تولیدات بالای دارو و دست خالی بیماران

شرق: «در بیشتر داروخانه‌های مهم شهر بیمارانی نسخه به دست در تردد هستند که به دنبال پیداکردن داروهایی برای درمان خود یا عزیزانشان هستند، داروهایی که به جان آنها وابسته است...». دارو، دردی دیگر برای بیماران، از چالش برای تهیه آن تا هزینه‌های بالا که هر کدام به شکلی مشکل تأمین آن را برای افراد سخت‌تر می‌کند. موضوعی که طی این سال‌ها بر شدت مشکلات بیماران افزوده است. از تحریم‌هایی که دسترسی دارو را سخت‌تر کرده تا مشکلات اقتصادی داخلی که تولیدات داخلی را هم با پیچیدگی بیشتر روبه‌رو کرده است. این در‌ حالی است که در بسیاری از مواقع آنچه مسئولان اعلام می‌کردند، با آنچه مردم در داروخانه‌ها با آن مواجه بودند تفاوت شایان ذکری داشته است؛ بنابراین بسیاری از کارشناسان بر این باورند که هر شهروندی حق دسترسی به دارو و درمان را دارد و هر مانعی برای دسترسی دارو به بیماران در حوزه سلامت توجیه‌پذیر نخواهد بود.

کمبود دارو در سال‌های اخیر کمابیش بیشتر شده است؛ از داروی بیماران خاص تا بیماران زمینه‌ای و قلبی اما در این مدت بارها مسئولان حوزه سلامت از افزایش تولیدات داخل صحبت کرده‌اند، درحالی‌که شکایت تولیدکنندگان هم افزایش داشته است. برای مثال رئیس سازمان غذا و دارو سال قبل به افزایش 97‌درصدی دارو اشاره کرده بود که رئیس سازمان غذا و دارو گفت: با توجه به توانمندی‌های داخل کشور بیش از ۹۷ درصد از داروهای مورد‌نیاز توسط نیروهای توانمند داخلی تولید می‌شود. حتی پس از آن در مهر سال جاری هم رئیس‌جمهور از افزایش 95 درصدی صحبت کرده بود که کارهایی که در حوزه سلامت در کشور انجام شده، ارزشمند و قابل‌تقدیر است. داشتن نیروی انسانی کارآمد، پزشکان متخصص و صاحب‌نظر از افتخارات کشور است. در حوزه نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، تجهیزات پزشکی و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان کارهای بزرگی انجام شده است. تمام تجهیزات پزشکی و اتاق عمل امکان تولید داخلی دارد، بیش از 95 درصد داروی موردنیاز در داخل کشور تولید می‌شود. صادر‌کننده داروی با‌کیفیت به دیگر کشورها هستیم. پس از آن بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت نیز همچنان با وجود کمبودهای فراوان در داروخانه‌ها، اعلام کرده است؛ با وجود تمام مشکلات و تحریم‌ها، ما ۹۹ درصد داروی مصرفی کشور را تولید می‌کنیم؛ البته در زمینه مواد اولیه کار بیشتری داریم. ما در تولید مواد اولیه خوب کار کردیم ولی لازم است پیشرفت این بخش بیشتر باشد.

وعده‌های  بی‌سرانجام

همچنین چند ماه قبل یک سایت رسانه‌ای به نام مانا لیستی از داروهای کمیاب منتشر کرد که اغلب آن جزء داروهای مهم بیماران مختلف بود و اشاره کرده بود؛ دو ماه بعد از وعده وزیر بهداشت دولت سیزدهم مبنی بر اینکه «خوشبختانه مشکلی برای تأمین دارو در سال جاری نداریم» نه‌تنها از اقلام داروهای کمیاب کم نشده است بلکه روزبه‌روز، به تعداد داروهایی که به لیست نایاب‌ها و کمیاب‌‌ها کوچ می‌کنند، اضافه می‌شود. وضعیت دارو در کشور به قدری مسئله‌دار شده است که روز گذشته برخی نمایندگان مجلس نیز درباره‌اش هشدار داده و تأکید کرده‌اند تهیه دارو در کشور به مرحله بحرانی رسیده است. مشکل کمبود دارو از سال ۱۴۰۱ بروز یافت. کار به جایی رسید که حتی آنتی‌بیوتیک مخصوص کودکان نیز در داروخانه نایاب شد و دولت برای رفع مشکل مجبور شد تا این داروی معمولی را از کشور هند وارد کند. این کمبود حاد که موجب نگرانی پدرها و مادرهای زیادی شد، در شرایطی رخ داد که کشورمان چندین دهه است سابقه تولید داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک را دارد.

