اعمال 80 درصد نقدهای محتوایی حوزه علمیه در کتب درسی
شهرزاد همتی: بنا به گفته مشاور عالی آموزش‌وپرورش و دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش بیش از 80 درصد نقدهای محتوایی حوزه علمیه، در چاپ جدید کتب درسی اعمال شده است. به گفته علیرضا حاجیان‌زاده، ستاد همکاری‌های مشترک آموزش‌وپرورش و حوزه علمیه با استفاده از تجربیات بیش از یک دهه فعالیت و بهره‌گیری از اسناد بالادستی، برنامه پنج‌ساله همکاری مشترک را تدوین کرده است و امسال در دومین سال اجرای این برنامه هستیم.
استخدام 4400 فارغ‌التحصیل حوزه در آموزش و پرورش
حالا دو سالی می‌شود که تغییرات در کتب درسی، جدا از محتوای کتاب‌ها و حذف دروس مهم و تاریخی و اشعار مهم که سال‌ها در کتب درسی تدریس می‌شدند، حتی به جلد کتاب‌های درسی هم رسیده است. تغییراتی که از زمان حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، سرعت گرفت. دروسی مثل غزل «در این سرای بی‌کسی» اثر سایه، غزل «جوانی» رهی معیری، شعر «به کجا چنین شتابان» شفیعی‌کدکنی، شعر «باغ بی‌برگی» اخوان ثالث، یک داستان از غلامحسین ساعدی، یک داستان از بزرگ علوی، داستان «موسی و شبان»، رباعیات خیام، داستان «هدیه سال نو» اثر ا.هنری و داستان «سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیک» به صورت کامل از کتاب ادبیات فارسی حذف شده‌اند و اشعار و متون بسیاری هم دستخوش تغییرات قرار گرفته‌اند. اما به گفته علیرضا حاجیان‌زاده، تغییرات پرسروصدای اعمال‌شده در سال‌های اخیر در کتب درسی هیچ ارتباطی به همکاری‌های اخیر حوزه و آموزش‌وپرورش ندارد. مشاور عالی‌آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با «شرق» درباره همکاری حوزه علمیه در تدوین کتب درسی و اینکه نقدهای حوزه علمیه به کتب درسی چگونه بود، می‌گوید: «همکاری بین حوزه و آموزش‌وپرورش، در عرصه‌های مختلفی است که
بخشی از آن همکاری تبلیغی و حضور روحانیون در مجامع دانش‌آموزی، پژوهش‌های مشترک و تبادل نیروی انسانی است. یکی از بخش‌هایی که این همکاری وجود دارد در بخش مربوط به کتب درسی و منابع آموزشی است. یک دوره سال گذشته حوزه با توجه به کارشناسانی که دارند و گروه‌های برنامه‌ریزی و تحقیقاتی، با سفارش آموزش‌وپرورش یک دور کتب درسی را مطالعه و بررسی کرد. در این بررسی نکاتی به نظرشان رسید که این نکات می‌تواند اصلاح شود و این نکات را به آموزش‌وپرورش ارائه کردند و آموزش‌وپرورش آنها را بررسی کرد و آن بخشی که مورد تأیید قرار گرفت، در چاپ‌های بعدی مورد اصلاح قرار گرفت. حوزه علمیه بنا بر بررسی‌هایشان به ما اعلام کردند که 80 درصد از نقد و نظراتشان در کتب درسی برطرف شده است». حاجیان‌زاده در ادامه با بیان اینکه در کتب درسی امسال هم این تغییرات اعمال شده بود، تصریح کرد: «اما تغییرات و حذف برخی از دروس در کتب درسی ربطی به پیشنهادهای حوزه نداشته است. کتب درسی هر‌کدام گروه کارشناسی خود را دارند. این گروه‌ها که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی کتب درسی مشغول هستند، سالانه تغییراتی را با توجه به شرایط روز و بررسی‌ها، اصلاحاتی را در کتاب‌ها
اعمال می‌کنند که ارتباطی به حوزه علمیه ندارد. حوزه نکات بعضا جزئی در حد یک کلمه را عنوان کرده بود که فقط یک دور هم بود که انجام و تمام شد. ولی حذف متون و جابه‌جایی متون در حوزه اختیارات حوزه نیست و تغییرات درخواستی‌اش هم تغییری در فحوای کلام درسی را باعث نمی‌شد».
