محرم و لزوم توجه به سلامت مردم

بخش عمده‌ای از مردم ایران فارغ از تمام اعتقادات دل در گرو مناسک و مراسم محرم دارند. مردمی که هرساله در هر کجای جهان که باشند، خودشان را به ایران می‌رسانند تا هم در مراسم عزای سالار شهیدان شرکت کنند و هم نذورات خود را ادا کنند. امسال اما ماجرا با همیشه فرق می‌کند. شر ویروس کرونا از سر ایران کم نشده و کرونا هر روز رکورد تازه‌ای می‌زند. بیشتر از پنج ماه است که مردم ایران زندگی اجتماعی‌شان دستخوش تغییرات جدی شده‌اند. کرونا در روزهای پایانی اسفند آمد، همان روزهایی که مردم آماده برپایی جشن نوروزی بودند اما همه مجبور شدند سالشان را در کنج خلوت خانه‌شان تحویل کنند. شاید برای اولین بار درهای مساجد و حرم امام رضا و حضرت معصومه در ایران بسته شد. راهپیمایی روز قدس، مراسم اعتکاف، مراسم روز قدس و نمازجمعه‌ها همگی لغو شد. این‌بار اما نوبت محرم است. مراسمی که برای ایرانیان جزء آیین‌هایی است که با گوشت و پوست و استخوانشان عجین است. برگزاری مراسم محرم مخالفان و موافقان جدی دارد. مخالفان کارشناسان بهداشتی هستند و موافقان برخی از کارشناسان مذهبی و البته رئیس‌جمهور! موافقان برگزاری می‌گویند در ایران همه چیز برگزار می‌شود حتی کنکور، اما جلوی برگزاری مراسم محرم و نمازجمعه را گرفته‌اند. این در حالی است که مراسم حج واجب به‌عنوان بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان جهان تعطیل شده و امسال برگزار نمی‌شود. هرچند از ابتدا وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا با برگزاری مراسم محرم مخالفت کرد ‌اما دو روز پیش بود که حسن روحانی، در واکنشی صریح اعلام کرد که مراسم محرم باید باشکوه برگزار شود. در رابطه با همین مسئله‌‌ ‌ حجت‌الاسلام محمدتقی فاضل‌‌میبدی در گفت‌وگو با «شرق» توضیحاتی ارائه دادند. ‌چند روز پیش حسن روحانی اعلام کرد برگزاری مراسم محرم حتی در مناطق قرمز هم باید برگزار شود. روحانی در سخنان خود گفته بود: «مراسم عزاداری شهادت سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) باید در سراسر کشور، با شکوه و رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود. امسال ماسک‌گذاری و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی از سوی عزاداران و عدم تجمع و تراکم در یک مکان نیز جزء شکوه مراسم عزاداری امام حسین(ع) است». این موضع حسن روحانی با واکنش‌های زیادی همراه شد. حجت‌الاسلام محمدتقی فاضل‌میبدی در گفت‌وگو با «شرق»‌ با بیان اینکه واکنش حسن روحانی نسبت به برگزاری مراسم محرم عجیب بود، بیان کرد: «در اینکه مراسم محرم و عاشورا برای ما ایرانیان و شیعیان جهان بسیار مهم است شکی نیست. امام حسین (ع) در برابر یزید و دستگاه ظلم ایستاد و مردم ایران به این ایستادگی ارج می‌نهند. اما ما در دین اسلام اصلی بسیار عقلایی داریم که می‌گوید اگر یکی از احکام دین در تعارض با سلامتی انسان یا جان انسان قرار بگیرد، باید تعطیلش کرد. مثال زیادی هم در‌این‌باره وجود دارد. روزه که خود یک حکم قرآنی است، اگر برای بدن مضر باشد، گرفتنش تبدیل به حرام می‌شود و به‌راحتی یک واجب حرام می‌شود. وقتی وضو برای بدن ضرر داشته باشد، باید تعطیلش کنیم. هر حکم دینی که برای بدن مضر باشد، باید تعطیلش کرد. مثل مناسک حج امسال که تعطیل شد و از قضا کار خوبی هم شد؛ چراکه ممکن بود صدها هزار انسان در این مراسم به کرونا مبتلا شوند». عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه افزود:‌ «جریان عاشورا هم با آنکه برای ما ایرانی‌ها بسیار حائز اهمیت است، از این قاعده مستثنا نیست و اگر جان انسان را تهدید می‌کند و خطر ابتلا به بیماری را افزایش بدهد، قطعا برگزاری‌ آن اشتباه است. به‌ویژه آنکه برگزاری این