|

بایسته‌های اجرای احکام سلب حیات

ابراهیم ایوبی. وکیل دادگستری

در تاریخ 26/3/1398 آیین‌نامه‌ای با نام طولانی «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع اقامت در محل یا محل‌های معین» به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید. نحوه اجرای چهار مجازات سالب حیات: اعدام، قصاص نفس، رجم و صلب بر اساس این آیین‌نامه در پی می‌آید. نخست. اعدام: کیفر اعدام علاوه بر مجازات‌های عرفی مانند مواد مخدر، در بحث حدود برای جرائم زنا، سب نبی (دشنام به پیامبر)، سرقت دارای شرایط حد در دفعه چهارم ارتکاب، محاربه و بغی و افساد فی‌الارض پیش‌بینی شده است. پیش از اجرای حکم، پزشک محکوم را معاینه کرده و قاضی اجرای احکام به محکوم اطلاع می‌دهد چنانچه تقاضای ملاقات فرد یا افرادی را دارد اطلاع دهد. شب پیش از اجرای مجازات در صورت رضایت محکوم، مراسم مذهبی توسط فرد آگاه به مسائل مذهبی اجرا می‌شود و به محکوم تفهیم می‌شود اگر اظهاراتی مانند توبه و وصیت دارد اعلام کند. در صورتی که محکوم تقاضای خوردنی یا آشامیدنی داشته باشد، مأموران انتظامی مکلف به تهیه آن هستند، جز در مواردی که به تشخیص پزشک به مصلحت نبوده یا به تشخیص قاضی با هدف تأخیر اجرای حکم باشد. مجازات اعدام به صورت حلق‌آویز و از طریق طناب دار یا به شیوه دیگری که کمترین آزار را برای محکوم داشته باشد به عمل می‌آید. زمان اجرای مجازات حین طلوع آفتاب است مگر دادگاه زمان دیگری تعیین کرده باشد. قاضی اجرای حکم مکلف است حداقل 48 ساعت پیش از اجرای حکم، مراتب را به این اشخاص و مقامات اطلاع داده تا در محل اجرای حکم حاضر شوند: قاضی صادرکننده حکم بدوی در صورتی که طبق قانون لازم باشد، رئیس زندان، فرمانده انتظامی محل، پزشک، فرد آگاه به مسائل مذهبی، منشی دادگاه، اولیای دم مقتول در قصاص نفس، وکیل محکوم و شهود در صورتی که حضور آنها لازم باشد. پس از اجرای حکم صورت‌جلسه‌ای به امضای حضار می‌رسد. به تشخیص قاضی اجرای حکم توسط مقامات زندان یا مأموران انتظامی فیلم یا تصاویر مراسم تهیه و در پرونده ثبت می‌شود. مطالبی که در مورد اعدام آمد در دیگر مجازات‌های سلب‌کننده حیات هم رعایت می‌شود.

دوم. قصاص نفس: این مجازات شرعی، قابل گذشت و مختص قتل عمد است که آن را از اعدام متفاوت می‌کند. قاضی اجرای احکام پیش از اجرای قصاص نفس مکلف است طرفین را به سازش توصیه کند. اجرای قصاص منوط به استیفای اولیای دم است که قاضی اجرای احکام کیفری پیش از اجرای قصاص درخواست کتبی آنها را اخذ، مراتب را صورت‌جلسه کرده و برای درج در پرونده به امضای آنان می‌رساند. مباشرت در اجرای قصاص با صاحبان حق است که می‌توانند حکم را شخصا اجرا یا به دیگری نیابت دهند. چنانچه محکوم به قصاص متقاضی اجرای حکم به شیوه اهدای عضو باشد، با رضایت اولیای دم اقدام می‌شود. از آنجایی که در آیه 178 سوره بقره، پس از ذکر حکم قصاص، به عفو توصیه شده است؛ تشکیل پویش (کمپین) در فضای حقیقی یا مجازی برای دعوت اولیای دم به گذشت از قاتل، نه تنها انجام فریضه شرعی امر به معروف و اجرای اصل هشتم قانون اساسی محسوب می‌شود، بلکه طبق ماده 9 «قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» هیچ شخص حقیقی یا حقوقی حق ندارد در برابر اجرای امر به معروف و نهی از منکر مانع ایجاد کند، در غیر این صورت به حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه هفت محکوم می‌شود. سوم. رجم: یا سنگسار در زنای محصنه (فرد متأهل) انجام می‌شود. پیش از اجرای حکم، فرد آگاه به مسائل مذهبی انجام غسل میت و تکفین توسط محکوم را به وی یادآوری می‌کند. مرد را تا نزدیکی کمر و زن را تا نزدیکی سینه در گودال قرار می‌دهند. هرگاه محکوم از گودالی که در آن قرار گرفته فرار کند، در صورتی باز گردانده می‌شود که اتهام او با شهادت ثابت شده باشد.
چهارم. صلب: صلب یکی از چهار مجازات جرم محاربه است. در اجرای حد صلب، محکوم را در فضای باز به چوبه دار که شبیه صلیب است آویزان می‌کنند، به نحوی که پشت به صلیب و رو به قبله بوده و پاهایش مقداری از زمین فاصله داشته باشد. همچنین دست‌های محکوم را به دو چوبه افقی و پاهایش را به چوبه عمودی بسته و به مدت سه روز تحت حفظ و مراقبت مأموران به همان حال رها می‌کنند. اگر مصلوب بعد از سه روز فوت نکرده باشد، او را رها می‌کنند.

