آغاز پلکانی آموزش حضوری دانشگاه‌ها

دکتر محمدرضا آهنچیان با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در پاسخ به سوالات خبرنگاران سرویس دانشگاهی، به سیاست وزارت علوم در خصوص نحوه امتحانات پایان ترم نیم سال جاری تحصیلی دانشجویان اشاره کرد و گفت: بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا دانشگاهها از ۱۵ آبان ماه جاری می توانستند نسبت به ازسرگیری آموزش حضوری دانشجویان خود اقدام کنند. بر اساس اطلاعاتی که از تمامی دانشگاهها دریافت شد، برخی از دانشگاه ها که شرایط مساعدتری داشتند، آموزش حضوری خود را آغاز کردند و برخی از آنها، آغاز آموزش حضوری دانشجویان را به آذر ماه موکول کردند. با توجه به وضعیت متغیر همه گیری بیماری کووید-۱۹ در مناطق مختلف کشور و نیز تفاوت در شرایط دانشگاهها، به نظر می رسد امکان ازسرگیری صد درصدی آموزش در همه دانشگاهها به صورت حضوری به ویژه در دوره های کارشناسی وجود نداشته باشد.

آغاز پلکانی آموزش حضوری دانشگاه‌ها

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم تاکید کرد: دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی فعالیت های مبتنی بر حضور دانشجویان در دانشگاه را به صورت پلکانی و تدریجی آغاز کرده اند و ادامه می دهند؛ همچنان که برخی از دانشگاهها شامل دانشگاه جامع علمی - کاربردی که کمترین دانشجویان غیر بومی را در میان زیرنظام­های آموزش عالی دارد، آموزش حضوری خود را شروع کرده اند و در ادامه دانشگاه فنی و حرفه ای نیز که جمعیت دانشجویی غیر بومی کمتری دارد، بخش عمده ای از آموزش های خود به صورت حضوری را آغاز کرده است.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: با بالا رفتن نسبت دانشجویان بومی یک دانشگاه به دانشجویان غیربومی، امکان بازگشایی دانشگاه بیشتر خواهد شد، زیرا دانشجویان بومی به برخی از امکانات از جمله خوابگاه نیازی ندارند.

سخنگوی ستاد از سرگیری آموزش حضوری دانشگاهها، همچنین تاکید کرد: قطعا در ادامه نیمسال جاری تحصیلی، به صورت تدریجی تمامی دانشگاهها به سمت آموزش حضوری دانشجویان با نسبت هر چه بیشتر، حرکت خواهند کرد، اما این موضوع هم امکان پذیر نیست که ما در نیمسال جاری بتوانیم در سراسر کشور، آموزش های خود را به صورت صد در صدی برای تمامی دانشجویان و مقاطع تحصیلی، به شیوه حضوری برگزار کنیم.

نحوه برگزاری امتحانات پایان ترم دانشجویان

دکتر آهنچیان همچنین به برنامه وزارت علوم در خصوص نحوه برگزاری امتحانات پایان ترم دانشجویان اشاره کرد و یادآور شد: باید این نکته را بپذیریم که نقطه ضعف آموزش عالی در شرایط فعلی استفاده کامل از آموزش مجازی و برگزاری امتحانات به صورت امن است. در واقع در شیوه مجازی، آموزش دانشجویان در دروس نظری می­توانست به صورت کامل و گاهی بهتر از آموزش حضوری برگزار شود، اما در زمینه برگزاری امتحانات امن مجازی، محدودیت­هایی وجود دارد که باعث نگرانی در برخی دانشگاه ها شد و در همین دانشگاه­ها، کیفیت آموزش عالی از ناحیه امتحانات دانشجویان، دچار آسیب شد. به طوری که از یک نگاه، ارزش و تاثیر آموزش مجازی به دلیل شائبه هایی که درباره امنیت امتحانات به روش الکترونیکی وجود داشت و شایعه هایی که در این باره رواج یافت، مورد سوال قرار گرفت.

سیستم امنی برای امتحانات مجازی نداریم

سخنگوی ستاد ازسرگیری آموزش حضوری دانشگاه ها همچنین خاطر نشان کرد: مانند بسیاری از نظام های پیشرو آموزش عالی دنیا، متاسفانه ما هم نتوانستیم در دانشگاهها سیستم امنی برای برگزاری امتحانات پایان ترم دانشجویان ایجاد کنیم. به همین دلیل آسیب هایی نیز در این زمینه دیدیم. در این شرایط راه­های میانبری وجود داشت که موثر افتاد.

