سنگینی حقوق «نقش بیمار» کرونا بر دوش کادر درمان
علی‌احمد رفیعی‌راد- کارشناس مؤسسه رحمان
یکی از مفاهیم ابتدایی در جامعه‌شناسی، مفهوم «نقش» به عنوان جایگاه و وضعیت دارای مسئولیت و حقوق است. وابسته به این مفهوم، تالکوت پارسنز مفهوم نقش بیمار را پرورده است. پارسنز از مفهوم نقش بیمار برای توصیف الگوهای رفتاری استفاده کرده است که بیمار برای به‌حداقل‌رساندن تأثیر مخرب بیماری به کار می‌برد. این مفهوم نشان می‌دهد چگونه شخص بیمار بخش جدایی‌ناپذیری از متن و زمینه اجتماعی بزرگ‌تر است. مبتنی بر این مفهوم، بیمار نه‌تنها مسئول بیماری خود نیست بلکه سزاوار حقوق و امتیازات خاصی مانند معاف‌شدن از نقش‌های عادی زندگی و دریافت خدمات برای بازیابی سلامتی است. هرچند به این مفهوم انتقاداتی وارد شده است که با تعریف و شمولی ساده، بیماری‌های واجد انگ را نادیده گرفته است ولی توسعه نظام بیمارستانی و خدمات درمانی که ناخوشی در ابعاد متفاوت سلامت را پوشش می‌دهد، دست‌کم مفهوم پارسنزی نقش بیمار و حقوق آن را در سیستم درمانی و بیمارستانی احیا کرده است. این وضعیت در پاندمی کرونا با وجود انگ اولیه و خطر بالای سرایت، مجددا دیده شده است. بیمارشدن، همیشه جزء سخت‌ترین لحظات زندگی آدمی بوده و رهایی از گرفتاری آن غالبا منوط به دانش و یاوری دیگری است که در دوران تخصصی‌شده کنونی، این «دیگری» کادر درمان نام دارد. در شکل آرمانی مسئولیت کادر درمان زدودن درد و رنج و تلخ‌کامی لحظات گرفتاری و بیماری و روانه‌کردن فرد به زندگی سرخوشانه دانسته می‌شود، چنین دردهایی که با ناتوانی طرف مقابل کنش، زخم و خون و مرگ همراه است برای هر کسی که روزانه درگیر کنش متقابل است، آزاردهنده بوده و در درازمدت بر سلامت و تاب‌آوری او تأثیر منفی می‌گذارد. در بیماری کرونا این وضعیت به دلایل امکان بالای سرایت، شیوع گسترده، لزوم پوشش محدودکننده کادر درمان، طولانی‌بودن و عوامل دیگر تشدید شده است. با این حال، همه کادر درمان کرونا در ایران با سخت‌کوشی بسیار تاکنون فراتر از توان خود حقوق بیماران کرونا را رعایت کرده‌اند. ولی به عنوان یک واقعیت پس از گذشت یک‌سال‌ونیم پرحادثه و پرفشار با کادر درمانی مواجه هستیم که در ابعاد متفاوت سلامت، سختی بسیار تحمل کرده و آسیب دیده است. کرونا که ما شهروندان معمولی و خانه‌نشینان خود را از آن محفوظ می‌داریم یا در مدتی کوتاه آن را تجربه می‌کنیم، روزانه بر کادر درمان آوار می‌شود. شرایط کاری دشوار، بیماران بدحال و پرتقاضا، امکانات بیمارستانی محدود، دورنمای ناروشن و... پرسنل بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنها را از همیشه آسیب‌پذیرتر کرده است. همان‌گونه که تصاویر رقص و پایکوبی ماه‌های نخست شیوع کرونا، امروزه به خاطره تبدیل شده است، تداوم وضعیت فعلی نیز می‌تواند حتی تصاویر معمول این روزها را نیز مخدوش کند. ازاین‌رو جامعه باید از هر راه ممکن مانند تعجیل در واکسیناسیون گسترده، استخدام نیروهای جدید و تجدید روحیه کادر درمان، با پاسداشت‌ها به رهایی این بخش فداکار خود کمک کند. تأخیر در این فرایند می‌تواند نظام بیمارستانی به‌ویژه در بخش‌های کرونا را دچار چنان فرسودگی‌ای کند که احیای آنها غیرممکن یا دست‌کم بسیار مشکل شود. مستند به شواهد بسیار زیاد کادر درمان کرونا به قیمت از‌دست‌رفتن سلامت خود همچنان پایدار در حال استیفای حقوق بیماران کروناست. نویسنده این یادداشت در دو ماه اخیر به دلیل ابتلا به کرونا و عوارض شدید ناشی از آن در نقش بیمار کرونایی به مدت ۲۶ روز در دو بیمارستان امام خمینی و رسول اکرم تهران مشاهده‌گر سخت‌کوشی، مهربانی، ازخودگذشتگی و جانبازی کادر درمان کرونا بوده و شواهد بسیاری را نیز در رنج زیاد و درخطر‌بودن آستانه تحمل و تاب‌آوری کادر درمان کرونا مشاهده کرده است.
