هشدار دوباره زلنسکی به ایران / اختلاف بر سر جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی ادامه دارد / گفت‌وگوی وزرای خارجه ایران و کانادا
رئیس‌جمهور اوکراین در صحبت‌هایی درباره هواپیمای اوکراینی بار دیگر ایران را به اقدام در دادگاه بین‌المللی تهدید کرد.
شرق: ولادیمیر زلنسکی با اشاره به هواپیمای پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین که در آسمان ایران با شلیک موشک ساقط شد، گفت اگر ایران به وعده‌هایی که در این زمینه داده عمل نکند، اوکراین از طریق دادگاه‌های بین‌المللی به دنبال عدالت خواهد رفت. این اولین بار نیست که رئیس‌جمهور اوکراین از احتمال اقدام قضائی علیه ایران سخن می‌گوید. اما این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که دو هفته پیش، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران در دیداری با سفیر اوکراین در تهران به مذاکره درباره پیگیری این ماجرا پرداخته بود. همچنین سخنگوی دولت و وزیر راه ایران نیز در روزهای گذشته شیوع ویروس کرونا و اختلال در پروازها را از علل تأخیر در‌این‌باره خوانده بودند.
زلنسکی: موضوع فقط جعبه‌های سیاه نیست
زلنسکی این صحبت‌ها را در حالی مطرح کرده است که هفته گذشته، تماسی تلفنی با جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا داشته است. او در گفت‌وگو با رسانه کانادایی گلوب‌اندمیل در‌این‌باره گفت: دو کشور در اعمال فشار بر ایران جهت تحویل جعبه‌های سیاه متحد هستند. او ادامه داد: «امیدوارم در نهایت بتوانیم روی سیاستی مبتنی بر نتیجه از سوی دولت ایران حساب کنیم. چون موضوع فقط این نیست که جعبه‌های سیاه را به ما پس نمی‌دهند. موضوع به وعده‌های [دیگر] آنها نیز مربوط است». رئیس‌جمهور اوکراین انتظار خود از ایران را این‌طور توصیف کرد: «باید رسما عذرخواهی کنند. باید غرامت مناسب را بپردازند... باید آنچه وعده داده‌اند، انجام دهند. در غیر این صورت، گزینه‌ای نداریم جز اینکه به دادگاه‌های بین‌المللی متوسل شویم و آنها هم این موضع ما را می‌دانند». زلنسکی پیش‌تر نیز هشدار داده بود که در صورت عدم همکاری ایران در این زمینه به سراغ دادگاه‌های بین‌المللی خواهد رفت. یکی از مقامات حقوقی وزارت خارجه اوکراین نیز در‌همین‌باره توضیح داده بود که اوکراین با چهار کشور دیگر در تماس است و گزینه مراجعه به دادگاه‌های بین‌المللی در میان گزینه‌ها وجود دارد. رئیس‌جمهور اوکراین پیش‌تر و در مراحل اولیه این روند نیز گلایه‌های خود را از ایران مطرح کرده و گفته بود از ابتدای کار در زمینه فعالیت بازرس‌های اوکراینی درباره این حادثه، ایران همکاری کافی و مناسبی نداشته است.
گزارش‌های مقامات ایران از همکاری‌ها و برنامه‌ها
اظهارات زلنسکی در این زمینه توجه را به مواضع مقامات ایران در هفته‌های اخیر جلب می‌کند که از مذاکرات و گفت‌وگوها در این زمینه خبر داده بودند. مشخصا محسن بهاروند، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران با سرگئی بوردیلیاک، سفیر اوکراین دیدار و گفت‌وگو داشت. محسن بهاروند در این ملاقات تأکید کرده بود: «ایران آماده انجام مذاکره با طرف اوکراینی در هر زمان و مکان مورد نظر آنها و در نخستین فرصت ممکن است». این گزارش می‌نویسد سفیر اوکراین نیز ضمن استقبال از پیشنهاد طرف ایرانی تأکید کرد مراتب را بلافاصله به مقامات ذی‌ربط اوکراینی منعکس و نتیجه را به طرف ایرانی اطلاع خواهد داد.
