احیای روابط در دستور کار ولیعهد سعودی
تور خاورمیانهای محمد بنسلمان کمتر از یک سال پس از نشست رهبران این کشورها در عربستان انجام میشود و او قصد دارد در این سفرها گامهایی جدیتر برای رفع تنش از جمله با قطر بردارد.
به گزارش روزنامه شرق، با فروکشکردن تب همهگیری کرونا و لزوم بحث و توافق درباره تحولات مهم منطقه، از مذاکرات درباره پرونده هستهای ایران گرفته تا تحولات عراق، لبنان و لیبی و همچنین لزوم تقویت مناسبات اقتصادی عربستان و قطر، تور دیپلماتیک پنجروزه محمد بنسلمان ولیعهد عربستان از امروز و با سفر به عمان آغاز میشود و در ادامه، قطر، بحرین، امارات و کویت میزبان ولیعهد عربستان خواهند بود.
تور خاورمیانهای بنسلمان دومین سفر ولیعهد سعودی به خارج از عربستان از زمان شیوع ویروس کروناست و او پیش از این سفری کوتاه به مصر داشته است. تور خاورمیانهای محمد بنسلمان کمتر از یک سال پس از نشست رهبران این کشورها در عربستان انجام میشود و او قصد دارد در این سفرها گامهایی جدیتر برای رفع تنش از جمله با قطر بردارد.
سفر امروز ولیعهد عربستان به عمان نشان از بهبود روابط دو کشور و تمایل ریاض و مسقط برای تقویت این رابطه دارد. از یک سو مسقط روابط دوستانهای با ایران دارد و نقشی محوری در مذاکرات برای پایاندادن به بحران یمن ایفا میکند. همچنین روابط مسقط و ریاض در سال گذشته گسترش بیشتری یافته است و سفر بنسلمان به این کشور بیش از همه، دارای منافع اقتصادی برای عمان است. در ماههای گذشته نیز سلطان هیثم بنطارق پادشاه عمان در چارچوب تلاش برای برقراری روابط گستردهتر با ریاض بهخصوص در زمینه اقتصادی و سرمایهگذاری مشترک به عربستان سفر کرده بود.
یک دیپلمات عربستانی به بلومبرگ گفته است که انتظار میرود در سفر بنسلمان به عمان مذاکره برای برخی طرحهای مشترک شامل سرمایهگذاری در طرح ایجاد یک منطقه صنعتی در منطقه اقتصادی ویژه «الدقم»، توسعه همکاری در حوزه انرژی، مشارکت در حوزه امنیت غذایی و گردشگری آغاز شود. نزدیکترشدن عربستان و عمان در حالی رخ میدهد که محمد بنسلمان در تلاش است تا با دولتهایی که رویکرد متفاوت با این کشور درخصوص ایران دارند، روابطی استراتژیک برقرار کند. در سالهای اخیر چالشهای اقتصادی عمان افزایش یافته و اهمیت روابط اقتصادی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را بیش از گذشته کرده است؛ چراکه نیاز عمان به جذب سرمایهگذاری خارجی، تقویت بخش خصوصی برای ایجاد مشاغل، حل معضلات مالی، دریافت وام، تقویت همکاری اقتصادی با کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی را برای دستیابی به ثبات، بااهمیتتر از قبل میکند.
چالشهای اقتصادی عمان
براساس آمارها، افزایش بدهی دولت عمان از پنج درصد به 80 درصد بین سالهای 2014 تا 2020، چالشی اساسی برای مسقط ایجاد کرد. به طوری که با همهگیری کرونا این مشکلات تشدید شد. سفر پادشاه عمان به عربستان هم چند هفته پس از شکلگیری اعتراض جوانان نسبت به وضعیت بیکاری در شهر «صحار» عمان صورت گرفت که دولت عمان در پاسخ به این اعتراضات وعده افزایش فرصتهای شغلی در بخش دولتی را داد اما مقامهای عمان بهخوبی میدانند که این کشور نیاز به فعالیت بیشتر بخش خصوصی و سرمایهگذاری داخلی و خارجی برای کاهش اتکا به بخش دولتی و تنوع درآمدهای خود دارد.
