نظر کارشناس چقدر در تصمیم دادگاه موثر است؟

نظر کارشناس در دادگاه زمانی ماهیت پیدا می‌کند که یک پرونده با بخشی از آن بنا به تشخیص و تصمیم قاضی یا درخواست یکی از طرفین دعوا، برای دریافت نظر تخصصی یک متخصص، به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داده شود.

تاثیر نظریه کارشناسی در رای دادگاه در پرونده‌های تخصصی از قبیل پزشکی، مالی و ... اهمیت ویژه‌ای دارد. اما سوال اینجاست که آیا نظر کارشناس می‌تواند همان حکم نهایی دادگاه باشد؟ چه زمانی قاضی حکم به صدور نظریه کارشناسی می‌دهد؟ آیا قاضی می‌تواند برخلاف نظر کارشناس رای دهد؟

در این مقاله قصد داریم علاوه بر بررسی معنی و کاربرد نظر کارشناس در دادگاه، به اهمیت مشورت گرفتن از طریق مشاوره حقوقی نیز اشاره کنیم. اگر اخیرا یکی از طرفین پرونده‌ای هستید که به کارشناس دادگستری ارجاع داده شده است، حتما تا پایان با ما همراه باشید.

بنا به چه دلایلی پرونده به کارشناس ارجاع داده می‌شود؟

کارشناس رسمی دادگستری کسی است که با علم و تخصص در موضوعی خاص در امتحان کارشناس رسمی دادگستری شرکت کرده و پذیرفته می‌شود، کارشناسان رسمی دادگستری باید دارای تخصص و سابقه کاری بوده و در حیطه تخصصی خود صاحب نظر باشند تا بتوانند پس از ارجاع پرونده موردنظر، اظهار نظر کنند.

در ماده 257 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که دادگاه می‌تواند قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر کند. کلمه «می‌تواند» در این ماده، افاده این معنا را دارد که ارجاع به کارشناسی، «اختیاری» است.

بنابراین درخواست طرفین  دعوا تکلیفی برای دادگاه در ارجاع به کارشناسی ایجاد نخواهد کرد. در عین حال اختیاری بودن به این معنا نیست که دادگاه در پذیرش یا رد درخواست ارجاع به کارشناس، آزادی کامل داشته باشد.

اصولا رجوع به کارشناس اختیاری است ولی هرگاه طبع کار اقتضای دخالت کارشناس را داشته باشد، دادگاه در ارجاع موضوع به کارشناس ملزم خواهد بود؛ زیرا ارجاع به کارشناس، سلامت دادرسی و بی‌طرفی دادرس را تضمین می‌کند.

تا چه اندازه نظر کارشناس در رای دادگاه تاثیر دارد؟

هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری، نظر کارشناس از ادله اثبات محسوب نمی‌شود و تنها در نقش اماره قاضی کاربرد دارد. اما این موضوع نمی‌تواند تاثیر نظریه کارشناس در رای نهایی دادگاه را زیر سوال ببرد.

به عبارتی دیگر، نظر کارشناس تاثیر فراوانی در رای دادگاه دارد و به همین دلیل باید کاملا تخصصی، همه جانبه، بدون غرض‌ورزی و عادلانه باشد. تاثیر نظر کارشناس در رای دادگاه به حدی زیاد است که در صورت اشتباهات محرز در آن، گاهی حتی پروانه کار کارشناس هم باطل می‌شود.

هرچند نظریه کارشناس مانند اقرار، شهادت یا سند از ادله اثبات به شمار نمی‌رود؛ اما از اعتبار فراوانی برخوردار است. زیرا بعد از اعلام نظر کارشناس، دادگاه در بسیاری از موارد، بر اساس همین نظر حکم نهایی را صادر می‌کند. (مگر در موارد خاص)

مطابق مواد 263 قانون آیین دادرسی مدنی و 163 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که نقصی در نظریه کارشناس وجود داشته و یا نیاز به اخذ توضیح از کارشناس باشد، وی را برای تکمیل نظر یا ارائه توضیحات، دعوت می‌کند. لازم به ذکر است که در صورت عدم حضور کارشناس، دستور جلب وی صادر خواهد گردید.

