مذاکرات صلح اوکراین: گام‌های کوچک، اختلافات بزرگ
توافق شکننده روسیه و اوکراین در دریای سیاه
: روسیه و اوکراین با میانجی‌گری آمریکا بر سر توقف خشونت در دریای سیاه و حفاظت از زیرساخت‌های انرژی به توافق رسیدند، اما کرملین اجرای این توافق را به لغو تحریم‌های بانکی و صادراتی مشروط کرده و ابهاماتی را به مذاکرات صلح افزوده است.
تنها در صورتی به توافق کاخ سفید برای توقف خشونت در دریای سیاه پایبند خواهد ماند که تحریم‌های بانکی و صادراتی اعمال‌شده به دلیل تهاجم به اوکراین لغو شود. این شرط، مذاکرات صلح جاری و رویای برقراری آتش‌بس کامل را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
کاخ سفید پس از چند روز گفت‌وگوهای جداگانه با مقامات اوکراینی و روسی در عربستان سعودی اعلام کرد که دو طرف بر سر تضمین ایمنی کشتیرانی، توقف استفاده از زور و جلوگیری از بهره‌برداری نظامی از کشتی‌های تجاری در دریای سیاه به تفاهم رسیده‌اند. همچنین قرار شد توقف حملات به زیرساخت‌های انرژی، که پیش‌تر اعلام شده بود، اجرایی شود.
این توافقات، گرچه گامی رو به جلو به نظر می‌رسند، اما فاصله زیادی با آتش‌بس 30 روزه پیشنهادی کاخ سفید دارند. جزئیات این تفاهم‌ها در دو بیانیه جداگانه اما مشابه از سوی کاخ سفید منتشر شد.
ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در یک نشست خبری تأیید کرد که کی‌یف استفاده از نیروی نظامی در دریای سیاه را متوقف می‌کند. اما کرملین در بیانیه‌ای جداگانه، شروط گسترده‌ای را برای پذیرش این آتش‌بس محدود مطرح نمود؛ از جمله لغو تحریم‌ها علیه بانک کشاورزی و شرکت‌های صادرکننده مواد غذایی و اتصال مجدد آنها به سیستم پرداخت بین‌المللی SWIFT، که تحت کنترل آمریکا قرار دارد. این تحریم‌ها پس از حمله تمام‌عیار مسکو به اوکراین در فوریه 2022 وضع شده بود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به خبرنگاران گفت که دولتش در حال بررسی شروط روسیه است. او در کاخ سفید افزود: «در حال حاضر داریم موارد مورد اشاره مسکو رو بررسی می‌کنیم. پنج یا شش شرط هست که تمام آنها را زیر نظر داریم.»
شروط روسیه سؤال‌ها و تردیدهای جدیدی درباره چگونگی و زمان اجرای این توافق محدود به وجود آورده و شکاف عمیق انتظارات میان دو طرف درگیر را بیش از پیش نمایان کرده است. زلنسکی در سخنرانی خود مسکو را متهم کرد که با افزودن شروط جدید، در پی فریب میانجی‌ها و جهان است. او گفت: «آنها از همین حالا در حال تحریف توافقات هستند و هم میانجی‌ها و هم دنیا را فریب میدهند.»
بیانیه‌های کاخ سفید درباره توافق با روسیه مستقیماً به شروط مسکو اشاره‌ای نداشت، اما به نظر می‌رسد آمریکا برای تشویق کی‌یف و مسکو به پایبندی، پیشنهادهای متفاوتی به هر طرف داده است. برای روسیه، وعده کمک به بازگشت به بازار جهانی صادرات کشاورزی و کود، کاهش هزینه‌های بیمه دریایی و دسترسی بهتر به بنادر و سیستم‌های پرداخت مطرح شده؛ نشانه‌ای احتمالی از آمادگی واشنگتن برای نرم کردن برخی تحریم‌های سخت اقتصادی. با این حال، جزئیات و زمان‌بندی کاهش محدودیت‌ها مبهم است و سرنوشت تحریم‌های اروپایی هم هنوز روشن نیست. کی‌یف و متحدان اروپایی‌اش پیش‌تر هشدار داده‌اند که تا پیش از آتش‌بس، نباید تحریم‌ها برداشته شود.
