«کریم همتی»، رئیس جمعیت هلالاحمر، در گفت‌و‌گو با «شرق» مطرح کرد
فساد بالگردی
: ایران در سال گذشته بحران‌های فراوانی را پشت سر گذاشت و درست در بحبوحه همین بحران‌ها، نهاد مسئول در شرایط بحران، خود درگیر برخی حاشیه‌های خبرساز بود و کار تا آنجا پیش رفت که اخبار رسمی از بازداشت چندساعته رئیس وقت این جمعیت هم حکایت داشت. روزهای پرالتهاب ایران و شرایط بحرانی و سیل‌زده چندین استان با فعالیت داوطلبان هلالاحمر و دیگر نهادهای مردمی پشت سر گذاشته شد، اما همچنان انتخاب سکان‌دار برای هلالاحمر محل بحث و حاشیه بود تا اینکه نوبت به «کریم همتی» رسید. همتی که خود سال‌ها پیش ریاست هلالاحمر استان ایلام را بر عهده داشت، به‌عنوان یکی از دو گزینه هلالاحمر به رئیس‌جمهوری معرفی شد و در نهایت هم «حسن روحانی» در اواسط فروردین امسال حکم ریاست او بر هلالاحمر را صادر کرد. همتی که پیش از این مسئولیت معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را بر عهده داشت، در شرایطی سکان مدیریت هلالاحمر را به دست گرفت که به نظر می‌آمد میزان اعتماد عمومی به این نهاد کاهش چشمگیری داشته و اتهام فساد مدیران پیشین نگاه مثبت مردم به این نهاد مردمی را خدشه‌دار کرده بود. او آن‌طور که در این گفت‌و‌گو تأکید می‌کند با نیت بازسازی این اعتماد عمومی قدم به ساختمان هلالاحمر گذاشت و برای رسیدن به این اعتماد عمومی هم مقابله با فساد و شفافیت را دو برنامه مهم خود تعیین کرد که البته برای قضاوت باید منتظر گذر زمان و نتیجه عملکرد بمانیم. در این گفت‌و‌گو که اواخر تیر امسال در دفتر رئیس جمعیت هلالاحمر انجام شد، به شرایط کنونی هلالاحمر، وضعیت انبارها، شرایط بالگردهای هلالاحمر و همچنین ماجرای قرارداد حاشیه‌ساز خرید یک بالگرد پرداخته شد که مشروح آن در ادامه آورده شده است.
آقای همتی، هلالاحمر ایران در چند سال گذشته روزهای پرخبر و حاشیه‌سازی را پشت سر گذاشته و چندین مدیر ارشد آن هم به اتهام فساد بازداشت یا اخراج شده‌اند. با این پرسش کلی شروع کنیم که شما چه هلال‌احمری را تحویل گرفتید؟ منظور شرایط کلی در شرایط کار شماست .
در چند سال گذشته مشکلات مالی، بحث تحریم‌ها و همچنین برخی حاشیه‌های داخلی بر عملکرد همکاران ما تأثیر گذاشته است؛ از حیث پرسنلی طبیعتا افزایش داشتیم و نیروهای داوطلب و امدادی به لحاظ همراهی و عددی مقداری کاهش داشته است. شاید روزگاری ما حدود دو میلیون نیروی همراه از گروه‌های مختلف داشتیم که انگیزه و محوریت کار بر پایه داوطلبی بود .
این کاهش نیروهای داوطلبی احتمالا به حاشیه‌های چند سال گذشته و کاهش اعتماد عمومی برمی‌گشت. این‌طور است؟
بله و محوریت فعالیت این دوستان و همکاران کار داوطلبی است. این همراهان همیشگی ما بنا به دلایلی مقداری از وضعیت جمعیت ناخشنود بودند که به درگیری‌ها و حاشیه‌های داخلی هلالاحمر برمی‌گشت. بالاخره وقتی در درون خانواده هلالاحمر تنش و مشکلات باشد، توجه به مسائل داوطلبی کمتر می‌شود که متأسفانه این اتفاق رخ داد. داوطلبان پایه و اساس کار هلالاحمر هستند؛ در وزارت بهداشت حدود ۶۰۰ هزار کارمند مشغول به کار هستند اما در هلالاحمر حدود ۱۰ هزار نفر اما همان ظرفیت وزارت بهداشت را داریم، یعنی هر وقت بخواهیم داوطلبان بدون چشمداشت در کنار هلال هستند .
