هشدار درباره مرگ خاموش درختان بوستان جنگلی چیتگر
بوستان جنگلی چیتگر، یکی از بزرگ‌ترین ریه‌های سبز تهران، این روزها با بحرانی جدی روبه‌روست؛ هجوم آفات پوستخوار، خشکسالی و سوءمدیریت، هزاران درخت را به مرز نابودی کشانده‌اند. با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان و مسئولان، روند احیای این سرمایه طبیعی همچنان کند و پرابهام پیش می‌رود.
به گزارش گروه رسانه ای شرق،شهروندان تهرانی نگران قطع درختان پارک جنگلی چیتگر هستند. هفته گذشته شهروندان زیادی تصاویری به رسانه ها ارسال کردند که نشان می داد درختان این پارک جنگلی به طور وسیعی درحال قطع شدن است. نگرانی که با توجه به برخورد این سال های مدیران شهری و حصارکشی های دور بوستان ها قابل درک بود. اما این بار آنچه باعث نگرانی است تعلل در قطع و ریشه کن کردن درختان آفت زده است. درختانی که اگر سریعتر ازریشه کنده نشوند باعث نابودی تعداد زیادی از درختان باقی مانده بوستان جنگلی چیتگر می شود. تنها چند هفته به زمان سر ازتخم درآمدن آفت های درختان است و آن زمان لکه بزرگ دیگری از چیتگر درگیر آفت سوسک درختی می‌شود.
بحرانی قدیمی با ریشه‌ای عمیق
مهدی پیرهادی؛ رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران درخصوص تصاویری که از قطع درختان درفاز غربی قطعات ۳۱۵ و ۳۱۶ پارک جنگلی چیتگر منتشر شده به خبرآنلاین می‌گوید: متأسفانه طی ده‌های گذشته، کاهش منابع آبی و افت نزولات جوی باعث تضعیف درختان کاج در این بوستان شد. این ضعف، زمینه را برای گسترش آفت ثانویه‌ای به نام سوسک پوستخوار مدیترانه‌ای فراهم کرد که به درختان سوزنی‌برگ آسیب زد و موجب خشکیدگی گسترده در منطقه شد. شهرداری منطقه ۲۲ اقدامات گسترده‌ای را در این راستا آغاز کرده؛ از جمله تأمین منابع آبی از طریق انتقال پساب، استفاده از آب خام. همچنین بیش از ۳۰ کیلومتر لوله‌کشی آبرسانی در منطقه انجام شده است.
او درخصوص درختان خشک شده هم توضیح می دهد:با هماهنگی اداره منابع طبیعی، حذف درختان خشک و آلوده در دستور کار قرار گرفته و به‌جای آنها، کاشت گونه‌های بومی مقاوم به خشکسالی مانند بلوط غرب، داغداغان، ارغوان و آلبالوی وحشی انجام شده که تعداد آنها به بیش از ۲۲ هزار اصله می‌رسد. اقدامات بهداشتی و پرورشی برای احیای این بوستان ارزشمند ادامه دارد. اگر روند فعلی متوقف شود، احتمال شیوع بیشتر آفات و از بین رفتن کامل درختان سوزنی‌برگ وجود دارد. نباید فراموش کنیم که با یک جنگل مصنوعی ۵۰ ساله مواجه هستیم و لازم است قبل از رسیدن به مرحله پیری و خشکیدگی کامل، عملیات احیا به شکل اصولی و مستمر ادامه پیدا کند.
پیرهادی با اشاره به این که یکی از موضوعات مهم در مدیریت شهری، احیای فضای سبز و رسیدگی به درختان خشک و آسیب‌دیده در معابر و مناطق مختلف شهر است می گوید:این موضوع باید به‌صورت اصولی و کارشناسی‌شده پیگیری شود و مدیران شهری نباید از واکنش‌های احتمالی در برابر اقدامات درست و ضروری هراس داشته باشند.
به گفته اوخشک‌ماندن درختان طی سالیان گذشته نه‌تنها چهره شهر را نازیبا کرده، بلکه در برخی موارد خطراتی برای شهروندان نیز به همراه دارد. اگر در گذشته اقدام به جابجایی و جایگزینی این درختان شده بود، امروز درختان جدید با قدمتی چندساله می‌توانستند بخشی از فضای سبز پویای شهر تهران باشند. مدیران شهری باید با قاطعیت درختان خشک را شناسایی کرده و نسبت به جایگزینی آنها با گونه‌های مناسب اقدام کنند. احیای درختان و فضای سبز نه‌تنها اقدامی زیست‌محیطی، بلکه ضرورتی برای ارتقای کیفیت زندگی شهری است.
