برجام در دسترس؟

علی دهقان:  «ایران و آمریکا به میز مذاکرات بازخواهند گشت»؛ خبری که دیروز جوزپ بورل در نشست خبری خود در تهران اعلام کرد و گفت: «در روزهای آینده مذاکرات برجام از سر گرفته خواهد شد». او حتی تأکید کرد: «روزهای آینده یعنی سریع و بلافاصله».‌درحالی‌که در سه ماه گذشته بر اثر بن‌بست ایجادشده در مذاکرات برجام دیگر کمتر کسی امید به احیای برجام داشت، یک‌باره با سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران، ورق برگشت و امیدها برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها جان تازه‌ای گرفتند. هرچند حضور بورل در تهران به عنوان سفری از پیش برنامه‌ریزی‌شده عنوان شده است، اما هم‌زمانی آن بعد از سفر لاوروف به تهران و اوج‌گیری تنش‌ها میان ایران و کشور‌های اروپایی عضو برجام و دست‌وپازدن‌های اسرائیل برای به پایان خط رساندن برجام یک پیام واضح دارد و آن سفر دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا به تهران با هدف خارج‌کردن مذاکرات هسته‌ای از بن‌بست است. این اولین سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران از زمان آغاز به کار ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهوری است که در این مقطع حساس به موقع و مثبت ارزیابی شده است. بورل در حالی وارد تهران شد که شب قبل از سفر خود در بروکسل به همراه معاون خود، انریکه مورا با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، دیدار کرده بود که نشان از نهایی‌کردن بسته پیشنهادی دارد که می‌تواند ایران را بار دیگر پای میز مذاکرات بیاورد. پیش‌تر وزارت خارجه فرانسه هم با انتشار بیانیه‌ای از مسئولان ایران خواسته بود از فرصت ایجادشده به‌دلیل سفر عالی‌ترین مقام دیپلماسی اتحادیه اروپا برای نهایی‌کردن توافق هسته‌ای استفاده کنند. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام همچنین در صفحه توییترش درباره این سفر نوشته است: سفرم به تهران یک هدف عمده دارد؛ دادن نیروی محرکه‌ای جدید به مذاکرات و بازگرداندن توافق هسته‌ای (برجام) به مسیر خود. بورل همچنین نوشت: سه ماه از وقتی مذاکرات را متوقف کردم، گذشته است. ما باید رویه فعلی گسترش تنش‌ها را از بین ببریم و کارمان را سرعت ببخشیم. باید الان توافق را نهایی کنیم.

او درباره دیدار با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران هم نوشته: در دیدار با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، توافق کردیم که مذاکرات میان ایران و آمریکا در روزهای آتی با تسهیلگری تیم من از سر گرفته شود تا آخرین مسائل باقی‌مانده را حل کنیم. او افزود: روابط دوجانبه ما پتانسیل شگرفی دارند اما بدون یک برجام فعال نمی‌توانیم روابطمان را گسترش دهیم. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به محور رایزنی‌هایش در ایران گفت: موضوعات حیاتی دیگری را هم مطرح کردم، مانند بازداشت آزاردهنده شهروندان اتحادیه اروپا در ایران و خواستار آزادی آنها شدم.

در این بین حسین امیرعبداللهیان هم در نشست خبری با سرگئی لاوروف تأکید کرده بود که گفت‌وگوهایی میان او و باقری با جوزپ بورل و انریکه مورا بر سر ازسرگیری گفت‌وگوهای هسته‌ای شکل گرفته است. وزیر امور خارجه ایران همچنین تأکید کرده در صورتی که قرار باشد همه طرف‌ها به برجام برگردند، باید روند به گونه‌ای باشد که روسیه هم نفع خود را ببرد که این سخنان امیرعبداللهیان به چراغ سبز روسیه در قبال تأمین منافع روسیه در احیای برجام البته با انتقاد از نگاه از بالا به پایین روسیه به منافع ایران تعبیر شده است.

گفت‌وگوی‌های امیرعبداللهیان و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اروپا که حدود چهار ساعت به طول انجامید، با نشستی خبری در محل وزارت امور خارجه ایران پایان یافت که اخبار مهمی چون ازسرگیری مذاکرات برجام را با خود داشت.

