هر تولیدکننده ماسک تا سه میلیون دلار یارانه دریافت می‌کند.
در‌عین‌حال لازم است قراردادهایی که بین دولت و تولیدکنندگان ماسک منعقد می‌شود، از جامعیت کافی برخوردار باشد. به‌عنوان مثال تولیدکنندگان مشمول یارانه، تحت هیچ شرایطی مجاز به صادرات ماسک‌های تولیدی نیستند. ماسک‌ها همچنین به لحاظ کیفیت و دارا‌بودن استانداردهای مد‌نظر باید تحت نظارت و کنترل قرار گیرد. تولیدکننده ضمانت دهد که میزان تولید مشخصی را به صورت ماهانه در اختیار دولت یا نماینده دولت (وزارت بهداشت یا وزارت صمت) قرار دهد. تولیدکننده اگر از تعهدات خود عدول کرد، مجازات‌هایی برای او در نظر گرفته شود. در‌عین‌حال تولیدکنندگان مجاز باشند مازاد تولید ماسک پس از انجام تعهدات قرارداد را در بازار به فروش برسانند. برای اطمینان از استفاده صحیح از بودجه عمومی، دولت باید به طور مرتب عملکرد خطوط تولید مشمول یارانه را در دوره قرارداد که می‌تواند یک‌ساله باشد، تحت نظارت قرار دهد. ضمن اینکه فرایندهای عقد قرارداد با تولیدکنندگان و اعطای مجوز به آنها باید خارج از بوروکراسی معمول و سریع‌تر انجام شود. البته لازم است جزئیات بیشتر سوبسید برای ماسک در قالب یک مطالعه کارشناسی کوتاه‌مدت، مورد مداقه قرار گیرد. یک نمونه از این جزئیات این است که نباید روی قیمت ماسک، مالیات بر ارزش افزوده اِعمال شود.
از سوی دیگر، نظارت بر نحوه «توزیع» ماسک‌های یارانه‌ای هم مهم است تا از هرگونه سوء‌استفاده احتمالی جلوگیری شود. به عبارت دیگر، توزیع ماسک به همان اندازه تولید اهمیت دارد. قیمت عرضه ماسک‌های یارانه‌ای می‌تواند تا یک‌سوم قیمت بازار برای متقاضیان تعیین شود و از سوی فروشندگان معتبر عرضه شود. قیمت و تعداد اعطای ماسک به هر خانوار، می‌تواند بر حسب وضعیت اقتصادی خانوار و نیز مناطق قرمز، زرد و سفید شیوع کرونا متفاوت باشد. توصیه می‌شود در مناطق کرونایی قرمز، ماسک به صورت رایگان توزیع شود.
در‌عین‌حال به موازات عرضه ماسک ارزان، دولت باید استفاده از ماسک در اماکن عمومی را اجباری و استفاده‌نکردن از آن را مشمول جریمه کند. سلامتی مردم جای هیچ‌گونه مسامحه‌ای باقی نمی‌گذارد. کسی که ماسک نمی‌زند، برای سلامتی خود و دیگران ارزش قائل نیست. تاکنون در ایران، استفاده از ماسک با ضمانت‌های اجرائی و اجباری کافی همراه نبوده است. به‌علاوه باید به طور مرتب نحوه استفاده صحیح از ماسک از سوی رسانه‌های عمومی آموزش داده شود. ضمن اینکه باید دانست استفاده از ماسک شرط لازم مبتلا‌نشدن به کووید 19 است و نه شرط کافی، و در کنار پوشیدن ماسک، باید دستورالعمل‌های بهداشتی دیگر نظیر رعایت فاصله اجتماعی دو‌متری، شستن مرتب دست‌ها و... رعایت شود. با وجود آنکه در‌حال‌حاضر اوضاع مالی و اقتصادی دولت خوب نیست، مطمئنا یارانه برای ماسک و دیگر وسایل جلوگیری از شیوع کرونا (مثل مواد ضدعفونی‌کننده دست و سطوح) هزینه‌های انجام‌گرفته را از طریق کاهش مخارج بعدی دارو، درمان و دیگر هزینه‌های بیمارستانی جبران خواهد کرد.