مراسم عملی مستحب است و اصلا واجب نیست. به‌ویژه اینکه امام حسین(ع) برای عزت و کرامت انسان و سلامتی جامعه جنگید‌. من از رئیس‌جمهور تعجب کردم که چرا ایشان این‌گونه صحبت کرد که در ذهن مردم تداعی شده حتما باید مراسم محرم را برگزار کرد. هیچ حتمیتی در این مراسم نیست و یک سال تعطیل‌کردن آن هیچ اتفاقی ایجاد نمی‌کند و در ازای آن از جان مردم محافظت می‌کند». او در ادامه با بیان اینکه نباید برگزاری مراسم محرم را در تقابل با برگزاری کنکور گذاشت، تصریح کرد: «در کنکور می‌شود دانشجویی که وارد سالن می‌شود را کنترل کرد، تبش را سنجید و فاصله‌گذاری را رعایت کرد، اما چه کسی می‌خواهد این چیزها را در مراسم سینه‌زنی کنترل کند؟‌ ‌مردم برای عزاداری در حسینیه‌ها می‌روند و اصلا نمی‌شود فاصله را رعایت کنیم و فرض کنید تنها دو نفر در چنین شرایطی مبتلا باشند،‌ چه اتفاقی می‌افتد؟ بنابراین به نظر من امسال هرکس می‌گوید باید مراسم محرم را برگزار کرد، تا جایی که من می‌دانم برخلاف نظر کارشناسی حرف می‌زند. اکثر کارشناسان دنیا می‌گویند دلیل افزایش ابتلا و مرگ‌ومیر برداشتن فاصله‌گذاری اجتماعی است و مردم راحت در رفت‌وآمد هستند و اگر همین‌طور بخواهد ماجرا ادامه پیدا کند، شرایط بدتر می‌شود. بنابراین اگر ما حتی احتمال خطر می‌دهیم، باید جلویش را بگیریم چه برسد که یقین داشته باشیم. محرم را نمی‌توان تعطیل کرد البته از سویی دیگر نظر رئیس‌جمهوری درباره محرم موافقانی نیز دارد. از جمله حجت‌الاسلام محمدتقی رهبری، عضو جامعه روحانیت مبارز که در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه مراسم ماه محرم را با رعایت پروتکل‌ها برگزار می‌کنیم، بیان کرد: «محرم یکی از قله‌های بلند دین و رسالت و عزت ماست. شوکت مسلمانان به محرم است و بزرگداشت محرم وظیفه همه ماست، البته رعایت اصول بهداشتی و فاصله‌گذاری هم باید انجام شود. آقای رئیس‌جمهور هم گفتند محرم را نمی‌توانیم تعطیل کنیم. ما باید عزاداری را به شیوه‌‌ای که پروتکل‌های بهداشتی رعایت شوند، برگزار کنیم. دستورات رعایت شود و ان‌شاءلله از برکت عاشورای امام حسین این درد بی‌درمان رفع شود. بزرگداشت محرم لازم است منتها با رعایت فاصله‌ و دستورات بهداشتی». مراسم را برگزار می‌کنیم علاوه‌بر‌این، تولیت آستان قدس رضوی نیز با استقبال و حمایت از نظر حسن روحانی دراین‌باره، با تأکید بر اینکه ایجاد دوگانگی میان «عزاداری و سلامت» خطاست، گفت: مراسم‌ عزاداری محرم با رعایت دقیق و کامل پروتکل‌های بهداشتی در صحن‌های حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود. او با بیان اینکه موضع آقای رئیس‌جمهور درباره برگزاری مراسم عزاداری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بسیار خوب بود، تصریح کرد: آنچه ما از فرمایشات و تدابیر مقام معظم رهبری می‌توانیم استنباط کنیم، این است که عزاداری نباید تعطیل شود اما باید سعی کنیم با ابتکارات و ابداعاتی ضمن رعایت کامل دستورالعمل‌های بهداشتی فضای عزاداری در کشور ایجاد شود. او با بیان اینکه شور حسینی قرن‌هاست که تعطیل نشده اما با فراز‌ونشیب‌هایی روبه‌رو بوده است، اظهار کرد: حتی در دورانی که رژیم رضاخان با فشار بر مردم، مانع از برگزاری مجالس و مراسم عزاداری محرم می‌شد، بازهم مردم مجالس عزای سیدالشهدا(ع) را برپا می‎کردند؛ اکنون نیز نباید عزاداری‌ها تعطیل شود، منتهی باید با توجه به اقتضا و شرایط روز ضمن رعایت کامل و دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی اقامه شود. حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین انصاریان نیز در نشست علمی «کرونا و چالش‌های پیش‌روی هیئات» که در کتابخانه آیت‌الله حائری‌طبسی(ره) برگزار شد، با اشاره به اینکه به اذعان