بهاروند همچنین در گفت‌وگویی رسانه‌ای از عدم آمادگی اوکراین برای توافق گفته بود: «از ابتدای تحقیقات درخواست‌هایی را برای گفت‌وگو داشته‌ایم و اخیرا هم یک متن را به طرف اوکراینی که طرف اصلی در این ماجراست، داده‌ایم؛ چراکه هواپیما در ایرلاین اوکراین مشغول به فعالیت و پرواز بوده است. درخواست ما این است که این متن نهایی شود اما هنوز نهایی نشده؛ چراکه به نظر می‌رسد همکاران اوکراینی ما آمادگی این کار را ندارند». بهاروند ادامه داد: «اخباری به ما رسیده که مذاکرات نهایی درخصوص متن در آینده‌ای نزدیک انجام شود که اگر این کار صورت گیرد هم جعبه‌سیاه را به کشور خارجی ارسال خواهیم کرد و هم بحث پرداخت خسارات انجام می‌شود».
معاون حقوقی وزیر خارجه، جای دیگر از رایزنی‌ها با طرف کانادایی گفته بود. در گفت‌وگوی او با مارتا مورگان، معاون وزیر خارجه کانادا، طرفین با توجه به برقراری پیش‌روی پروازهای بین‌المللی به دنبال وقفه ایجاد‌شده پس از شیوع ویروس کرونا بر سرعت‌بخشیدن به حل‌وفصل مسائل مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی تأکید کردند. دو طرف توافق داشتند که روند انجام تحقیقات و نهایی‌شدن پرونده هواپیمای اوکراینی سریع، شفاف و عادلانه حل‌وفصل شود.
علاوه‌بر اینها سه هفته پیش اعلام شد قرار شده جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی به فرانسه ارسال شوند تا به نظر برسد بین دو طرف توافقی حاصل شده است. چند روز پیش اما وزیر راه‌وشهرسازی ایران خبر داد اوکراین تجهیزات لازم برای بررسی جعبه‌های سیاه را تهیه کرده است. محمد اسلامی تصریح کرد: «هماهنگی و آمادگی لازم از طرف اوکراینی اعلام شده است و همچنین در همین زمینه، لابراتوار فرانسوی که همیشه طرف همکاری کشورهای گوناگون جهان برای تحقیقات در سوانح بوده و حتی با ایران و اوکراین هم سابقه همکاری داشته و مورد تأیید ایکائوست، برای این کار اعلام آمادگی کرده است». اسلامی ادامه داد: «با‌این‌حال، اوکراین اعلام کرده که امکان خواندن جعبه‌سیاه را فراهم کرده است... طرف اوکراینی در ابتدا این امکانات را نداشت اما گویا آمریکایی‌ها در اختیارشان گذاشته‌اند و قول همکاری با حضور نماینده کارخانه در اوکراین را داده‌اند». در همین صحبت‌ها بود که وزیر راه ایران تأکید کرد شیوع کرونا تنها دلیل تأخیرها در این زمینه بوده است: «هیچ علتی جز تأخیر در برنامه‌ریزی مسافرت‌ها به خاطر کرونا در این تأخیر دخالت نداشته است». اسلامی تصریح کرد: «هماهنگی‌های لازم در این خصوص به این نحو است که در حضور نمایندگان ایکائو در کشور اوکراین، بازخوانی جعبه‌سیاه انجام گیرد و اگر شرایط فراهم نشد، آن وقت به اتفاق در فرانسه مورد بازخوانی قرار گیرد و برخی کشورها هم در این زمینه نظر به ارسال مستقیم به فرانسه دارند».
این اظهارات هماهنگ با صحبت‌های سخنگوی دولت بود که چند روز قبل از آن مطرح شده بود. علی ربیعی، سخنگوی دولت در نشستی مطبوعاتی در تهران بر شیوع جهانی ویروس کرونا و لغو پروازهای بین‌المللی تأکید کرد و یادآور شد که تصمیم ایران برای ارسال جعبه‌سیاه هواپیمای مسافربری اوکراینی پیش از شیوع این ویروس بوده است. ربیعی گفت جعبه‌سیاه این هواپیما «با نمایندگان ایران در اسرع وقت» به این کشور فرستاده می‌شود. او تأکید کرد کرونا باعث «تعللی ناخواسته در این روند» بوده است. سخنگوی دولت اظهار امیدواری کرد: «با بازگشایی تدریجی پروازهای بین‌المللی و مشخص‌شدن نتایج گفت‌وگوهای سازمان هواپیمایی کشوری و وزارت خارجه با همتایان‌شان در پنج کشور ذی‌نفع درباره این موضوع داشته‌اند، این روند را از سر خواهیم گرفت». ربیعی افزود جمهوری اسلامی «از نخستین روزها آمادگی خود را برای بررسی جعبه‌سیاه» اعلام کرده است و «هیچ چیزی از جانب ما برای پنهان‌کاری وجود نداشت».