هشدار فعالان محیط‌زیست درباره فرصت محدود
نگرانی گسترش آفت به سایر درختان موضوعی است که هادی کاشانی، مدیرعامل جمعیت داوطلبان سبز هم به آن اشاره می کند و با هشدار درباره زمان محدود برای نجات باقی‌مانده درختان به خبرآنلاین می‌گوید:حدود ۲۰ تا ۳۰ روز فرصت باقی‌ست تا درختان آفت‌زده از ریشه کنده و از پارک خارج شوند؛ در غیر این صورت، بخش‌های دیگری از چیتگر نیز درگیر آفت خواهند شد. آنچه اکنون نگران‌کننده است، روند کند حذف درختان آلوده به دلیل بروکراسی‌های اداری است که می‌تواند منجر به گسترش آفت شود.
واکنش شهرداری منطقه ۲۲: اقدامات قانونی در حال اجراست
حامد پری، مدیر روابط عمومی شهرداری منطقه ۲۲ نیز در واکنش به این نگرانی‌ها می‌گوید:فرایند حذف درختان خشک و آلوده در محدوده پارک چیتگر، با هدف احیای فضای سبز و کاملاً تحت نظارت اداره منابع طبیعی و با مجوز قانونی دادستانی انجام می‌شود. پیمانکار مربوطه نیز مستقیماً از سوی اداره منابع طبیعی تعیین شده و این موضوع خارج از حوزه مسئولیت اجرایی شهرداری منطقه ۲۲ است.
او تأکید می‌کند که شهرداری منطقه ۲۲ به وعده خود مبنی بر توسعه فضای سبز پایبند بوده و تاکنون ۲۲ هزار اصله نهال در چیتگر کاشته شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۹۵ درصد این نهال‌ها در شرایط مناسبی رشد کرده‌اند.
ایمان گودرزی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران، درباره روند پاکسازی درختان آلوده در پارک چیتگر گفته:تاکنون تقریباً ۸ هزار درخت آلوده از پارک خارج شده‌اند و طبق مجوزی که در اختیار داریم، تا پایان اردیبهشت‌ماه باقی‌مانده درختان خشک نیز از بوستان خارج خواهند شد.
او اضافه می‌کند که عملیات بهداشتی–پرورشی در پارک چیتگر از ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ آغاز شده و پیش از آن هیچ درختی قطع نشده است:این عملیات با توجیه فنی و تحت نظارت اداره کل منابع طبیعی استان تهران و پیمانکار منابع طبیعی، با رعایت اصول بهداشتی در حال انجام است. در حال حاضر، فقط درختانی را حذف می‌کنیم که قبلاً نشانه‌گذاری شده و کانون آلودگی تشخیص داده شده‌اند. در ایام تعطیلات نوروز نیز، به دلیل ازدحام مردم در پارک، عملیات به قطع محدود نشد و تنها کنده‌کشی انجام دادیم.
میر حامد اختری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران، نیز درباره این بحران توضیح می‌دهد:مسئولیت آبیاری و نگهداری درختان این پارک‌ها بر عهده شهرداری‌هاست. متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلیل خشکسالی‌های مکرر و شاید کم‌توجهی در امر آبیاری، رخی از درختان دچار تنش آبی شدند و همین مسأله موجب هجوم آفت سوسک پوستخوار شده است.
او تأکید می‌کند که قطع درختان آلوده، اقدامی اجتناب‌ناپذیر برای جلوگیری از گسترش آفت به سایر درختان سالم بوده: «اگر این اقدام انجام نمی‌شد، شاهد از بین رفتن بخش وسیع‌تری از پوشش گیاهی ارزشمند پارک‌های جنگلی بودیم.»
تنش آبی و سوءمدیریت؛ دو روی بحران
پارک جنگلی چیتگر، یکی از مهم‌ترین ریه‌های سبز پایتخت، سال‌هاست با بحرانی خاموش درگیر است. هزاران درخت آن خشکیده‌اند و درختان باقی‌مانده نیز با تهدید آفات روبه‌رو هستند.
مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، در این‌باره می‌گوید:ما در تهران با چالش جدی در نگهداشت فضای سبز مواجه هستیم. در برخی مناطق، به دلیل تغییرات پی‌درپی مدیران، ناخواسته در برخی حوزه‌ها دچار مشکل شده‌ایم. در برخی دیگر نیز، قصور پیمانکار و بی‌توجهی به وظایف محوله، وضعیت را بحرانی کرده است.
او ادامه می‌دهد:در مورد پارک جنگلی چیتگر، هم تنش آبی و هم سوءمدیریت، دست به دست هم داده‌اند و بحران را تشدید کرده‌اند.