میانیگن معدل دانشجویان در ترم های مجازی

این مقام مسئول ادامه داد: برای مثال هنگامی که اساتید به این موضوع دقت داشتند که بتوانند ارزشیابی دانشجویان را به صورت مستمر و در طول ترم انجام دهند، نتایج ارزشیابی واقعی تر بود. در تأیید کنترل قابل قبول دانشگاه ها بر موضوع ارزشیابی معتبر از عملکرد تحصیلی دانشجویان، بررسی های موثقی انجام شده است که نشان می دهد میانگین معدل کل دانشجویان، در یک نیم سال تحصیلی با بهره مندی از آموزش مجازی، با معدل آنها در دوره ای که آموزش، حضوری بوده است تفاوت معنی داری نداشت؛ در حالی که تصور غالب این بود که معدل دانشجویان در امتحانات مجازی افزایش پیدا کند.

دکتر آهنچیان همچنین تاکید کرد: این که دانشجویان نتوانستند از طریق آزمون های مجازی بازخورد دقیقی از عملکرد خود از طریق امتحانات به شیوه الکترونیکی داشته باشند، موجب شده است در نیمسال جاری با وجود محدودیت های کنونی و آتی برای حضور همه دانشجویان در دانشگاه، بر برگزاری امتحانات به شیوه حضوری در تمامی مقاطع تحصیلی و برای همه دانشجویان تأکید شود. تنها عامل بازدارنده در صورتی است که در برخی مناطق و شهرهای دانشگاهی، پیک جدید شیوع کرونا مانع از برگزاری امتحانات حضوری شود.

وضعیت واکسیناسیون دانشجویان

وی همچنین یاد آور شد: در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی ما واکسینه هستند و آمار دانشجویان واکسینه شده دوره کارشناسی و کاردانی نیز رضایت بخش است، بنابراین اگر ثبات نسبی در وضعیت همه گیری بیماری، در سطح کشور وجود داشته باشد، می توانیم با توجه به روند سریع واکسیناسیون دانشجویان، امتحانات را به شیوه حضوری برگزار کنیم.

امتحانات میان و پایان ترم دانشجویان در بازه زمانی یکسانی برگزار نخواهد شد

آهنچیان خاطر نشان کرد: به این دلیل که دانشگاه ها در یک تاریخ واحد، نیمسال جاری خود را آغاز نکرده اند و از سویی دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد ورودی ۱۴۰۰ با تاخیر وارد دانشگاه شده اند، امتحانات میان و پایان ترم دانشجویان در بازه زمانی یکسانی برگزار نخواهد شد.

برگزاری حضوری امتحانات،گزینه مورد نظر دانشگاه‌هاست

این مقام مسئول تاکید کرد: در تعیین زمان و شیوه برگزاری امتحانات میان ترم به شکل حضوری یا مجازی، گروه های آموزشی و دانشگاه ها تصمیم گیرنده هستند. اما از آنجا که تا امتحانات پایان ترم در حدود ۲ ماه فرصت باقی است و امیدوار هستیم در این فاصله هم پوشش واکسیناسیون جامعه دانشگاهی با دو دوز کامل شده باشد و هم دانشگاه ها شرایط مناسب تری برای پذیرش همه دانشجویان در بازه زمان برگزاری امتحانات در دانشگاه را داشته باشند، اهتمام به برگزاری امتحانات به شیوه حضوری مورد نظر همه دانشگاه ها برای همه دانشجویان است.

وی ادامه داد: اثبات این که کدام دانشگاهها آمارهای بالاتری ناشی از تخلفات امتحانی داشتند بسیار دشوار است اما برای پیشگیری از بروز چنین آسیبی، به جز روش های ارزشیابی عملکرد دانشجو در طول نیمسال و ارزشیابی پروژه محور درسی، می توان از وجود اهرم های نظارتی که در اختیار دانشگاه ها قرار دارد نیز استفاده بیشتری کرد. قوانین کمیته انضباطی دانشگاهها در شرایط آموزش حضوری درباره رفتارهای ناهنجاری مانند تقلب در امتحان که در درصد بسیار اندکی از دانشجویان رخ می دهد، در مورد امتحانات مجازی نیز صدق می کند و این موضوع به دانشگاه ها ابلاغ شده است. بنابراین اگر در سه نیمسال گذشته که دانشگاه ها درگیر آموزش مجازی بوده اند، مواردی از تخلف یا رفتار ناهنجار مشاهده شده است، دانشگاهها موظف به رسیدگی به این تخلفات بوده و هستند.

