سایه جنگ داخلی بر سودان

در پی حمله هوایی مرگ‌بار به یک منطقه مسکونی در سودان، سازمان ملل متحد هشدار داد که این درگیری‌ها سودان را در آستانه یک جنگ داخلی تمام‌عیار قرار می‌دهد؛ جنگی که می‌تواند به بی‌ثباتی کل این منطقه در آفریقا بینجامد.

به گفته فرهان حق، معاون سخنگوی سازمان ملل، پس از حمله هوایی ارتش سودان به منطقه‌ای مسکونی در شهر «اُم‌درمان» در غرب خارطوم، پایتخت، که دست‌کم ۲۲ کشته و ده‌ها مجروح به جای گذاشت، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد این حمله هوایی را محکوم کرد.

رویترز با اشاره به نگرانی عمیق آنتونیو گوترش، به نقل از او نوشت که تداوم جنگ بین نیروهای مسلح در سودان می‌تواند این کشور را به یک جنگ داخلی تمام‌عیار سوق ‌دهد و نتیجه آن بی‌ثباتی کل منطقه خواهد بود. ویدئوی مرتبط با این حمله که وزارت بهداشت سودان در شبکه‌های مجازی منتشر کرده، اجساد تکه‌تکه‌شده را نشان می‌دهد که اندکی پس از حمله هوایی بر زمین نقش بسته‌اند. در میان قربانیان چند زن دیده می‌شود.

در‌حالی‌که وزارت بهداشت سودان تعداد تلفات این حمله را ۲۲ کشته اعلام کرده، شبه‌نظامیان موسوم به «نیروهای واکنش سریع» که در جنگ با ارتش سودان هستند ادعا می‌کنند «حمله هوایی» ارتش دست‌کم ۳۱ کشته به جای گذاشته است.

در شرایطی که شبه‌نظامیان موسوم به «نیروهای واکنش سریع» پس از شروع درگیری در نیمه ماه آوریل توانسته‌اند به سرعت بر خارطوم و شهرهای مجاور ام‌درمان و بحری مسلط شوند، ارتش سودان حمله‌های هوایی و توپخانه‌ای را آغاز کرده است.

تاکنون تلاش کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای میانجیگری میان طرف‌های درگیر و رقیب برای در دست گرفتن قدرت در سودان، به نتیجه نرسیده است. رویترز نوشت که با ناکام‌ماندن تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس و پیشبرد مذاکرات صلح میان ارتش و نیروهای واکنش سریع در این کشور واقع‌شده میان شاخ آفریقا، منطقه ساحل و دریای سرخ، اکنون درگیری‌ها به سطحی رسیده که ممکن است این کشور را به یک جنگ داخلی گسترده بکشاند و بازیگران داخلی و خارجی را نیز درگیر کند. تنش‌ها بین هر دو طرف مسلح درگیر در ماه‌های منتهی به جنگ افزایش یافته بود. ارتش سودان و گروه شبه‌نظامی «نیروهای واکنش سریع» بر سر سلسله مراتب قدرت و فرماندهی و همچنین ادغام نیروهای واکنش سریع در ارتش در گذار به دموکراسی، دچار اختلاف شدند و اختلاف‌ها به جنگ و خونری‌زی انجامید. به گفته وزارت بهداشت سودان جنگ و درگیری در پایتخت و مناطق کردوفان بیش از ۱۱۳۳ نفر را در پایتخت و مناطق کردفان و دارفور به کشتن داده و خشونت‌های قومی را در استان دارفور غربی شعله‌ور کرده است.

بیش از دو میلیون و ۹۰۰ هزار نفر مجبور به ترک خانه‌هایشان شده و آواره شده‌اند و ۷۰۰ هزار نفر به کشورهای همسایه گریخته‌اند. سازمان‌های امدادی بین‌المللی درباره «افزایش نگران‌کننده»‌ موارد تجاوز و ربودن زنان و دختران هشدار داده‌اند.

شهر ام‌درمان در روزهای اخیر صحنه تمرکز درگیری‌ها بوده است، زیرا بخش غربی آن مسیری مهم برای تأمین و پشتیبانی و آوردن نیروهای کمکی از دارفور که پایگاه قدرت نیروهای واکنش سریع است، به شمار می‌رود.

منابع آگاه خبری می‌گویند که حمله‌های هوایی ارتش که در روزهای اخیر نیز ادامه یافت، از جمله مجتمع رادیو و تلویزیون دولتی واقع در شرق ام‌درمان را نیز هدف قرار داد. حمله‌های شبانه مواضعی در جنوب و شرق خارطوم را نیز هدف قرار دادند. ارتش پستی در صفحه کاربری‌اش در فیس‌بوک منتشر و اعلام کرد که نیروهای ویژه ۲۰ «سرباز شورشی»‌ را کشتند و تسلیحاتشان را منهدم کردند.

