پروژه انتقال آب، رودخانه چالوس را هم خشک کرد

‌منصوره محمدی: وقتی از کمبود منابع آبی در کشور صحبت می‌شود، هیچ ذهنیتی نسبت به خشک‌سالی در شمال کشور شکل نمی‌گیرد، نگاه‌ها در انتقال آب فقط در استان‌های فلات مرکزی و جنوبی متمرکز است و تصور اینکه استان‌های پرآبی چون مازندران و گیلان و گلستان نیز با انتقال آب با حذف منابع آبی خود روبه‌رو شوند اندکی دور از انتظار است. شاید به گفته مکرر مسئولان علت این خشک‌سالی در کاهش میزان بارندگی اعلام شود که می‌توان آن را با داده‌های آماری متوسط بارندگی نیز توجیه کرد اما خشکی یکباره رودی پرآب و دائمی که تاریخ مازندران آن را به خود ندیده، نمی‌تواند فقط ناشی از کاهش تدریجی بارش باران باشد. رودخانه چالوس یکی از رودهای دائمی استان مازندران است که پس از حرکت از سرچشمه در ارتفاعات طالقان و کندوان با طی مسیری ۷۲‌کیلومتری از شهر چالوس عبور کرده و به دریای خزر سرریز می‌شود که در روزهای اخیر خبر خشکی آن توسط یکی از کارشناسان منابع طبیعی منتشر شد. هادی کیادلیری، عضو هیئت‌علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط‌ زیست دانشگاه علوم تحقیقات علت خشک‌شدن رودخانه چالوس را وجود سدهای انحرافی انتقال آب که برای تأمین آب کشاورزی در شرق مازندران ایجاد شده‌اند، دانست و این خشک‌شدن را مرگ رودخانه خروشان چالوس اعلام کرد. او تأکید کرد که این مسئله نمی‌تواند ناشی از خشک‌سالی باشد و انتقال آب چنین شرایطی را برای رودخانه چالوس رقم زده است.سید‌اصغر مطهری، رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس درباره خشک‌شدن رودخانه چالوس به «شرق» می‌گوید: براثر خشکی رودخانه چالوس از محل انحراف آب در شهرآرا به سمت پایین آب نداریم. در بالادست به رقم آنکه آب کمتر شده اما رودخانه آب دارد و این تصور که کل رودخانه چالوس خشک شده است، درست نیست.او می‌گوید بستر رودخانه که از شهر چالوس می‌گذرد، خشک است و مقدار زیادی از آب از دست رفته و درباره دلیل آن می‌گوید: رودخانه چالوس یکی از رودخانه‌های برفی و یخچالی است که از ارتفاعات کندوان و بخشی از ارتفاعات کلاردشت و انگوران سرچشمه می‌گیرد که با آب‌شدن ذخایر یخچالی این رودخانه تغذیه و پرآب می‌شود. در فصل‌هایی که بارندگی خوبی داشته باشیم و ارتفاعات نیز برف داشته باشند، تغذیه رودخانه به خوبی انجام می‌شود اما در سالی که دچار خشک‌سالی هستیم، حجم آورد رودخانه کم می‌شود. امسال از جمله سال‌هایی بود که بارش برف بسیار کم بود و اثری از یخچال‌های طبیعی در منطقه نیست و بسیاری از چشمه‌ها و منابع آبی بالادست خشک شده است.مطهری می‌گوید به گفته کارشناسان میزان حجم و دبی رودخانه به‌طور‌کلی ۵۰ درصد کاهش یافته است و در ادامه توضیحاتی درباره سد انحراف آب که به نظر می‌رسد دلیل مهم‌تری از کاهش بارش در خشک‌سالی رودخانه چالوس باشد، ارائه می‌دهد: منطقه شهرآرا به سد انحراف آب معروف است و بیش از 20 سال است که این سد در آنجا ایجاد شده و بخشی از حجم آب رودخانه را براساس مصوبه‌ای مربوط به همان سال‌ها به سمت نوشهر و نور منتقل می‌کنند که به بسته هراز معروف است.رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس می‌گوید قرار است حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب را از رودخانه چالوس تأمین کنند و درباره جزئیات این پروژه توضیح می‌دهد: پروژه انتقال آب یک بسته کامل است که چند رودخانه در غرب مازندران را شامل می‌شود و از تنکابن شروع و به سمت چالوس می‌رود و تا خیرودکنار ادامه دارد و به بسته هراز معروف است. در این طرح قرار بود آب رودخانه‌ها انتقال یابند. البته خوشبختانه بگویم یا متأسفانه اعتبارات سالانه برای این طرح کم بود و فقط بخشی از طرح انتقال آب را اجرا کردند.