چوب حراج به خانه راوی زمین سوخته
: حدود نیم‌قرن پس از خلق «همسایه‌ها»، یکی از مهم‌ترین و ماندگارترین آثار داستانی ادبیات معاصر ایران، آفریننده آن بار دیگر خبرساز شده است. نام «احمد محمود» این‌بار نه به‌دلیل حواشی کسب جایزه‌ای معتبر یا استقبال از آثار داستانی‌اش که به واسطه بی‌توجهی مسئولان به میراثی فرهنگی شنیده می‌شود. از اهواز خبر می‌رسد که بر خانه پدری این نویسنده بزرگ ایران چوب حراج زدند و دو روز پیش فروخته شد؛ خانه‌ای که از قضا در فضای برخی داستان‌های محمود مانند «زمین سوخته» هم حضور و تأثیر پررنگ دارد. کم‌توجهی به چنین خانه‌ای که می‌توانست به موزه یا میراثی مهم در اهواز تبدیل شود، در حالی است که دوست‌داران این نویسنده و همچنین فعالان حوزه میراث فرهنگی در خوزستان تلاش زیادی برای حفظ این خانه کرده‌اند.
محمد باقرزاده شأن احمد محمود غریبگی در اهواز نیست
« مجتبی گهستونی»، روزنامه‌نگار و فعال حوزه میراث فرهنگی، یکی از این افراد است که بارها تلاش کرده توجه مسئولان را به اهمیت این خانه جلب کند و مانع از فروش یا تخریب آن شود. او دراینباره و در توضیح شرایط کنونی خانه احمد محمود به «شرق» می‌گوید: «درباره خانه احمد محمود مطلع شدیم که سال‌ها پیش برای اینکه مشکل ورثه و اختلافات احتمالی پیش نیاید، برادر احمد محمود سهم همه اعضای خانواده را می‌خرد و به‌همین‌ترتیب ملک در مالکیت یکی از برادران احمد محمود قرار می‌گیرد». او می‌گوید که تا پیش از این خبر فروش، این ساختمان مسکونی بوده است: «سکونت در این خانه تا پیش از فروش همچنان وجود داشته و خودم بارها از آنجا بازدید کردم. در گفت‌وگویی که با محمود اعطا برادر زنده‌یاد احمد محمود داشتم، ایشان تأکید کرد تمایل به فروش خانه داریم؛ اما به قیمت روز. می‌گفت ما حاضر به گرفتن زمین معوض نیستیم؛ بلکه باید هزینه آن پرداخت شود تا بفروشیم. البته ایشان که خود از دبیران معروف اهواز محسوب می‌شود، تأکید کرد شأن احمد محمود باید حفظ شود»؛ اما چه شد که یک‌باره خبر فروش این خانه منتشر شد؟ این روزنامه‌نگار در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «با وجود هشدارهای لازم به مسئولان درباره حفاظت و مراقبت از خانه احمد محمود که می‌تواند موزه نویسنده محسوب شود و همچنین خواهش از خانواده احمد محمود که این بنا را حفظ کنند و آن را به دست غریبه نسپارند، در کمال ناباوری مانند بسیاری دیگر از اعضای خانه مطلع شدیم که خانه به فروش رفته است. ملک مد‌نظر در قلب بازار اهواز است و ارزش ریالی دارد. هر شخصی که این بنا را خریداری کرده باشد، می‌تواند از آن بهره کافی را ببرد؛ اما غم‌انگیز زمانی است که بنا تخریب و تبدیل به ملک تجاری شود». این فعال حوزه میراث فرهنگی با انتقاد از شرایط کنونی می‌گوید که شأن این نویسنده بزرگ نیست که در اهواز غریبه بماند: «شأن احمد محمود به‌عنوان یک نویسنده برجسته در ادبیات ایران این نبود که در اهواز غریب بماند. نه میدانی به نامش نام‌گذاری شود و نه خیابانی و بزرگداشت درخور شأنی که باید هر سال برگزار شود. شأن احمد محمود این نیست که برای او یادواره سالانه‌ای و جایزه‌ای که سالانه یادآور نام او باشد، برپا نشود. احمد محمود نویسنده اولین رمان دفاع مقدس است. جای او حتی در میان تحلیل‌ها و اخبار‌های مربوط به ادبیات پایداری و دفاع مقدس خالی است ».
