کادرسازی برای حجاب؛ «طوبی» مکمل «نور» است؟

اواسط اردیبهشت از طرح جدید در حوزه عفاف و حجاب رونمایی و دوازدهم اردیبهشت در جریان برگزاری نخستین دوره طرح ملی «طوبی» در خراسان رضوی به جزییاتی از این طرح اشاره شد، طرحی که نعیمه اسلاملو، مدیر موسسه خیبر چند روز پیش، از ثبت نام دوباره برای شرکت در دوره‌های کرج خبر داد.

«ایسنا» اردیبهشت گذشته که همچنان بحث طرح نور و البته بعد از آن طرح طوبی داغ بود در مورد آن نوشت:«طرح ملی طوبی» به عنوان طرح مرجع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۴۰۲ مصوب و از سوی وزارت ارشاد به تمام ادارات فرهنگ و ارشاد استان‌ها ابلاغ و در ابتدای سال جاری وارد مرحله اجرایی شده‌است.»

مهتاب رضیئی، دبیر قرارگاه پایداری خانواده و فرهنگ عامه در شورای فرهنگ عمومی کشور در حاشیه برگزاری نخستین دوره این طرح در اردیبهشت گفته‌بود «خراسان رضوی به عنوان نخستین استان، آغازگر اجرای این طرح است.» در سخنرانی که دبیر این قرارگاه و دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور در جریان این دوره داشته‌اند، به نظر می‌رسد که طوبی از جمله طرح‌های پشتیبان در حوزه «امر به معروف و نهی از منکر» بوده و در واقع می‌توان آن را نوعی از کادرسازی برای اجرای طرح‌های مرتبط با حجاب تلقی کرد. چرا که هم رضیئی در سخنرانیش بر تربیت مبلغان از دل این کلاس‌های آموزشی اشاره کرده و هم سید سعید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور گفته‌است: «ماهیت طرح طوبی به عنوان جامع‌ترین طرح ملیتربیت مبلغ و مروج زیست عفیفانه مورد نظر است.»

محتوای آموزشی طرح طوبی چیست؟

محمد حسین‌زاده، مدیر کل ارشاد خراسان رضوی در گفت‌و‌گویی که با «شبکه شرق» به سوالاتی در مورد  برگزاری این دوره در مشهد و جزییات آناشاره کرد. او همان زمان و پس از برگزاری نخستین دوره در مورد «طرح طوبی» به «شبکه شرق» گفته‌بود: «برای اجرای این طرح آنچه در قرآن، احادیث اهل بیت و معارف دینی در حوزه حجاب و عفاف آمده به علاوه آنچه در تاریخ و ادبیات کشورمان در مورد حجاب وجود دارد به صورت محتواهای آموزشی طراحی و دسته‌بندی شده‌است. این آموزه‌های در قالب کتاب به علاقه‌مندانی که می‌خواهند بدانند فلسفه این حکم الهی چیست و سابقه تاریخی و فرهنگی آن چگونه است، آموزش داده می‌شود. کسانی که علاقه‌مند به حضور در این دوره‌ها هستند باید با ما ارتباط بگیرند تا محتوای تهیه شده به آنها آموزش داده شود.» همچنین به گفته مدیر ارشاد خراسان رضوی این محتوا در قالب گفت‌و‌گو با شرکت‌کنندگان آموزش داده می‌شود. شیوه‌ای که او معتقد است شیوه‌ای مشابه آموزش در «دانشگاه‌ها خصوصا در رشته‌های علوم انسانی» است. به گفته او در اولین دوره استان یک استاد خانم و یک استاد آقا کلاس‌ها را برگزار کرده‌اند. مدیر کل ارشاد توضیح می‌دهد که «اساتید از فعالان حوزه فرهنگی و دانشجویی هستند.»