شما در شرایط کاهش میل فعالیت داوطلبانه و همچنین حاشیه‌های داخلی به‌عنوان سرپرست وارد هلالاحمر شدید؟
بله، من در شرایط خاصی به هلال آمدم، نزدیک دو سال تنش در شش‌ماهه پایانی سال ۹۸ به اوج خود رسید و چندین ماه هم هلالاحمر رئیسی نداشت و برخی کارها را دبیر کل انجام می‌داد. خیلی‌ها بازداشت یا جابه‌جا شده بودند که در مجموع شرایط خوبی حاکم نبود. اختلاف رأی بین نهاد تصمیم‌گیر و اعضای شورای‌عالی هم چندماهی کش‌و‌قوس خود را داشت که در نهایت با نظریه حقوقی معاونت حقوقی آن موضوع خاتمه پیدا کرد. در کنار همه این موارد ماجرای کرونا هم پیش آمد که آقای رئیس‌جمهور در متن حکم سرپرستی هم به این ماجرا اشاره کرد و مسئولیت‌هایی را هم متوجه هلالاحمر دانست .
شما در شرایط حاشیه‌های چندماهه داخلی، مشکلات مالی و همچنان بحران کرونا مسئولیت سرپرستی هلال را بر عهده گرفتید. کار را با چه برنامه‌ای شروع کردید؟
ما از حوادث قبلی مانند مشکلات مالی و حاشیه‌ها بی‌نصیب نماندیم و تقریبا در همان روزهای اول هفت، هشت نفر از کسانی که با ما کار می‌کردند، باید می‌رفتند، افرادی که از حوزه‌های حاکمیتی مانند معاونت، دبیر کل، خزانه‌دار و... بودند. بخشی از این تغییرات به ما ارتباطی نداشت و مسائلی از قبل وجود داشت و برخی دوستان هم می‌خواستند جدا شوند. مجموع این شرایط باعث شد ما سمت نیروهای محیطی هلالاحمر برویم و افراد کاربلد و باسابقه در هلالاحمر را به خدمت بگیریم. ما هم تلاش کردیم اگر مشکلی هست رسانه‌ای نشود و آرامش برقرار شود. امروز این آرامش نسبی برقرار است و ما هم تلاش می‌کنیم بی‌حاشیه به کار امدادی خود ادامه دهیم .
یکی از انتقادهای همیشگی درباره هلالاحمر ورود مدیران غیرهلال‌احمری است. انتخاب رئیس هلالاحمر هم می‌دانیم که با چه حاشیه‌ها و روند طولانی‌ای همراه شد. شما الان خودتان را نماینده دولت در هلالاحمر می‌دانید یا نماینده بدنه جمعیت؟
من خودم را هلال‌احمری می‌دانم و آقای رئیس‌جمهور هم همین را می‌خواهد که هلالاحمر مستقل باشد و وارد بازی‌های سیاسی نشود که انتظار بحقی است. تمام تلاش من از شروع کار هم به‌کارگیری نیروهای توانمند هلال‌احمری بوده است. غیر از یکی، دو مورد تمام مدیران جدید سال‌ها در هلالاحمر تجربه و سابقه کار دارند. در هلالاحمر زمان تلف شده بود و ما سعی کردیم دیگر زمانی تلف نشود و از همان روز اول کار را شروع کنیم. تا این لحظه از همین مدیران جدید نپرسیدیم که چه دیدگاه سیاسی‌ای دارند، چون مهم نیست و در هلالاحمر دنبال کار سیاسی نیستیم. حتی یک نفر هم به سفارش دولت وارد یا خارج نشده است .