او در ادامه با اشاره به برنامه پنج‌ساله همکاری مشترک حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش گفت: «حوزه و آموزش‌وپرورش، بیش از 15 سال است که تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده‌اند و در زمینه‌های تبلیغی و فرهنگی و اعزام مبلغین و امام جماعت کار می‌کرده‌اند. ما سال گذشته یک برنامه پنج‌ساله را طراحی کردیم که متناسب با سند تحول بنیادین و زیر‌نظام‌های مصوبش و متناسب با برنامه‌های حوزه، تلفیقی ایجاد کردیم. این برنامه در عرصه‌های مختلف تعریف شده است. یکی از عرصه‌ها همان عرصه تبلیغ است که حضور روحانیون در جمع دانش‌آموزان یا به صورت مناسبتی و مقطعی یا به صورت مستقر سه روز در هفته را شامل می‌شود. در این برنامه مبلغین به سؤالات مذهبی دانش‌آموزان جواب می‌دهند، به نماز جماعت می‌رسند و مشاوره مذهبی می‌گیرند. این طرح امین نام دارد و در مدارس در حال انجام است. عرصه دیگر ما عرصه پژوهش است. ما گروه‌های مشترک پژوهشی از پژوهشگران حوزوی و آموزشی تشکیل دادیم که درباره مسائل اخلاقی و مسائل مبتلابه در این حوزه گفت‌وگو و تحقیق کرده و روش‌های مشترک را اتخاذ کرده و آموزش‌وپرورش در چارچوب ضوابط و برنامه‌های خود، آنها را اجرائی می‌کند. عرصه سوم گرایش
نیروی انسانی است که برای تأمین نیروی انسانی مبلغ و مربوط به مسائل حوزوی اقدام می‌شود. مثل معلمین درس معارف و عربی و دروس علوم انسانی که در حوزه تحصیل می‌شود، از فارغ‌التحصیلان حوزوی به اشکال مختلف همکاری به عمل می‌آید. یکی از روش‌ها حضور طلاب متخصص در آزمون استخدامی است که همه دانشجویان مختلف در آن شرکت می‌کنند و طلاب بدون تخصیص امتیاز ویژه در این آزمون شرکت می‌کنند و اگر در این آزمون قبول شوند و شرایط را داشته باشند، بعد از دوره‌ای که در دانشگاه فرهنگیان می‌گذرانند، مثل سایر داوطلبین به استخدام آموزش‌وپرورش درمی‌آیند. سال گذشته در کل 12 هزار نفری که جذب آموزش‌وپرورش شدند، چهار‌هزارو 400 نفرشان فارغ‌التحصیلان حوزوی بودند. در این آزمون متقاضیانی که تحصیلات کارشناسی یا کارشناسی ارشد داشته باشند می‌توانند شرکت کنند. مدرک حوزوی معادل کارشناسی و کارشناسی ارشد در حوزه علمیه سطح 2 و 3 است. این افراد در این آزمون و یک رقابت سالم شرکت می‌کنند و در صورت قبولی به استخدام درمی‌آیند».چندی پیش حسن ملکی، معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تأکید بر اینکه تحول در برنامه‌ریزی آموزشی و کتب
درسی بدون حضور حوزه علمیه امکان ندارد، تصریح کرد: «باید با کمک و همراهی حوزه علمیه این تحول صورت بگیرد و روی این عقیده نیز پافشاری می‌کنم: برنامه‌ریزی درسی و آموزشی باید مبتنی‌بر سند تحول باشد و این کار هم اتفاق نمی‌افتد، مگر اینکه حلقه واسطه‌ای شکل بگیرد و باید الگویی تدوین شود تا مبتنی‌بر سند تحول، برنامه‌ریزی درسی و آموزشی تغییر کند».