در مجموع، کرونا یک عدم قطعیت است؛ بنابر‌این حداکثر احتیاط را می‌طلبد. راه‌حل‌های فاجعه‌باری مثل ایمنی گله‌ای که گاهی اینجا و آنجا مطرح شود، ممکن است پیامدهای خطرناکی برای کشور داشته باشد. افزایش تولید و توزیع ماسک منجر به تضعیف موقعیت طرفداران این‌گونه روش‌هایی است که بهای اندکی برای جان ارزشمند مردم قائل‌اند. همچنین، برای عدم قطعیت‌ها، اقدام به‌موقع، اهمیت حیاتی دارد. در موج بعدی نه‌تنها کنترل؛ بلکه مدیریت کرونا هم سخت‌تر می‌شود و لازم است از قبل، تمهیداتی برای کاهش شدت آسیب‌های آن اندیشیده شود.
واقعیت این است که ماسک در فرهنگ جامعه ما جایگاهی ندارد و بسیاری از ما آن را به‌عنوان موجود مزاحمی می‌دانیم که نمی‌دانیم باید با او چه کنیم؛ اما همین موجود مزاحم امروزه دیوار اصلی در برابر هجوم خطرناک‌ترین ویروس شناخته‌شده از سوی بشر است. هرچند اوایلی که کرونا وارد ایران شد، اصرار عجیبی بر کم‌اهمیت نشان‌دادن استفاده از ماسک وجود داشت، اما رفته‌رفته با تأیید شواهد روزافزون، ثابت شد که پوشیدن ماسک وسیله‌ای مؤثر در مقابل چرخه انتقال ویروس کرونا و اصلی‌ترین راه‌حل برای مراقبت از دیگران و خودمان، در برابر کروناست. ویژگی مشترک کشورهایی مثل ژاپن، کره جنوبی، کانادا و دیگر کشورها که موفق به مقابله با کرونا شدند، استفاده گسترده از ماسک از سوی شهروندان بوده است.
با توجه به شیوع گسترده بیماری کووید19 در ایران و جهان، تقاضا برای ماسک به‌طور درخور‌توجهی افزایش یافته و پس از افزایش تقاضا، قیمت آن نیز رشد زیادی داشته است. با توجه به پیش‌بینی‌ها مبنی‌بر وخیم‌ترشدن گسترش کرونا در آینده و با افزایش تقاضا و نیز وضعیت قیمت ارز، این احتمال وجود دارد که قیمت ماسک باز هم افزایش یابد. این روزها همراه با اجباری‌شدن استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی، موضوع قیمت و قیمت‌گذاری ماسک نیز مطرح شده است. در بازار، گرچه هر عدد ماسک با قیمت‌های بسیار متفاوتی به فروش می‌رسد؛ ولی معمولا هر عدد کمتر از دو هزار تومان پیدا نمی‌شود.
با توجه به افت شدید درآمد سرانه ایرانیان در سال‌های گذشته و از‌آنجا‌که به‌طور معمول هزینه‌های بهداشت و سلامت جزء هزینه‌های لوکس به شمار می‌آید، بنابراین سهم این‌گونه کالاها در سبد مصرفی افراد کاهش یافته و خانوارها ترجیح می‌دهند تا درآمد واقعی کاهش‌یافته خود را صرف کالاها و خدمات ضروری کنند.
یک راه‌حل برای اینکه استفاده از ماسک به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود، مقرون‌به‌صرفه‌ بودن قیمت برای آحاد مردم است. در اینجا تئوری اقتصادی مبحث یارانه یا سوبسید مطرح می‌شود؛ چرا‌که رگولاتوری قیمت، قوی‌ترین ابزار برای فرهنگ‌سازی است.