به گفته مطهری این طرح هنوز کامل نشده است و فعلا تا رویان نور کانال انتقال آب احداث شده است و از این رودخانه‌ها به سمت هراز منتقل خواهد شد و برای کشاورزی و باغداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطهری در ادامه به خطی‌بودن برداشت آب براساس این مصوبه انتقاد کارشناسی دارد و توضیح می‌دهد: امسال که با کاهش شدید بارندگی مواجه بودیم، به تبع آن حجم آب رودخانه کاهش یافته‌ اما به همان میزانی که مصوب کرده بودند، از رودخانه برداشت می‌کنند و به کاهش آب رودخانه توجهی ندارند. درحالی‌که اولا انتقال آب بین‌حوضه‌ای نباید اتفاق بیفتد و این کارشناسی نیست که آب را از حوضه‌ای به حوضه دیگر انتقال دهیم؛ چراکه عوارض و عواقب خوشایندی نه برای حوضه‌ای که از آن آب برداشت می‌شود و نه برای حوضه‌ای که آب به آن انتقال پیدا می‌کند، دارد و باید در شرایط خاص و ویژه‌ای انتقال صورت گیرد و من این شرایط خاص و ویژه را برای این مناطق درک نمی‌کنم.او تأکید می‌کند که با توجه به خشکی رخ‌داده حق مردم است که دلایل کمبود آب رودخانه را بدانند و اضافه می‌کند: برداشت از رودخانه‌ای مانند چالوس را که دبی و ظرفیت آبی آن از محل بارش‌های سالانه است، باید براساس ترسالی و خشک‌سالی همان سال برآورد کرد و برداشت انجام داد. نمی‌شود براساس یک مصوبه هر‌سال برداشت کرد. وقتی در سال جاری آورد رودخانه ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده، باید به همین میزان نیز برای برداشت عمل می‌شد و کمتر از ۵۰ درصد از مصوبه را اجرا می‌کردند. نباید عین مصوبه هر‌سال اجرا شود و توجهی به میزان بارش‌ها و دبی رودخانه نشود؛ به همین دلیل کاهش چشمگیری را در پایین‌دست و بالادست این سد مشاهده می‌کنیم.او چنین خشک‌سالی را در رودخانه چالوس بی‌سابقه می‌داند و می‌گوید: به این شدت با کمبود حجم آب در رودخانه چالوس مواجه نبود‌‌ه‌ایم.مطهری به مسئله دیگری نیز اشاره می‌کند. فرایند طرح تأمین آب آشامیدنی در بالادست شهر مرزن‌آباد نیز در‌حال احداث و حجمی از آب نیز قرار است از رودخانه چالوس برای بالادست مرزن‌آباد برداشت شود. او می‌گوید با این اقدام ما دو برداشت از رودخانه چالوس خواهیم داشت و اگر این اتفاق رخ دهد و وضعیت بارش‌ها نیز به این صورت باشد، بحران آبی بدتر می‌شود. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که نگران گل‌آلود‌بودن آب چالوس نیستیم‌ بلکه نگران وضعیت آب آن هستیم؛ چرا‌که با این حجم بارش و برداشت معلوم نیست اصلا رودخانه چالوسی خواهیم داشت یا خیر. امیدوارم روزی به این مرحله نرسیم که تشکل‌هایی که نگران گل‌آلودی رودخانه هستند، بگویند به معدن‌دارها و کارخانه‌های شن و ماسه بگویید آب گل‌آلود خود را در رودخانه رها کنند که حداقل آبی داشته باشد.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس می‌گوید از جنوب شهر چالوس که مسیر ورود رودخانه است، شهرآرا، دارکلا و کل شهر چالوس و روستاهای اطراف آن از نعمت آب رودخانه محروم هستند و کشاورزی در این مناطق آسیب می‌بیند. اکنون اتصال دریا به رودخانه را از دست داده‌ایم و بسیاری از ماهی‌هایی که در اینجا زیست می‌کردند، از بین رفته‌اند و انقطاع اتصال آبی رودخانه به دریا یقیننا بر روی حیات آبزیان اثرگذار است که تأثیر آن در آینده مشخص خواهد شد.