در تاریخ 26/3/1398 آیین‌نامه‌ای با نام طولانی «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع اقامت در محل یا محل‌های معین» به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید. نحوه اجرای چهار مجازات سالب حیات: اعدام، قصاص نفس، رجم و صلب بر اساس این آیین‌نامه در پی می‌آید. نخست. اعدام: کیفر اعدام علاوه بر مجازات‌های عرفی مانند مواد مخدر، در بحث حدود برای جرائم زنا، سب نبی (دشنام به پیامبر)، سرقت دارای شرایط حد در دفعه چهارم ارتکاب، محاربه و بغی و افساد فی‌الارض پیش‌بینی شده است. پیش از اجرای حکم، پزشک محکوم را معاینه کرده و قاضی اجرای احکام به محکوم اطلاع می‌دهد چنانچه تقاضای ملاقات فرد یا افرادی را دارد اطلاع دهد. شب پیش از اجرای مجازات در صورت رضایت محکوم، مراسم مذهبی توسط فرد آگاه به مسائل مذهبی اجرا می‌شود و به محکوم تفهیم می‌شود اگر اظهاراتی مانند توبه و وصیت دارد اعلام کند. در صورتی که محکوم تقاضای خوردنی یا آشامیدنی داشته باشد، مأموران انتظامی مکلف به تهیه آن هستند، جز در مواردی که به تشخیص پزشک به مصلحت نبوده یا به تشخیص قاضی با هدف تأخیر اجرای حکم باشد. مجازات اعدام به صورت حلق‌آویز و از طریق طناب دار یا به شیوه دیگری که کمترین آزار را برای محکوم داشته باشد به عمل می‌آید. زمان اجرای مجازات حین طلوع آفتاب است مگر دادگاه زمان دیگری تعیین کرده باشد. قاضی اجرای حکم مکلف است حداقل 48 ساعت پیش از اجرای حکم، مراتب را به این اشخاص و مقامات اطلاع داده تا در محل اجرای حکم حاضر شوند: قاضی صادرکننده حکم بدوی در صورتی که طبق قانون لازم باشد، رئیس زندان، فرمانده انتظامی محل، پزشک، فرد آگاه به مسائل مذهبی، منشی دادگاه، اولیای دم مقتول در قصاص نفس، وکیل محکوم و شهود در صورتی که حضور آنها لازم باشد. پس از اجرای حکم صورت‌جلسه‌ای به امضای حضار می‌رسد. به تشخیص قاضی اجرای حکم توسط مقامات زندان یا مأموران انتظامی فیلم یا تصاویر مراسم تهیه و در پرونده ثبت می‌شود. مطالبی که در مورد اعدام آمد در دیگر مجازات‌های سلب‌کننده حیات هم رعایت می‌شود.

دوم. قصاص نفس: این مجازات شرعی، قابل گذشت و مختص قتل عمد است که آن را از اعدام متفاوت می‌کند. قاضی اجرای احکام پیش از اجرای قصاص نفس مکلف است طرفین را به سازش توصیه کند. اجرای قصاص منوط به استیفای اولیای دم است که قاضی اجرای احکام کیفری پیش از اجرای قصاص درخواست کتبی آنها را اخذ، مراتب را صورت‌جلسه کرده و برای درج در پرونده به امضای آنان می‌رساند. مباشرت در اجرای قصاص با صاحبان حق است که می‌توانند حکم را شخصا اجرا یا به دیگری نیابت دهند. چنانچه محکوم به قصاص متقاضی اجرای حکم به شیوه اهدای عضو باشد، با رضایت اولیای دم اقدام می‌شود. از آنجایی که در آیه 178 سوره بقره، پس از ذکر حکم قصاص، به عفو توصیه شده است؛ تشکیل پویش (کمپین) در فضای حقیقی یا مجازی برای دعوت اولیای دم به گذشت از قاتل، نه تنها انجام فریضه شرعی امر به معروف و اجرای اصل هشتم قانون اساسی محسوب می‌شود، بلکه طبق ماده 9 «قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» هیچ شخص حقیقی یا حقوقی حق ندارد در برابر اجرای امر به معروف و نهی از منکر مانع ایجاد کند، در غیر این صورت به حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه هفت محکوم می‌شود. سوم. رجم: یا سنگسار در زنای محصنه (فرد متأهل) انجام می‌شود. پیش از اجرای حکم، فرد آگاه به مسائل مذهبی انجام غسل میت و تکفین توسط محکوم را به وی یادآوری می‌کند. مرد را تا نزدیکی کمر و زن را تا نزدیکی سینه در گودال قرار می‌دهند. هرگاه محکوم از گودالی که در آن قرار گرفته فرار کند، در صورتی باز گردانده می‌شود که اتهام او با شهادت ثابت شده باشد.
چهارم. صلب: صلب یکی از چهار مجازات جرم محاربه است. در اجرای حد صلب، محکوم را در فضای باز به چوبه دار که شبیه صلیب است آویزان می‌کنند، به نحوی که پشت به صلیب و رو به قبله بوده و پاهایش مقداری از زمین فاصله داشته باشد. همچنین دست‌های محکوم را به دو چوبه افقی و پاهایش را به چوبه عمودی بسته و به مدت سه روز تحت حفظ و مراقبت مأموران به همان حال رها می‌کنند. اگر مصلوب بعد از سه روز فوت نکرده باشد، او را رها می‌کنند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها