اعتراض در قلمرو برادران کاسترو

روز یکشنبه هزاران نفر از مردم کوبا در اعتراض به محدودیت‌های ایجادشده در رابطه با همه‌گیری ویروس کرونا، سرعت کند واکسیناسیون و بی‌توجهی دولت به مشکلات اقتصادی، به خیابان‌های هاوانا، سانتیاگو و دیگر شهرهای این کشور کوچک آمدند. در پی این اعتراض‌ها جیپ‌های مسلح یگان‌های ویژه در خیابان‌های هاوانا مستقر شدند. با وجود حضور سنگین پلیس در مرکز شهر هاوانا، هزاران نفر از مردم دست به تجمع اعتراضی زدند. چندین نفر از معترضان بازداشت شده‌اند اما برخورد عمده‌ای گزارش نشده است.

اولین جرقه اعتراضات در شهر «سن آنتونیو د لوس بانوس» در استان آرتمیسا رخ داد که در همسایگی هاوانا واقع است. ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد نشان می‌دهد صدها نفر از ساکنان این شهر به خیابان‌ها آمده‌اند و علیه حکومت کمونیستی کوبا شعار می‌دهند و خواستار کناره‌گیری رئیس‌جمهوری شده‌اند. میگل دیاز که در واکنش به این اعتراض‌ها سفر کوتاهی به این شهر داشت، در بازگشت گفت که اعتراضات واقعی بوده اما «مزدوران» ایالات متحده در شبکه‌های اجتماعی با به‌راه‌انداختن کمپین‌هایی از آن سوءاستفاده کرده‌اند. بااین‌حال اعتراضات گسترش یافت و به شهرهای مختلف رسید، از هاوانا تا «پالما سوریانو د کوبا» در شرق این کشور. معترضان در ویدئوهایی که از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، می‌گویند که «نه غذا موجود است و نه دارو و مردم مجبورند هر چیزی را از فروشگاه‌هایی بخرند که در آنجا فقط ارز خارجی پذیرفته می‌شود». در چنین شرایطی، دیاز در نطق تلویزیونی خود ضمن هشدار به معترضان گفت: «ما از همه انقلابیون در کشور و از همه کمونیست‌ها می‌خواهیم که خیابان‌ها را تصرف کنند، هر جایی که دیدید برای تحریک مردم تلاش می‌شود. ما از حاکمیت و استقلال این ملت دست نخواهیم کشید. اگر آنها می‌خواهند انقلاب را شکست دهند، باید از روی جنازه‌های ما بگذرند». رئیس‌جمهوری کوبا با متهم‌کردن آمریکا به زمینه‌سازی برای بروز بحران اقتصادی در این کشور گفته است که «ایالات متحده با یک‌سری اقدامات محدودکننده مالی علیه بخش انرژی با هدف خفه‌کردن اقتصاد ما شروع به تشدید محاصره کرده است و این باعث شیوع حرکت خواسته گسترده اجتماعی می‌شود که بذر مداخله بشردوستانه را می‌افشاند که به مداخله نظامی و دخالت ختم می‌شود و بر حقوق، حاکمیت و استقلال همه مردم تأثیر می‌گذارد. اقدامات اعمال‌شده از سوی دولت دونالد ترامپ انجام گرفت و سپس تصمیم گرفتند کوبا را در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار دهند؛ یک لیست جعلی، نامشروع و یک‌جانبه که دولت ایالات متحده تصویب کرده است. فکر می‌کنند امپراتورهای جهان هستند. این محدودیت‌ها باعث شد بلافاصله منابع مختلف درآمد ارزی مانند گردشگری، سفر کوبایی-آمریکایی‌ها به کشورمان و حواله‌های مالی قطع شود».

میگل دیاز در سال 2009 و یک سال پس از آنکه رائول کاسترو رسما جایگزین فیدل کاسترو به‌عنوان رئیس‌جمهور کوبا شد، سمت وزیر آموزش عالی را در اختیار گرفت و در سال 2012 به‌عنوان یکی از معاونان دبیر کل حزب کمونیست منصوب و پس از مدت کوتاهی به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور انتخاب شد. دیاز به‌تازگی و پس از کناره‌گیری کامل رائول کاسترو، رئیس‌جمهوری و رهبر حزب کمونیست کوبا شده است.