 مسیر گفت‌وگوهای وین به‌زودی از سر گرفته می‌شود

امیرعبداللهیان دیروز در نشست مطبوعاتی مشترک با بورل گفت: مسیر گفت‌وگوهای وین به‌زودی از سر گرفته می‌شود و امیدواریم طرف آمریکایی این‌بار واقع‌بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و رسیدن به نقطه پایانی توافق، اقدامات مسئولانه انجام دهد. او افزود: امروز گفت‌وگوهای مفصل، دقیق و عمیقی درباره مذاکرات داشتیم. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در نشست مطبوعاتی با امیرعبداللهیان گفت: قرار است بن‌بست ایجاد‌شده در مذاکرات وین را بشکنیم و تنشی که در روزهای گذشته وجود داشته است، متوقف کنیم. عبداللهیان ادامه داد: گفت‌وگوهای طولانی و مثبتی در مورد همکاری‌های ایران و اتحادیه اروپا داشتیم. ما در عرصه سیاست خارجی خود به دنبال روابط متوازن هستیم و در این روابط اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی از جایگاه مهمی برخوردار هستند. به دنبال این هستیم که روابط خود را با کشورهای مختلف قاره اروپا گسترش دهیم.این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان با بیان اینکه مناسبات تجاری موجود بین ایران و کشورهای اروپایی در تراز ظرفیت‌های موجود بین ایران و کشورهای اروپایی نیست، افزود: امیدواریم این روابط را در جریان گفت‌وگوهای دو جانبه با کشورهای اروپایی و همچنین در قالب اتحادیه اروپا گسترش دهیم و شاهد رشد مناسبات در این حوزه باشیم.امیرعبداللهیان با بیان اینکه در ارتباط با موضوع مذاکرات وین برای رفع تحریم‌ها نیز گفت‌وگو و رایزنی کردیم، گفت: آقای بورل چندی پیش این موضوع را مطرح کرده بودند که چگونه می‌توانیم از بن‌بست به وجود آمده بعد از صدور قطع‌نامه علیه ایران در شورای حکام، خارج شویم و کار را دنبال کنیم. ما همواره تأکید کرده‌ایم که ایران از مسیر دیپلماسی و گفت‌وگوهای عزتمند و مبتنی بر نتیجه استقبال می‌کند. در همین چارچوب از آقای بورل دعوت کردیم که به تهران سفر کند تا از نزدیک تمام ابعاد قضیه با حضور تیم‌های مذاکراتی دنبال شود. در همین راستا ما امروز نیز میزبان آقای بورل و آقای مورا بودیم. امروز در این ارتباط گفت‌وگوهای مفصل، عمیق و دقیقی داشتیم. درخصوص مطالبات ایران صحبت کردیم و تأکید کردیم که آمادگی داریم که در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم. امیرعبداللهیان در همین رابطه افزود: آنچه که برای ایران مهم است این است که نفع کامل اقتصادی از توافقی که در سال 2015 ایجاد شده به دست بیاورد و چرخه انتفاع اقتصادی ایران از این توافق کامل شود. امیرعبداللهیان، گفت: هر موضوعی که بتواند نفع کامل اقتصادی ایران از احیای برجام را تحت تأثیر قرار دهد از نظر ایران قابل قبول نخواهد بود. وی با تأکید بر اینکه مسیر گفت‌وگوها به زودی از سر گرفته می‌شود، گفت: امیدواریم طرف آمریکایی این بار واقع‌بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و رسیدن به نقطه پایانی توافق اقدامات مسئولانه انجام دهد و به تعهداتش عمل کند. امیر عبداللهیان با بیان اینکه در جریان گفت‌وگوهای امروز«شنبه» در ارتباط با آخرین وضعیت اوکراین گفت‌وگو و تأکید کردیم که از نظر ایران جنگ راه‌حل نیست. همچنین درباره مسائل کنسولی از جمله مسائل کنسولی ایرانیانی که در اروپا هستند گفت‌وگو کردیم. همچنین من در این نشست گزارشی از رایزنی اخیرم با آقای لاوروف وزیر خارجه روسیه به آقای جوزپ بورل ارائه کردم.