کم‌توجهی به خانه یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان ادبیات داستانی معاصر ایران در حالی است که پیش‌از‌این هم خانه‌های نیما یوشیج، سیمین دانشور، جلال آل‌احمد و چندین شاعر و نویسنده نام‌آشنای ایران با سرگذشتی مشابه رو‌به‌رو شد؛ اما در نهایت شهرداری تهران با همکاری سازمان میراث فرهنگی تصمیم به خرید و حفظ برخی از این آثار گرفت. آیا شهرداری اهواز نمی‌توانست چنین کاری با خانه محمود در این شهر انجام دهد؟ هرچند «موسی شاعری»، شهردار این شهر، حاضر به توضیح درباره این پرسش «شرق» نشد؛ اما به نظر می‌آید هنوز هم فرصت به‌طور‌کامل از دست نرفته است .
فرزند احمد محمود: فروش خانه را از فضای مجازی متوجه شدم
خانه پدری احمد محمود جایی که او کودکی و جوانی خود را در آن گذرانده است، در منطقه 30متری اهواز قرار دارد. این منطقه که به‌نوعی بافت تاریخی اهواز محسوب می‌شود و با توجه به اینکه کلان‌شهر اهواز تاکنون از داشتن موزه محروم مانده، خانه این نویسنده می‌توانست این ظرفیت را برای اهواز ایجاد کند. براساس گفت‌و‌گوی ایرنا با فرزند احمد محمود، او هم به‌تازگی از چنین خبری آگاه شده است. «سیامک اعطا» دراینباره گفته است: «فروش خانه را از فضای مجازی متوجه شدم و برای آن بسیار ناراحتم؛ اما چه می‌توان کرد؟ این خانه متعلق به پدربزرگ من و متعلق به ورثه است و انحصار وراثت نیز صورت گرفته است». او درباره نقش این خانه در آثار احمد محمود هم گفته است: «این خانه در‌برگیرنده بخش زیادی از خاطرات پدرم است و لوکیشن کتاب «زمین سوخته» او زیرزمین همین خانه است؛ خانه‌ای که احمد محمود از کودکی تا جوانی در آن بزرگ شد و پس از آن بنا به دلایلی به تهران رفت». فرزند این نویسنده با ابراز نگرانی درباره سرنوشت این خانه گفته است: «بارها از برخی ارگان‌های فرهنگی پیگیر ثبت این خانه به‌عنوان خانه مشاهیر بودم؛ اما هیچ‌کدام کاری نکردند. الان خانه برخی مشاهیر مانند محمود دولت‌آبادی، شاملو و... را به‌عنوان خانه مشاهیر پلاک زده‌اند؛ اما این اتفاق برای منزل احمد محمود رخ نداده است. در‌هر‌صورت امیدوارم این خانه به دست کسی بیفتد که آن را بازسازی و به محیطی فرهنگی تبدیل کند؛ البته خودم نیز سعی می‌کنم این مسئله را پیگیری کنم ».
تخریب خانه مشکاتیان در خرداد امسال
بی‌توجهی به آثاری که بخشی از تاریخچه فرهنگ و هنر این سرزمین است، به نوع برخورد با خانه راوی تهی‌دستان شهری برنمی‌گردد و پیش از این ماجراهایی مشابه در دیگر نقاط کشور و درباره میراث دیگر بزرگان هم رخ داده است؛ برای مثال خرداد همین امسال خبر رسید که خانه «پرویز مشکاتیان»، نوازنده بزرگ سنتور در نیشابور تخریب شد. همان موقع رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابور دراینباره گفته بود: «خانه استاد پرویز مشکاتیان در این شهر روز چهارشنبه از سوی مالک آن تخریب شد. این خانه در مراحل پایانی ثبت ملی قرار داشت و مالک آن نیز در جریان روند ثبت آن قرار داشت؛ با‌این‌حال بدون اطلاع این اداره اقدام به تخریب کرد و حدود ۹۰ درصد این بنا تخریب شد». پس از این تخریب البته مسئولان شهری در توضیح گفته بودند که «در شرایط سخت مالی شهرداری پیشنهاد شد برای خانه قیمت‌گذاری و با امتیاز تهاتر شود؛ ولی مورد رضایت قرار نگرفت و میراث فرهنگی هم امکان تأمین بودجه را نداشت». مشابه همین اتفاق حالا درباره خانه احمد محمود هم رخ داده است؛ هرچند این ملک تاریخی هنوز تخریب نشده و فرصت واکنش مناسب همچنان وجود دارد .