بحث نوع نگاه به هلالاحمر پیش آمد و می‌دانیم یکی از نگرانی‌ها استفاده سیاسی از هلالاحمر است که حتی پیش‌از‌این هم اظهارنظری از یک فرد که مدعی سوءاستفاده از هلالاحمر در خارج از کشور بود، حاشیه‌ساز شد. نگاه شما چیست و آیا ممکن است در همین دوره شاهد استفاده سیاسی از جمعیت هلالاحمر باشیم؟
آن داستان کم‌لطفی در حق نظام و هلالاحمر بود و نمی‌دانم با آن سخنان برخورد شد یا نه؛ ولی واقعا به آن شکل نخواهد بود. دستگاه‌های نظامی و امنیتی هر کشور کار خود را می‌کنند و هیچ‌کدام با پوشش و لباس هلالاحمر بعد از این کاری نخواهد کرد و از قبل هم چنین چیزی نبوده است. حرف آن فرد ناصواب و بی‌پایه بود که هلالاحمر همان‌موقع پاسخ لازم را داده بود. کسانی که به دیگر کشورها می‌روند همین داوطلبان هستند ولی اجازه نمی‌دهیم کسی در پوشش هلال کار دیگری انجام دهد .
آقای همتی، می‌دانیم که در سال‌های گذشته بحث فساد در هلالاحمر بارها مطرح و اتهاماتی حتی درباره رئیس جمعیت هم بیان شد که به وجهه عمومی این جمعیت مردمی آسیب فراوان وارد کرد و اعتماد عمومی به هلال را پایین آورد. آیا واقعا در این حد فساد مالی رخ داده و اگر چنین است چه برنامه‌ای برای بازسازی اعتماد عمومی دارید؟
اخبار فساد تأثیر منفی خود را گذاشت، اتفاقات گذشته هلالاحمر بسیار بد و حاشیه‌ساز شد و تأثیر منفی خود را گذاشت اما امروزه باز هم به لباس و پرچم هلالاحمر اعتماد ویژه‌ای هست چراکه در حوادث پس از آن حاشیه‌ها، مردم دیدند که هلالاحمر در کنار آنها هستند و کمک می‌کند. کرونا در کنار تمام مشکلاتی که ساخت، این فضا را هم ایجاد کرد که بار دیگر هلالاحمر در کنار مردم قرار بگیرد. علاوه‌براین در سیل اوایل سال قبل همین داوطلبان در کنار مردم بودند و این دوستی مردم با داوطلبان به‌وضوح دیده می‌شود چون لباس و پرچم هلال در بحران‌ها ایجاد آرامش می‌کند. این لباس خوش‌رنگ است و قداست دارد و ما باید با عملکرد و شفافیت از این قداست دفاع کنیم .
درباره کمک‌های مردمی شرایط چگونه است؟ آیا اطلاعاتی از افزایش یا کاهش میزان کمک‌های مردمی در دست است؟
در زلزله کرمانشاه که اوج همدلی و بازگشت اعتماد مردم به هلال بود، بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان کمک شد. آن ۲۵۰ میلیارد تومان امسال تقریبا ۱۱۵ میلیارد تومان شده است که تقریبا نصف کمک‌های مردمی در آن بحران است. اما دلیل چیست؟ در این بحران کرونا شرایط مالی مردم به نسبت زلزله کرمانشاه بدتر شده و دیگر اینکه همه مردم در همه نقاط کشور خود درگیر بحران کرونا بودند و این متفاوت از زلزله در یک استان خاص است. از حیث کمک‌های بین‌المللی هم چیزی کم نشد و بیش از 140 محموله به ما کمک شده است؛ به همان کشوری که ما اولین محموله کمک را فرستادیم یعنی چین، بعدتر بیش از ۷۰ محموله کمک به کشور ما ارسال کردند. ارتباط مردم و هلال کمی سرد شده بود که این داستان کرونا با وجود همه گرفتاری‌ها ارتباط مردم با هلال را گرم‌تر کرده که ما هم تلاش می‌کنیم این اعتماد را پاسخ دهیم .
چه معیاری وجود دارد که نشان دهد این اعتماد گرم‌تر شده است؟
بازدیدها و میزان علاقه مردم به کار داوطلبی این موضوع را نشان می‌دهد. معیار عددی وجود ندارد ولی معیار کیفی می‌گوید ارتباط گرم‌تر شده است. در استان‌هایی که بنده صفر لحظه‌ای را اجرا می‌کنم، این همدلی و آمادگی را می‌بینم. می‌دانیم که صفر لحظه‌ای بازدیدی سرزده است و جالب اینکه در بسیاری از استان‌ها نیروهای مردمی زودتر از رئیس جمعیت حاضر می‌شوند .