سودان از ۱۵ آوریل ‌به صحنه رویارویی نیروهای ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش این کشور و ژنرال محمد حمدان، معروف به حمدتی فرمانده گروه شبه‌نظامی موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع، تبدیل شده است. این دو ژنرال که در جریان کودتای اکتبر ۲۰۲۱، کنار یکدیگر بودند و یک دولت غیرنظامی را سرنگون کردند، از سه ماه پیش به این سو درگیر جنگی شده‌اند که انتقال دموکراتیک قدرت و ادغام نیروهای واکنش سریع در بدنه ارتش را از مسیر خود خارج کرده و ادامه اختلاف‌ها به جنگ و خون‌ریزی انجامیده است.

با ادامه پیشروی نیروهای واکنش سریع، آنها بر خارطوم و شهرهای مجاور از جمله ام‌درمان و بحری تسلط یافته‌اند. در مقابل ارتش سودان توجه خود را بیشتر بر حمله‌های هوایی و توپخانه‌ای متمرکز کرده است. نیروهای واکنش سریع از آغاز درگیری‌ها، پایگاه‌هایی در مناطق مسکونی ایجاد کرده‌اند. از همین رو دولت سودان آنها را متهم می‌کند که غیرنظامیان را از خانه‌های خود بیرون رانده و از مناطق مسکونی به‌عنوان سپری انسانی در برابر حمله ارتش استفاده می‌کنند. این چندمین بار است که سازمان ملل نگرانی خود را در مورد بحران انسانی در سودان اعلام می‌کند. بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، در پی درگیری‌های خونین‌ در سودان نزدیک به سه میلیون نفر آواره شده‌اند. از این تعداد، حدود ۷۰۰ هزار نفر برای نجات خود به کشورهای همسایه گریخته‌اند. علاوه بر این، سازمان‌های امدادی بین‌المللی بارها درباره «افزایش نگران‌کننده»‌ موارد تجاوز و ربودن زنان و دختران هشدار داده‌اند.

دو هفته پیش و در پی نقض چندباره آتش‌بس در سودان و حمله به گروه قومی مسالیت، ساکن در الجنینه، مرکز دارفور غربی، سازمان ملل متحد خواستار اقدام فوری برای جلوگیری از کشتار مردم فراری از این منطقه شد. با اینکه ارتش از نظر نیروی هوایی و تجهیزات دست بالا را دارد، نیروهای پشتیبانی سریع با 

در اختیار داشتن ده‌ها هزار جنگجو از ترفندهای چریکی بهره می‌برند. در نتیجه، ادامه درگیری‌های فرسایشی در این کشور واقع‌شده میان شاخ آفریقا، منطقه ساحل و دریای سرخ، می‌تواند این کشور را به یک جنگ داخلی گسترده‌تری بکشاند و بازیگران داخلی و خارجی را نیز درگیر کند.

در آخرین میانجیگری‌های بین‌المللی، مرجع بین دولتی توسعه شرق آفریقا و همین‌طور اتحادیه آفریقا در تلاشی مشترک برای پایان‌دادن به درگیری‌های خونین سودان روز دوشنبه در آدیس‌آبابا، پایتخت اتیوپی گرد هم می‌آیند. ژنرال عبدالفتاح البرهان و ژنرال محمد حمدان، فرماندهان طرف‌های درگیر به این نشست دعوت شده‌اند. با این حال، هنوز هیچ‌یک از طرفین به‌طور رسمی حضور خود را در این گردهمایی تأیید نکرده‌اند. گفته می‌شود علاوه بر این دو فرمانده، چند چهره غیرنظامی سودانی نیز با هدف «سرعت‌بخشیدن به تلاش‌های صلح» در این نشست حضور خواهند داشت.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، معاون سخنگوی سازمان ملل متحد با ابراز حمایت از تلاش‌های این دو نهاد آفریقایی برای پایان‌دادن به بحران سودان درباره «بی‌اعتنایی کامل به قوانین بشردوستانه و حقوق بشر» هشدار داد و آن را خطرناک توصیف کرد.

در حالی که هیچ‌یک از طرفین حاضر به کوتاه‌آمدن نیست، گروه بین‌المللی بحران هشدار داده که سودان فروپاشیده می‌تواند به پناهگاهی برای مزدوران جنگی، قاچاقچیان و ستیزه‌جویان فراملیتی بدل شود؛ چیزی که برای کشورهای همسایه خطری جدی محسوب می‌شود. با وجود میانجیگری‌ خارجی‌ها، از نهادهای آفریقایی و سازمان ملل متحد تا عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بریتانیا و ایالات متحده و تمدید چندباره آتش‌بس، پایان این درگیری‌ها و برقراری آرامش در این کشور همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.