ربیعی همچنین برخلاف آنچه پیش‌تر درباره ارسال جعبه‌سیاه به فرانسه اعلام شده بود، توضیح داد جعبه‌سیاه هواپیمای مسافربری اوکراینی احتمالا برای بررسی بیشتر کارشناسان به اوکراین فرستاده خواهد شد: «در صورتی که امکان بازخوانی در اوکراین براساس ادعای طرف اوکراینی فراهم شده باشد، این کار در آنجا انجام می‌شود. در غیر این صورت، با توجه به سابقه طولانی مؤسسه فرانسوی که مورد تأیید ایکائو هم هست، جعبه‌سیاه در فرانسه بازخوانی خواهد شد».
نتیجه گفت‌وگوها چه بوده است؟
سؤالی که اکنون پیش می‌آید، درباره نتیجه این گفت‌وگوهاست. صحبت‌های مقامات ایران در این زمینه در فاصله بین دو بار هشدار از سوی اوکراین به اقدام قضائی مطرح شده است و در‌حالی‌که حتی سفیر اوکراین از انتقال پیام ایران به کشورش گفته بود، اظهارات اخیر رئیس‌جمهور اوکراین حاکی از این است که یا از دید اوکراین، تغییر و اقدام کافی در این روند انجام نشده یا اوکراین همچنان بر رویکرد پیشین خود پافشاری دارد و پیام‌های طرف ایرانی را نپذیرفته است. به‌طور خاص تأکید رئیس‌جمهور اوکراین بر «عذرخواهی» چند هفته پس از آن انجام می‌شود که مقام وزارت خارجه این کشور گفته بود ایران هنوز عذرخواهی نکرده است. این مسئله خود ممکن است از علل عدم پیشرفت در گفت‌وگوها در این زمینه باشد، البته درعین‌حال تمام این موضع‌گیری‌ها و گفت‌وگوها در حالی انجام می‌شود که جعبه‌های سیاه همچنان در ایران هستند. هم‌زمان، بهاروند در موضع‌گیری نیمه خرداد خود تأکید کرده بود ایران صلاحیت انحصاری در برخورد با مقصران این حادثه را دارد و تحقیقات نیز در این زمینه به اتمام رسیده است اما با وجود این اظهارات، هنوز نتیجه‌ای نهایی از این پرونده، مقصران آن، مجازات‌های احتمالی و تمهیدات لازم برای پیشگیری از تکرار این فاجعه، اعلام نشده است.
گفت‌وگوی وزرای خارجه ایران و کانادا ظریف: ایران جعبه‌سیاه هواپیمای اوکراینی را به فرانسه ارسال می‌کند
شرق: رئیس‌جمهور اوکراین در صحبت‌هایی درباره هواپیمای اوکراینی بار دیگر ایران را به اقدام در دادگاه بین‌المللی تهدید کرد. ولادیمیر زلنسکی با اشاره به هواپیمای پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین که در آسمان ایران با شلیک موشک ساقط شد، گفت اگر ایران به وعده‌هایی که در این زمینه داده عمل نکند، اوکراین از طریق دادگاه‌های بین‌المللی به دنبال عدالت خواهد رفت. این اولین بار نیست که رئیس‌جمهور اوکراین از احتمال اقدام قضائی علیه ایران سخن می‌گوید. اما این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که دو هفته پیش، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران در دیداری با سفیر اوکراین در تهران به مذاکره درباره پیگیری این ماجرا پرداخته بود. همچنین سخنگوی دولت و وزیر راه ایران نیز در روزهای گذشته شیوع ویروس کرونا و اختلال در پروازها را از علل تأخیر در‌این‌باره خوانده بودند.
زلنسکی: موضوع فقط جعبه‌های سیاه نیست
زلنسکی این صحبت‌ها را در حالی مطرح کرده است که هفته گذشته، تماسی تلفنی با جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا داشته است. او در گفت‌وگو با رسانه کانادایی گلوب‌اندمیل در‌این‌باره گفت: دو کشور در اعمال فشار بر ایران جهت تحویل جعبه‌های سیاه متحد هستند. او ادامه داد: «امیدوارم در نهایت بتوانیم روی سیاستی مبتنی بر نتیجه از سوی دولت ایران حساب کنیم. چون موضوع فقط این نیست که جعبه‌های سیاه را به ما پس نمی‌دهند. موضوع به وعده‌های [دیگر] آنها نیز مربوط است». رئیس‌جمهور اوکراین انتظار خود از ایران را این‌طور توصیف کرد: «باید رسما عذرخواهی کنند. باید غرامت مناسب را بپردازند... باید آنچه وعده داده‌اند، انجام دهند. در غیر این صورت، گزینه‌ای نداریم جز اینکه به دادگاه‌های بین‌المللی متوسل شویم و آنها هم این موضع ما را می‌دانند». زلنسکی پیش‌تر نیز هشدار داده بود که در صورت عدم همکاری ایران در این زمینه به سراغ دادگاه‌های بین‌المللی خواهد رفت. یکی از مقامات حقوقی وزارت خارجه اوکراین نیز در‌همین‌باره توضیح داده بود که اوکراین با چهار کشور دیگر در تماس است و گزینه مراجعه به دادگاه‌های بین‌المللی در میان گزینه‌ها وجود دارد. رئیس‌جمهور اوکراین پیش‌تر و در مراحل اولیه این روند نیز گلایه‌های خود را از ایران مطرح کرده و گفته بود از ابتدای کار در زمینه فعالیت بازرس‌های اوکراینی درباره این حادثه، ایران همکاری کافی و مناسبی نداشته است.