همچنین طبق این گزارش با واردات داروهای ساده و معمولی در آن مقطع، اگرچه موقتا مشکل حل شد اما حذف ارز ترجیحی که سیاست اقتصادی دولت رئیسی بود، باعث شد تا قیمت داروها از استامینوفن تا داروی بیمارهای خاص، به‌شدت جهش پیدا کند اما کمی بعد، داروهایی ناپیدا شدند که مردم برای درمان بیماری خود یا عزیزانشان حاضر بودند حتی بهای بالای آن را هم بپردازند به شرطی که دارو در دسترس باشد. با‌این‌حال، دولت این مشکل را قبول نداشت و اعلام کمبودهای دارویی را یک نوع فضاسازی دانست! برای همین، عین‌اللهی وزیر بهداشت ۱۷ فروردین امسال با بیان اینکه بخش اعظم چرخه دارو در کشور تأمین می‌شود، گفت: خوشبختانه مشکلی برای تأمین دارو در سال جاری نداریم». طبق این گزارش این داروها که تعدادشان تا امروز به ۵۰ قلم می‌رسد، بین سه تا یک‌ماه‌و‌نیم است در داروخانه‌ها توزیع نشده‌اند. داروهای مغز و اعصاب طولانی‌ترین لیست را در کمبودها به خود اختصاص داده‌اند. تأسف‌آور آنکه حتی مردم برای خرید داروی معمولی مثل قرص فشارخون نیز دچار مشکل هستند.

خرداد همین امسال ایسنا در مطلبی به کمبود بیش از 200 قلم دارو در کشور اشاره کرده و یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تأکید کرده بود؛ امروز بیماران پیوندی، هموفیلی و بیماران خاص در تأمین دارو با مشکل مواجه هستند و زندگی مردم وابسته به حوزه سلامت است. علی بابایی‌کارنامی اعلام کرده بود: بیش از ۲۰۰ قلم دارو در کشور کمبود دارد. با ناکارآمدی طرح دارویار نیز بر کسی پوشیده نیست که شرکت‌های تولیدکننده دارو نیز ناراضی هستند ما جلوی واردات داروهای خارجی را گرفتیم تا دارو در داخل تولید شود اما از شرکت‌های داخلی نیز حمایت نمی‌شود، باید قیمت تمام‌شده دارو مدیریت شود. باید از داروسازها بپرسیم چه مشکلی دارند سپس در جهت رفع آنها اقدام کنیم. بالابودن حقوق گمرکی، عدم ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به شرکت‌های تولیدکننده از جمله مشکلات است. هم مجلس شورای اسلامی و هم دولت مسیر را اشتباه رفتند. دارو باید ارزان‌قیمت به دست مردم برسد. امروز بیماران پیوندی، هموفیلی و بیماران خاص در تأمین دارو مشکل دارند. زندگی مردم وابسته به حوزه سلامت است و همه بخش‌ها در تأمین دارو مسئول هستند. سازمان برنامه نمی‌تواند خود را کنار بکشد، اولویت همه باید سلامت مردم باشد.