این حضور علمی و تئوریک نیست
علی پورسلیمان، دبیر آموزش‌وپرورش و صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول پایگاه خبری صدای معلم، در گفت‌وگو با «شرق» درباره ورود حوزه علمیه به آموزش‌وپرورش می‌گوید: «من مسئله را در یک تاریخچه زمانی وسیع‌تر ارزیابی می‌کنم. تحلیل پدیده مربوط به امروز نیست و باید تاریخچه ورود حوزه علمیه و روحانیت در آموزش‌وپرورش را مورد بررسی قرار داد. او در ادامه تصریح کرد: «اگر بخواهیم این مسئله را به صورت سیستماتیک بررسی کنیم، ورود حوزه علمیه به آموزش‌وپرورش در سال 1388 به صورت رسمی کلید خورد. آن زمان بحث واگذاری چهار‌هزارو 200 مدیریت مدرسه در حوزه علمیه مطرح شد. البته آن زمان مسئولان آموزش‌وپرورش، به‌ویژه رئیس سازمان مدارس غیردولتی یا حجت‌الاسلام ذوعلم که آن زمان رئیس ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش بودند، به استناد قانونی اشاره کردند. به گفته آنها بند 4 ماده 13 قانون مدیریت خدمات کشوری به این مسئله اشاره کرده. آنها قصد داشتند در عرض پنج سال مدیریت این مدارس را به حوزه علمیه واگذار کنند. درحالی‌که هیچ‌گونه مبانی تئوریک و تطبیقی برای این مسئله وجود ندارد. او با بیان اینکه باید سیستم آموزشی تعریف شود خاطرنشان کرد: «این سیستم
آموزشی باید برای همه سلایق و گرایش‌ها تعریف شود. یعنی هرکس با هر طرز تفکری بتواند مدرسه مثل کشورهای دیگر تأسیس کند و افکار و فلسفه آموزشی خود را در آموزش اعمال کند. اما اینکه دخالت به صورت سازمان‌دهی‌شده و به صورت دامنه‌دار باشد، فاقد مبانی علمی و منطقی است». پورسلیمان در پایان خاطرنشان کرد: «پیش‌زمینه حضور حوزویان برای تغییرات کتب درسی به خود آموزش‌وپرورش بازمی‌گردد. زمانی که آقای حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی رسما اعلام می‌کند که بدون مساعدت حوزه علمیه تحول آموزشی صورت نمی‌پذیرد، حوزوی‌ها به درخواست آنها پاسخ می‌دهند. اما سؤال مهم این است که اگر به قول خود مسئولان 80 درصد تغییرات برنامه‌های درسی با تأیید حوزه علمیه صورت گرفته، چرا درباره عملکرد خود پاسخ‌گو نیستند و وقتی جامعه به تغییرات کتب درسی واکنش نشان داد، آنها از عملکرد خود دفاع نکردند؟».
با وجود تلاش خبرنگار روزنامه «شرق»، هنوز لیستی از تغییرات اعمال‌شده در کتب درسی بنا به پیشنهاد حوزه علمیه در اختیار روزنامه قرار نگرفته است و مشخص نیست این تغییرات در کدام کتب درسی و روی چه درس‌هایی اعمال شده است.
شهرزاد همتی: بنا به گفته مشاور عالی آموزش‌وپرورش و دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش بیش از 80 درصد نقدهای محتوایی حوزه علمیه، در چاپ جدید کتب درسی اعمال شده است. به گفته علیرضا حاجیان‌زاده، ستاد همکاری‌های مشترک آموزش‌وپرورش و حوزه علمیه با استفاده از تجربیات بیش از یک دهه فعالیت و بهره‌گیری از اسناد بالادستی، برنامه پنج‌ساله همکاری مشترک را تدوین کرده است و امسال در دومین سال اجرای این برنامه هستیم.
استخدام 4400 فارغ‌التحصیل حوزه در آموزش و پرورش
حالا دو سالی می‌شود که تغییرات در کتب درسی، جدا از محتوای کتاب‌ها و حذف دروس مهم و تاریخی و اشعار مهم که سال‌ها در کتب درسی تدریس می‌شدند، حتی به جلد کتاب‌های درسی هم رسیده است. تغییراتی که از زمان حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، سرعت گرفت. دروسی مثل غزل «در این سرای بی‌کسی» اثر سایه، غزل «جوانی» رهی معیری، شعر «به کجا چنین شتابان» شفیعی‌کدکنی، شعر «باغ بی‌برگی» اخوان ثالث، یک داستان از غلامحسین ساعدی، یک داستان از بزرگ علوی، داستان «موسی و شبان»، رباعیات خیام، داستان «هدیه سال نو» اثر ا.هنری و داستان «سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیک» به صورت کامل از کتاب ادبیات فارسی حذف شده‌اند و اشعار و متون بسیاری هم دستخوش تغییرات قرار گرفته‌اند. اما به گفته علیرضا حاجیان‌زاده، تغییرات پرسروصدای اعمال‌شده در سال‌های اخیر در کتب درسی هیچ ارتباطی به همکاری‌های اخیر حوزه و آموزش‌وپرورش ندارد. مشاور عالی‌آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با «شرق» درباره همکاری حوزه علمیه در تدوین کتب درسی و اینکه نقدهای حوزه علمیه به کتب درسی چگونه بود، می‌گوید: «همکاری بین حوزه و آموزش‌وپرورش، در عرصه‌های مختلفی است که
