کابل‌ تکرار کابوس ‌سایگون‌؟

آن‌طور که گفته می‌شود، هم‌زمان با تصرف شهر پل علم مرکز ولایت لوگر، در 17‌کیلومتری کابل، اولین گروه از نیروهای آمریکایی به کابل رسیده‌اند و وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده که سه هزار نظامی را تا آخر هفته به کابل اعزام خواهد کرد. هرچند پایگاه خبری پولتیکو در گزارشی نوشت که پنتاگون در حال برنامه‌ریزی برای خروج کامل نیروهای آمریکایی از کابل است، اما ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می‌گوید واشنگتن تنها نیروهایی را از کابل خارج می‌کند که به تداوم مأموریتشان در آنجا نیازی نیست. جان کربی سخنگوی پنتاگون هم به خبرنگاران گفته که دو گردان از تفنگداران دریایی و یک گردان از سربازان ارتش در واقع به کمک وزارت خارجه در افغانستان می‌روند. کربی در ادامه بیان کرد که واشنگتن هر روز وضعیت امنیتی افغانستان را پیگیری می‌کند و وزارت خارجه نیز تعداد کارکنان خود در افغانستان را تا پایان ماه کاهش می‌دهد. به گفته سخنگوی کاخ‌ سفید، پایتخت به نظر نمی‌رسد که با تهدید آنی گروه طالبان مواجه باشد ولی آنان می‌کوشند این شهر را محاصره کنند. گفته شده سفارت آمریکا در افغانستان به کارکنانش گفته آماده ازبین‌بردن اسناد و مدارک و تجهیزات حساس باشند.

مذاکرات مخفی بایدن

در همین حال خبرگزاری رویترز گزارش داد که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، در حال انجام مذاکرات مخفی با شماری از کشورها برای استقرار مهاجران افغان در این کشورهاست. پیش از این گزارش‌هایی درباره مذاکرات آمریکا با کشورهایی مانند کوزوو و آلبانی برای استقرار مهاجران افغان در این کشورها منتشر شده بود. این در حالی است که میچ مک‌کانل، رهبر اقلیت جمهوری‌خواه سنای آمریکا، پس از گفت‌وگو با سفیر افغانستان در واشنگتن از بایدن خواست با حملات هوایی مانع پیشروی طالبان شود. او با انتقاد از اجرای سیاست بایدن در قبال افغانستان، وضعیت انسانی در این کشور را رو به وخامت دانست و گفت که این وضعیت می‌تواند منجر به بحران انسانی شود. رهبر اقلیت سنا درعین‌حال اضافه کرد با این اوصاف هنوز دیر نشده و می‌توان مانع سقوط کابل به دست طالبان شد.

طالبان از ماه آوریل درحالی‌که نیروهای خارجی پس از ۲۰ سال خروج خود را از افغانستان تکمیل می‌کنند، حملاتش را برای شکست دولت کابل افزایش داده است. بنا بر گزارش برخی منابع، درحال‌حاضر این گروه حدود دوسوم خاک افغانستان را در کنترل خود دارد. به‌تازگی سخنگوی طالبان مدعی شد سقوط شهرهای بزرگ نشانه استقبال افغان‌ها از طالبان است و افزود که آنها درهای مسیر سیاسی را نمی‌بندند. در آن سو تحلیلگران بین‌المللی دلیل اصلی سقوط سریع شهرهای را ضعف ارتش افغانستان می‌دانند و می‌گویند نیروهای دولتی افغانستان از نظر روانی جنگ را در برابر طالبان باخته‌اند و هیچ محاسبات کافی درباره پیامدهای روانی یک جنگ طولانی در افغانستان وجود ندارد.

غنی می‌ماند

درحالی‌که یکی از شروط اصلی طالبان برای نشستن پای میز مذاکره کناره‌گیری اشرف غنی از قدرت است و شنیده شده که کاخ سفید از او خواسته کنار برود، رئیس‌جمهوری افغانستان روز گذشته بدون اینکه اشاره‌ای به استعفایش کند، در سخنرانی گفت که رسالت تاریخی دارد که بیش از این نگذارد جنگ تحمیل‌شده از شهروندان افغان قربانی بگیرد. او افزود به‌ همین ‌دلیل مشورت‌های گسترده را در داخل دولت با چهره‌های سیاسی و اقشار مختلف افغانستان و «همکاران بین‌المللی» آغاز کرده و این مشورت‌ها «به‌سرعت جریان دارد» و به‌زودی نتیجه آن را با مردم در میان خواهد گذاشت.