میزان وابستگی طوبی به وزارت ارشاد و ساختار آن چگونه است؟

مدیر کل ارشاد خراسان رضوی تاکید دارد که این آموزش‌ها در «ساختاری کاملا مردمی» انجام می‌شود. او توضیح می‌دهد: «هر کس دوست داشته‌باشد می‌تواند این محتوا را تهیه کند. این کتاب‌ها انتشارات مشخصی دارد. در کل این جنس کتاب‌ها  در این حوزه‌ بسیار تولید شده اما الان ما مفاهیم را دسته‌بندی کردیم به این صورت که هر آنچه اندیشمندان حوزه و دانشگاه در خصوص حجاب گفته و بر روی این موضوع کار کرده‌اند، دسته‌بندی شده و برای آموزش آماده شده‌است. اما کار کاملا مردمی و از سوی تشکل‌های مردمی انجام می‌شود.» 

گرچه او جزییاتی از «تشکل‌های مردمی» که در اجرای این طرح نقش دارند، نمی‌گوید و تنها به گفتن این بسنده می‌کند که «ما صدها تشکل در استان داریم که یا از وزارت ارشاد یا سازمان تبلیغات اسلامی مجوز دارند و علاقه‌مند هستند که در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی در سطح شهری، استانی یا حتی ملی فعالیت کنند و البته هیچ وابستگی ساختاری و حاکمیتی ندارند». اما همچنان  تاکید دارد که کل فرآیند از سوی همین تشکل‌های مردمی اجرایی می‌شود و اداره ارشاد تنها بستر فعالیت آن را فراهم یا فرآیند اجرای کلاس‌ها را تسهیل می‌کند.

بودجه‌ برگزاری کلاس‌ها از کجا تامین می‌شود؟

مدیر کل ارشاد خراسان در گفت‌و‌گو با «شبکه شرق» تاکید دارد که اداره ارشاد هیچ سازماندهی خاصی برای اجرای طرح طوبی ندارد بلکه این تشکل‌‌ها به خصوص تشکل‌های قرآنی به ارشاد مراجعه کرده و می‌خواهند در اجرای این طرح همکاری کنند. او می‌گوید: «ما کمک می‌کنیم که فعالیت‌شان اثربخش باشد. بودجه‌ای به این تشکل‌ها نمی‌دهیم اما محل برگزاری دوره‌های آموزشی را در اختیارشان قرار می‌دهید.» 

بر اساس آنچه در خبرگزاری «ایسنا» منتشر شده « طرح جامع و مرجع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۴۰۲ مصوب و از سوی وزارت ارشاد به تمام ادارات فرهنگ و ارشاد استان‌ها ابلاغ شد» بنابراین احتمالا باید بودجه مشخصی برای اجرایی کردن طرح  در نظر گرفته شود که البته نه در نشست نخستین دوره این طرح به آن اشاره شده  و نه مدیرکل ارشاد استان در مورد جزییات آن توضیح می‌دهد.

آموزش‌دیدگان، مجریان «طرح نور» می‌شوند؟

به گفته مدیر کل ارشاد خراسان رضوی مخاطب اصلی این طرح اغلب نوجوانان و جوانان هستند اما در این دوره سنین بالاتر هم شرکت کرده‌اند. همچنین به گفته حسین‌زاده در دوره اول تنها ۴۰۰ نفر ثبت‌نام کرده‌اند. این دوره‌ها به صورت مجازی و حضوری است. او در مورد تداوم برگزاری دوره‌ها نیز گفت: «جریان مردمی است تا زمانی که علاقه‌مندان در میدان باشند خودمان را موظف می‌دانیم که در این حوزه کمک کنیم.»

البته مدیر کل ارشاد در پاسخ به این سوال که آیا قرار است آموزش‌دیدگان این طرح به جمع مجریان طرح نور بپیوندند یا در زمره آمران به معروف قرار بگیرند، به «شبکه شرق» می‌گوید: «هدف ما ترویج فرهنگ ایرانی-اسلامی است که حجاب هم یکی از مصادیق آن است. اما اطلاعی در مورد این که آیا بعد از طی این دوره به افراد مجوز امر به معروف یا حضور در طرح نور داده می‌شود یا نه ندارم اما حوزه فعالیت ما تبلیغی-ترویجی است.»