بخشی از آن همکاری تبلیغی و حضور روحانیون در مجامع دانش‌آموزی، پژوهش‌های مشترک و تبادل نیروی انسانی است. یکی از بخش‌هایی که این همکاری وجود دارد در بخش مربوط به کتب درسی و منابع آموزشی است. یک دوره سال گذشته حوزه با توجه به کارشناسانی که دارند و گروه‌های برنامه‌ریزی و تحقیقاتی، با سفارش آموزش‌وپرورش یک دور کتب درسی را مطالعه و بررسی کرد. در این بررسی نکاتی به نظرشان رسید که این نکات می‌تواند اصلاح شود و این نکات را به آموزش‌وپرورش ارائه کردند و آموزش‌وپرورش آنها را بررسی کرد و آن بخشی که مورد تأیید قرار گرفت، در چاپ‌های بعدی مورد اصلاح قرار گرفت. حوزه علمیه بنا بر بررسی‌هایشان به ما اعلام کردند که 80 درصد از نقد و نظراتشان در کتب درسی برطرف شده است». حاجیان‌زاده در ادامه با بیان اینکه در کتب درسی امسال هم این تغییرات اعمال شده بود، تصریح کرد: «اما تغییرات و حذف برخی از دروس در کتب درسی ربطی به پیشنهادهای حوزه نداشته است. کتب درسی هر‌کدام گروه کارشناسی خود را دارند. این گروه‌ها که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی کتب درسی مشغول هستند، سالانه تغییراتی را با توجه به شرایط روز و بررسی‌ها، اصلاحاتی را در کتاب‌ها
اعمال می‌کنند که ارتباطی به حوزه علمیه ندارد. حوزه نکات بعضا جزئی در حد یک کلمه را عنوان کرده بود که فقط یک دور هم بود که انجام و تمام شد. ولی حذف متون و جابه‌جایی متون در حوزه اختیارات حوزه نیست و تغییرات درخواستی‌اش هم تغییری در فحوای کلام درسی را باعث نمی‌شد».
او در ادامه با اشاره به برنامه پنج‌ساله همکاری مشترک حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش گفت: «حوزه و آموزش‌وپرورش، بیش از 15 سال است که تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده‌اند و در زمینه‌های تبلیغی و فرهنگی و اعزام مبلغین و امام جماعت کار می‌کرده‌اند. ما سال گذشته یک برنامه پنج‌ساله را طراحی کردیم که متناسب با سند تحول بنیادین و زیر‌نظام‌های مصوبش و متناسب با برنامه‌های حوزه، تلفیقی ایجاد کردیم. این برنامه در عرصه‌های مختلف تعریف شده است. یکی از عرصه‌ها همان عرصه تبلیغ است که حضور روحانیون در جمع دانش‌آموزان یا به صورت مناسبتی و مقطعی یا به صورت مستقر سه روز در هفته را شامل می‌شود. در این برنامه مبلغین به سؤالات مذهبی دانش‌آموزان جواب می‌دهند، به نماز جماعت می‌رسند و مشاوره مذهبی می‌گیرند. این طرح امین نام دارد و در مدارس در حال انجام است. عرصه دیگر ما عرصه پژوهش است. ما گروه‌های مشترک پژوهشی از پژوهشگران حوزوی و آموزشی تشکیل دادیم که درباره مسائل اخلاقی و مسائل مبتلابه در این حوزه گفت‌وگو و تحقیق کرده و روش‌های مشترک را اتخاذ کرده و آموزش‌وپرورش در چارچوب ضوابط و برنامه‌های خود، آنها را اجرائی می‌کند. عرصه سوم گرایش
نیروی انسانی است که برای تأمین نیروی انسانی مبلغ و مربوط به مسائل حوزوی اقدام می‌شود. مثل معلمین درس معارف و عربی و دروس علوم انسانی که در حوزه تحصیل می‌شود، از فارغ‌التحصیلان حوزوی به اشکال مختلف همکاری به عمل می‌آید. یکی از روش‌ها حضور طلاب متخصص در آزمون استخدامی است که همه دانشجویان مختلف در آن شرکت می‌کنند و طلاب بدون تخصیص امتیاز ویژه در این آزمون شرکت می‌کنند و اگر در این آزمون قبول شوند و شرایط را داشته باشند، بعد از دوره‌ای که در دانشگاه فرهنگیان می‌گذرانند، مثل سایر داوطلبین به استخدام آموزش‌وپرورش درمی‌آیند. سال گذشته در کل 12 هزار نفری که جذب آموزش‌وپرورش شدند، چهار‌هزارو 400 نفرشان فارغ‌التحصیلان حوزوی بودند. در این آزمون متقاضیانی که تحصیلات کارشناسی یا کارشناسی ارشد داشته باشند می‌توانند شرکت کنند. مدرک حوزوی معادل کارشناسی و کارشناسی ارشد در حوزه علمیه سطح 2 و 3 است. این افراد در این آزمون و یک رقابت سالم شرکت می‌کنند و در صورت قبولی به استخدام درمی‌آیند».چندی پیش حسن ملکی، معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تأکید بر اینکه تحول در برنامه‌ریزی آموزشی و کتب
درسی بدون حضور حوزه علمیه امکان ندارد، تصریح کرد: «باید با کمک و همراهی حوزه علمیه این تحول صورت بگیرد و روی این عقیده نیز پافشاری می‌کنم: برنامه‌ریزی درسی و آموزشی باید مبتنی‌بر سند تحول باشد و این کار هم اتفاق نمی‌افتد، مگر اینکه حلقه واسطه‌ای شکل بگیرد و باید الگویی تدوین شود تا مبتنی‌بر سند تحول، برنامه‌ریزی درسی و آموزشی تغییر کند».