یکی از مفاهیم ابتدایی در جامعه‌شناسی، مفهوم «نقش» به عنوان جایگاه و وضعیت دارای مسئولیت و حقوق است. وابسته به این مفهوم، تالکوت پارسنز مفهوم نقش بیمار را پرورده است. پارسنز از مفهوم نقش بیمار برای توصیف الگوهای رفتاری استفاده کرده است که بیمار برای به‌حداقل‌رساندن تأثیر مخرب بیماری به کار می‌برد. این مفهوم نشان می‌دهد چگونه شخص بیمار بخش جدایی‌ناپذیری از متن و زمینه اجتماعی بزرگ‌تر است. مبتنی بر این مفهوم، بیمار نه‌تنها مسئول بیماری خود نیست بلکه سزاوار حقوق و امتیازات خاصی مانند معاف‌شدن از نقش‌های عادی زندگی و دریافت خدمات برای بازیابی سلامتی است. هرچند به این مفهوم انتقاداتی وارد شده است که با تعریف و شمولی ساده، بیماری‌های واجد انگ را نادیده گرفته است ولی توسعه نظام بیمارستانی و خدمات درمانی که ناخوشی در ابعاد متفاوت سلامت را پوشش می‌دهد، دست‌کم مفهوم پارسنزی نقش بیمار و حقوق آن را در سیستم درمانی و بیمارستانی احیا کرده است. این وضعیت در پاندمی کرونا با وجود انگ اولیه و خطر بالای سرایت، مجددا دیده شده است. بیمارشدن، همیشه جزء سخت‌ترین لحظات زندگی آدمی بوده و رهایی از گرفتاری آن غالبا منوط به دانش و یاوری دیگری است که در دوران تخصصی‌شده کنونی، این «دیگری» کادر درمان نام دارد. در شکل آرمانی مسئولیت کادر درمان زدودن درد و رنج و تلخ‌کامی لحظات گرفتاری و بیماری و روانه‌کردن فرد به زندگی سرخوشانه دانسته می‌شود، چنین دردهایی که با ناتوانی طرف مقابل کنش، زخم و خون و مرگ همراه است برای هر کسی که روزانه درگیر کنش متقابل است، آزاردهنده بوده و در درازمدت بر سلامت و تاب‌آوری او تأثیر منفی می‌گذارد. در بیماری کرونا این وضعیت به دلایل امکان بالای سرایت، شیوع گسترده، لزوم پوشش محدودکننده کادر درمان، طولانی‌بودن و عوامل دیگر تشدید شده است. با این حال، همه کادر درمان کرونا در ایران با سخت‌کوشی بسیار تاکنون فراتر از توان خود حقوق بیماران کرونا را رعایت کرده‌اند. ولی به عنوان یک واقعیت پس از گذشت یک‌سال‌ونیم پرحادثه و پرفشار با کادر درمانی مواجه هستیم که در ابعاد متفاوت سلامت، سختی بسیار تحمل کرده و آسیب دیده است. کرونا که ما شهروندان معمولی و خانه‌نشینان خود را از آن محفوظ می‌داریم یا در مدتی کوتاه آن را تجربه می‌کنیم، روزانه بر کادر درمان آوار می‌شود. شرایط کاری دشوار، بیماران بدحال و پرتقاضا، امکانات بیمارستانی محدود، دورنمای ناروشن و... پرسنل بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنها را از همیشه آسیب‌پذیرتر کرده است. همان‌گونه که تصاویر رقص و پایکوبی ماه‌های نخست شیوع کرونا، امروزه به خاطره تبدیل شده است، تداوم وضعیت فعلی نیز می‌تواند حتی تصاویر معمول این روزها را نیز مخدوش کند. ازاین‌رو جامعه باید از هر راه ممکن مانند تعجیل در واکسیناسیون گسترده، استخدام نیروهای جدید و تجدید روحیه کادر درمان، با پاسداشت‌ها به رهایی این بخش فداکار خود کمک کند. تأخیر در این فرایند می‌تواند نظام بیمارستانی به‌ویژه در بخش‌های کرونا را دچار چنان فرسودگی‌ای کند که احیای آنها غیرممکن یا دست‌کم بسیار مشکل شود. مستند به شواهد بسیار زیاد کادر درمان کرونا به قیمت از‌دست‌رفتن سلامت خود همچنان پایدار در حال استیفای حقوق بیماران کروناست. نویسنده این یادداشت در دو ماه اخیر به دلیل ابتلا به کرونا و عوارض شدید ناشی از آن در نقش بیمار کرونایی به مدت ۲۶ روز در دو بیمارستان امام خمینی و رسول اکرم تهران مشاهده‌گر سخت‌کوشی، مهربانی، ازخودگذشتگی و جانبازی کادر درمان کرونا بوده و شواهد بسیاری را نیز در رنج زیاد و درخطر‌بودن آستانه تحمل و تاب‌آوری کادر درمان کرونا مشاهده کرده است.