روایت یک سقوط تدریجی
ماجرای بحران در چیتگر به سال ۱۳۹۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که اختلاف میان شهرداری منطقه ۲۲ و شرکت آب و فاضلاب بر سر پرداخت حقابه، موجب قطع تدریجی آب این بوستان شد. از سال ۱۳۹۶، این قطع آب به طور کامل اجرایی شد و تنها منبع آبی پارک، پساب شهرک شهید باقری بود؛ منبعی که هرگز پاسخگوی نیاز آبی ده‌ها هزار درخت پارک نبود.
در سال ۱۳۹۸، شورای شهر تهران نسبت به این بحران هشدار داد و خواستار احیای خط لوله ۵۰۰ میلی‌متری انتقال آب شد. علی نوذرپور، شهردار وقت منطقه ۲۲، نیز این مشکل را تأیید کرده بود.
شهرداری تهران سال گذشته اعلام کرد که کاهش شدید حقابه چیتگر از ۳۸۰ لیتر به تنها ۴۰ لیتر در ثانیه، ناشی از کاهش بارندگی و افزایش دمای تهران از سال ۱۳۸۵ به بعد بوده است. این کاهش شدید نه‌تنها بحران خشکسالی را تشدید کرد، بلکه زمینه طغیان آفات را نیز فراهم آورد.
در پی گسترش آفات پوستخوار، طرحی با عنوان «چکش» از سال ۱۴۰۱ کلید خورد. در این طرح، درختان خشکیده و آلوده شناسایی، شماره‌گذاری و با مجوز قضایی قطع می‌شوند. تنها در سال گذشته، ۸۱۲ اصله درخت در قالب این طرح حذف شد. به گفته مسئولان شهری، حدود ۱۶ هکتار از پارک دچار آلودگی و خشکسالی شده و کلونی‌های آفات در فازهای غربی و شرقی گسترش یافته‌اند.
سال گذشته نیز، اعضای شورای شهر تهران بار دیگر نسبت به وضعیت بحرانی چیتگر هشدار دادند. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، در صحن علنی شورا اعلام کرد که طبق آمار منابع طبیعی، ۸۸۰۰ اصله درخت در چیتگر خشک یا آفت‌زده‌اند که تنها ۸۰۰ اصله از آنها توسط پیمانکار جمع‌آوری شده‌اند. باقی همچنان رها شده‌اند و نگرانی از سرایت آفت به درختان سالم، جدی است.
هم‌زمان، علی صالحی، دادستان تهران، نیز اعلام کرد که با توجه به اهمیت موضوع و در راستای صیانت از انفال، دستور بررسی فوری دلایل خشک شدن درختان چیتگر به دادسرای ناحیه ۳۷ (ویژه انفال) صادر شده است.
محمدصابر باغخانی‌پور، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، علت اصلی این بحران را ترکیبی از عوامل مختلف می‌داند؛ از کاشت گونه‌های غیر بومی و تک‌کشتی مانند کاج، گرفته تا نوسانات شدید اقلیمی و طراحی نامناسب شبکه آبرسانی. به گفته او، تنش‌های اولیه اقلیمی توان دفاعی درختان را کاهش داده و آنها را مستعد حمله آفات کرده است.
وی تأکید می‌کند که از ۲۲ حلقه چاه موجود در منطقه، تنها ۸ چاه به بوستان اختصاص یافته‌اند که در مجموع ۱۶۰ لیتر در ثانیه آب تأمین می‌کنند؛ این در حالی است که نیاز واقعی، حداقل ۲۵۰ لیتر در ثانیه است. برداشت بیش از حد نیز باعث افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.
اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران برای نجات چیتگر، شش راهکار پیشنهاد کرده است: نخست، قطع، جمع‌آوری و انهدام درختان آلوده؛ دوم، کاشت گونه‌های بومی مقاوم به خشکی و نور؛ سوم، انعقاد تفاهم‌نامه با تصفیه‌خانه کرج برای تأمین پایدار آب؛ چهارم، احداث تصفیه‌خانه جدید برای بوستان؛ پنجم، طراحی و اجرای شبکه آبیاری هوشمند متناسب با نیاز گونه‌ها؛ و در نهایت، بهره‌گیری از مشاوران متخصص برای اولویت‌بندی راهکارها.
بوستان جنگلی چیتگر همچنان در خطر است؛ هزاران درخت خشکیده، و آفت‌هایی که بی‌وقفه درختان را از درون می‌خورند. اکنون، امید به احیای این سرمایه طبیعی، در گرو اجرای به‌موقع و مؤثر وعده‌هایی است که سال‌هاست پشت درهای بسته مانده‌اند.