این حضور علمی و تئوریک نیست
علی پورسلیمان، دبیر آموزش‌وپرورش و صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول پایگاه خبری صدای معلم، در گفت‌وگو با «شرق» درباره ورود حوزه علمیه به آموزش‌وپرورش می‌گوید: «من مسئله را در یک تاریخچه زمانی وسیع‌تر ارزیابی می‌کنم. تحلیل پدیده مربوط به امروز نیست و باید تاریخچه ورود حوزه علمیه و روحانیت در آموزش‌وپرورش را مورد بررسی قرار داد. او در ادامه تصریح کرد: «اگر بخواهیم این مسئله را به صورت سیستماتیک بررسی کنیم، ورود حوزه علمیه به آموزش‌وپرورش در سال 1388 به صورت رسمی کلید خورد. آن زمان بحث واگذاری چهار‌هزارو 200 مدیریت مدرسه در حوزه علمیه مطرح شد. البته آن زمان مسئولان آموزش‌وپرورش، به‌ویژه رئیس سازمان مدارس غیردولتی یا حجت‌الاسلام ذوعلم که آن زمان رئیس ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش بودند، به استناد قانونی اشاره کردند. به گفته آنها بند 4 ماده 13 قانون مدیریت خدمات کشوری به این مسئله اشاره کرده. آنها قصد داشتند در عرض پنج سال مدیریت این مدارس را به حوزه علمیه واگذار کنند. درحالی‌که هیچ‌گونه مبانی تئوریک و تطبیقی برای این مسئله وجود ندارد. او با بیان اینکه باید سیستم آموزشی تعریف شود خاطرنشان کرد: «این سیستم
آموزشی باید برای همه سلایق و گرایش‌ها تعریف شود. یعنی هرکس با هر طرز تفکری بتواند مدرسه مثل کشورهای دیگر تأسیس کند و افکار و فلسفه آموزشی خود را در آموزش اعمال کند. اما اینکه دخالت به صورت سازمان‌دهی‌شده و به صورت دامنه‌دار باشد، فاقد مبانی علمی و منطقی است». پورسلیمان در پایان خاطرنشان کرد: «پیش‌زمینه حضور حوزویان برای تغییرات کتب درسی به خود آموزش‌وپرورش بازمی‌گردد. زمانی که آقای حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی رسما اعلام می‌کند که بدون مساعدت حوزه علمیه تحول آموزشی صورت نمی‌پذیرد، حوزوی‌ها به درخواست آنها پاسخ می‌دهند. اما سؤال مهم این است که اگر به قول خود مسئولان 80 درصد تغییرات برنامه‌های درسی با تأیید حوزه علمیه صورت گرفته، چرا درباره عملکرد خود پاسخ‌گو نیستند و وقتی جامعه به تغییرات کتب درسی واکنش نشان داد، آنها از عملکرد خود دفاع نکردند؟».
با وجود تلاش خبرنگار روزنامه «شرق»، هنوز لیستی از تغییرات اعمال‌شده در کتب درسی بنا به پیشنهاد حوزه علمیه در اختیار روزنامه قرار نگرفته است و مشخص نیست این تغییرات در کدام کتب درسی و روی چه درس‌هایی اعمال شده است.