کودکانی که از جامعه حذف می‌شوند

هانیه باقرزاده: شاید یکی از آخرین آمارهای اعلام‌شده برای افراد بی‌شناسنامه به سال ۹۶ برمی‌گردد که یک عضو وقت کمیسیون اجتماعی مجلس به خبرگزاری مجلس گفته بود: «براساس آمار غیررسمی یک میلیون بی‌شناسنامه در کشور وجود دارد. بیش از ۴۰۰ هزار نفر از این تعداد، کودک و چهارهزارو 500 نفر نیز در استان سیستان و بلوچستان زندگی می‌کنند». این در حالی است که بخشی از کودکان فاقد شناسنامه به‌درستی امکان تحصیل در مدرسه ندارند و بخش دیگر با محدودیت و ممنوعیت ورود به دانشگاه روبه‌رو می‌شوند. کودکانی که طبق گفته‌های پریسا پویا، فعال اجتماعی حوزه کودک: «به اشتباه به آنها کودکان غیرقانونی گفته می‌شود، در صورتی که ما کودک غیرقانونی نداریم».

کودکان بی‌هویت نه لحظه تولدشان ثبت می‌شود و نه لحظه مرگشان. گویی هیچ‌وقت نبوده‌اند و فراموش می‌شوند، آنها از ساده‌ترین حقوق خود مانند حق تحصیل و درمان هم بی‌بهره می‌مانند.

‌کودکانی ایرانی که اوراق هویتی ندارند

پریسا پویان، مسئول مؤسسه یاریگران کودکان کار پویا، در گفت‌وگو با «شرق» از گستردگی بچه‌های بی‌شناسنامه در کشور می‌گوید که شاید در هر شهری بتوان این بچه‌ها را شناسایی کرد و اضافه می‌کند: «کودکان ایرانی را از سیستان و بلوچستان تا دروازه غار دیده‌ام که اوراق هویتی نداشته‌اند. کودکان افغانستانی هم بخش عمده این بچه‌ها خواهند بود که دارای اوراق هویتی نیستند. به اصطلاح به این بچه‌ها کودکانی غیرقانونی می‌گویند، در صورتی که ما کودکان غیرقانونی نداریم. براساس توافق‌های بین‌المللی، کودک حتی اگر در آسمان یک کشور متولد شود متعلق به کشوری است که در آن به دنیا آمده، اما متأسفانه چنین نگاهی در ایران وجود ندارد. فقط کودکان خارجی نیستند که اوراق هویتی ندارند، بلکه کودکانی هم داریم که پدر و مادر هر دو ایرانی هستند، اما هیچ‌کدام شناسنامه ندارند، چون پدر و مادر شناسنامه نداشتند، فرزندانشان هم شناسنامه ندارند».

‌آنها حذف می‌شوند

بی‌شناسنامگی در هر کشوری منجر به بحران‌های گوناگون اجتماعی می‌شود، پویان اشاره می‌کند: «وقتی این کودکان اوراق هویتی نداشته باشند یعنی هیچ‌چیز قانونی به این کودکان تعلق نمی‌گیرد. این افراد در بزرگسالی نمی‌توانند ازدواج قانونی کنند و کار قانونی هم نمی‌توانند انجام دهند، و این افراد از داشتن کارت ملی و کارت بانکی محروم می‌شوند و دیگر نمی‌توانند زندگی یک شهروند عادی را داشته باشند. وقتی اوراق هویتی وجود نداشته باشد، واردشدن به جامعه برای این افراد غیرممکن است. حق حیات این کودکان مهم است، کودکانی که ثبت قانونی برایشان وجود ندارد و این کودکان به علت نداشتن اوراق هویتی توان دفاع از خود را ندارند، عملا از جامعه حذف می‌شوند».