ادامه  کمیابی   دارو

با وجود اظهارات مسئولان درباره افزایش تولیدات داخل، آبان‌ماه هم خبرآنلاین به این بحران برای بیماران اشاره کرده بود و به کمبود دارو و بی‌کیفیتی دارو پرداخته بود. در همین مورد محمد طاهری، کارشناس حوزه دارو گفته بود: «تاریخ انقضای قرض‌های وارفارین موجود در داروخانه‌ها نزدیک است و برای بیمار صرف نمی‌کند که برای تهیه آن هزینه کند، ضمن اینکه موجود‌نبودن دارو فقط مختص این قرص نمی‌شود. قرص سولفاسالازین، آمپول متوتروکسات، قرص متی‌مازول، آمپول وین بلاستین و قرص وارفارین در داروخانه‌های کشور موجود نیست. این موارد جزء داروهای روتین هستند. یعنی بیمار باید طبق یک برنامه مشخص آنها را مصرف کند. مشکلات کمبود دارو سلامتی بیماران را به خطر می‌اندازد. قرص وارفارین در برخی داروخانه‌ها موجود و در خیلی از موارد ناموجود است. موجودی وارفارین در داروخانه‌ها با تاریخ انقضای نزدیک است که برای یک مریض نمی‌صرفد که این دارو را تهیه و برای آن هزینه کند و عملا این موجودی محدود هم برای بیمار کارایی ندارد».

شهرام کلانتری، رئیس انجمن داروسازان ایران درباره موجودی قرص وارفارین گفته بود: «قرص وارفارین ممکن است با یک برند شرکت داروسازی خاص نایاب باشد اما در داروخانه‌ها با تاریخ انقضای ماه ۱۲ سال 2024 موجود است. اما تاریخ انقضای دورتر از آن وجود ندارد. استفاده از دارو تا پایان تاریخ انقضا برای بیمار مشکلی ندارد و می‌توانند استفاده کنند. مصرف‌کنندگان دارو می‌توانند دارو را به مقدار کمتر بگیرند؛ یعنی هر چقدر مصرف آنهاست تا پایان ماه ۱۲ سال 2024 را تهیه کنند. تأمین این دارو از طریق وارد‌کردن آن و تولید توسط برخی شرکت‌های داروسازی داخلی بوده است. گاهی شرکتی پروانه تولید می‌گیرد و بعد به هر دلیلی مثلا نبود تأییدیه علمی تولید آن متوقف می‌شود، بعد در ادامه این کمبود در داروخانه‌ها اتفاق می‌افتد. احتمالا واردات قرص وارفارین در دستور کار وزارت بهداشت و درمان است».

مشکل   داروی   جانبازان

این ماجرای ادامه‌دار، حتی شرایط را برای درمان جانبازان هم دچار مشکل کرده و حتی آبان سال قبل هم عضو شورای سیاست‌گذاری سلامت بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور با بیان اینکه متأسفانه قیمت اسپری‌های مخصوص، داروهای جانبازان اعصاب و روان و شیمیایی افزایش زیادی داشته است، گفت: ممکن است برخی از داروخانه‌ها به‌ دلیل پرداخت مدت‌دار، از فروش برخی اقلام دارویی به ایثارگران پرهیز کنند. حسین حقیقی با اشاره به کمبود برخی از اقلام دارویی برای جامعه ایثارگری، اظهار کرده بود: در کشور بحث‌های درمانی ایثارگران در چند ماه گذشته دچار مشکلاتی شده و در سراسر کشور بدهی‌هایی به طرف قرارداد بیمه تکمیلی وجود داشت و این مسئله موجب شد همکاری برخی از طرف قراردادهای خصوصی ضعیف شده و در برخی از داروخانه‌ها، تأمین داروی ایثارگران با مشکل مواجه شود.

البته ایشان اشاره کرده بود: پس از اعتبار تخصیص‌یافته از سوی سازمان برنامه‌وبودجه و تزریق به بیمه تکمیلی دی، وضعیت رو به بهبود است و در‌حال‌حاضر مطالبات بیمه تکمیلی دی به تمامی مراجع و گروه‌های درمانی کشور به‌روز شده است. مطالبات بیمه دی تا تاریخ ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ برای تمامی داروخانه‌ها پرداخت شد، ایثارگرانی که اسناد داشتند تا ۳۱ تیرماه سال‌جاری مطالبات خود را دریافت کردند، در استان گلستان هم مطالبات برخی از داروخانه‌ها به دلیل همکاری مطلوب تا ۳۱ تیر و ۳۱ مرداد سال‌جاری به‌روز شده است. برای پرداخت مطالبات بیمه تکمیلی دی در گلستان حدود ۲۲ میلیارد تومان به حساب داروخانه‌ها و طرف قراردادها واریز شده و در راستی‌آزمایی انجام‌شده به اکثر طرف‌قراردادها تا تاریخ اعلام‌شده پرداخت شده است. مشکلات مربوط به حوزه دارو فقط مربوط به حوزه ایثارگران نیست، در شرایط فعلی بسیاری از داروها کمیاب و نایاب شده و در اقلام دارویی دچار مشکل هستیم که این مسئله جامعه ایثارگران را هم گرفتار کرده است.