غیرمسلمانان یکی از مزیت‌های دین اسلام و تشیع تجمعات مذهبی به‌صورت خودجوش است، گفت: تنها دولتی که هزار و 400 سال است که خرج سنگین اداری‌هایش را می‌دهد، دولت اباعبدالله(ع) است. استاد حوزه علمیه به عظمت جلسات امام حسین(ع) در آینه روایات اشاره و عنوان کرد: باید برای ایام عزاداری طرح‌ریزی کنیم و آن را در بهره‌دهی به اوج برسانیم و برای جلسات و محافل و گریه بر ایشان بکوشیم. حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاریان همچنین یادآور شد: «نباید به اشتباه بیانات رهبر معظم انقلاب را تفسیر کنیم، زیرا بنده مطلع هستم که ایشان فرموده‌اند امسال با این اوضاع و رعایت مسائل لازم هر‌چه پرشورتر جلسات محرم را برگزار کنید». مخالفت قاطع وزارت بهداشت با مراسم‌های پرجمعیت در این میان اما نظر وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی سلامت مردم که پنج ماه است به‌صورت مستقیم با کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند، دراین‌باره چیست؟ روز گذشته معاون بهداشت وزیر بهداشت از جلسات تصمیم‌گیری برای چگونگی برگزاری اعیاد قربان و غدیر و ایام محرم و صفر خبر داد و با بیان اینکه هنوز هیچ‌چیز دراین‌باره قطعی نشده، در‌عین‌حال گفت: «قطعا مراسم امسال به شکل قبل نخواهد بود و کاملا محدود خواهد بود تا مراسمی با کیفیت مناسب و توأم با سلامتی برگزار شود». دکتر علیرضا رئیسی گفت: «در مورد مراسم روز عرفه، اعیاد قربان و غدیر و مراسم محرم و صفر پروتکل‌ها دارد آماده می‌شود. چندین نظر وجود دارد. قطعا اگر مراسمی هم برگزار شود، اصلا و به‌هیچ‌وجه به شکل قبل نخواهد بود و کاملا محدود خواهد بود. باید یاد بگیریم از فضاهای مجازی استفاده کنیم و خیلی از مراسم‌ها را در خانه خودمان انجام دهیم». او تأکید کرد: نظر قاطع وزارت بهداشت این است که برگزاری مراسم پرجمعیت در محرم ممنوع باشد، به‌ویژه در محیط‌های سربسته که قاطعانه و محکم با آن مخالفت می‌کنیم». رئیسی درباره پیش‌بینی افزایش ۶۰‌درصدی آمار ابتلا به کرونا با برگزاری کنکور و مراسم محرم، گفت: «پیش‌بینی براساس یک مدل‌سازی است و هر پیش‌بینی‌ای مستلزم این است که ما یک‌سری اطلاعات پایه و اولیه داشته باشیم و براساس آن فرمول‌های ریاضی طراحی شود و بتوانند اعلام کنند». او ادامه داد: پیش‌بینی‌های زیادی وجود دارد و بسیاری مسائل را همه می‌توانند پیش‌بینی کنند. در همین جمع اگر ماسک نداشته باشند و دو نفر هم مبتلا باشند، می‌توان پیش‌بینی کرد که ۶۰ درصد افراد مبتلا می‌شوند. او همچنین گفت: درباره مراسمات محرم چند فاکتور وجود دارد؛ اولا محیطی که در آن مراسم برگزار می‌شود، سربسته است یا در محیط باز است، دوم آیا محیطی که فضای بسته است، تهویه مناسب دارد یا خیر. جمعیتی که در آنجا حضور دارند، چقدر است و مدت‌زمان حضور نیز مهم است. در فضای سربسته بیش از دو ساعت صلاح نیست که جمعیت حضور داشته باشند. اگر در یک فضایی در حالت عادی تراکم صد درصد است، در این شرایط باید حداکثر تراکم ۲۵ درصد باشد و حتما باید تعداد افرادی که در این فضا قرار می‌گیرند، به‌جای صد نفر ۲۵ نفر باشند. در فضای باز هم مراسم‌ نباید تماشاچی داشته باشد. در‌عین‌حال معمولا در این مراسم‌ها افراد مختلف از جاهای مختلف حرکت می‌کنند و در یکجا جمع می‌شوند. این هم مورد تأیید ما نیست و ممنوع است و مردم نباید به هم بپیوندند و در یک‌جا جمع شوند. رئیسی درباره نذورات نیز بر این نکته تأکید کرد که نذورات به‌صورت مواد خام و خشک باشد ضمن آنکه موکب‌ها و تکایا نیز از توزیع مواد غذایی و شربت بپرهیزند که ممنوع است. رئیسی این را هم گفت: هرگونه تجمع می‌تواند خطرناک باشد، تجمعی که تحرک بیشتری داشته باشد مانند عزاداری یا عروسی قطعا شانس انتقال را بالاتر می‌برد.