‌منصوره محمدی: وقتی از کمبود منابع آبی در کشور صحبت می‌شود، هیچ ذهنیتی نسبت به خشک‌سالی در شمال کشور شکل نمی‌گیرد، نگاه‌ها در انتقال آب فقط در استان‌های فلات مرکزی و جنوبی متمرکز است و تصور اینکه استان‌های پرآبی چون مازندران و گیلان و گلستان نیز با انتقال آب با حذف منابع آبی خود روبه‌رو شوند اندکی دور از انتظار است. شاید به گفته مکرر مسئولان علت این خشک‌سالی در کاهش میزان بارندگی اعلام شود که می‌توان آن را با داده‌های آماری متوسط بارندگی نیز توجیه کرد اما خشکی یکباره رودی پرآب و دائمی که تاریخ مازندران آن را به خود ندیده، نمی‌تواند فقط ناشی از کاهش تدریجی بارش باران باشد. رودخانه چالوس یکی از رودهای دائمی استان مازندران است که پس از حرکت از سرچشمه در ارتفاعات طالقان و کندوان با طی مسیری ۷۲‌کیلومتری از شهر چالوس عبور کرده و به دریای خزر سرریز می‌شود که در روزهای اخیر خبر خشکی آن توسط یکی از کارشناسان منابع طبیعی منتشر شد. هادی کیادلیری، عضو هیئت‌علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط‌ زیست دانشگاه علوم تحقیقات علت خشک‌شدن رودخانه چالوس را وجود سدهای انحرافی انتقال آب که برای تأمین آب کشاورزی در شرق مازندران ایجاد شده‌اند، دانست و این خشک‌شدن را مرگ رودخانه خروشان چالوس اعلام کرد. او تأکید کرد که این مسئله نمی‌تواند ناشی از خشک‌سالی باشد و انتقال آب چنین شرایطی را برای رودخانه چالوس رقم زده است.سید‌اصغر مطهری، رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس درباره خشک‌شدن رودخانه چالوس به «شرق» می‌گوید: براثر خشکی رودخانه چالوس از محل انحراف آب در شهرآرا به سمت پایین آب نداریم. در بالادست به رقم آنکه آب کمتر شده اما رودخانه آب دارد و این تصور که کل رودخانه چالوس خشک شده است، درست نیست.او می‌گوید بستر رودخانه که از شهر چالوس می‌گذرد، خشک است و مقدار زیادی از آب از دست رفته و درباره دلیل آن می‌گوید: رودخانه چالوس یکی از رودخانه‌های برفی و یخچالی است که از ارتفاعات کندوان و بخشی از ارتفاعات کلاردشت و انگوران سرچشمه می‌گیرد که با آب‌شدن ذخایر یخچالی این رودخانه تغذیه و پرآب می‌شود. در فصل‌هایی که بارندگی خوبی داشته باشیم و ارتفاعات نیز برف داشته باشند، تغذیه رودخانه به خوبی انجام می‌شود اما در سالی که دچار خشک‌سالی هستیم، حجم آورد رودخانه کم می‌شود. امسال از جمله سال‌هایی بود که بارش برف بسیار کم بود و اثری از یخچال‌های طبیعی در منطقه نیست و بسیاری از چشمه‌ها و منابع آبی بالادست خشک شده است.مطهری می‌گوید به گفته کارشناسان میزان حجم و دبی رودخانه به‌طور‌کلی ۵۰ درصد کاهش یافته است و در ادامه توضیحاتی درباره سد انحراف آب که به نظر می‌رسد دلیل مهم‌تری از کاهش بارش در خشک‌سالی رودخانه چالوس باشد، ارائه می‌دهد: منطقه شهرآرا به سد انحراف آب معروف است و بیش از 20 سال است که این سد در آنجا ایجاد شده و بخشی از حجم آب رودخانه را براساس مصوبه‌ای مربوط به همان سال‌ها به سمت نوشهر و نور منتقل می‌کنند که به بسته هراز معروف است.رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس می‌گوید قرار است حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب را از رودخانه چالوس تأمین کنند و درباره جزئیات این پروژه توضیح می‌دهد: پروژه انتقال آب یک بسته کامل است که چند رودخانه در غرب مازندران را شامل می‌شود و از تنکابن شروع و به سمت چالوس می‌رود و تا خیرودکنار ادامه دارد و به بسته هراز معروف است. در این طرح قرار بود آب رودخانه‌ها انتقال یابند. البته خوشبختانه بگویم یا متأسفانه اعتبارات سالانه برای این طرح کم بود و فقط بخشی از طرح انتقال آب را اجرا کردند.