گزارش‌های مقامات ایران از همکاری‌ها و برنامه‌ها
اظهارات زلنسکی در این زمینه توجه را به مواضع مقامات ایران در هفته‌های اخیر جلب می‌کند که از مذاکرات و گفت‌وگوها در این زمینه خبر داده بودند. مشخصا محسن بهاروند، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران با سرگئی بوردیلیاک، سفیر اوکراین دیدار و گفت‌وگو داشت. محسن بهاروند در این ملاقات تأکید کرده بود: «ایران آماده انجام مذاکره با طرف اوکراینی در هر زمان و مکان مورد نظر آنها و در نخستین فرصت ممکن است». این گزارش می‌نویسد سفیر اوکراین نیز ضمن استقبال از پیشنهاد طرف ایرانی تأکید کرد مراتب را بلافاصله به مقامات ذی‌ربط اوکراینی منعکس و نتیجه را به طرف ایرانی اطلاع خواهد داد.
بهاروند همچنین در گفت‌وگویی رسانه‌ای از عدم آمادگی اوکراین برای توافق گفته بود: «از ابتدای تحقیقات درخواست‌هایی را برای گفت‌وگو داشته‌ایم و اخیرا هم یک متن را به طرف اوکراینی که طرف اصلی در این ماجراست، داده‌ایم؛ چراکه هواپیما در ایرلاین اوکراین مشغول به فعالیت و پرواز بوده است. درخواست ما این است که این متن نهایی شود اما هنوز نهایی نشده؛ چراکه به نظر می‌رسد همکاران اوکراینی ما آمادگی این کار را ندارند». بهاروند ادامه داد: «اخباری به ما رسیده که مذاکرات نهایی درخصوص متن در آینده‌ای نزدیک انجام شود که اگر این کار صورت گیرد هم جعبه‌سیاه را به کشور خارجی ارسال خواهیم کرد و هم بحث پرداخت خسارات انجام می‌شود».
معاون حقوقی وزیر خارجه، جای دیگر از رایزنی‌ها با طرف کانادایی گفته بود. در گفت‌وگوی او با مارتا مورگان، معاون وزیر خارجه کانادا، طرفین با توجه به برقراری پیش‌روی پروازهای بین‌المللی به دنبال وقفه ایجاد‌شده پس از شیوع ویروس کرونا بر سرعت‌بخشیدن به حل‌وفصل مسائل مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی تأکید کردند. دو طرف توافق داشتند که روند انجام تحقیقات و نهایی‌شدن پرونده هواپیمای اوکراینی سریع، شفاف و عادلانه حل‌وفصل شود.
علاوه‌بر اینها سه هفته پیش اعلام شد قرار شده جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی به فرانسه ارسال شوند تا به نظر برسد بین دو طرف توافقی حاصل شده است. چند روز پیش اما وزیر راه‌وشهرسازی ایران خبر داد اوکراین تجهیزات لازم برای بررسی جعبه‌های سیاه را تهیه کرده است. محمد اسلامی تصریح کرد: «هماهنگی و آمادگی لازم از طرف اوکراینی اعلام شده است و همچنین در همین زمینه، لابراتوار فرانسوی که همیشه طرف همکاری کشورهای گوناگون جهان برای تحقیقات در سوانح بوده و حتی با ایران و اوکراین هم سابقه همکاری داشته و مورد تأیید ایکائوست، برای این کار اعلام آمادگی کرده است». اسلامی ادامه داد: «با‌این‌حال، اوکراین اعلام کرده که امکان خواندن جعبه‌سیاه را فراهم کرده است... طرف اوکراینی در ابتدا این امکانات را نداشت اما گویا آمریکایی‌ها در اختیارشان گذاشته‌اند و قول همکاری با حضور نماینده کارخانه در اوکراین را داده‌اند». در همین صحبت‌ها بود که وزیر راه ایران تأکید کرد شیوع کرونا تنها دلیل تأخیرها در این زمینه بوده است: «هیچ علتی جز تأخیر در برنامه‌ریزی مسافرت‌ها به خاطر کرونا در این تأخیر دخالت نداشته است». اسلامی تصریح کرد: «هماهنگی‌های لازم در این خصوص به این نحو است که در حضور نمایندگان ایکائو در کشور اوکراین، بازخوانی جعبه‌سیاه انجام گیرد و اگر شرایط فراهم نشد، آن وقت به اتفاق در فرانسه مورد بازخوانی قرار گیرد و برخی کشورها هم در این زمینه نظر به ارسال مستقیم به فرانسه دارند».