با این حال به نظر می‌رسد هدف نهایی این طرح کادرسازی برای اجرای امر به معروف در حوزه حجاب است چرا که در نخستین همایش آن تاکید شده «طرح طوبی طی ۳ مرحله برگزار و در مرحله سوم تربیت ۱۵۰۰ مبلغ و مبلغات در کل کشور با هدف ترویج فرهنگ عفاف و حجاب و زیست عفیفانه در دستور کار است .»  

مدرسان اصلی طرح طوبی چه کسانی هستند؟

مدرسان دوره در استان خراسان رضوی، محمد حسن زمان‌ وزیری و نعیمه اسلاملو از مدیران «موسسه فرهنگی، هنری، کاربردی خیبر» بوده‌اند که احتمالا در دوره کرج هم حضور خواهند داشت. مرکزیت این موسسه در کرج است و در وبسایتش اینطور معرفی شده‌: «موسسه فرهنگی هنری کاربردی خیبر، موسسه‌ای مردمی است که با عنایت حق تعالی و الطاف امام عصر(عج)، به همت جمعی از دانشجویان جوان و بسیجی فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ شروع کرده است و فعالیت‌های پژوهشی- کاربردی خود را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی از قبیل زن ،حجاب و عفاف ،خانواده و سبک زندگی  انجام داده است.» این موسسه واحد آموزش، پژوهش، تبلیغ، تولیدات هنری و رسانه‌ای، فضای مجازی دارد. همچنین این موسسه مالک انتشاراتی تحت عنوان «تلاوت آرامش» ، «موسسه مد و لباس نجیب بانوی پارسی»، «موسسه کودک و نوجوان قاصدک»، «مرکز آموزش‌های دینی خانواده حانیه» و «صندوق نذر فرهنگی کوثر بی‌انتها» است.

«مجاهدان فاطمی» چه می‌کنند؟

مهم‌ترین بخش موسسه خیبر که به نظر می‌رسد مشغول کادرسازی برای اجرای طرح‌های عفاف و حجاب و طرح‌های امر به معروف و نهی از منکراست، بخشی تحت عنوان «مجاهدان فاطمی» است. بخشی که احتمالا نزدیک‌ترین ارتباط را با طرح طوبی دارد. در توضیحی که وبسایت موسسه برای این بخش نوشته، آمده: «این واحد در ادامه برگزاری مستمر دوره‌هایآموزشی طلایه داران عفاف ( دوره آموزش مربی و مُبلّغ عفاف و حجاب که در سه سطح مقدماتی، تکمیلی و تخصصی برگزار می شود) بوده که تاکنون ۱۲۴ دوره از آن با حضور خواهرانی از تمامی استان‌های کشور ایجاد شده است تا در بستر آن امکان استفاده‌ی بهتر و منسجم‌تری از ظرفیت ایجاد شده در دوره های آموزشی و نیز استمرار آموزش‌ها و هم افزایی میان دانش آموختگان تحقق یابد.» مجاهدان فاطمی در ۳ سطح فعال، مدرس و کارشناس هستند. برای این که کسی بتواند دوره‌های آموزشی این موسسه را طی کند باید به وبسایتی تحت عنوان  «دانشگاه تخصصی مجازی عفاف» مراجعه کند. وبسایتی که نشان می‌دهد تدوینگر و مجری اصلی طرح طوبی همین موسسه است. مجاهدان فاطمی، این به اصطلاح دانشگاه مجازی را «پادگان آموزشی و انبار مهمات رزمندگان افسران فرهنگی خط مقدم عفاف و حجاب» توصیف می‌کنند.

