هر سخن وقتی و هر نکته مکانی
نگاهی به یک جمله و بازتاب آن در جامعه فرهنگی
حجت‌اله طالبیان‌بروجنی
در روزهای گذشته، سخن وزیر محترم آموزش و پرورش در جریان امضای تفاهم‌نامه با فرماندهی فراجا، که خود را «سرباز سردار رادان» خطاب کرد، بازتاب گسترده‌ای در میان معلمان، فعالان رسانه‌ای و فرهنگیان کشور داشت؛ جمله‌ای که شاید در ظاهر تنها یک تعارف معمول در فضای رسمی و اداری تلقی شود، اما در زمینه آموزش و پرورش، معنا و بار معنایی متفاوتی به خود می‌گیرد.
هیچ‌کس در احترام به مقامات و شخصیت‌های نظامی کشور تردیدی ندارد. بدون‌شک وزیر آموزش و پرورش با نیتی خیرخواهانه و در راستای تعامل و همدلی این جمله را بیان کرده است، اما آنچه موجب واکنش‌های انتقادی شد، نه لزوما محتوا، بلکه زمان، مکان و جایگاه گوینده آن بود. در عرف جامعه ما نیز گفته‌اند: «هر سخن وقتی و هر نکته مکانی دارد».
وزیر آموزش و پرورش نماینده میلیون‌ها معلم، دانش‌آموز و خانواده در کشور است؛ جامعه‌ای که رسالت آن تربیت آزاداندیشی، پرسشگری و کرامت انسانی است. به‌همین‌سبب استفاده از واژگانی با بار معنایی نظامی، حتی در قالب احترام، ممکن است با رسالت فرهنگی و آموزشی این نهاد در تعارض تلقی شود.
جامعه فرهنگی کشور از دیرباز بر استقلال آموزش و پرورش حساس بوده است. آموزش نباید به فضای انضباطی صرف و نظم پادگانی فروکاسته شود، بلکه باید فضایی پویا، ایمن و آزاد برای پرورش فکر و شخصیت نوجوانان باشد. ازاین‌رو هرگونه نزدیکی بیش از حد به ادبیات غیرآموزشی، حتی اگر از سر نیت مثبت باشد، باید با دقت بیشتری انجام شود.
از جناب وزیر، که خود سال‌ها در سنگر تعلیم و تربیت فعالیت داشته‌اند، انتظار می‌رود که در بزنگاه‌های این‌چنینی، کلام‌شان نه‌تنها نماد احترام، بلکه الگوی خردورزی، توازن و پیام‌آفرینی باشد. در زمانه‌ای که آموزش و پرورش نیازمند آرامش، انگیزه و امید است، بیان هر جمله حتی کوتاه، می‌تواند اثری بلندمدت بر افکار عمومی داشته باشد.
بیاییم در گفتار -همان‌گونه که در تعلیم- به مخاطب و زمان و فضا احترام بگذاریم؛ زیرا کلمات، در دنیای آموزش، نه‌تنها ابزار بیان، بلکه ابزار پرورش‌اند.