حملات به تأسیسات انرژی
کاخ سفید اعلام کرد که اوکراین و روسیه به طور جداگانه پذیرفته‌اند اقداماتی برای اجرای ممنوعیت حملات به تأسیسات انرژی انجام دهند؛ این بخشی از گسترش آتش‌بس محدود پیشین است. زلنسکی این بخش از توافق را تأیید کرد و گفت که اوکراین فهرستی از تأسیسات انرژی موردنظر خود برای حفاظت را به آمریکا داده است. کرملین هم اعلام کرد که بر سر فهرستی از تأسیسات انرژی دو کشور، شامل پالایشگاه‌ها، خطوط لوله نفت و گاز، مخازن، ایستگاه‌های پمپاژ، نیروگاه‌ها، پست‌های برق، ترانسفورماتورها و توزیع‌کننده‌ها، توافق شده است. حملات به نیروگاه‌های هسته‌ای و سدهای برق‌آبی نیز در چارچوب «ممنوعیت موقت حملات به سیستم انرژی» قدغن شده؛ این ممنوعیت از 18 مارس آغاز شده و 30 روز ادامه دارد، اما امکان تمدید آن وجود دارد. با این حال، زلنسکی ادعای مسکو درباره شروع این توقف را رد کرد و گفت: «کرملین باز هم در حال دروغ گفتن است؛ اینکه آرامش در دریای سیاه به تحریم‌ها ربط دارد و شروع آن از 18 مارس بوده است. مسکو همیشه دروغ می‌گوید.»
کاخ سفید در بیانیه مربوط به گفت‌وگوها با اوکراین تأکید کرد که آمریکا همچنان به تبادل اسرای جنگی، آزادی غیرنظامیان بازداشتی و بازگرداندن کودکان اوکراینی که به زور جابه‌جا شده‌اند، متعهد است.
در حالی که دولت ترامپ برای صلح در اوکراین تلاش می‌کند، مقامات روس پیش‌تر به پیشنهادهای آمریکا علاقه نشان داده‌اند، اما با شروط سنگینی همراه بوده است. اوایل این ماه، پس از موافقت کی‌یف با پیشنهاد آتش‌بس 30 روزه در کل جبهه، ولادیمیر پوتین گفت که در اصل با آن موافق است، اما پیش از امضا خواستار امتیازهایی شد.
عدم انتشار بیانیه مشترک از سوی آمریکا و روسیه
بیانیه‌های کاخ سفید پس از مذاکرات طولانی با روسیه درباره آتش‌بس احتمالی در اوکراین منتشر شد، اما برخلاف انتظار، بیانیه مشترکی در کار نبود. خبرگزاری اینترفکس به نقل از ولادیمیر چیژوف، معاون کمیته دفاع و امنیت شورای فدراسیون روسیه، گزارش داد که به دلیل موضع اوکراین، بیانیه مشترک به تصویب نرسید. او به شبکه روسیه-24 گفت: «اینکه 12 ساعت مذاکره کردند و ظاهرا روی بیانیه مشترک توافق داشتند، اما به خاطر موضع اوکراین به نتیجه نرسید، حاکی از خیلی مسائل و اختلافات است." کی‌یف در این گفت‌وگوها نماینده‌ای نداشت و چیژوف توضیح بیشتری درباره موضع اوکراین نداد.
ترامپ پایان جنگ اوکراین را یکی از اهداف اصلی سیاست خارجی خود اعلام کرده و در کارزار انتخاباتی‌اش قول داده بود ظرف 24 ساعت پس از ورود به کاخ سفید صلح را برقرار کند؛ وعده‌ای که بیش از سه ماه گذشته، هنوز رنگ واقعیت نگرفته است.
به جای آتش‌بس کامل یا حل مسائل کلیدی مثل تقسیم سرزمین، بیانیه‌های کاخ سفید توافقی شبیه به ابتکار غلات دریای سیاه را ترسیم کردند که در اوایل جنگ اجرا می‌شد. این توافق، با میانجی‌گری سازمان ملل و ترکیه، به اوکراین اجازه داد تا غلات را از طریق دریا صادر کند؛ کشتی‌ها از محاصره روس‌ها در بنادر دریای سیاه عبور کرده و با گذر ایمن از آبراه به تنگه بسفر ترکیه، به بازارهای جهانی می‌رسیدند. اوکراین پیش از تهاجم روسیه، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان غلات جهان بود. این ابتکار در جولای 2022 امضا شد و سه بار تمدید شد، اما در جولای 2023، روسیه با ادعای برآورده نشدن خواسته‌هایش، آن را متوقف کرد. مسکو مدت‌ها بود که می‌گفت این توافق مانع صادرات مواد غذایی خودش شده است.