به گفته عضو شورای سیاست‌گذاری سلامت بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور، در گذشته شرکت‌های دارویی، دارو را در اقساط چندماهه در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌دادند اما درحال‌حاضر خرید داروخانه‌ها از شرکت‌های دارویی به‌صورت نقدی شده است. همچنین قیمت برخی از اقلام دارویی دو تا سه برابر شده است. متأسفانه قیمت اسپری‌های مخصوص، داروهای جانبازان اعصاب و روان و شیمیایی افزایش زیادی داشته و ممکن است برخی از داروخانه‌ها به دلیل آنکه مطالبات را مدت‌دار پرداخت می‌کنیم، از فروش برخی اقلام دارویی به ایثارگران پرهیز کنند. ایشان در بخشی از صحبت‌هایش که به این موضوع پرداخته بود، پرداخت به‌موقع اعتبار بیمه تکمیلی ایثارگران به سازمان برنامه و بودجه و سپس واریز به مراکز درمانی طرف قرارداد را راه‌حل رفع این مشکل اعلام کرده و گفته بود اگر پرداخت‌ها با تأخیر انجام شود، ادامه همکاری برای مراکز طرف قرارداد به‌صرفه نیست.

اما این در حالی است که همچنان بسیاری از جانبازان با مشکلات اساسی در تأمین دارو مواجه هستند. حتی در مهرماه سال جاری معاون سلامت و توانمندسازی اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران با بیان اینکه به خاطر تحریم‌ها یک وقفه کوتاه در تأمین داروهای موردنیاز جانبازان اعصاب و روان پیش آمده بود، گفته بود، به هر نحوی شده سعی می‌کنیم داروهای موردنیاز این بیماران را فراهم کنیم؛ موضوعی که همچنان با بحران‌هایی برای این گروه همراه است.

همه  حق  بر  درمان  دارند

سال‌هاست که بیماران با مشکلات تأمین دارو مواجه هستند. در بیشتر داروخانه‌های مهم که عمدتا هم در تهران هستند، بیماران با پریشانی و داشتن نسخه‌هایی در دست سرگردان داروخانه‌ها هستند. مسئولان هم با وعده‌های مختلف به این موضوع پاسخ می‌دهند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان باور دارند هر مشکلی که باعث می‌شود تا دسترسی دارو با مشکل مواجه شود، باید برطرف شود و این مسائل ارتباطی به بیماران ندارد. چون اساسا هر بیمار حق دسترسی آسان به دارو را دارد. درواقع حق بر سلامتی، جزئی از حقوق بنیادین شهروندان در هر جامعه است.

درواقع طبق آنچه حق بر شهروندی است، هر شهروندی به‌مثابه عضوی از جامعه صرف‌نظر از ملاحظات نژادی، دینی، سیاسی و فرهنگی صرفا به‌واسطه وجود رابطه شهروندی، دارای حق و استحقاق لازم جهت بهره‌مندی از این حق است. حق بر سلامت تمام خدمات پزشکی، غذای کافی، مسکن مناسب، محیط زیست پاک و‌... را در بر می‌گیرد.‌

با‌‌ وجود این کشورها برای تأمین این امکانات ملزم به اتخاذ تصمیمات اساسی هستند که ایران نیز با تصویب قوانین و مقررات در زمینه سلامت در قانون اساسی این حق را به رسمیت شناخته است. این در حالی است در بسیاری مواقع بیماران به دلیل مشل در تأمین دارو با شدت بیماری خود مواجه می‌شوند. همچنان امید دارند تا سری بعد که به داروخانه می‌روند، داروهای خود را کامل دریافت کنند.