گزارش ستاد حقوق بشر درباره اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان در ایران

ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران در گزارشی تفصیلی، اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان و ارتقای جایگاه آنان و دستاوردهای مرتبط با حوزه زنان در جمهوری اسلامی ایران را از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا اسفند ۱۴۰۱ منتشر کرد.

در بخشی از مقدمه این گزارش آمده است: جمهوری اسلامی ایران از بدو استقرار، توجه ویژه‌ای به پیشبرد امور زنان و ارتقای حقوق و جایگاه آنان مبذول داشته است. جمهوری اسلامی ایران در راستای اعتلای کرامت، شرافت و شخصیت اجتماعی و انسانی زنان، به پیشرفت‌های قابل توجهی نائل شده است و اقدامات گسترده‌ای درخصوص ارتقای وضعیت بهداشتی، آموزشی، ایجاد اشتغال، تأمین امنیت زنان و مبارزه با خشونت علیه آنان و افزایش حضور اجتماعی زنان از طریق حضور در مناصب تصمیم‌گیری انجام داده است.

در بیش از ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی شاهد رشد علمی، شخصیتی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی زنان در نظام جمهوری اسلامی در همه عرصه‌های پزشکی، فناوری، آموزشی، تشکیل نهادها و مراکز خاص زنان، تدوین و تصویب قوانین و مقررات متعدد در زمینه حقوق زنان، ایجاد و گسترش جریان‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی با هدف دفاع از حقوق زنان، جایگاه‌های مدیریتی و اجرائی، قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری بوده‌ایم.

در بخش اهم قوانین و مقررات حمایتی از زنان تا پایان سال ۱۴۰۱، تصریح شده است: زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌های توسعه مورد حمایت قرار گرفته‌اند.

یکی از نمونه‌های بارز آن، توجه به زنان در قانون اساسی و قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. علاوه بر قوانین عام، قوانین خاص متعددی نیز برای حمایت مضاعف از زنان تصویب شده، همچنین صدها مصوبه در حمایت از زنان و خانواده در هیئت دولت به تصویب رسیده است. سند ملی امنیت بانوان در روابط اجتماعی و سند ملی امنیت کودکان با هدف حمایت و ارتقای حقوق زنان و کودکان در ابعاد مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی تدوین شده است.

مهم‌ترین قوانین و مقرراتی که به طور مستقیم و غیرمستقیم به حمایت از زنان اختصاص دارند عبارت‌اند از: تأمین حقوق همه‌جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضائی عادلانه برای همه و تساوی در برابر قانون، حمایت یکسان قانون از زنان و مردان و برخورداری آنان از همه حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، موظف‌بودن دولت به تضمین حقوق زن در تمام جهات، ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی‌سرپرست، اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی و ... که همگی در قانون اساسی ایران ذکر شده است.

همچنین قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب سال ۱۳۹۵، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۵، قانون کار، قانون تشکیل شورای عالی اشتغال مصوب ۱۳۷۷، قانون مجلس شورای اسلامی درخصوص کاهش سن بازنشستگی زنان مصوب سال ۱۳۹۵، قانون تأمین اجتماعی، قانون مجازات اسلامی، قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱، قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اجرائی ۱۳۹۴، سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ مصوب ۱۳۸۲، قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، منشور حقوق شهروندی، سند تحول قوه قضائیه مصوب سال ۱۳۹۹، لایحه ارتقای امنیت و حفاظت از زنان در برابر آسیبب‌ها، همه این موارد تأکید بر رعایت و حفظ حقوق زنان دارند.

این گزارش در بخش حمایت از اشتغال و مشارکت اقتصادی زنان می‌افزاید: سهم جمعیت شاغل زنان فارغ‌التحصیل آموزش عالی به ۴۴.۳ درصد رسیده و ۴.۷ میلیون نفر جمعیت زنان ۱۵ سال به بالا تا سال ۱۴۰۱ در حوزه‌های اقتصادی فعال بوده‌اند. در بخش‌های حمایتی همچنین به بیش از ۳۵۲ هزار زن تا اسفندماه ۱۴۰۱، مهارت‌های آموزشی ارائه شده است. حدود شش هزار میلیارد ریال تسهیلات بانکی به مشاغل خانگی در سال ۱۳۹۹ پرداخت شده است. ۲۶ هزار و ۳۲۲ زن از خدمات مراکز روزانه توانبخشی، حرفه‌آموزی، کارگاه‌های تولیدی و مراکز پشتیبانی شغلی به صورت مستمر بهره‌مند شده‌اند.