یادگیریِ تبلیغ و ترویج حجاب چقدر هزینه دارد؟

آنطور که وبسایت «عفاف کالج» نوشته «دوره ویژه طرح طوبی» در سطح یک، در استان‌های مختلف با ظرفیت‌های متفاوتی آماده ثبت‌نام و هزینه آن برای دوره‌های مجازی و آفلاین به ازای هر نفر 18500 هزار تومان است. در دوره سطح یک متقاضیان ۱۴ ساعت فیلم آموزشی بارگزاری شده رویسایت آفلاین و ۱۶ ساعت آموزش فشرده دارند. بسته درسنامه‌ای که شامل آموزش ۳ کتاب است ۲۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و درسنامه‌ها در رابطه با حجاب، فلسفه آن، آسیب‌های بی‌حجابی، بررسی شبهات حجاب و ...» است و در پایان دوره به افراد مدرک دیجیتال ارائه می‌شود. همچنین دوره‌های حضوری برای سازمان‌ها بین 40 تا 50 هزار تومان آب می‌خورد.

دوره سطح دو، تخصصی‌تر و یکی از اهداف آن  « شبیه سازی شرایطواقعی تبلیغ برای مُبلِّغین به‌منظور سنجش توانمندی محتوایی و مهارتی(ارتباط و جذب)» است. اگر کسی بخواهد در این دوره شرکت کند باید بعد از گذراندن دوره مقدماتی «طلایه داران عفاف و حجاب» نمره قبولی در آزمون پایان دوره کسب کند. حد نصاب قبولی در آزمون پایان دوره، کسب نمره ۱۴ از ۲۰ است. هزینه این دوره به صورت آفلاین ۲۰ هزار تومان است و اما هزینه دوره‌های حضوری مشخص نشده و صرفا تاکید شده که هزینه«مندرج در تفاهم نامه» ملاک است.

دوره پیشرفته صرفا با هدف تمرکز تبلیغ برای نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله‌ برگزار می‌شود تا فرد در انتهای دوره بتواند برای تبلیغ وارد دبیرستان‌هایدخترانه شود. هزینه این دوره نفری ۳۵۰ هزار تومان است و در پایان دوره باید متقاضی در چندین آزمون شرکت کند. البته جزییات حضور در مدارس و این که آیا تفاهم‌نامه‌ای با آموزش و پرورش در این خصوص منعقد شده، مشخص نیست.

کادرسازی «جهادی» برای حجاب

یکی از مسئولان ثبت‌نام در این دوره‌ها به در مورد برگزاری دوره‌های حجاب و تلفیق آن با طرح طوبی به «خبرنگار شبکه شرق» می‌گوید: «ما نزدیک به ۲۰ سال است که برنامه آموزشی در حوزه عفاف و حجاب را در سه سطح برگزار می‌کنیم. طرح طوبی را برای وزارت ارشاد بردیم و از آنها حمایت گرفتیم تا متقاضیانی که دوست دارند در این دوره‌ها شرکت کنند بتوانند بدون صرف هزینه یک دوره آموزشی رایگان داشته‌باشند. در واقع در تعامل با وزارت ارشاد توضیح دادیم که ما دوره‌هایی در خصوص عفاف و حجاب برگزار می‌کنیم و متقاضیان با صرف هزینه در این دوره‌ها شرکت می‌کنند و اگر ارشاد حمایت کند می‌توانیم یک دوره رایگان در قالب طرح طوبی برگزار کنیم.» 

این مسئول ثبت‌نام در پاسخ به این سوال که آیا بعد از شرکت در این دوره‌ها فرصت شغلی در این حوزه را موسسه خیبر برای افراد فراهم می‌کند نیز گفت: «ما استخدام قطعی نداریم. در واقع به کسانی که دغدغه‌مند هستند آموزش می‌دهیم تا آنها را در این حوزه توانمند کنیم اما گر به سطح ۳ برسند می‌توانند در مدارس مشغول شوند اما نه به صورت استخدام. اگر در آمدی، هدیه‌ای یا کارت هدیه‌ای باشد به آنها پرداخت می‌شود و در اصل ما کار جهادی می‌کنیم.»