کوبا که از دهه 60 میلادی تحت حکومت کمونیستی به رهبری برادران کاسترو قرار دارد و به‌تازگی میگل دیاز ریاست‌جمهوری آن را در دست گرفته، طی دو سال اخیر درگیر بحران اقتصادی عمیقی بوده که دولت این کشور، ویروس کرونا و تحریم‌های ایالات متحده را عامل اصلی آن می‌داند؛ اما مخالفان معتقدند بی‌صلاحیتی حاکمان و نظام تک‌حزبی باعث بروز بحران شده است.

تحلیلگران معتقدند بیش از آنکه تحریم‌ها در بروز این بحران دخیل باشد، ناکارآمدی‌ حکومت و ناتوانی در کنترل همه‌گیری کرونا با وجود ادعای حکومت کوبا در ساخت واکسن چنین شرایطی را ایجاد کرده است. از ابتدای همه‌گیری کرونا، صنعت گردشگری و دیگر حوزه‌های درآمدزا در کوبا متوقف شده‌اند و روند ورود کالاهای اساسی به این کشور هم کند شده است. کوبا دو واکسن دارد و کمپین واکسیناسیون گسترده خود را آغاز کرده اما از جمعیت ۱۱.۲ میلیون نفری‌اش تنها ۱.۷ میلیون نفر به‌طور‌کامل واکسینه شده‌اند.

بی‌تفاوتی واشنگتن

در پی برخورد پلیس کوبا و هواداران حزب کمونیست با معترضان، واشنگتن به کوبا درباره هرگونه استفاده از خشونت علیه معترضان به «دیکتاتوری» هشدار داد.

«جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی آمریکا، در توییتر خود نوشت: «آمریکا از آزادی بیان و اجتماعات در کوبا حمایت می‌کند و هرگونه اقدام خشونت‌آمیز یا هدف‌قراردادن معترضان صلح‌طلب را که از حقوق خود استفاده می‌کنند، به‌شدت محکوم می‌کند».

مخالفان حکومت کوبا از تظاهرات روز یکشنبه در این کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین تظاهرات ضددولتی در 30 سال گذشته یاد کرده‌اند. تاکنون چهره‌های شاخص حزب دموکرات آمریکا از جمله برنی سندرز که از حامیان حکومت کوبا محسوب می‌شود، واکنشی به اعتراض‌ها در این کشور نداشته‌اند اما در آن سو «تد کروز»، سناتور جمهوری‌خواه که پسر یک مهاجر کوبایی است به حمایت از هزاران معترض کوبایی پرداخت. کروز نوشت: «این حکومت باعث شده تا نسل‌های زیادی از کوبایی‌ها، بی‌رحمانه مجبور به ترک سرزمینشان شوند. مردم آمریکا در کنار مردان و زنان کوبا و نبرد آنها برای آزادی ایستاده‌اند».

از زمان روی‌کار‌آمدن جو بایدن در آمریکا، واشنگتن توجه چندانی به تحولات کوبا نداشته و مشاوران بایدن گفته‌اند که احیای روابط میان کوبا و آمریکا فعلا از اولویت‌های دولت جو بایدن نیست. این در حالی است که بایدن در کمپین‌های انتخاباتی خود وعده داده بود که مسیر دیپلماسی را در قبال هاوانا پیش بگیرد. پس از گذشت حدود شش ماه از آغاز دولت بایدن، هنوز هیچ گامی در دستور کار کاخ سفید در زمینه بهبود روابط با کوبا برداشته نشده است. «پیچیدگی» مسئله کوبا و همچنین «بی‌اهمیت‌بودن آن برای بایدن» از دلایلی است که دولت فعلی کاخ سفید روابط با هاوانا را در اولویت‌های اول خود قرار نداده است. یکی از مقام‌های دولت بایدن می‌گوید: «شاهد آشوب در منطقه و جهان هستیم، همه‌گیری کرونا کشور را فراگرفته و از سوی دیگر باید به تخریب دموکراسی در شماری از کشورها پاسخ دهیم. در زمینه کوبا نیز آنچه به سود منافع ملی آمریکا باشد، انجام می‌دهیم اما درحال‌حاضر باید به موضوعات مهم‌تری رسیدگی شود». تظاهرات گسترده علیه دولت سوسیالیست کوبا به‌ندرت روی داده است؛ اما به‌تازگی طراحان جنبش «سن ایسیدرو» به‌طور‌مرتب از مردم می‌خواهند که به خیابان‌ها بروند و توجه بین‌المللی را به کوبا جلب کنند.