هشدار دوجانبه؛ هم سیل بیشتر داریم، هم خشکسالی بیشتر
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه تغییر اقلیم باعث می‌شود رخداد پدیده‌های حدی و شدید بیشتر شود و فراوانی وقوع آنها نیز افزایش یابد، گفت: «باید انتظار رخدادهای دیگری ازجمله سرمازدگی، گرمازدگی، گردوغبار، خشکسالی و حتی سیل‌های بیشتر از گذشته را داشته باشیم».
ایسنا: مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه تغییر اقلیم باعث می‌شود رخداد پدیده‌های حدی و شدید بیشتر شود و فراوانی وقوع آنها نیز افزایش یابد، گفت: «باید انتظار رخدادهای دیگری ازجمله سرمازدگی، گرمازدگی، گردوغبار، خشکسالی و حتی سیل‌های بیشتر از گذشته را داشته باشیم». مهران زند با بیان اینکه سیل اخیر را از دو بعد هواشناسی و هیدرولوژیکی می‌توان بررسی کرد، گفت: سیل‌های اخیر خصوصا سامانه بارشی که ۲۷ و ۲۸ فروردین امسال در مناطق جنوب و جنوب شرق کشور و منطقه تنگه هرمز رخ داد، استان‌هان سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس و بوشهر را به‌شدت درگیر کرد.
او افزود: بارش‌های اخیر رقم‌هایی را در میزان بارندگی جابه‌جا کرد؛ به‌طوری‌که در ۲۴ ایستگاه هواشناسی بارش بیش از صد میلی‌متر ثبت شد که در ۵۰ سال اخیر بی‌‌سابقه بوده است.
بارندگی‌های شدید چند سال اخیر ناشی از تغییر اقلیم است
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: بارش‌های سنگین و به‌طور کل سوانح طبیعی با شدت بالا، دوره برگشت طولانی‌تری دارند. این میزان بارندگی‌های شدیدی که در چند سال اخیر در کشور رخ داده، ناشی از تغییرات اقلیمی و تبعات آن است.
گرمایش در خاورمیانه بیشتر بوده است
وی با تأکید بر اینکه این‌گونه بارش‌ها را می‌توان به تغییر اقلیم نسبت داد، افزود: تغییر اقلیم باعث می‌شود رخداد پدیده‌های حدی و شدید بیشتر شود و فراوانی وقوع آنها نیز افزایش یابد. نشانه‌های گرمایش جهانی و وقوع تغییر اقلیم را می‌توان در نقاط مختلف کشور مشاهده کرد. یکی از نشانه‌های مهم، گرم‌تر‌شدن کشور است. میانگین گرمایش جهانی ۱.۱ درجه و در غرب آسیا دو درجه سانتی‌گراد برآورد شده است. در خاورمیانه گرمایش بیشتر بوده و تبعات آن هم بیشتر است. وقتی دما بالا می‌رود، ظرفیت نگهداشت رطوبت هوا بیشتر می‌شود؛ در نتیجه تبخیر بالا می‌رود و حجم بیشتری رطوبت را خواهیم داشت که به دنبال آن بارندگی‌های سیل‌آسا بیشتر می‌شود.
یک درجه افزایش دما می‌تواند ۷ درصد رطوبت را بیشتر کند
زند با اشاره به اینکه به لحاظ هیدرولوژیکی یک درجه افزایش دما می‌تواند حدود هفت درصد باعث افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت هوا شود، گفت: به‌طور کلی الگوی‌های زمانی و مکانی بارندگی‌ها در جهان و ایران تغییر کرده و پیش‌بینی بارش‌ها سخت‌تر شده است. توزیع فصلی بارش مناطق مختلف کشور تغییر کرده و در سال آبی جاری نیز این تغییرات با شدت بیشتری رخ داده است؛ به‌گونه‌ای که پاییز و زمستان در اغلب نواحی کشور با کم‌بارشی شدید مواجه بودیم و در بهار در نواحی زیادی از کشور با بارش‌های بسیار فراتر از معمول مواجه شدیم. اینکه بگوییم مداخلات انسانی در این بخش مؤثر بوده و ابر‌ها در کشور‌های دیگر بارور شده‌اند، منتفی است.
بارش اخیر ارتباطی به بارورسازی ابر‌ها ندارد
مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری همچنین عنوان کرد: امکان بارورسازی ابر‌ها وجود دارد، ولی به‌شدت محدود و منطقه‌ای است و نمی‌تواند چند استان و کشور‌های دیگر را درگیر کند.
این کارشناس آبخیزداری در ادامه گفت: اینکه بگوییم بارورسازی ابر‌ها در امارات باعث بروز چنین سیلی شده، اشتباه است. نقشه‌ها نیز همین را نشان می‌دهند که یک سیستم قوی در عربستان شکل گرفته، بر روی دریای عرب تقویت شده و بارش‌های شدید و فراتر از معمول رخ داده است. ما باید انتظار رخدادهای دیگری ازجمله سرمازدگی، گرمازدگی، گردوغبار، خشکسالی و حتی سیل‌های بیشتر از گذشته را داشته باشیم.
به گفته وی در‌حالی‌که درگیر سیل در جنوب شرق و جنوب کشور هستیم، در استان‌های قزوین، تهران، سمنان، خراسان رضوی، فارس و ۲۰ استان دیگر خشکسالی رخ داده و میزان بارندگی نسبت به بلند‌مدت کاهشی بوده است که وقوع این پدیده‌های حدی می‌تواند از نتایج تغییر اقلیم باشد. عضو هیئت علمی پژوهشکده آبخیزداری با اشاره به اینکه باید در مناطق مختلف آمادگی حاصل کنیم، گفت: نمی‌توانیم از وقوع پدیده‌های حدی جوی ازجمله این بارندگی‌ها شدید جلوگیری کنیم، بلکه باید مواجهه هوشمند با این پدیده‌ها داشته باشیم تا خسارت کمتری وارد شود.
اعتبارات آبخیزداری در کشور کافی نیست
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش در پاسخ به اینکه گفته می‌شود تنها ۲۴ درصد از اراضی مستعد آبخیزداری در کشور تحت عملیات آبخیزداری قرار گرفته‌اند و چرا با وجود اهمیت آبخیزداری برای کشور، عدد کمی محقق شده است؟ گفت: اعتبارات آبخیزداری کافی نیست و نمی‌توان در یک بازه زمانی چندساله افزایش درخور توجهی در این مقدار داد؛ زیرا منابعی که به این بخش تزریق می‌شود، پاسخ‌گوی گستردگی عملیات نیست و از طرفی به منابع دولتی وابسته هستیم.
از سازه‌های بومی غافل شده‌ایم
زند با بیان اینکه از بسیاری از سازه‌های بومی مانند هوشاب و هوتک که توسط مردم محلی احداث می‌شد، غافل شده‌ایم، گفت: اگر می‌خواهیم تاب‌آوری افزایش یابد، باید مردم را به احداث این سازه‌ها تشویق کنیم. سدسازی و بندسازی اگرچه در مدیریت سیلاب مؤثر است اما عملیات محلی و بومی از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. اگر در این بخش به مردم آموزش داده شود، دولت وارد شود و کمک کند، می‌توانیم تا حد زیادی این سیلاب‌ها را کنترل کنیم.
وی ادامه داد: ضمن اینکه عملیات آبخیزداری بسیار گسترده و متنوع است، تقویت پوشش گیاهی، عملیات سازه‌ای، بیولوژیکی و بیومکانیکی می‌تواند بسیار تأثیر‌گذار باشد.
خیریه‌ها به بخش آبخیزداری کمک کنند
این پژوهشگر حوزه آبخیزداری در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان برای این بخش منابع مالی مستقل تأمین کرد که وابستگی‌ها به دولت کاهش یابد؟ افزود: مؤسسات خیریه می‌توانند در این زمینه مؤثر باشند. سمن‌ها می‌توانند در این زمینه ورود کنند. یک فرد خیر شاید نداند عملیات آبخیزداری و احداث سازه‌های آبخیزداری چقدر می‌تواند در نجات جان افراد و تأمین آب شرب مردم مؤثر و حیاتی باشد.
