روایتی تمام از سرقتِ تابلوی مظفرالدین شاه و مقصرانِ آن

سمیه ایمانیان- دو پژوهشگر در بررسی‌‌هایشان اسنادی را به دست آوردند که تصویر «مظفرالدین شاه قاجار» که سال‌ها قبل در تالار برلیان کاخ گلستان نصب شده بود، در سال 1378 از کاخ گلستان به سرقت رفته و پس از انتشار تصویرِ آن در کاتالوگ حراج کریستیز لندن، در فروردین 1379 در همان حراجی به مبلغ ۴۴، هزارو ٦٥٠ پوند انگلستان به فروش رفته است.

اسناد سرقت نهایی شدند

این تصویرِ رنگ و روغن که مظفرالدین شاه را با مدال‌های زیاد و کلاه سیاه با پر مرغ مینا،داخل کارتوش بیضی شکل و با امضای محمد کمال الملک در پایین نقاشی در سمت چپ نشان می‌دهد،با استناد به صحبت‌های دو کارمند موزه که نامی از آن‌ها منتشر نشده و براساس بررسی‌هایِ رضا کسروی و الناز بایرام‌زاده پژوهشگر تاریخ عصر قاجار، سرقت و در لندن به فروش رفته است.

هر احتمالی به جز وجود تابلو از ذهن‌شان گذشت

با انتشار این خبر در صفحه شخصی یک فعال فرهنگی در فضای مجازی، مسئولان میراث فرهنگی، در قدم نخست تمام تلاش خود را برای تکذیب کامل سرقت، تقلبی دانستن آن اثر، یا در نهایت در صورت تایید نهاییِ سرقت در آینده، ردِ زمانِ این اتفاق در دوره مدیریت‌شان به کار گرفتند.

شاید هم تابلو تقلبی بوده

آفرین امامی، مدیر کاخ گلستان، در نخستین واکنش‌ها گفت «از زمانی که کاخ گلستان ابواب جمعی داشته و تحویل آثار به امین اموال آغاز شده،اثری از این تابلو در لیست ابواب جمعی کاخ نبوده است. البته رسم هدیه دادن در دوره قاجار زیاد مرسوم بوده،پس ممکن است این تابلو در صورت تایید اصالت عکس و تصویر، در دوره قاجارهدیه شده باشد. البته براساس اسنادی که در تصاویر منتشر شده،باید به این احتمال هم فکر کرد که اگر تابلویی در کریستیز فروخته شده، یا تقلبی بوده یا تابلوی دیگری است.»

وجود تابلوی مظفرالدین شاه به کلی تکذیب شد

از سوی دیگر احمد دزواره‌ای، رییس مجموعه کاخ گلستان از اوایل انقلاب تا 1386، این سرقت را در سال ۱۳۷۸ تکذیب کرد و گفت: در تالار برلیان، اصلا تابلوی ایرانی نداشتیم و تمام تابلوها خارجی هستند. از سال ۱۳۵۰ که در کاخ گلستان بودم چنین تابلویی درعمارت برلیان نبود.»

احتمال سرقت تابلو در سال 61 قوی‌تر شد

جبار آوج، امین اموال سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۰ در تالار برلیان نیز گفته: بسیاری از اشیای کاخ گلستان تا قبل از سال ۱۳۶۴ که ثبت و ضبط شوند به مرور به موزه‌های دیگر انتقال یافته‌اند. ممکن است در اوایل انقلاب که حراست از میراث به اندازۀ امروز نبوده، این اتفاقی افتاده باشد. اگر این تابلو متعلق به کاخ گلستان باشد، ممکن است قبل از سال‌های ۱۳۶۱ از کاخ خارج شده باشد.

تایید سرقت تابلو به فاصله 44 سال

حالا چند روز بعد از سروصدای اولیه، مرتضی ادیب‌زاده، مدیر اداره کل موزه‌ها در صفحه شخصی خود در فضای مجازی این سرقت را تایید کرده است. مظفرالدین شاه قاجار، در فاصله سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱ از کاخ گلستان خارج شده و بعدها قاچاقی به خارج از کشور منتقل شده و به فروش رفته است.

تابلو در خوابگاه ناصرالدین شاه بوده نه تالار برلیان

او به هفت نکته تاکید کرده که «در روزهای اخیر بررسی جامعی روی دفاتر اموالی کاخ گلستان متعلق به سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۷ و ۱۳۶۱ صورت گرفت، بر این اساس «نام تابلو‌ و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد در دفتر سال ۱۳۱۲ ثبت شده است، اما جزو اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان.»

کارشناسان حراج کریستیز، بدون استعلام چکش فروش تابلو را زدند

«در دفاتر سال ۱۳۶۱ که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است، هیچ‌ نشانی از نام تابلو‌ مذکور نیست و قطعا تابلو متعلق به کاخ گلستان است و در فاصله سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱، از مجموعه کاخ خارج و بعدها از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل و به فروش رفته است. کارشناسان حراج کریستیز باید قبل از برگزاری حراج، این تابلو را از ایران استعلام می‌کردند.»

پیگیری خروج غیرقانونی تابلوی مظفرالدین شاه

سرانجام در آخرین قدم مدیر اداره کل موزه‌ها به این نکته نیز تاکید کرده که «خروج غیر قانونی اثر» اهمیت دارد پس این اداره کل بر اساس وظیفه ذاتی خود و مطابق با قوانین بین‌المللی، اقدام لازم جهت بازگرداندن اثر مذکور را در دستور کار قرار داده است.»