توئیتر کمتر از گذشته سیاسی است

به گزارش مشق نو، در توئیتر فارسی، توئیت‌هایی را که حداقل ۱۰۰۰ لایک دریافت کرده‌اند، «فیواستار» می‌نامند. در این گزارش، فیواستارهای توئیتر فارسی در زمستان ۱۴۰۰ و کاربرانی که توئیت‌های‌شان فیواستار شده مطالعه شده است. در زمستان سال ۱۴۰۰، بیش از ۴۰هزار توئیت از حدود ۱۰هزار کاربر فیواستار شده شده است. در این مطالعه توییت‌های حذف‌شده و توییت‌هایی که به اصطلاح شدو بَن (shadow ban) شده‌اند، شمرده نشده‌اند. همچنین توییت‌های ایرانیان به زبان‌های دیگر، از جمله توییت‌های انگلیسی بررسی نشده‌اند.

برترین توئیت‌ها

پر لایک‌ترین‌ها

پرلایک‌ترین فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰، عمدتا توئیت‌های طنز و از سمت کاربران روزمره‌نویس بوده است. توئیت کاربری به نام نگار با ۸۴۹۰۸ لایک که اسکرین‌شاتی از چت خودش با یک فرد خارجی را منتشر کرده که آن فرد نام «نگار» را توهین‌آمیز دانسته، پر لایک‌ترین توئیت زمستان سال ۱۴۰۰ است که در قیاس با پرلایک‌ترین توئیت زمستان ۱۳۹۹ بیش از ۲ برابر لایک گرفته است. رقص کاربری به نام «ته‌دیگ» در آخرین روز سال و و توئیت همایون شجریان که عکس خودش با علیرضا عصار و سیامک انصاری را منتشر کرده نیز پرلایک‌ترین فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ بودند.

پر ریتوئیت‌ترین‌ها

در میان فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ که بیشترین ریتوئیت را داشته‌اند، عمدتا توئیت‌های سیاسی بیشتر به چشم می‌خورد. توئیت نگار بیشترین ریتوئیت را در میان فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ داشته و توئیت یک مدرس زبان انگلیسی که جویای کار بود نیز دومین توئیتی که بیش از ۵هزار بار ریتوئیت شده است. سومین توئیتی که بیشترین تعداد ریتوئیت را داشته به گم‌شدن یک دختر و تقاضا برای انتشار تصاویرش اختصاص داشت.

اما بعد از این سه توئیت، عمده توئیت‌هایی که بیشترین تعداد ریتوئیت را داشته سیاسی بوده‌اند؛ در این میان توئیت‌های علی اکبر رائفی‌پور در میان چهره‌های سیاسی بیشترین تعداد ریتوئیت را داشته است  که نشان‌دهنده‌ی آن است که بسیاری از اکانت‌های توئیتری، اقدام به بازنشر توئیت‌های وی می‌کنند در حالی که توئیت‌های رائفی‌پور به همان تناسب لایک نمی‌گیرد. توئیت‌های آیت‌الله خامنه‌ای نیز در میان توئیت‌های سیاسی دیده می‌شود که بیشترین بازنشر را داشته‌اند.

نکته مهم و جالب توجه اما توئیت‌های کاربری به نام Yesung خواننده‌ی کی‌پاپِ کره‌ای است که به‌طور قابل توجهی ریتوئیت شده و نامش در میان کاربرانی که بیشترین ریتوئیت را در زمستان ۱۴۰۰ داشته‌اند، دیده می‌شود؛ پدیده‌ای که نشان می‌دهد این کاربر در میان ایرانیان و نسل جوان بسیار پرطرفدار است.

پر بحث‌ترین‌ها

در میان فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰، پر کامنت‌ترین و پر بحث‌ترین توئیت به توئیت کاربری به نام «شب» اختصاص داشته است که به سایت رزرو جای «شب» اختصاص دارد و در آن پرسیده است: «همین الان یه مسافرت رایگان دو روزه بهت بدیم کجای ایران رو انتخاب می‌کنی؟»

همچنین توئیت‌های کاربری به نام «سوگنگ» راجع به عجیب‌ترین خرافات‌ها و ۳ جستجوی آخر گوگل نیز از جمله پربحث‌ترین فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ بود.

در میان چهره‌های سیاسی نیز پر بحث‌ترین توئیت به توئیت ابراهیم رئیسی راجع به افزایش فروش نفت اختصاص دارد که نزدیک به ۴هزار کامنت در آن ثبت شده است. همچنین کامنت علی‌اکبر رائفی‌پور در پاسخ به علی‌حسین قاضی‌زاده راجع به وقایع آبان ۹۸، بیشترین لایک را در میان کامنت‌های فیواستار در زمستان ۱۴۰۰ داشته است.

