ابتکار بایدن با دست‌های بسته

به گزارش روزنامه شرق، از همان زمان که پکن به‌عنوان میزبان المپیک زمستانی 2022 انتخاب شد، احتمال می‌رفت که یکی از پرتنش‌ترین و سیاسی‌ترین بازی‌های ورزشی رقم خواهد خورد. با روشن‌شدن مشعل این بازی‌ها و حرکت آن از آتن یونان، اعتراض گروه‌های حقوق‌بشری نسبت به سرکوب اقلیت مسلمان اویغور در استان سین‌کیانگ و سیاست‌های سخت‌گیرانه در تبت شدت گرفت و درحالی‌که حدود دو ماه تا آغاز این بازی‌ها باقی مانده، ایالات متحده به ‌همراه استرالیا، بریتانیا و کانادا در اعتراض به نقض حقوق بشر از سوی پکن، این بازی‌ها را مورد تحریم دیپلماتیک قرار دادند.

ناپدیدشدن عجیب و حدود یک‌هفته‌ای «پنگ شویی» تنیس‌باز برجسته چینی در پی افشای تجاوز یک مقام حزب کمونیست چین به او، موضع ایالات متحده علیه پکن را شدیدتر کرد تا تحریم این رقابت‌ها جدی‌تر از قبل از طرف دولت جو بایدن مورد پیگیری قرار گیرد.

تحریم دیپلماتیک این بازی‌ها به این معناست که تنها ورزشکاران آمریکایی در این المپیک شرکت خواهند کرد و هیچ مقام سیاسی‌‌ای به این بازی‌ها اعزام نخواهد شد. این اقدام با استقبال فعالان حقوق بشر و رسانه‌ها روبه‌رو شده است. آنها تحریم سیاسی بازی‌های زمستانی پکن را یک پیام مهم و روشن برای دولت چین می‌دانند و بر این اساس دیگر حاضر نیستند نقض حقوق بشر در چین را نادیده بگیرند.

واشنگتن‌پست در گزارشی می‌نویسد که این نخستین بار نیست که بازی‌های المپیک تحریم می‌شود و تجربیات تاریخی نشان داده که تحریم المپیک معمولا کارساز نیست. در سال 1956، اسپانیا، سوئیس و هلند به ‌دلیل تهاجم شوروی به مجارستان، بازی‌های آن سال را تحریم کردند، اما این اقدام تأثیر ژئوپلیتیکی ناچیزی داشت.

در سال 1980 ایالات متحده بازی‌های المپیک مسکو را تحریم کرد اما اکثر متحدان اروپایی واشنگتن نتوانستند به این ابتکار جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا بپیوندند و به این ترتیب آمریکا در این تحریم تقریبا تنها ماند و فرصت کسب مدال از سوی ورزشکاران آمریکایی از بین رفت.

اکنون و در آستانه بازی‌های زمستانی 2022 در پکن، رئیس‌جمهوری آمریکا رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته و اعلام کرده است که هیچ مقام دولتی ایالات متحده در این بازی‌ها شرکت نخواهد کرد. چین متهم است که بیش از یک میلیون اویغور را در اردوگاه‌ها و زندان‌ها مورد «آموزش سیاسی» قرار می‌دهد و فرزندان آنها را هم تحت شست‌وشوی مغزی قرار می‌دهد. کارشناسان با اشاره به تجربیات تاریخی می‌گویند تحریم‌های کامل المپیک ابزار نه‌چندان کارسازی هستند که اغلب آسیب چندانی به کشورهای تحریم‌شده وارد نمی‌کنند و درعین‌حال فشار و رنج واقعی را بر خود تحریم‌کنندگان تحمیل می‌کند و ورزشکاران کشورهای تحریم‌کننده در روزهای اوج خود از شانس دریافت مدال محروم می‌شوند. علاوه‌بر‌این، تحریم کامل می‌تواند شکافی بین ورزشکاران و سیاست‌مداران ایجاد کند و از جنبه دیگر، حامیان مالی بازی‌ها و بینندگان داخلی از چنین تحریمی رنج می‌برند.