این اظهارات هماهنگ با صحبت‌های سخنگوی دولت بود که چند روز قبل از آن مطرح شده بود. علی ربیعی، سخنگوی دولت در نشستی مطبوعاتی در تهران بر شیوع جهانی ویروس کرونا و لغو پروازهای بین‌المللی تأکید کرد و یادآور شد که تصمیم ایران برای ارسال جعبه‌سیاه هواپیمای مسافربری اوکراینی پیش از شیوع این ویروس بوده است. ربیعی گفت جعبه‌سیاه این هواپیما «با نمایندگان ایران در اسرع وقت» به این کشور فرستاده می‌شود. او تأکید کرد کرونا باعث «تعللی ناخواسته در این روند» بوده است. سخنگوی دولت اظهار امیدواری کرد: «با بازگشایی تدریجی پروازهای بین‌المللی و مشخص‌شدن نتایج گفت‌وگوهای سازمان هواپیمایی کشوری و وزارت خارجه با همتایان‌شان در پنج کشور ذی‌نفع درباره این موضوع داشته‌اند، این روند را از سر خواهیم گرفت». ربیعی افزود جمهوری اسلامی «از نخستین روزها آمادگی خود را برای بررسی جعبه‌سیاه» اعلام کرده است و «هیچ چیزی از جانب ما برای پنهان‌کاری وجود نداشت».
ربیعی همچنین برخلاف آنچه پیش‌تر درباره ارسال جعبه‌سیاه به فرانسه اعلام شده بود، توضیح داد جعبه‌سیاه هواپیمای مسافربری اوکراینی احتمالا برای بررسی بیشتر کارشناسان به اوکراین فرستاده خواهد شد: «در صورتی که امکان بازخوانی در اوکراین براساس ادعای طرف اوکراینی فراهم شده باشد، این کار در آنجا انجام می‌شود. در غیر این صورت، با توجه به سابقه طولانی مؤسسه فرانسوی که مورد تأیید ایکائو هم هست، جعبه‌سیاه در فرانسه بازخوانی خواهد شد».
نتیجه گفت‌وگوها چه بوده است؟
سؤالی که اکنون پیش می‌آید، درباره نتیجه این گفت‌وگوهاست. صحبت‌های مقامات ایران در این زمینه در فاصله بین دو بار هشدار از سوی اوکراین به اقدام قضائی مطرح شده است و در‌حالی‌که حتی سفیر اوکراین از انتقال پیام ایران به کشورش گفته بود، اظهارات اخیر رئیس‌جمهور اوکراین حاکی از این است که یا از دید اوکراین، تغییر و اقدام کافی در این روند انجام نشده یا اوکراین همچنان بر رویکرد پیشین خود پافشاری دارد و پیام‌های طرف ایرانی را نپذیرفته است. به‌طور خاص تأکید رئیس‌جمهور اوکراین بر «عذرخواهی» چند هفته پس از آن انجام می‌شود که مقام وزارت خارجه این کشور گفته بود ایران هنوز عذرخواهی نکرده است. این مسئله خود ممکن است از علل عدم پیشرفت در گفت‌وگوها در این زمینه باشد، البته درعین‌حال تمام این موضع‌گیری‌ها و گفت‌وگوها در حالی انجام می‌شود که جعبه‌های سیاه همچنان در ایران هستند. هم‌زمان، بهاروند در موضع‌گیری نیمه خرداد خود تأکید کرده بود ایران صلاحیت انحصاری در برخورد با مقصران این حادثه را دارد و تحقیقات نیز در این زمینه به اتمام رسیده است اما با وجود این اظهارات، هنوز نتیجه‌ای نهایی از این پرونده، مقصران آن، مجازات‌های احتمالی و تمهیدات لازم برای پیشگیری از تکرار این فاجعه، اعلام نشده است.