احتمال احیای خط لوله نفت بندر «الدقم» که مشرف به دریای عرب است و در امتداد سواحل جنوبی عمان قرار دارد، یک موضوع مهم برای همکاری بین دو طرف محسوب میشود. ایده این پروژه در جریان جنگ ایران و عراق و زمانی که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به دنبال مسیری ایمن برای صادرات نفت خود به دور از تنشها در خلیج فارس بودند، مطرح شد و اکنون تنش با حوثیها در یمن لزوم احیای این خط لوله را بیشتر از گذشته کرده است.
توسعه بندر الدقم با منابع ماهیگیری در منطقه و ساخت شهرک صنعتی که در سال 2018 سعودیها 210 میلیون دلار در آن سرمایهگذاری کردهاند، قرار است سرمایهگذاران خارجی را جذب و این بندر را به مرکز مهم کشتیرانی تبدیل کند. توسعه این بندر برای سعودیها که هدف آنها تنوع درآمدهای عربستان و تقویت روابط با عمان است که از لحاظ تنشهای سیاسی بیطرف محسوب میشود، بسیار اهمیت دارد. همچنین با توسعه این بندر سرمایهگذاری و تجارت بین عمان و عربستان سعودی افزایش مییابد و در صورت ساخت، 800 کیلومتر مسافت سفر دریایی بین دو کشور کمتر خواهد شد که این امر علاوه بر افزایش حجم تجارت دوطرفه، تجارت عمان با دیگر کشورهایی را که از طریق عربستان سعودی به مسقط متصل میشوند، افزایش خواهد داد. انتظار میرود در جریان سفر بنسلمان به عمان نخستین گذرگاه مرزی زمینی بین دو کشور به طول ۸۰۰ کیلومتر به نام گذرگاه «الربعالخالی» افتتاح شود.
میانجیگری عمان
عمان در تنشهای منطقهای همواره موضعی بیطرف داشته و این رویکرد باعث شده تا عمان هم با عربستان و هم ایران رابطهای به دور از تنش داشته باشد. اما این رویکرد در سالهای گذشته و در ابتدای رویکارآمدن محمد بنسلمان در عربستان، خشم ریاض را برانگیخت و عربستان برای ادامه سرمایهگذاری در عمان مردد شد. اما حضور جو بایدن بر مسند ریاستجمهوری ایالات متحده و تلاشهای ریاض برای پایاندادن به بحران یمن، اهمیت روابط دوستانه عمان با ایران و حوثیها را برای سعودیها بیشتر کرد تا از این طریق بتواند خود را با این تغییرات جدید و خروج از بحرانها همراه کند.
از سوی دیگر عمان علاوه بر عراق میتواند بهعنوان مرکزی برای گفتوگو و میانجیگری بین ریاض و تهران باشد. اگر مذاکرات عربستان و ایران در بغداد از نظر سیاسی به سرانجام نرسد، عمان یک انتخاب طبیعی برای مذاکرات بعدی خواهد بود؛ زیرا عمان در دهههای گذشته نشان داده که یک میانجی موفق در سایر درگیریهای منطقهای است. همچنین عمان در حال حاضر نقش اصلی را در میانجیگری بین عربستان سعودی و حوثیها در یمن بر عهده دارد و این امر بر تمایل عربستان برای ایجاد ارتباط قویتر با مسقط خواهد افزود.
بنسلمان پس از سفر امروز خود به عمان راهی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد شد و گفته میشود از مهمترین موضوعات مذاکرات بنسلمان با سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، تعامل جدی با برنامه هستهای و موشکی ایران و پیامدهای آن، تحقق ثبات و امنیت منطقهای و بینالمللی و پیداکردن راهحل سیاسی فراگیر برای بحران یمن با استناد به طرح ابتکاری شورای همکاری خلیج فارس، مصوبات کنفرانس گفتوگوی ملی یمن به میزبانی عمان، قطعنامه 2216 شورای امنیت و طرح عربستان است. بررسی تحولات عراق پس از انتخابات پارلمانی اخیر این کشور و اوضاع سوریه، لیبی و لبنان هم در دستور کار مذاکرات بنسلمان قرار دارد. موضوع مهم دیگر احتمال بررسی عضویت یمن در شورای همکاری خلیج فارس است اما دیپلماتهای عربستانی میگویند که امکان عضویت یمن در این شورا فعلا وجود ندارد و دلیل آن هم ارتباط نزدیک حوثیها با ایران است و کشورهای عضو شورا این مسئله را نمیپذیرند.