درخواست مرخصی تحصیلی گروهی

سخنگوی ستاد از سرگیری آموزش حضوری دانشگاهها درخصوص میزان دریافت درخواست مرخصی های تحصیلی بدون در نظر گرفتن سنوات تحصیلی در طول سه نیمسال آموزش مجازی خاطرنشان کرد: دانشجوها، تقاضاهایی برای دریافت مرخصی های تحصیلی بدون در نظر گرفتن سنوات داشته اند که بر اساس گزارش های غیررسمی می توان برآورد داشت که میزان این درخواست ها، به طور طبیعی، افزایش پیدا کرده است. ما مواردی را شاهد بودیم که گروهی از دانشجویان با یکدیگر درخواست مرخصی تحصیلی در یکی از ۳ نیمسال گذشته را داشتند، در حالی که استفاده از مرخصی بدون احتساب در سنوات تحصیل بر اساس ابلاغیه های معاونت آموزشی فقط شامل دانشجویانی می شد که تحصیل شان تحت تاثیر همه گیری بیماری کووید-۱۹ مختل شده یا آسیب دیده بود.

به گفته وی، دانشگاه ها، تنها درخواست هایی که دانشجو در آن بر اثر ابتلای به کرونای خود یا اعضای خانواده دچار آسیب شده و درخواست مرخصی داشت را مورد موافقت قرار می دهند. البته به جز ابتلای خود و خانواده، در مواردی که همه گیری و وضعیت فوق العاده ناشی از همه گیری بیماری کووید-۱۹ بر روند و مسیرتحصیل دانشجو تاثیرات منفی گذاشته باشد هم به صورت بررسی موردی، با درخواست دانشجو موافقت شده است. به طور خلاصه در مواردی که روند و مسیر تحصیل دانشجویان به طور مستقیم یا غیر مستقیم از کرونا آسیب ندیده باشند، مشمول تسهیلات یا انعطاف آموزشی نخواهند شد.

دغدغه ای به نام کیفیت آموزش مجازی دانشگاه ها

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم همچنین در خصوص افت کیفیت آموزش دانشجویان در دوره آموزش مجازی نیز گفت: یکی از دغدغه های جدی ما مراقبت از کیفیت آموزش در دانشگاه ها در شرایط دشوار همه گیری کرونا بود. در نگاه منصفانه، معاونان و مدیران آموزشی دانشگاه ها، در سه نیمسال گذشته بدون ادعا و ایثارگونه چراغ آموزش در دانشگاه ها را روشن نگاه داشتند.

آهنچینان خاطر نشان کرد: در این مدت ۳ اجلاس رسمی معاونان آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاههای کشور با محوریت مدیریت آموزش و ملاحظه کیفیت آن در فضای مجازی برگزار شده است. گزارش هایی که در این اجلاس ها از سوی معاونان دانشگاه های دولتی ارایه شد نشان داد که خوشبختانه با همکاری اکثریت اعضای هیئت علمی، کیفیت آموزشی، با شاخص هایی نظیر آمار مشروطی دانشجویان آسیب جدی ندیده است. باید خاطر نشان کنم که در این مورد بیشترین دغدغه که به جا به نظر می رسید مربوط به کیفیت آموزش در رشته هایی بود که برنامه درسی انان تعداد بیشتری دروس عملی را شامل می شد. در ۳ نیمسال گذشته، در میان دروس همه مقاطع به ویژه در دوره های کاردانی و کارشناسی، بیشترین دغدغه متوجه حفظ کیفیت دروس عملی بوده است.

این مقام مسئول تاکید کرد: به طور کلی ما در وزارت علوم گزارشی مبنی بر افت تحصیلی دانشجویان در دانشگاهها در دوره استفاده از آموزش های مجازی نداشتیم اما در آموزش عالی دنیا همواره این سوال مطرح است که آیا کیفیت آموزش تمامی رشته ها و دروس به شیوه آموزش مجازی، همانند آموزش حضوری است؟ که پاسخ ما منفی است.

وضعیت ساختارهای آموزش مجازی دانشگاه ها

وی با تاکید بر این که ساختار ارائه آموزش های مجازی در دانشگاههای ما، به ویژه از نظر دسترسی به سخت افزار آموزش الکترونیکی مطلوب است، خاطر نشان کرد: بر خلاف تصوری که وجود دارد مشکل دانشگاههای کوچکتر در زیر مجموعه زیرنظام آموزش عالی دولتی، برای ارائه آموزش های مجازی، مشکلات زیر ساختی وسخت افزاری نیست چرا که در این دانشگاهها، امکانات مناسبی برای توسعه زیرساخت های آموزش الکترونیکی وجود دارد که گاهی در دانشگاه های بزرگ تر کمیاب است. در این دسته از دانشگاه ها، مشکلات بیشتر مربوط به عوامل درون دانشگاهی شامل عامل انسانی و نرم افزاری، و عوامل برون دانشگاهی نظیر کیفیت ارتباطات و فناوری اطلاعات با نماد اینترنت، گزارش شده است.