اما اصلا سوبسید چیست؟ یارانه یا سوبسید عبارت است از مبلغی که دولت یا یک نهاد عمومی برای حمایت از تولید یا مصرف یک کالا یا خدمت، کمک می‌کند تا قیمت آن در سطح پایینی قرار گیرد. یارانه تخفیفی است که دولت برای تهیه کالاهای اساسی با قیمت‌های کم یا مقرون‌به‌صرفه در اختیار جامعه قرار می‌دهد. کالاهای یارانه‌ای غالبا با قیمتی بسیار کمتر از هزینه تولید یا حتی به صورت رایگان قیمت‌گذاری می‌شوند. یارانه کمک می‌کند تا اقلام ضروری مانند غذا، دارو و دیگر اقلام ضروری در دسترس افراد نیازمند باشد.
یارانه برای حمایت از مصرف یک کالای خاص مثلا مصرف شیر که دارای آثار مثبت بیرونی است و سیاست‌گذاران یک کشور مصرف آنها را برای جامعه مفید می‌دانند یا برای حمایت از یک بخش خاص مثلا برای بخش آموزش یا کشاورزی یا سلامت تعلق می‌گیرد. فرض بر این است که اعطای یارانه به این کالاها یا بخش‌ها، در نهایت موجب افزایش رفاه جامعه می‌شود. اعطای یارانه به یک کالا، به دلیل کاهش قیمت، انگیزه برای مصرف آن کالا را افزایش می‌دهد و موجب افزایش تولید شده و مصرف‌کنندگان را قادر می‌کند به محصولات و کالاهای ارزان‌قیمت دسترسی داشه باشند. در مقابل، مالیات، کارکردی عکس یارانه دارد؛ چرا‌که با وضع مالیات، قیمت کالا افزایش یافته و آن کالا کمتر مصرف می‌شود؛ مانند مالیات بر مصرف سیگار یا سوخت‌های فسیلی. در مجموع، اعطای یارانه با هدف افزایش رفاه عمومی و اجتماعی است.
با توجه به شرایط امروز ایران که پیش‌بینی می‌شود میزان ابتلا به بیماری کووید 19 در ماه‌های آینده ممکن است رکوردهای نگران‌کننده‌ای بر جای بگذارد و ویروس کرونا مانند اسبی چموش در حال تاختن به مرزهای سلامتی خانواده‌هاست و دائم بر قلمرو و سیطره خود می‌افزاید، ضروری است اقدامات شدیدتری برای مقابله با کرونا انجام گیرد. سیاست اعطای یارانه به تولیدکنندگان ماسک اقدامی پیشگیرانه، هرچند با تأخیر، برای محافظت از هم‌وطنان در مقابل این بیماری مهلک است. تخصیص یارانه برای تولید ماسک، هم تولید و هم مصرف ماسک را افزایش می‌دهد. این سیاست باعث می‌شود که ماسک با قیمت بسیار مناسبی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. این یارانه شامل هزینه‌های ایجاد خط جدید تولید ماسک، تقویت و تجهیز خط تولید موجود، تهیه مواد اولیه، ایجاد آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و مواردی از این قبیل می‌شود. به‌عنوان یک نمونه بین‌المللی، در هنگ‌کنگ، هر تولیدکننده ماسک تا سه میلیون دلار یارانه دریافت می‌کند.
در‌عین‌حال لازم است قراردادهایی که بین دولت و تولیدکنندگان ماسک منعقد می‌شود، از جامعیت کافی برخوردار باشد. به‌عنوان مثال تولیدکنندگان مشمول یارانه، تحت هیچ شرایطی مجاز به صادرات ماسک‌های تولیدی نیستند. ماسک‌ها همچنین به لحاظ کیفیت و دارا‌بودن استانداردهای مد‌نظر باید تحت نظارت و کنترل قرار گیرد. تولیدکننده ضمانت دهد که میزان تولید مشخصی را به صورت ماهانه در اختیار دولت یا نماینده دولت (وزارت بهداشت یا وزارت صمت) قرار دهد. تولیدکننده اگر از تعهدات خود عدول کرد، مجازات‌هایی برای او در نظر گرفته شود. در‌عین‌حال تولیدکنندگان مجاز باشند مازاد تولید ماسک پس از انجام تعهدات قرارداد را در بازار به فروش برسانند. برای اطمینان از استفاده صحیح از بودجه عمومی، دولت باید به طور مرتب عملکرد خطوط تولید مشمول یارانه را در دوره قرارداد که می‌تواند یک‌ساله باشد، تحت نظارت قرار دهد. ضمن اینکه فرایندهای عقد قرارداد با تولیدکنندگان و اعطای مجوز به آنها باید خارج از بوروکراسی معمول و سریع‌تر انجام شود. البته لازم است جزئیات بیشتر سوبسید برای ماسک در قالب یک مطالعه کارشناسی کوتاه‌مدت، مورد مداقه قرار گیرد. یک نمونه از این جزئیات این است که نباید روی قیمت ماسک، مالیات بر ارزش افزوده اِعمال شود.
