بحران دامنه‌دار ترور‌ها در عراق

در ابتدا انتظار می‌رفت با توجه به سابقه ریاست الکاظمی بر سازمان اطلاعاتی عراق، او در تحقق این وعده خود موفق شود؛ اما نه‌تنها هنوز توفیقی در این زمینه کسب نکرده بلکه ترور فعالان شناخته‌شده عراقی نیز به چالش‌های امنیتی دولت جدید این کشور اضافه شده است.

با گذشت یک ماه «هشام الهاشمی»، محقق و روزنامه‌نگار شناخته‌شده عراقی، به دست سه نفر در بغداد ترور شد. کاظمی در پی این ترور تعدادی از مقام‌های نظامی و امنیت پایتخت را برکنار کرد و نه‌تنها مشکلات حل نشد بلکه روز گذشته رسانه‌های عراقی از ترور سه فعال زنان عراقی

خبر دادند.

براساس گزارش‌ها، افراد مسلح ناشناس چهار فعال حقوق بشر عراقی را که در اعتراض‌های ماه‌های گذشته نیز حضوری فعال داشتند، ترور کردند که سه نفر از این زنان کشته شدند و نفر چهارم وضعیت وخیمی دارد.

«ریحام یعقوب»، شناخته‌شده‌ترین فرد کشته‌شده، در رسانه‌ها به‌عنوان مربی ورزش و کارشناس تغذیه هم شناخته می‌شود. منابع عراقی به خبرگزاری آلمان گفته‌اند که این سه فعال زن در بصره ترور شده‌اند. همچنین یک فعال سیاسی دیگر هم در خانه‌اش در ناصریه هدف تیراندازی افراد ناشناس قرار گرفته است.

ژنرال «عباس ناجی»، رئیس پلیس بصره، در اولین واکنش به این ترور‌ها که در منطقه تحت فرماندهی او صورت گرفته اعلام کرده که قرار است گروهی برای تحقیق درباره ترور دکتر یعقوب و دیگر زنان فعال، تشکیل شود و در 72 ساعت گزارش اولیه آنها آماده خواهد شد.

تازه‌ترین موج خشونت و ترور در عراق از روز جمعه گذشته و با ترور «تحسین اسامه» آغاز شد. این ترور باعث راهپیمایی‌های سه‌روزه در خیابان‌های شهرهای مختلف عراق شد؛ اما در جریان این اعتراض‌ها هم نیروهای امنیتی با معترضان درگیر شدند. مردم خشمگین از بازگشت موج ترور در عراق برای رساندن صدای خود به مقام‌های حکومت، خانه فرماندار بصره را هدف قرار دادند و برای ساعاتی راه‌های منتهی به بصره را مسدود کردند. پلیس نیز در واکنش به این اقدامات معترضان را با شلیک مستقیم هدف قرار داد.

در پی این تحولات بود که مصطفی الکاظمی تصمیم به برکناری «رشید فلیح»، رئیس پلیس بصره گرفت و «عباس ناجی» را جایگزین او کرد. نخست‌وزیر عراق پس از ترور اسانه در اکانت توییتری خود نوشت: «این اقدام به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست و ما هر اقدامی را که لازم باشد، برای مجازات عاملان این قتل انجام خواهیم داد. وزیر کشور و نهادهای امنیتی در حال انجام تحقیقات خود برای شناسایی قاتلان و بازگرداندن آرامش به جامعه هستند». با‌این‌حال این اظهارات و اقدامات دولت عراق نه‌تنها به برقراری آرامش کمکی نکرد، بلکه در کمتر از یک هفته فعالان زن دیگر از جمله دکتر «ریحام یعقوب»

نیز ترور شدند.

یعقوب با وجود اینکه از فعالان زن حاضر در اعتراض‌های یک سال اخیر در عراق بود اما فعالیت‌هایش برای سازماندهی زنان و بهبود شرایط زندگی آنها نیز از او چهره‌ای شناخته‌شده در عراق ساخته بود. براساس گزارش الجزیره، یعقوب در سال‌های گذشته هم بارها پیام‌های تهدیدآمیز دریافت کرده بود و اوج این تهدید‌ها زمانی بود که او در سال‌های 2017 و 2018 در دوره‌های آموزشی کنسولگری آمریکا در بصره شرکت می‌کرد.

«نور العربی»، یکی از خبرنگاران زن عراقی که رابطه‌ای نزدیک با ریحام یعقوب داشت می‌گوید: «من بارها از او خواسته بودم تا با توجه به تهدید‌های جانی، بصره ر ا ترک کند اما زیر بار نمی‌رفت. او نقشی انکارناپذیر در بیداری جامعه زنان عراق داشت و زنان بصره به وجود او افتخار می‌کردند. ریحام برای آگاه‌کردن زنان عراقی تلاش‌های زیادی می‌کرد و در نهایت هم تاوان این اقدامات خود را پرداخت».