برای بیش از سه هزار و 500 نفر از زنان سرپرست خانوار در مناطق حاشیه‌ای و درگیر در بحران‌های اقلیمی اشتغال ایجاد شده است. وام اشتغال به ۸۳ هزار و ۶۵۸ نفر از زنان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۹۹ و به ۳۷ هزار و ۴۰۱ نفر از آنان در نیمه نخست سال ۱۴۰۰، پرداخت شده که این موارد فقط بخشی از موارد ذکرشده در این گزارش است. این گزارش تأکید می‌کند: زنان در عرصه قدرت و تصمیم‌گیری نیز رشد فزاینده‌ای داشته‌اند، به عنوان مثال مدیریت زنان در مشاغل مدیریتی از ۱۳.۶ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۲۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده و در مجموع تعداد مدیران زن به عدد ۱۹ هزار و ۵۹۷ مدیر در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است. اکنون هزار و ۱۲۱ زن قاضی و چهار سفیر، سه فرماندار، هشت شهردار، ۶۲ معاون فرماندار، ۱۵ معاون استاندار، ۵۲ بخشدار و دو هزار و ۳۹۳ دهیار زن در کشور در حال فعالیت هستند.

در بخش زنان و بهداشت این گزارش آمده است: حق بهره‌مندی از برنامه‌ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب جهت پیشگیری از بیماری و درمان بیماری‌های زنان در اسناد فرادستی و سیاست‌گذاری‌های ملی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. از این رو، ۹۸ درصد از متخصصان جراح زنان و زایمان و ۴۰ درصد از پزشکان متخصص و ۳۰ درصد پزشکان فوق‌تخصص در کشور زن هستند. به ۵۱۰ هزار مادر باردار در دوران بارداری جهت توانمندسازی برای باروری و زایمان طبیعی آموزش رایگاه داده شده است. نرخ مرگ‌ومیر نوزادان به ۸.۲ درصد در هر ۱۰۰ هزار تولد رسیده است. غربالگری، ارائه خدمات روان‌شناختی و واکسیناسیون زنان باردار در مقابل کووید ۱۹، از دیگر اقدامات صورت‌گرفته تا سال ۱۴۰۱، در این بخش بوده است.

طبق این گزارش یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت سازمان‌یافته بانوان ورزشکار تا سال ۱۴۰۱ گزارش شده است؛ همچنین در سال ۱۳۹۹ تعداد ۳۷۷ هزار و ۲۵۱ نفر و در شش‌ماهه اول ۱۴۰۰ تعداد ۴۴۱ هزار و ۱۵۰ نفر در بخش قهرمانی فعالیت داشتند. ۹۳۴ هزار و ۵۸۹ ورزشکار حرفه‌ای زن در کشور فعال هستند. ۱۶ هزار و ۱۱۱ باشگاه ورزشی برای زنان در کشور فعال است و تعداد ۱۵۰ هزار و ۳۸۴ مربی زن و هشت هزار و ۹۶۵ مدرس ورزشی زن مشغول به فعالیت هستند. 

۹۶ هزار و ۹۸۸ داور زن در مسابقات ملی و بین‌المللی فعالیت داشته‌اند که این آمار رشد ۲۵ درصدی حضور داوران ملی و بین‌المللی زن در عرصه‌های مختلف ورزشی نسبت به 40 سال گذشته را نشان می‌دهد. سه بانوی ورزشکار دارای معلولیت در مسابقات بین‌المللی در سال ۱۳۹۹ حضور داشتند و موفق به کسب ۱۱ مدال (۹ طلا و دو نقره) شده‌اند.

سهم زنان در رسانه‌ها و مطبوعات نیز آمار قابل توجهی دارد. نزدیک به نیمی از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران فعال رسانه‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند. نرخ مشارکت زنان فعال در عرصه‌ فناوری‌ اطلاعات به ۳۱.۵ درصد رسیده است. پنج هزار و ۴۵۷ مدیرمسئول زن در کانون‌های آگهی و تبلیغاتی تا مهرماه ۱۴۰۰ فعالیت داشته‌اند. بیش از ۲۳ هزار و ۵۴۳ مؤلف زن و بیش از هزار و ۵۱ ناشر زن در کشور فعال هستند. ۹۰۳ زن فیلم‌ساز در عرصه‌ سینما و دو هزار زن متخصص در پشت صحنه‌ سینما مشغول به فعالیت هستند. زنان فیلم‌ساز در کشورمان موفق به کسب ۱۱۴ جایزه ملی و ۱۲۸ جایزه بین‌المللی در جشنواره‌های مطرح شده‌اند.