آقای همتی، بحث ساخت‌و‌سازها و فعالیت هلالاحمر در خارج از کشور هم حاشیه‌ساز شده و حتی درباره بیمارستان دوبی بارها بحث فساد مطرح شده است. معیار هلالاحمر برای فعالیت یا ساخت‌و‌ساز در یک کشور چیست؟ می‌دانیم که در بین بخشی از مردم نگاه این است که وقتی نیازهای داخلی برطرف نشده چرا به سمت دیگر کشورها برویم؟
ساخت‌و‌سازهای حوزه بین‌المللی به این صورت است که ما به عنوان هلالاحمر باید خدمات بین‌المللی هم داشته باشیم و هیچ منافاتی با خدمت در داخل کشور ندارد. کشوری مانند آمریکا لشکرکشی می‌کند، اما با یک درمانگاه به مردم خدمت می‌دهیم که با توجه به سیاست‌های کشور است. الان درمانگاه کربلا و بیمارستان نجف در حال ساخت است که بخشی از ساخت به دلیل حضور چندمیلیونی هم‌وطنان در این شهر و کشور در روزهای خاصی است. معیار ما برای ادامه فعالیت یک مرکز یا ساخت، تصمیم بخش فنی هلالاحمر، وزارت خارجه و بخش خارجی وزارت اطلاعات است. اگر ما بیمارستانی در صنعا می‌زنیم منافاتی با ساخت بیمارستان در ایلام و چابهار ندارد و این ارتباطات متقابل در هلالاحمر وجود دارد .
می‌دانیم که در حوزه بالگرد هم کمبود وجود دارد و هم برخی قراردادهای خرید با شائبه‌هایی همراه شده است. به‌طورکلی هلالاحمر به لحاظ شرایط و امداد هوایی در چه وضعیتی است؟
از ۲۴ فروندی که جمعیت هلالاحمر دارد، هفت، هشت مورد زمین‌گیر شده است و قراردادی برای خرید سه فروند وجود داشت. این روند اما این‌قدر طول کشید که با توجه به نوسانات ارزی تنها امکان خرید یک فروند وجود داشت که قراردادی هم در دوره قبل ایجاد شد اما چون شفاف نبود کنار گذاشته شد تا اینکه در قرارداد شفافی این کار انجام شود. اولویت فعلی بنده اورهال‌کردن بالگردهای کنونی است که طبیعتا بیش از خرید یک فروند به ما کمک خواهد کرد، هرچند درباره آن فروند کماکان برنامه‌اش وجود دارد .
در فرایند خرید واقعا فساد رخ داده بود؟
بله و خوشبختانه ما متوجه شدیم و فرایند باطل شد. در قرارداد قبل قیمت مطرح‌شده و قیمتی که داشتند پیش می‌بردند با واقعیت ماجرا فاصله زیادی داشت و این هم جای تأسف است که در یک سازمان امدادی چنین کارهایی رخ دهد. خدا کمک کرد و ما آن قرارداد را باطل کردیم. افرادی حتی به روسیه سفر کرده بودند و حتی صحبت‌های اولیه را با طرف روس انجام داده بودند، اما متوجه شدیم قرارداد ایراد اساسی دارد و افراد دنبال منفعت شخصی هستند. این جای خوشحالی دارد؛ نه اینکه چون بالگرد نخریدیم خوشحال باشیم، بحثم مقابله با فساد است. این مسائل بسیار دردناک است؛ حتی یک تومان هم باشد؛ درحالی‌که اینجا بحث چند میلیون دلار بود. الان اولویت اصلی ما اورهال‌کردن این هشت فروند است و در تلاشیم که آن یک فروند حاشیه‌ساز را هم در قراردادی شفاف و دقیق خریداری کنیم .
شفافیت حتما تأثیرگذار است اما برخورد با فساد هم مهم است. بالاخره افکار عمومی دنبال برخورد با فاسدان آن هم در نهادی مردمی مانند هلالاحمر است. حتی درباره روزنامه «شهروند» که بحث هفت، هشت میلیارد بدون سند مطرح شده بود، گروهی نوشته بودند که جای تعطیلی یک روزنامه با عامل فساد برخورد نمی‌شود .