برترین کاربران

بیشترین فیواستار

بررسی فیواستارهای توئیتر فارسی در زمستان ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که فضای توئیتر نسبت به سال گذشته کمی غیرسیاسی‌تر شده است؛ در حالی که در زمستان ۱۳۹۹ کاربران سیاسی بیشترین فیواستارها را داشته‌اند، در زمستان ۱۴۰۰ بیشترین فیواستارها به کاربری روزمره‌نویس به نام «ژینا گل من» اختصاص دارد که با ۳۱۶ فیواستار، بیشترین تعداد فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ را داشته است. دو کاربر انقلابی به نام‌های «ایشی‌خاکی» و «آدم بن حوا» به ترتیب ۲۸۹ فیواستار و ۲۳۱ فیواستار، از دیگر کاربرانی بوده‌اند که بیشترین فیواستار را داشته‌اند. علی‌اکبر رائفی‌پور با ۱۹۳ فیواستار و وحید بهمن پژوهشگر تاریخ با ۱۸۸ فیواستار، از دیگر کاربرانی هستند که بیشترین فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ را داشته‌اند.

بیشترین لایک

اما وضعیت کاربرانی که توئیت‌های‌شان در مجموع بیشترین لایک را در زمستان ۱۴۰۰ گرفته، کمی متفاوت است. توئیت‌های کاربری به‌نام «خلافکار» در مجموع ۱ میلیون و ۲۳۷هزار بار لایک شده است و از این حیث توئیت‌هایش بیش از هر کاربر دیگری لایک شده است؛ این در حالی است که توئیت‌های این کاربر ۱۷۸ بار و کمتر از ۵ کاربر فوق‌الذکر، فیواستار شده بود. علی‌اکبر رائفی‌پور با ۹۱۹هزار لایک، ژینا گل من با ۶۷۱ هزار لایک، علی‌حسین قاضی‌زاده با ۶۲۰ هزار لایک و «اُرنج اِلف» با ۶۰۳هزار لایک، از دیگر کاربرانی بودند که توئیت‌های‌شان بیشترین لایک را داشته است. حضور سه کاربر روزمره‌نویس در میان کاربرانی که بیشترین لایک را داشته‌اند، نشان دیگری از این است که کاربران غیرسیاسی در فضای توئیتر بیشتر از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرند.

فیواستارها در گذر زمان

شنبه پنج اسفند ماه با نزدیک به ۷۰۰ فیواستار و پنجم و هشتم اسفند ماه با نزدیک به ۶۰۰ فیواستار، روزهای با بیشترین تعداد فیواستار در زمستان ۱۴۰۰ بوده است. علت ثبت بیشترین فیواستارها در این سه روز، حمله روسیه به اوکراین و واکنش کاربران توئیتری به این موضوع بوده است. همان‌طور که در تصویر نیز دیده می‌شود به‌طور کلی بیشترین تعداد فیواستار در زمستان ۱۴۰۰ مربوط به بازه زمانی آغاز جنگ روسیه با اوکراین است.

شکل ۱ – تایم‌لاین فیواستارهای توئیتر فارسی در زمستان ۱۴۰۰

به‌جز روزهای آغازین حمله روسیه به اوکراین، روزهای ۱۷ و ۲۱ بهمن ماه نیز فیواستارهای زیادی ثبت شده است؛ روزهایی که هیچ اتفاق سیاسی خاصی نیفتاده است و بررسی توئیت‌های فیواستار در این مقطع زمانی نشان می‌دهد که توئیت‌های غیرسیاسی بیشتر فیواستار شده‌اند. تعداد توئیت‌هایی که در هر یک از روزهای ۱۷ و ۲۱ بهمن فیواستار شده است از تعداد فیواستارهای روز ۱۸ دی‌ماه، همزمان با سالگرد شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی، بیشتر بوده است؛ نشانی دیگری مبنی بر این که فضای توئیتر نسبت به گذشته غیرسیاسی‌تر شده است. این در حالی است که در زمستان سال ۱۳۹۹ روزهایی که بیشترین فیواستار را داشتند، عمدتا روزهای سیاسی بوده‌اند.

هشتگ‌های فیواستار

در میان توئیت‌های فیواستار شده در زمستان ۱۴۰۰، هشتگ‌های #حسین_رونقی ۱۸۴ بار، #Hero 121 بار و #طرح_صیانت ۱۰۸ بار بیشترین تکرار را داشته‌اند. یعنی آن‌که هشتگ #حسین_رونقی در ۱۸۴ توئیتِ فیواستار شده به‌کار رفته است و این عدد برای هشتگ #Hero 121 بار بوده است. این در حالی است که هشتگ #Hero در زمستان ۱۳۹۹، در ۱۸۶ توئیتِ فیواستار شده به‌کار رفته بود.