هدر دیچر، استاد مرکز بین‌المللی تاریخ و فرهنگ ورزش دانشگاه «دی مونتفورت» در لستر بریتانیا، به واشنگتن‌پست می‌گوید: «تحریم را باید زمانی به کار برد که کارایی آن بیش از ضعف‌های آن باشد. در سال 1968 کشورهای آفریقایی تهدید کردند که اگر حکومت وقت آفریقای جنوبی که با اتخاذ سیاست‌های نژادپرستانه جامعه بین‌المللی را در برابر خود قرار داده بود، از رقابت‌های ورزشی آن سال محروم نشود، دیگر کشورهای آفریقایی این رقابت‌ها را تحریم خواهند کرد. این تهدید کارساز بود و آفریقای جنوبی از این رقابت‌ها محروم شد. مشارکت گسترده در تحریم و ارتباط آن با ورزش می‌تواند کارایی تحریم را افزایش دهد. درحالی‌که ممکن است یک تحریم دیپلماتیک به اندازه یک تحریم کامل اثرگذاری نداشته باشد؛ اما می‌تواند هدف محدودتری را محقق کند: نشان‌دادن مخالفت با رویکرد یک حکومت و افزایش آگاهی - در این مورد، نقض جدی حقوق بشر در چین - بدون مجازات ورزشکاران».

عدم همراهی اروپا

بااین‌حال در اتحادیه اروپا هنوز اجماعی بر سر نحوه برخورد با المپیک زمستانی پکن و پیوستن به تحریم دیپلماتیک این بازی‌ها وجود ندارد. ایتالیا اعلام کرده که مقام‌های این کشور به پکن خواهند رفت. با توجه به اینکه میلان در سال ۲۰۲۶ میزبان دور بعدی بازی‌های المپیک زمستانی است و مسئولان این کشور باید براساس سنت المپیک در پایان بازی‌ها، پرچم المپیک را از مقام‌های چینی تحویل بگیرند، تحریم بازی‌های پکن از طرف ایتالیا عملا غیرممکن خواهد بود.

آلمان و فرانسه هم به‌ دنبال یک موضع مشترک اروپایی هستند اما با توجه به مخالفت برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا مثل مجارستان با اقدام علیه چین، اتحاد در اتخاذ سیاست مشترک علیه پکن دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد. در دولت ائتلافی جدید آلمان درحالی‌که دو حزب سبزها و لیبرال‌ها موضع تندتری در برابر چین دارند، سوسیال‌دموکرات‌ها به رهبری اولاف شولتس، صدراعظم جدید آلمان، متعادل‌ترند و از تعامل بیشتر با حکومت‌های روسیه و چین حمایت می‌کنند. شولتس به‌تازگی به‌صراحت گفته تحریم دیپلماتیک بازی‌های پکن اقدامی عجولانه است و در چنین مواقعی باید رفتار منطقی را برای صلح و امنیت در پیش گرفت.

کمیته بین‌المللی المپیک که برگزارکننده رقابت‌های المپیک و پارالمپیک است هم به‌ دلیل سکوت و انفعال در برابر چین، مورد انتقاد نهادهای حقوق‌بشری قرار گرفته است. شرکت‌های بزرگ و حامیان مالی بازی‌های المپیک پکن هم به دلیل ارتباطات گسترده مالی و تجاری با چین حاضر نیستند خشم پکن را برانگیزند و با ابتکار بایدن همراهی نخواهند کرد. جان سوارس، استاد دانشگاه نوتردام که کتاب‌هایی درباره ارتباط سیاست و بازی‌های ورزشی نوشته است، می‌گوید: «با توجه به عدم همراهی اتحادیه اروپا، دست رئیس‌جمهوری آمریکا برای انجام اقدامی مؤثرتر بسته است. در این شرایط، کاری که بایدن انجام می‌دهد، تا حدی درست به نظر می‌رسد. او به‌ جای اینکه خود را در معرض انتقاد و اعتراض نسبت به ممانعت از حضور ورزشکاران در المپیک قرار دهد، با تحریم دیپلماتیک بازی‌ها، دولت چین را مستقیم هدف اعتراض قرار می‌دهد و سینگالی دیپلماتیک برای این کشور ارسال می‌کند. این اقدام حتی اگر یک‌شبه همه‌ چیز را تغییر ندهد، فشار به پکن را افزایش خواهد داد. این‌گونه اقدامات به‌مرور تأثیرگذار خواهند بود و می‌توان به‌تدریج بر برخی تغییرات و اقدامات تأثیر مثبت گذاشت، زیرا رژیم‌هایی که قبلا درباره حقوق بشر صحبت نمی‌کردند یا بحث درباره این موضوعات را حساسیت‌برانگیز می‌دانستند، حداقل اکنون شروع به صحبت درمورد آنها می‌کنند و این باعث افزایش آگاهی و حساسیت افکار عمومی می‌شود».