به گفته مطهری این طرح هنوز کامل نشده است و فعلا تا رویان نور کانال انتقال آب احداث شده است و از این رودخانه‌ها به سمت هراز منتقل خواهد شد و برای کشاورزی و باغداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطهری در ادامه به خطی‌بودن برداشت آب براساس این مصوبه انتقاد کارشناسی دارد و توضیح می‌دهد: امسال که با کاهش شدید بارندگی مواجه بودیم، به تبع آن حجم آب رودخانه کاهش یافته‌ اما به همان میزانی که مصوب کرده بودند، از رودخانه برداشت می‌کنند و به کاهش آب رودخانه توجهی ندارند. درحالی‌که اولا انتقال آب بین‌حوضه‌ای نباید اتفاق بیفتد و این کارشناسی نیست که آب را از حوضه‌ای به حوضه دیگر انتقال دهیم؛ چراکه عوارض و عواقب خوشایندی نه برای حوضه‌ای که از آن آب برداشت می‌شود و نه برای حوضه‌ای که آب به آن انتقال پیدا می‌کند، دارد و باید در شرایط خاص و ویژه‌ای انتقال صورت گیرد و من این شرایط خاص و ویژه را برای این مناطق درک نمی‌کنم.او تأکید می‌کند که با توجه به خشکی رخ‌داده حق مردم است که دلایل کمبود آب رودخانه را بدانند و اضافه می‌کند: برداشت از رودخانه‌ای مانند چالوس را که دبی و ظرفیت آبی آن از محل بارش‌های سالانه است، باید براساس ترسالی و خشک‌سالی همان سال برآورد کرد و برداشت انجام داد. نمی‌شود براساس یک مصوبه هر‌سال برداشت کرد. وقتی در سال جاری آورد رودخانه ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده، باید به همین میزان نیز برای برداشت عمل می‌شد و کمتر از ۵۰ درصد از مصوبه را اجرا می‌کردند. نباید عین مصوبه هر‌سال اجرا شود و توجهی به میزان بارش‌ها و دبی رودخانه نشود؛ به همین دلیل کاهش چشمگیری را در پایین‌دست و بالادست این سد مشاهده می‌کنیم.او چنین خشک‌سالی را در رودخانه چالوس بی‌سابقه می‌داند و می‌گوید: به این شدت با کمبود حجم آب در رودخانه چالوس مواجه نبود‌‌ه‌ایم.مطهری به مسئله دیگری نیز اشاره می‌کند. فرایند طرح تأمین آب آشامیدنی در بالادست شهر مرزن‌آباد نیز در‌حال احداث و حجمی از آب نیز قرار است از رودخانه چالوس برای بالادست مرزن‌آباد برداشت شود. او می‌گوید با این اقدام ما دو برداشت از رودخانه چالوس خواهیم داشت و اگر این اتفاق رخ دهد و وضعیت بارش‌ها نیز به این صورت باشد، بحران آبی بدتر می‌شود. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که نگران گل‌آلود‌بودن آب چالوس نیستیم‌ بلکه نگران وضعیت آب آن هستیم؛ چرا‌که با این حجم بارش و برداشت معلوم نیست اصلا رودخانه چالوسی خواهیم داشت یا خیر. امیدوارم روزی به این مرحله نرسیم که تشکل‌هایی که نگران گل‌آلودی رودخانه هستند، بگویند به معدن‌دارها و کارخانه‌های شن و ماسه بگویید آب گل‌آلود خود را در رودخانه رها کنند که حداقل آبی داشته باشد.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان چالوس می‌گوید از جنوب شهر چالوس که مسیر ورود رودخانه است، شهرآرا، دارکلا و کل شهر چالوس و روستاهای اطراف آن از نعمت آب رودخانه محروم هستند و کشاورزی در این مناطق آسیب می‌بیند. اکنون اتصال دریا به رودخانه را از دست داده‌ایم و بسیاری از ماهی‌هایی که در اینجا زیست می‌کردند، از بین رفته‌اند و انقطاع اتصال آبی رودخانه به دریا یقیننا بر روی حیات آبزیان اثرگذار است که تأثیر آن در آینده مشخص خواهد شد.