محتوای توئیت‌ها

تحلیل محتوای فیواستارهای توئیتر فارسی در زمستان ۱۴۰۰ بهتر از هر مشخصه دیگری محتوای آن را نشان می‌دهد. در این زمستان، کلماتی که بار سیاسی ندارند، بیشترین تکرار را داشته‌اند و هر یک از کلمات «ایران»، «عکس»، «دوست»، «زندگی» و «دختر» بیش از هزار بار در فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ دیده می‌شود. پس از آن نیز کلمات «خونه»، «حرف» و «آدم» از جمله کلمات پرتکرار در فیواستارها بوده‌اند. کلمات ایران، عکس، دوست و زندگی در سال گذشته نیز جزو کلمات پرتکرار بودند اما پر تکرار بودن کلمه «دختر» در فیواستارهای زمستان ۱۴۰۰ به این معناست که کاربران توئیتری در این زمستان توجه ویژه‌تری به دختران داشته‌اند. این کلمات به خوبی نشان می‌دهند که موضوعات روزمره محتوای بیشتر فیواستارهای توئیتر فارسی را تشکیل می‌داده است. در میان ۲۰ کلمه‌ای که در این فیواستارها بیشترین تکرار داشته‌اند کلماتی که بار سیاسی دارند و بیشترین تکرار را در فیواستارها داشته‌اند نیز کلمات «اوکراین»، «روسیه» و «جنگ» بوده‌اند. موضوعات مربوط به سیاست داخلی در حالی در ۲۰ کلمه پرتکرار در فیواستارها دیده نمی‌شود که در زمستان ۱۳۹۹، عبارت «جمهوری اسلامی» در میان ۱۰ فیواستار اول دیده می‌شد.

شکل ۲ – ابر کلمات فیواستارهای توئیتر فارسی در زمستان ۱۴۰۰

نگاهی دقیق‌تر به کاربرانی که فیواستار شدند

در زمستان ۱۴۰۰، توئیت‌های نزدیک به ده‌ هزار کاربر توئیتر فیواستار شده بود. بررسی شبکه دنبال‌کنندگان (followings) این کاربران نشان می‌دهد که ۴ گروه عمده و مؤثر در میان فیواستارشدگان دیده می‌شود.

پیش از آن‌که به این ۴ گروه بپردازیم ابتدا توضیحاتی راجع به شبکه دنبال‌کنندگان باید داد. این گراف بر مبنای دنبال‌کنندگان مشترک کاربرانی ساخته شده است که توئیت‌های‌شان حداقل ۱ بار در زمستان ۱۴۰۰ فیواستار شده است و نزدیکی و دوری هر کاربر به یکدیگر بر مبنای میزان اشتراک آن‌ها تعریف می‌شود. همچنین اگر هر یک از این کاربران بیشتر توسط سایر اعضای همین گراف نیز دنبال شوند، احتمالا به‌هم نزدیک‌تر باشند. به‌عنوان مثال، بر اساس این گراف، وحید آنلاین (Vahid) و نیما اکبرپور (nima)، کاربران مشترک زیادی را دنبال می‌کنند و یا توسط افراد مشترکی در این گراف دنبال می‌شوند و به همین جهت در کنار هم قرار گرفته‌اند.

کاربرانی که بیشتر توسط سایر اعضای این گراف (یعنی سایر اکانت‌هایی که حداقل یک بار فیواستار شده‌اند)، دنبال می‌شوند، نامشان در این گراف بزرگتر و برجسته‌تر است. همچنین رنگ‌بندی گراف که توسط ماشین انجام شده است بر مبنای اشتراک دنبال‌کنندگان است و کاربرانی که دنبال‌کنندگان مشترک بیشتری دارند، در یک رنگ‌بندی خاص قرار گرفته‌اند.

بر اساس توضیحات مذکور، باید گفت که ما با ۴ دسته از کاربرانی روبرو هستیم که توئیت‌های‌شان فیواستار می‌شود. کاربران انقلابی و مسئولان جمهوری اسلامی که برجسته‌ترین‌شان آیت‌الله خامنه‌ای، محمد باقر قالیباف و ابراهیم رئیسی است در این گراف با رنگی نارنجی مشخص شده‌اند. این کاربران عمدتا توسط دیگر کاربران انقلابی که فیواستار شده‌اند، دنبال می‌شوند.