در صورتی که توضیحات تکمیلی کارشناس کافی نباشد، دادگاه قرار تکمیل کارشناسی را صادر کرده و موضوع را جهت صدور نظریه تکمیلی کارشناسی، مجددا به همان کارشناس یا کارشناس دیگری، ارجاع داده تا مورد بررسی دقیق‌تر قرار گرفته، در حدی که نواقص آن نظر برطرف گردد.

آیا قاضی می‌تواند برخلاف نظر کارشناس رای دهد؟

همان‌طور که در قسمت‌های قبل مطرح کردیم، نظر کارشناس به عنوان اماره قاضی و نه یکی از ادله اثبات شناخته می‌شود؛ بنابراین قاضی مختار است که در شرایطی خاص، برخلاف نظر کارشناس رای دهد.

اگر نظریه‌ کارشناس با شرایط کلی پرونده مغایر باشد و کمکی به افزایش علم قاضی نکند؛ قاضی می‌تواند بدون توجه به آن، رای نهایی را صادر کند. با این حال اگر این نظریه با اوضاع و احوال کلی پرونده هم‌خوانی داشته و به نوعی راه‌گشا محسوب شود، می‌تواند در رای نهایی قاضی، تاثیر فراوانی داشته باشد.

کمک گرفتن از یک مرکز مشاوره حقوقی، ترجیحا با پاسخ‌گویی آنلاین و سریع، می‌تواند در آگاهی هرچه بیشتر شما عزیزان در این رابطه، موثر باشد. اگر کار پرونده شما به نظر کارشناس کشیده شده است، دریافت راهنمایی از مشاوره حقوقی تلفنی را فراموش نکنید زیرا که می‌توانید از این طریق سریعا و بدون اتلاف وقت پاسخ سوالات خود را به دست آورید.

چگونه می‌توان به نظر کارشناس اعتراض کرد؟

بعد از تکمیل شدن نظر کارشناس، این نظریه به طرفین دعوا ابلاغ می‌شود. هر یک از این طرفین در صورت صلاحدید، می‌توانند ظرف مدت یک هفته، به نظریه صادر شده توسط کارشناس اعتراض کنند. در مراحل بعدی موضوع به هیئت 3 نفره از کارشناسان ارجاع داده شده و در صورتی که یکی از طرفین همچنان اعتراض داشته باشد، این موضوع به گروه‌های 5 و 7 نفره ارجاع داده می‌شود.

به موجب ماده 260 قانون آیین دادرسی مدنی، پس از رسیدن نظر کارشناس به دفتر دادگاه، مراتب به طرفین دعوا ابلاغ می شود. در این صورت، اصحاب دعوا می توانند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ، به دفتر دادگاه مراجعه کنند و با ملاحظه نظر کارشناس، چنانچه مطلبی دارند، نفیا یا اثباتا به طور کتبی، اظهار کنند.

این ماده، بیانگر آن است که امکان اعتراض به نظر کارشناسی، در قانون آیین دادرسی مدنی، مورد پیش بینی قرار گرفته است.

با همه این تفاسیر، ممکن است در هر یک از مراحل ابلاغ و تایید نظر نهایی کارشناس، دچار شک و تردید شده و نیاز به دریافت راهنمایی‌های تخصصی داشته باشید. اینجاست که کمک گرفتن از یک مرکز مشاوره حقوقی به صورت تلفنی یا آنلاین، می‌تواند کاملا راه‌گشا باشد.

کارشناسان و مشاورین حقوقی فعال در این مراکز می‌توانند روند درخواست برای ارجاع پرونده به کارشناس و چگونگی اعتراض به نظر کارشناس در دادگاه را برا شما تشریح کرده و کارتان را برای طی کردن روال قانونی این موارد، آسان‌تر نمایند.