صادقی: راوی رنج‌های دوران خود باشیم

قطب‌الدین صادقی معتقد است خودمان باید دوران خود را روایت کنیم؛ چراکه اگر خود چنین نکنیم، دیگران رنج‌های ما را تحریف می‌کنند. دومین نشست از سلسله نشست‌های «صدای نمایش‌نامه‌نویس» به خوانش و تحلیل نمایش‌نامه «هیچ‌کس به ما سلامی نکرد» نوشته قطب‌الدین صادقی اختصاص داشت. در این نشست که شامگاه در سالن استاد جوانمرد عمارت خانه تئاتر برپا شد، قطب‌الدین صادقی توضیح داد که این نمایش‌نامه ادای دینی است به دو نسلی که در کوران حوادث اجتماعی زندگی خود را باخته‌اند. او با اشاره به داستان این نمایش که برگرفته از زندگی اشخاص واقعی در دهه 60 است، ادامه داد: از نوروز سال گذشته مدام مشغول نوشتن نمایش‌نامه هستم و به اجرای این متن نیز بسیار علاقه‌مندم. صادقی که در این نمایش‌نامه زندگی یک استاد و یک دانشجوی سابق را به عنوان دو نسل دستمایه قرار داده است، درباره پرداختن به اتفاق‌ها و شخصیت‌های معاصر در این اثر نمایشی و دور‌شدنش از دنیای اسطوره‌ها گفت: این اواخر اغلب متن‌هایی که نوشته‌ام، متعلق به دوره معاصر است. ضمن اینکه چندین نمایش‌نامه دارم که به‌صراحت درباره این دوران سخن گفته‌اند. زمانی هم که به اسطوره‌ها می‌پردازم، جدای از مسائل امروز نیست؛ ضمن اینکه نمی‌شد با زبان اسطوره‌ها این نمایش‌نامه را نوشت. دو شخصیت این نمایش به دنیای واقعی تعلق دارند و از نزدیک آنان را می‌شناسم. این مدرس تئاتر ابراز تأسف کرد: ما دو نسل بزرگ را از دست داده‌ایم؛ دانشجویان و استادانی که از بهمن حوادث جان سالم به در نبردند. در این نمایش‌نامه از زن ایرانی یک تقدیر بزرگ داشته‌ام که با وجود همه مصائب، به عشق خود وفادار می‌ماند. صادقی با تأکید بر اینکه قصد قهرمان‌سازی ندارد، افزود: دنبال قهرمان‌سازی نبودم، بلکه می‌خواستم در بحبوحه اتفاق‌ها، ظرفیت آدم‌ها را بررسی کنم که بسیار متفاوت است. در شرایط عادی همه قهرمان هستند و رفتاری معقول دارند، ولی در کوران حوادث است که عیار آدم‌ها مشخص می‌شود. آدم‌های نمایش من قهرمان نیستند، ولی قابل احترام هستند؛ چراکه آنان زندگی خود را برای آرمان‌هایشان باخته‌اند و چیزی ارزشمندتر از زندگی نداریم. این هنرمند یادآوری کرد: اصالت در ماندن و ساختن است. ساختن سخت است و ویران‌کردن آسان. به همین دلیل فرار از مشکلات، ساده و مانند مسکنی است که درمان نمی‌کند، بلکه موقتی درد را آرام می‌کند؛ درحالی‌که ماندن و تحمل مشکلات و ساختن دشوار است. همچنان‌ که حافظ و فردوسی ماندند و ساختند و در دوران خودمان هم مردمان منطقه هورامان با وجود تمام سختی‌ها ماندند، آنان طبیعت را ویران نکردند، بلکه آن را ساختند. او با توضیح نقش روشنفکر در هر جامعه‌ای افزود: روشنفکر کسی است که در زمان و مکان خود زندگی می‌کند و به وضعیت جامعه و زمانه خویش کاملا آگاه است. او بحران‌های اجتماع را می‌بیند و به مردم نیز کمک می‌کند تا این بحران‌ها را ببینند. بزرگ‌ترین کار یک روشنفکر، این است که مردم را برای گذر از این بحران‌ها یاری کند. صادقی همچنین با اشاره به نقش هنرمند ادامه داد: هنرمند نه پیامبر است و نه ایدئولوگ یا تئوریسین اجتماعی، بلکه کار او روایت صادقانه بحران‌های اجتماع در آثار خویش است. این کارگردان و پژوهشگر تئاتر در پاسخ به پرسشی درباره پایان تراژیک نمایش‌نامه‌اش گفت: دیدگاهم درباره هنر و جهان، تراژیک است. معتقدم تماشاگر را باید با یک درد به خانه فرستاد تا تأثیرگذاری درام بیشتر شود. این نمایش‌نامه‌نویس در پاسخ به پرسشی دیگر درباره سبک نگارش نمایش‌نامه‌هایش توضیح داد: هرگز کلاس نمایش‌نامه‌نویسی نرفته‌ام. هرچه آموخته‌ام از خواندن نمایش‌نامه‌های شکسپیر و آثار یونان باستان است که همه اینها از بحران‌های دوره خود می‌گویند. تنها با خواندن آثار بزرگ می‌توان نمایش‌نامه نوشت. در درام ایجاز بسیار مهم است و هیچ دیالوگی نیست که صرفا توصیفی باشد، بلکه هر دیالوگ یا باید نکته‌ای درونی را توضیح بدهد یا درام را یک گام به جلو ببرد. چیزی که در درام‌نویسی به آن توجه دارم و آن را به شکسپیر وامدارم، این است که هر جمله یک تصویر است و پیش از مفهوم، تصویر به سمت مخاطب می‌رود. این نشست به کوشش انجمن صنفی نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر و با اجرای بهزاد صدیقی برگزار شد.