دسته دیگر، کاربران برانداز و مخالف جمهوری اسلامی هستند که در گراف با رنگ بنفش دیده می‌شوند و در میان آن‌ها رضا پهلوی، مسیح علی‌نژاد، حسین باستانی، محمد مساعد، صفحه بی‌بی‌سی فارسی و صفحه ایران‌اینترنشنال دیده می‌شود. حضور کاربرانی نظیر نیما اکبرپور و وحید آنلاین نیز در این دسته به این دلیل است که این کاربران عمدتا از سوی سایر کاربران مخالف جمهوری اسلامی که توئیت‌های‌شان فیواستار شده است، دنبال می‌شوند.

اما در میانه دو گروه انقلابی و برانداز، نام مصطفی تاج‌زاده نیز دیده می‌شود؛ تاج‌زاده در بین این دو گروه قرار گرفته است و تنها کاربر اصلاح‌طلبی است که نامش در این گراف دیده می‌شود. این که اصلاح‌طلبان رنگ مشخصی در این گراف ندارند و بین کاربران انقلابی و برانداز قرار گرفته‌اند ناشی از آن است که توئیت‌های‌شان کمتر فیو استار شده و کاربرانش کمتر توسط افرادی دنبال می‌شوند که در زمستان ۱۴۰۰ فیواستار شده‌اند. این گراف به‌خوبی هضم شدن نیروهای توئیتری اصلاح‌طلب در میان کاربران برانداز و انقلابی را نشان می‌دهد.

در سمت دیگر گراف، شاهد دو گروه روزمره‌نویس هستیم. یک‌گروه آبی‌رنگ و گروه دیگر سبز رنگ. گروه آبی‌رنگ که کاربرانی نظیر «کروموزوم شماره ۱۱»، «اشکان مدیری» و «بلومنت» آن‌ها را نمایندگی می‌کنند و گروه سبز ‌رنگ که «شاهرخ استخری»، «هومن حاجی عبداللهی»، «خلافکار»، «سینا راعی»، «رضا پیشرو»، «آلووین»، «میم هستم» و «قال الهام» آن‌ها را نمایندگی می‌کنند. در میان این کاربران روزمره‌نویس برخی کاربران نظیر «شاهرخ استخری»، «هومن حاجی عبداللهی»، «خلافکار»، «کروموزوم شماره ۱۱» و «اشکان مدیری» توسط کاربران سیاسی‌نویس نیز دنبال می‌شوند یا این کاربران آن‌ها را دنبال می‌کنند و به همین جهت در گراف نزدیک به یکدیگر قرار گرفته‌اند.

نکته مهم دیگری که راجع به این گراف قابل توجه است، تعداد کاربران هر گروه است. داده‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳۲۰۰ کاربر که توئیت‌های‌شان فیواستار شده است مخالف جمهوری اسلامی بوده (رنگ آبی)، حدود ۴۵۰۰ کاربر روزمره‌نویس (رنگ‌های سبز و آبی) و حدود ۱۲۰۰ کاربر انقلابی (رنگ نارنجی) هستند. بخش کوچکی از کاربرانی که توئیت‌های‌شان فیواستار شده نیز اساسا در هیچ گروهی قرار نگرفته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد که کاربران روزمره‌نویس فضای مهمی از توئیتر را شکل می‌دهند و از منظر سیاسی نیز کاربران مخالف جمهوری اسلامی بیشتر از کاربران انقلابی توئیت‌های‌شان فیواستار شده است.

نتیجه‌گیری

مجموع یافته‌های ارائه شده در این گزارش نشان می‌دهد که اگرچه فضای توئیتر در زمستان ۱۴۰۰ سیاسی بوده است، اما وجه سیاسی آن نسبت به زمستان ۱۳۹۹ کمرنگ‌تر شده و توئیت‌ها و کاربران روزمره‌نویس نسبت به گذشته پررنگ‌تر شده‌اند. به‌نظر می‌رسد توئیتر غیرسیاسی‌تر شده است و به ادبیات خود کاربران توئیتر «شبیه به اینستاگرام شده است». دو کاربر «خلافکار» و «ژینا گل من» مهمترین کاربران روزمره‌نویس بودند. از منظر سیاسی نیز، اثرگذارترین کاربر سیاسی از منظر تعداد لایک را می‌تواند محمدعلی رائفی‌پور مهم‌ترین کاربر نامید، هرچند تعداد بیشتری از کاربران مخالف جمهوری اسلامی در توئیتر مورد اقبال قرار می‌گیرند. به عبارت بهتر، لایک‌ها در میان کاربران مخالف جمهوری اسلامی پخش‌تر است. اصلاح‌طلبان نیز در این فضا و در میان گروه‌ها اثرگذاری کمتری دارند و کاربران محدودی از آن‌ها فیواستار شده‌اند.