اشرف غنی سال ۲۰۱۴ میلادی در انتخاباتی جنجالی به مقام ریاست‌جمهوری رسید و با عبدالله عبدالله، رقیب انتخاباتی‌اش، دولت مشترک تشکیل داد اما دو رهبر حکومت ائتلافی نتوانستند اوضاع افغانستان را بهبود ببخشند و شورش طالبان رفته‌رفته شدت گرفت. موضع‌گیری جدید اشرف غنی در حالی صورت می‌گیرد که هیئت‌های مذاکره‌کننده دو طرف همچنان سرگرم گفت‌وگو و چانه‌زنی برای ایجاد یک حکومت فراگیر ملی در افغانستان در دوحه‌اند. عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، ریاست هیئت افغانستان را بر عهده دارد و ملا عبدالغنی برادر، معاون گروه طالبان، طرف مقابل اوست.

ادامه جنگ در مزار شریف

کیلومترها آن‌طرف‌تر از میز مذاکرات، درگیری‌ها همچنان ادامه دارد و نیروهای وفادار به عطا محمد نور و مارشال عبدالرشید دوستم، دو فرمانده قدرتمند شمال، همچنان در مزارشریف مقابل طالبان مقاومت می‌کنند. به گفته وزارت دفاع افغانستان، حمله گروه طالبان به شهر مزارشریف شکست خورد و در این حمله ۳۳ طالب کشته و شمار دیگری هم زخمی شدند؛ اما ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، یک ساعت بعد از این بیانیه در توییتی اعلام کرد که حمله طالبان از چهار طرف به شهر مزارشریف به‌شدت ادامه دارد و نیروهای آنها موفق به پیشروی‌هایی هم شده‌اند. مجاهد مدعی شده است که افراد طالبان خطوط دفاعی نیروهای دولتی در شهر شرنه مرکز استان پکتیکا در جنوب این کشور را نیز شکسته‌اند و وارد شهر شده و همچنین جنگ در مقر استانداری و فرماندهی پلیس پکتیکا ادامه دارد. این در حالی است که مقامات دولتی در کابل در سکوت خبری به سر می‌برند و تاکنون درباره این ادعاها و تحولات اعلام موضع نکرده‌اند. امرالله صالح،‌ معاون غنی، در آخرین پست فیس‌بوکی خود نوشته است که در آخرین نشست امنیتی در کاخ ریاست‌جمهوری افغانستان بر دفاع و جنگ علیه طالبان تأکید شده است. او تنها مقام ارگ است که آشکارا بر ایستادگی تا آخر در برابر «لشکر جهل» طالبان تأکید می‌کند و همچنان معتقد است طالبان «شکست» خواهد خورد.

عدم تکرار جنگ ویتنام

در چنین شرایطی وب‌سایت خبری سی‌ان‌ان به نقل از یک منبع دیپلماتیک نوشت که اقدام «پرتکاپوی» واشنگتن برای اعزام نیرو به افغانستان و تخلیه کارکنان سفارتش در کابل یک نشانه دیگر از این است که بایدن، اکنون که طالبان به پیشروی ادامه می‌دهد، می‌خواهد از وقوع «لحظه سایگون» جلوگیری کند. سقوط سایگون پایتخت ویتنام جنوبی به دست ارتش خلق ویتنام و جهبه آزادی ملی در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ رخ داد. این سقوط نشانه شکست آمریکا و جبهه ویتنام جنوبی، پایان جنگ ویتنام و آغاز دوره رسمی کمونیست‌شدن ویتنام بود؛ یک درگیری نظامی میان ویتنام شمالی تحت حمایت چین و شوروی و ویتنام جنوبی مورد حمایت آمریکا و متحدانش. سی‌ان‌ان در ادامه می‌نویسد که در رابطه با افغانستان، استقرار هزاران نیروی آمریکایی در این کشور جنوب شرق آسیا به این معناست که مقام‌های دولت آمریکا به احتمال سقوط دولت کابل رسیده‌اند و اینکه این سقوط از نظر شهروندانش می‌تواند لکه‌ای روی میراث همیشگی سیاست خارجی بایدن باشد. یکی از محققان مؤسسه صلح بین‌الملل کارنگی نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان هشدار می‌دهد که این اوضاع می‌تواند به ضرر دولت بایدن تمام شود. بایدن قرار است با خروج از افغانستان روی چین تمرکز کند اما حقیقت این است که وقوع جنگ داخلی یا یکه‌تازی طالبان در افغانستان نیازمند آن می‌شود که توجهی بیش از گذشته به آن معطوف شود و نه‌تنها باعث خروج واشنگتن از خاورمیانه نمی‌شود، بلکه دولت آمریکا باید هزینه‌های به‌مراتب بیشتری را نیز بپردازد.