تصمیم در واشنگتن و تهران گرفته شده که مذاکرات مجددا آغاز شود

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در این نشست خبری با بیان اینکه امروز «شنبه» جلسه مثبتی با حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران داشتم، تصریح کرد: مذاکرات وین طی روزهای آتی و فورا از سر گرفته می‌شود و قرار است بن‌بست به وجود آمده در این زمینه شکسته شود. او گفت: در واقع تلاش ما بر این است که درخصوص مذاکرات و ادامه آن انگیزه جدیدی ایجاد کنیم و مذاکرات را روی ریل قرار دهیم. در همین رابطه به ایران آمده‌ام، بعدازظهر امروز (شنبه) نیز گفت‌وگوهایم با مقامات تهران ادامه دارد. ما قرار است در روزهای آتی مذاکرات را از سر بگیریم. اینکه می‌گویم روزهای آتی واقعا روزهای آتی و فورا. قرار است به سرعت بن‌بست به‌وجودآمده را بشکنیم و تنشی را که در روزهای گذشته وجود داشته، متوقف کنیم. بورل با بیان اینکه در ماه مارس این پیشنهاد را مطرح کردیم که مذاکرات به صورت موقت متوقف شود گفت: ما یک متن داشتیم و یک‌سری سؤالات کوچک که قرار بود ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها پاسخ دهند، چراکه دیگر کشورهای حاضر در مذاکرات از جمله چین، فرانسه، روسیه، آلمان و انگلیس کارشان را انجام داده بودند. یک‌سری سؤال بود که باید ایران و آمریکا پاسخ می‌دادند و قرار نبود که این توقف حدود سه ماه طول بکشد. حالا باید این وقفه شکسته شود و کار را تسریع کنیم. این تصمیم در واشنگتن و تهران گرفته شده که مذاکرات آغاز شود. بعد از این سفر مذاکرات بار دیگر ادامه پیدا می‌کند و تیم من به‌عنوان تسهیل‌کننده بین ایران و آمریکا می‌کوشد کمک کند مسائل باقی‌‌مانده حل شود و ما به یک توافق برسیم. رسیدن به توافق برای ایران، اروپا و کل دنیا مهم است. بورل در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به نقش منطقه ایران در ایجاد ثبات در خلیج فارس، گفت: ایران پتانسیل زیادی در عرصه‌های مختلف از جمله انرژی دارد، از بزرگ‌ترین کشورهای منطقه است و نقش مهمی در ایجاد ثبات در خلیج فارس می‌تواند ایفا کند و در همین رابطه ضروری است که بار دیگر به توافق 2015 برگردیم و برجام کاملا احیا شود. وی همچنین با بیان اینکه در این سفر بیشتر در ارتباط با برجام صحبت کردیم، افزود: روابط دوجانبه ایران و اروپا از پتانسیل زیادی برخوردار است و مایل هستم بار دیگر به تهران بیایم که این بار بیشتر درباره روابط دوجانبه بین ایران و اتحادیه اروپا گفت‌وگو کنم. پتانسیل عظیمی در حوزه نفت و گاز و... در ایران وجود دارد و اقتصادهای ایران و کشورهای اروپایی می‌تواند همدیگر را با توجه به پتانسیل‌هایی که وجود دارد تکمیل کند. بورل همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تأکید مجدد بر لزوم احیای کامل برجام و ازسرگرفتن مذاکرات وین تصریح کرد: در همین چارچوب باید نگرانی‌های جامعه بین‌الملل برطرف شود و ایران نیز به منافع اقتصادی خود دست پیدا کند.

بورل در ادامه با بیان اینکه در نشست امروز در ارتباط با مسائل کنسولی نیز گفت‌وگو کردیم، ادامه داد: گفت‌وگو درباره این مسائل را باید در جلسات بعدی ادامه دهیم. وی در پایان گفت: جلسه امروز جلسه مثبتی بود، چون ما تصمیم گرفتیم مذاکرات را در روزهای آتی مجددا از سر بگیریم.

موضوعات حل‌نشده در مذاکرات وین

درحالی‌که سفر بورل و نتیجه مذاکرات طولانی او با تیم سیاست خارجی کشورمان مثبت ارزیابی شده است، خبرگزاری رویترز در گزارشی درباره سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران به نقل از منابع آگاه مدعی شد که هنوز موضوع تحریم‌های ایران در مذاکرات وین حل نشده است. به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری رویترز آمده است که «سفر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به تهران که از شب گذشته آغاز شده است و این سفر در حالی انجام گرفته است که اتحادیه اروپا تلاش می‌کند بن‌بست ایجاد‌شده میان ایران و ایالات متحده در مذاکرات احیای برجام را حل‌وفصل کند». در این گزارش تأکید شده که «حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، هفته گذشته از آمریکا که در سال 2018 به‌طور یک‌جانبه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد و تحریم‌ها علیه تهران را بازگرداند، خواست تا در مذاکرات «واقع‌بین» باشد». رویترز در ادامه آورده است: «زمانی که اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات وین در ماه مارس از وزیران امور خارجه کشورهای عضو برجام خواست پس از 11 ماه مذاکره غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن به وین بیایند، به نظر می‌آمد توافق در آستانه شکل‌گیری باشد، اما مذاکرات از آن زمان به بن‌بست رسیده است». دو مقام اروپایی و ایرانی پیش از سفر جوزپ بورل به تهران در گفت‌وگو با رویترز خاطرنشان کردند «هنوز دو مسئله در مذاکرات وین، از جمله موضوع تحریم‌های ایران حل‌نشده باقی مانده است».

اینکه موانع احیای برجام به‌طور رسمی رفع شده‌اند یا به مذاکرات آتی برای رفع آنها نیاز است، فعلا مشخص نیست اما عزم ایران و اتحادیه اروپا و احتمالا آمریکا به گفته جوزپ بورل جدی است و احتمالا به‌زودی شاهد سفر وزرای امور خارجه عضو برجام به هتل کوبورگ وین برای ازسرگیری مذاکرات خواهیم بود؛ البته اگر مخالفان احیای برجام در ایران و آمریکا و البته روسیه و اسرائیل بگذارند.