از سوی دیگر، نظارت بر نحوه «توزیع» ماسک‌های یارانه‌ای هم مهم است تا از هرگونه سوء‌استفاده احتمالی جلوگیری شود. به عبارت دیگر، توزیع ماسک به همان اندازه تولید اهمیت دارد. قیمت عرضه ماسک‌های یارانه‌ای می‌تواند تا یک‌سوم قیمت بازار برای متقاضیان تعیین شود و از سوی فروشندگان معتبر عرضه شود. قیمت و تعداد اعطای ماسک به هر خانوار، می‌تواند بر حسب وضعیت اقتصادی خانوار و نیز مناطق قرمز، زرد و سفید شیوع کرونا متفاوت باشد. توصیه می‌شود در مناطق کرونایی قرمز، ماسک به صورت رایگان توزیع شود.
در‌عین‌حال به موازات عرضه ماسک ارزان، دولت باید استفاده از ماسک در اماکن عمومی را اجباری و استفاده‌نکردن از آن را مشمول جریمه کند. سلامتی مردم جای هیچ‌گونه مسامحه‌ای باقی نمی‌گذارد. کسی که ماسک نمی‌زند، برای سلامتی خود و دیگران ارزش قائل نیست. تاکنون در ایران، استفاده از ماسک با ضمانت‌های اجرائی و اجباری کافی همراه نبوده است. به‌علاوه باید به طور مرتب نحوه استفاده صحیح از ماسک از سوی رسانه‌های عمومی آموزش داده شود. ضمن اینکه باید دانست استفاده از ماسک شرط لازم مبتلا‌نشدن به کووید 19 است و نه شرط کافی، و در کنار پوشیدن ماسک، باید دستورالعمل‌های بهداشتی دیگر نظیر رعایت فاصله اجتماعی دو‌متری، شستن مرتب دست‌ها و... رعایت شود. با وجود آنکه در‌حال‌حاضر اوضاع مالی و اقتصادی دولت خوب نیست، مطمئنا یارانه برای ماسک و دیگر وسایل جلوگیری از شیوع کرونا (مثل مواد ضدعفونی‌کننده دست و سطوح) هزینه‌های انجام‌گرفته را از طریق کاهش مخارج بعدی دارو، درمان و دیگر هزینه‌های بیمارستانی جبران خواهد کرد.
در مجموع، کرونا یک عدم قطعیت است؛ بنابر‌این حداکثر احتیاط را می‌طلبد. راه‌حل‌های فاجعه‌باری مثل ایمنی گله‌ای که گاهی اینجا و آنجا مطرح شود، ممکن است پیامدهای خطرناکی برای کشور داشته باشد. افزایش تولید و توزیع ماسک منجر به تضعیف موقعیت طرفداران این‌گونه روش‌هایی است که بهای اندکی برای جان ارزشمند مردم قائل‌اند. همچنین، برای عدم قطعیت‌ها، اقدام به‌موقع، اهمیت حیاتی دارد. در موج بعدی نه‌تنها کنترل؛ بلکه مدیریت کرونا هم سخت‌تر می‌شود و لازم است از قبل، تمهیداتی برای کاهش شدت آسیب‌های آن اندیشیده شود.
 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها