دیپلماسی شفاف در نیویورک

مهدی بازرگان: با وجود آنکه اولین سفر سیاست خارجی دولت چهاردهم با حضور مسعود پزشکیان در عراق رقم خورد، اما بدون شک مهم‌ترین آزمون و محک تیم دیپلماتیک دولت جدید در نیویورک و مقر سازمان ملل خواهد بود. با گردهم‌آمدن دوباره سه چهره محوری برجام، یعنی محمدجواد ظریف، سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی در معیت مسعود پزشکیان که تیم مذاکرات هسته‌ای دولت‌های یازدهم و دوازدهم را تشکیل می‌دادند، اکنون نگاه‌ها به نیویورک دوخته شده است تا کلید مذاکرات با غرب زده شود. در همین باره رئیس‌جمهور در نشست با مدیران ارشد رسانه‌های آمریکایی از جمله سی‌بی‌اس، ام‌بی‌سی‌نیوز، واشنگتن‌پست، آسوشیتدپرس و اسکای‌نیوز درباره تحولات منطقه متأثر از جنگ غزه، مذاکرات رفع تحریم‌ها، توان و قدرت دفاعی جمهوری اسلامی و مسائل داخلی ایران، چراغ سبزش برای آغاز مذاکرات را اعلام کرد. پزشکیان در پاسخ به سؤالی درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات میان ایران و آمریکا با بیان اینکه ما پیش‌تر با دولت آمریکا مذاکره کرده و به توافق رسیدیم، تصریح کرد: «بنده در دوران نمایندگی در مجلس به‌رغم برخی مخالفت‌ها، از توافق برجام حمایت کردم و آن را به تصویب رساندیم و به همه تعهدات خود در این توافق نیز پایبند بودیم. اما این ترامپ بود که از برجام خارج شد و متأسفانه کشورهای دیگر نیز به‌جای کمک به احیای این توافق، به تعهدات خود عمل نکردند و روزبه‌روز بر دایره تحریم‌های ایران اضافه شد».

رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه ایران ثابت کرده با فشار و تحریم هرگز وادار به مذاکره نخواهد شد، افزود: «بنا به فتوای رهبری معظم انقلاب اسلامی، ساخت سلاح اتمی هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی و امنیت ایران ندارد و در شرایطی که برخی کشورها به دروغ کشور ما را به تلاش برای ساخت سلاح اتمی متهم می‌کردند، بیشترین نظارت‌های آژانس انرژی اتمی در ایران در‌ حال انجام بود». پزشکیان تصریح کرد: «ما برای بازگشت به تعهدات خود در توافق انجام‌شده آمادگی کامل داریم، اما نمی‌شود که آمریکا و کشورهای اروپایی حاضر به اجرای تعهدات خود نباشند و در مقابل از ما بخواهند‌ به تعهدات خود بازگردیم». البته تارنمای شبکه آمریکایی ان‌بی‌سی با انعکاس اظهارات رئیس‌جمهور‌ ایران در نشست با رسانه‌ها در نیویورک نوشت: «ایران علاقه‌ای به توافق هسته‌ای جدید ندارد، بلکه علاقه به بازگشت به برجام دارد که آمریکا سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد‌». این شبکه تلویزیونی آمریکایی نوشت: رئیس‌جمهور‌ ایران به رسانه‌ها گفت: «اگر همه طرف‌ها به این توافق (برجام) پایبند باشند، تهران ممکن است مذاکرات جدید را مد نظر قرار دهد».

لازم به ذکر است که زمان دقیق سخنرانی رئیس‌جمهور‌ اسلامی‌ ایران در هفتادونهمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد هم مشخص شد. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور‌ اسلامی ایران که برای شرکت و سخنرانی در هفتاد‌ونهمین مجمع‌ عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرده، قرار است‌ بامداد چهارشنبه، ۴ مهر ۱۴۰۳ در این نشست سخنرانی کند. بر همین اساس‌ سخنرانی رئیس‌جمهور‌ اسلامی ایران از ساعت ۳۰ دقیقه بامداد امروز چهارشنبه به‌ وقت‌ تهران و ساعت‌ ۱۷ به‌ وقت نیویورک خواهد بود. گفتنی است مسعود پزشکیان در اولین روز سفرش به نیویورک علاوه‌‌بر حضور در نشست الدر، با مدیران رسانه‌های آمریکایی نیز گفت‌وگو کرد و به سؤالات آنان برای تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با ایران‌هراسی و دیگر موضوعات، از جمله مقابله با جنایات اسرائیل در لبنان و غزه، پاسخ داد. همچنین پزشکیان در اولین روز سفرش به نیویورک با رؤسای جمهور ترکیه، سوئیس و فنلاند و همین‌طور رئیس شورای اروپا نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. پزشکیان همچنین در پایان روز کاری دوم در سفر به نیویورک نیز در اجلاس چالش‌های آینده حضور یافت و سخنرانی کرد. البته معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور خبر داد‌ رئیس‌جمهور در جریان سفر به نیویورک با 20 نفر از رؤسای کشورها از جمله رئیس‌جمهور فرانسه دیدار دوجانبه خواهد کرد.

تکاپوهای عراقچی و تخت‌روانچی

در کنار مواضع مسعود پزشکیان، مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، هم از دیدار و گفت‌وگو با انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، خبر داد و در همین باره نوشت: «در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، گفت‌وگویی صریح و سازنده با انریکه مورا داشتم. در این گفت‌وگو، به طور خاص، بر موضوعات مرتبط با رفع تحریم و هسته‌ای تمرکز داشتیم. ایران‌ آماده است تا سهم خود را با حسن نیت انجام داده و به نگرانی‌ها و منافع متقابل از طریق دیپلماسی عزتمندانه بپردازد‌».

پیش‌تر نیز سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، تأکید کرده بود: «تلاش ما این است که دور جدیدی از مذاکرات در حوزه هسته‌ای شروع شود‌». به گفته عراقچی: «ما آمادگی آن را داریم که اگر طرف‌های مقابل آمادگی داشته باشند، می‌توانیم در سفر نیویورک شروع مجددی از مذاکرات را داشته باشیم». به نوشته فارس، سکاندار سیاست خارجی دولت پزشکیان طی گفت‌و‌گویی اظهار داشت: «من چند روزی بیشتر از رئیس‌جمهور در نیویورک می‌مانم و ملاقات‌های بیشتری را با وزرای خارجه کشورهای مختلف خواهم داشت. تلاش ما این است که دور جدیدی از مذاکرات در حوزه هسته‌ای شروع شود». وزیر خارجه در پاسخ به سؤالی درباره اعلام آمادگی طرف‌های مقابل اظهار داشت: «پیغام‌هایی ردوبدل شده و یک اعلام آمادگی عمومی وجود دارد، ولی شرایط بین‌المللی الان به‌گونه‌ای است که شروع دوباره مذاکرات هسته‌ای یک مقداری سخت‌تر و پیچیده‌تر از قبل است. باید قبول کنیم که نسبت به سه چهار سال پیش تحولات عمده‌ای در صحنه بین‌المللی رخ داده و قضیه اوکراین و غزه خیلی تأثیرگذار بوده است. شرایط آسانی نیست و امیدواریم در این شرایط سخت بتوانیم حداقل استارت مجددی را برای مذاکرات در این سفر‌ داشته باشیم». عراقچی ادامه داد: «من و همکاران در وزارت خارجه همه انرژی و تلاش خود را به کار خواهیم گرفت و امیدواریم بتوانیم مسیرهای جدیدی را باز کنیم». او در پاسخ به این سؤال که آیا مجوزهای لازم داده شده است، به بیان این جمله اکتفا کرد: «دیپلمات‌ها هیچ‌وقت بدون مجوز کار و حرکت نمی‌کنند».

علاوه‌بر تخت‌روانچی و عراقچی، محمدجواد ظریف در مقام معاون امور راهبردی رئیس‌جمهور هم چراغ سبز برای مذاکرات را نشان داد و عنوان کرد: «در صورتی که دیگر طرفین آمادگی داشته باشند، آماده هستیم و می‌توانیم شروع دیگری برای مذاکرات در این سفر داشته باشیم». معاون پزشکیان که در هیئت همراه او برای شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده است، طی گفت‌وگویی بیان کرد: «دولت ایران آماده همکاری با دیگر کشورها برای پایان‌‌دادن به جنگ غزه است». ظریف ادامه داد: «ما می‌خواهیم به سمت جهانی صلح‌آمیزتر و باثبات‌تر برای شهروندان خود و برای شهروندان دیگر کشورها برویم. ما به دنبال جنگ نیستیم، اما از خود دفاع خواهیم کرد‌». معاون امور راهبردی رئیس‌جمهور همچنین با اشاره به اقدام تروریستی برون‌مرزی اسرائیل در ترور اسماعیل هنیه، رئیس پیشین دفتر سیاسی جنبش حماس، در تهران که وعده «مجازات سخت» مقامات ایران را در پی داشت، گفت: «ایران حق دارد در هر زمانی که بخواهد آنچه نقض آشکار حاکمیت ایران طی این اقدام خواند را تلافی کند».

 تکذیب یک ادعا

در این بین حاشیه‌ای هم برای مسعود پزشکیان در جریان سفرش به نیویورک رقم خورد و ادعایی را از زبان او مطرح کردند که در‌این‌باره سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نقل قول برخی رسانه‌ها از رئیس‌جمهور مبنی‌بر اینکه ایران آماده کاهش تنش با اسرائیل است را به‌شدت تکذیب کرد و گفت: «آقای پزشکیان به‌هیچ‌عنوان چنین اظهاراتی نداشته است». عراقچی تأکید کرد: «برعکس آنچه نقل شده است پزشکیان در دیدار با برخی مدیران رسانه‌های آمریکا، به‌شدت جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و تهاجم آن رژیم به لبنان را محکوم کرده و تأکید کردند‌ این جنایات با هیچ‌یک از معیارهای انسانی و بین‌المللی همخوانی ندارد و باید متوقف شود. ایشان همچنین به‌صراحت ابراز داشتند که این جنایات، و از جمله جنایت ترور شهید هنیه در تهران، بی‌پاسخ نخواهند ماند و این پاسخ در زمان خود به اجرا درخواهد آمد‌». عراقچی اضافه کرد: «جمهوری اسلامی ایران مسلما نسبت به تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی به لبنان بی‌تفاوت نخواهد بود و به صورت همه‌جانبه از لبنان دفاع و حمایت خواهد کرد‌».