سرکوب فعالان اعتراض‌های اخیر

از اکتبر 2019 تاکنون و با آغاز اعتراض‌ها علیه فساد و ناکارآمدی حکومت عراق، سرکوب فعالان سیاسی شدت گرفته و حتی گزارش‌هایی نیز از ناپدیدشدن روزنامه‌نگاران عراقی منتشر شده است.

یکی از نهادهای ناظر بر تحولات عراق در واکنش به ترور‌های اخیر فعالان رسانه‌ای در این کشور، مهم‌ترین دلیل اوج‌گیری خشونت‌ها در عراق را «نبود اراده جدی برای تحقیقات در زمینه ترور هشام الهاشمی» می‌داند و می‌نویسد: «ترور‌های اخیر شباهت زیادی به ترور هاشمی در ماه گذشته دارد. اگر دولت به‌طور جدی در زمینه ترور هاشمی وارد عمل می‌شد و آمران و عاملان را شناسایی می‌کرد، بسیار بعید بود که این ترورهای اخیر رخ دهد. عاملان چنین اقداماتی به‌خوبی می‌دانند که اراده‌ای برای برخورد با آنها وجود ندارد و آزادانه به اقدامات خشونت‌آمیز خود ادامه می‌دهند. در چنین وضعیتی تردیدی نیست که چنین عملیات‌هایی ادامه خواهد داشت».

پیش از این هم در پنجم دسامبر 2019، «زید الخفاجی»، عکاس خبری عراقی ربوده شد و هنوز هم از سرنوشت او خبری در دست نیست. پس از آن هم «زهرا علی»، یک خبرنگار دیگر عراقی مفقود شد و چند روز بعد جسد او از سوی پلیس پیدا شد. «احمد مهنا»، یک عکاس عراقی دیگر هم در جریان اعتراض‌های مردم عراق در میدان تحریر بغداد کشته شد. نقطه مشترک تمام این افراد کشته یا ربوده‌شده، حضور فعالانه در اعتراض‌های یک سال اخیر علیه حکومت عراق بوده است. در این میان برخی فعالان رسانه‌ای و چهره‌های شناخته‌شده عراقی هم خبر داده‌اند که اقداماتی برای ترور یا ربودن آنها انجام شد که موفقیت‌آمیز نبود و توانستند جان سالم به در ببرند.

نظامیان آمریکایی تا 3 سال دیگر در عراق می‌مانند

عراق همچنان با چالش‌های گسترده سیاسی و اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند و در کنار این بحران‌ها، ترور فعالان رسانه‌ای عراقی نیز بر نگرانی‌های امنیتی عراقی‌ها افزوده است. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر این کشور، برای متقاعدکردن ایالات متحده به ادامه همکاری‌های دو کشور رهسپار ایالات متحده شده است تا با همراهی واشنگتن بتواند بخشی از این چالش‌ها را برطرف کند. در اولین روز سفر نخست‌وزیر عراق به واشنگتن، مصطفی الکاظمی از ادامه حضور نیروهای آمریکایی در عراق تا سه سال آینده خبر داد.

مصطفی الکاظمی در گفت‌وگو با العراقیه و پس از دیدار خود با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، گفت: «توافق کردیم که نیروهای آمریکایی تا سه سال آینده در عراق باقی بمانند. در این دیدار درباره مجموعه‌ای از اصول توافق شد که همگی در راستای منافع ملت عراق است؛ این اصول مربوط به حضور نیروهای آمریکا، تغییر آنها و استقرار دوباره آنها در خارج از عراق است. در جریان این گفت‌وگوها همچنین درباره مستقر‌شدن یک تیم فنی برای ایجاد سازوکار استقرار نیروهای آمریکا در خارج از عراق توافق شد.

این اولین‌باری بود که شاهد مواضع واضح و قابل فهم آمریکا نسبت به خواسته‌های دولت عراق بودیم و ترامپ تأکید کرد که نیروهای کشورش در سه سال آتی از عراق خارج خواهند شد و آنها در حال بررسی استقرار این نیروها در خارج از عراق هستند. عراق برای آموزش و توسعه نیروهای ارتش و دستگاه‌های امنیتی خود به نیروهای آمریکایی نیاز دارد».

پیش از این پارلمان عراق طرحی را تصویب کرده بود که براساس آن از دولت بغداد خواسته شد برنامه‌ای برای خروج فوری نیروهای آمریکایی از عراق اعلام کند که به دلایل امنیتی و بی‌ثباتی در عراق با مخالفت دولت عراق و کاخ سفید روبه‌رو شده بود.