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم ادامه داد: بنابراین ارزیابی ما در وزارت علوم طی نزدیک به دو سال آموزش مجازی این است که مشکل دانشگاه ها برای مدیریت آموزش مجازی سخت افزاری نبود، این مراکز اغلب مشکل ارتباطی نظیر اینترنت داشتند که آن هم خارج از اراده و توان وزارت علوم بود. البته در برخی از زیرنظام ها و موسسات آموزش عالی، گزارش هایی از مشکلات سخت افزاری دریافت شده بود که پاره ای از انتقادات را متوجه انها می‌­ساخت.

وضعیت آموزش دانشگاه ها ارزیابی می‌شود

دکتر آهنچیان همچنین از برنامه ارزیابی وضعیت آموزش دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور در دوره استفاده از آموزش الکترونیکی خبر داد و گفت: این ارزیابی بر اساس شاخص های مورد توافق مرکز منطقه ای علوم (ISC) و کارگروه آموزش های الکترونیکی زیر نظر معاونت آموزشی صورت می گیرد تا نقاط قوت و ضعف و دستاوردهای آموزش الکترونیکی دانشگاه ها مشخص شود. به همین منظور دانشگاهها می باید اطلاعات مورد نظر بر اساس شاخص ها را در سامانه­ای که به همین منظور طراحی شده است، بارگذاری کنند.

سیاست وزارت علوم برای بازگشایی دانشگاه‌ها از ترم آینده

دبیر ستاد از سرگیری آموزش حضوری دانشگاه ها و موسسات آموزشی عالی در خصوص برنامه و چشم انداز وزارت علوم برای بازگشایی حضوری دانشگاه ها از ترم آینده نیز گفت: اگر همانطور که برخی مسئولان وزارت بهداشت عنوان کردند در ۲۲ بهمن سال جاری پایان رسمی کرونا در کشور اعلام شود، قطعا در نیمسال بعد، آموزش دانشجویان در همه دوره­های تحصیلی به صورت صد درصد حضوری انجام خواهد شد. همان طور که وزارت علوم از همان ابتدای شیوع کرونا به صورت منطقی اعلام کرد تصمیات خود را ذیل تصمیمات ستاد ملی کرونا خواهیم گرفت و فقط در آن چارچوب، مقررات داخلی خود را تنظیم می کنیم؛ در این رابطه هم اگر پایان کرونا در بهمن ماه سال جاری جشن گرفته شود نیمسال دوم سال تحصیلی دانشگاه ها کاملاً حضوری خواهد بود.

محدودیت دانشگاه‌ها برای بازگشایی حضوری

آهنچیان همچنین تاکید کرد: اگرچه به دلیل برخی مشکلات اجرایی شامل محدودیت های بودجه که بر تأمین مالی زیرساخت­های اسکان و تغذیه دانشجویان تاثیر مستقیم دارد، و عدم واکسیناسیون کامل جامعه دانشگاهی در نیمسال جاری، امکان بازگشت آنی دانشگاه ها به آموزش حضوری، فراهم نشد اما دانشگاه ها موظف هستند تا آمادگی خود را در حد توان و مطابق پروتکل های بهداشتی، برای ازسرگیری آموزش های حضوری داشته باشند.

وی خاطر نشان کرد: دوباره تاکید می کنم که حضور دانشجویان در دانشگاه با وجود آمادگی دانشگاه­ها، مشروط به شرایط کشور و همه مناطق و شهرهای دانشگاهی از نظر شیوع کرونا خواهد بود. یک نکته ظریف را نیز اشاره کنم که در تمام دوره دشوار زمانی همه گیری کرونا در کشور، آموزش در دانشگاه ها به هیچ عنوان با تعطیلی مواجه نشد؛ به این دلیل عنوان کردن اصطلاح «بازگشایی دانشگاه ها» صحیح نیست! بهتر است رسانه ها از مضمون «ازسرگیری آموزش حضوری» استفاده کنند.

رشته‌هایی از زبان های خارجی حذف نشدند

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم همچنین در پاسخ به برخی حواشی برای حذف برخی رشته های زبان های خارجی در دانشگاه ها تاکید کرد: این خبر صحت ندارد و هیچ محدودیتی در خصوص حفظ و یا توسعه برنامه های مرتبط با زبان­های خارجی اعمال نشده است.

پایش و حذف رشته‌های کم طرفدار

دکتر آهنچیان در پایان از برنامه وزارت علوم برای پایش رشته های کم طرفدار در دانشگاه ها خبر داد و گفت: برنامه های درسی که رشته های دایر آنها در دوره کارشناسی دانشگاه های کشور برای سه سال متوالی زیر حدنصاب ۱۰ دانشجو ثبت نامی داشته باشند، منسوخ خواهند شد. این قاعده بر مبنای این منطق گذاشته شده است که تقاضامحوری، دلیل اصلی تأسیس و فعال بودن یک برنامه است، که اگر برای آن، متقاضی وجود نداشته باشد، لزومی به پرداخت هزینه دولت برای حفظ آن رشته مشاهده نمی شود.