واقعیت این است که کسی از تعطیلی یک روزنامه خوشحال نمی‌شود و حتی در دوره دولت دکتر روحانی من ندیدم روزنامه‌ای تعطیل شود و ما هم تمایل به تعطیلی هیچ روزنامه‌ای نداریم؛ اما بحث‌هایی وجود دارد. اولا که کار هلالاحمر روزنامه‌داری نیست اما حالا که این روزنامه ایجاد شده ما آن را حفظ می‌کنیم، مشروط به اینکه در راستای اهداف هلالاحمر باشد. به دوستان هم گفتیم که شما نگران نباشید و قرار نیست ما هیچ روزنامه‌ای را تعطیل کنیم اما نسخه کاغذی را می‌خواهیم به آنلاین تبدیل کنیم و هم‌زمان سایت خبری هلالاحمر را داشته باشیم. ممکن است تعداد افراد کم شود که البته قرار شد سازمان برنامه‌وبودجه کمک کند که این افراد در جایگاه‌های دیگر به کار گرفته شوند که مشکلی ایجاد نشود. همه افرادی که با بحث پول سروکار دارند، می‌دانند که بابت هر مبلغ باید فاکتور و روند قانونی طی شود. درباره این حدود هفت میلیارد تومان هیچ فاکتوری نیست که البته ممکن است صرف دستمزد و خرید کاغذ و... شده باشد. موضوع سرقت نیست، بلکه بحث این است که این پول تعیین تکلیف نشده است که تفاوتی هم با سرقت ندارد. این موارد باید تعیین تکلیف شود و با همه افراد مقصر برخورد صورت گیرد. روزی در هلالاحمر چندساعتی فردی بازداشت شد و همه دنیا فهمیدند اما در این دوره چندین نفر کنار گذاشته شدند ولی چون ما مصاحبه نکردیم خبری نشد. با همه این افراد قطعا برخورد می‌شود .
می‌دانیم که کشور ما حادثه‌خیز است و درباره زلزله تهران هم که مدام هشدار داده می‌شود و ممکن است هر لحظه از راه برسد. به‌عنوان پرسش آخر شرایط انبارهای هلالاحمر الان چگونه است؟
پس از آن زلزله دماوند آقای رئیس‌جمهور تماس گرفتند و پرسیدند که اوضاع چگونه است. گفتم اگر اجازه دهید بررسی کنم و بعد پاسخ دقیق بدهم. صبح روز جمعه‌ای پس از زلزله بود و گفتم اگر منظور وضعیت انبار است، اجازه دهید بررسی کنم، گفتند نه منظور این است که اولین نفر پس از حادثه چه کسی به محل رسید؟ شرح ماوقع را گفتم و از‌آنجا‌که باید اولین فرد و گروهی که به محل حادثه می‌رسد نیروهای هلالاحمر باشد، بحث خانه‌های هلال را به‌جد پیگیری می‌کنم که نزدیک به هزار خانه هلال در حال آماده‌سازی است. هم‌زمان هم بحث خانه‌های هلال و هم آموزش همگانی را جدی دنبال می‌کنیم .
درباره انبارها نتیجه بررسی شما چه بود؟
حدود هشت ساعت با هلیکوپتر پایگاه‌ها و انبارهای مختلف را شخصا بررسی کردم و در جواب به آقای رئیس‌جمهور گفتم شرایط خوب نیست؛ انبارها تقریبا خالی است و از نظر لجستیک هم شرایط خوبی نداریم که ایشان کمک بزرگی به ما کردند. ما باید حدود دو درصد جمعیت موجودی اقلام 16گانه داشته باشیم که در شهرهای بزرگ مانند تهران باید ۱۰ درصد باشد که این عدد در استان البرز نزدیک به دو‌دهم درصد است و هیچ‌کدام به آن درصد استاندارد نمی‌رسد و نیاز ما هزار‌و ۹۰۰ میلیارد تومان بود که من می‌دانم چنین پولی الان در کشور وجود ندارد؛ اما رئیس‌جمهوری ۲۵۰ میلیارد تومان کمک کردند که در شرایط کنونی کمک بسیار بزرگی است.