تصاویر و روایاتی از بهمن ۵۷ در کردستان
ستم و استبداد بر سرزمین کردستان سایه افکنده بود، اما دل‌های مردم این دیار همچون چشمه‌ای جوشان از امید و آزادی لبریز بود؛ بهمن سال ۱۳۵۷ فصل شکفتن گل‌های انقلاب در کردستان بود، فصلی که مردم با شجاعت و ایثار، زنجیرهای اسارت را پاره کردند و به استقبال بهار آزادی رفتند.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ سال ۱۳۵۷ کردستان در دل خود انقلاب اسلامی را می‌پروراند و بهمن ۵۷ ماه پیروزی انقلاب اسلامی در این دیار طعمی دیگر داشت؛ طعمی از اتحاد، مقاومت و شجاعتی که در دل مردم ریشه دوانده بود.
مردم کردستان همچون چشمه‌های جوشان به حرکت در می‌آمدند تا به دریای انقلاب بپیوندند.
کردستانی‌ها در میدان‌های اصلی شهرهای خود، با مشت‌های گره کرده و فریادهای الله اکبر، اوج شجاعت و غیرت خود را به نمایش می‌گذاشتند و تظاهرات‌های باشکوه، همچون طوفانی خروشان پایه‌های حکومت پوسیده پهلوی را می‌لرزاند.
هر تظاهرات، همچون جرقه‌ای بود که آتش انقلاب را در دل‌ها شعله‌ورتر می‌کرد و مجسمه‌های شاه، نماد ظلم و استبداد، توسط مردم یکی پس از دیگری پایین کشیده می‌شد و این نشانه‌ای از فروپاشی این رژیم مستبد بود.
در آن روزهای حماسی، کردستان به کانون مقاومت تبدیل شده بود و مردم با وحدت و همدلی در برابر تمام تهدیدات ایستادگی و با ایمان راسخ و روحیه انقلابی، پیروزی انقلاب اسلامی را تضمین کردند.
خاطرات یک جوان ۲۱ ساله از روزهای انقلاب در کردستان
خاطرات «جمیل الیاسی» اهل شهر سنندج از انقلاب سال ۵۷، تصویری زنده از شور و هیجان مردم کردستان در آن روزها است. او بهمن سال ۵۷ جوانی ۲۱ ساله بود که از نزدیک اتفاقات و تحولات انقلاب اسلامی را در این شهر شاهد بوده است.
وی در حال حاضر با ۶۷ سال سن، هنوز خوب آن روزها را به خاطر دارد و با یادآوری آن‌ها همان شور و شوق جوانی در چهره‌اش نمایان می‌شود؛ وی در مورد اتفاقات سال ۵۷ برای ما می‌گوید: از اردیبهشت سال ۵۷ تحولات انقلاب بیشتر در استان کردستان شکل گرفت و در فضای استان و خود مردم، شور و شعف خاصی برای پیروزی انقلاب اسلامی به‌وجود آمده بود.
وی ادامه می‌دهد: در شهریور ۵۷ به صورت جدی‌تر این تحولات دنبال شد و پس از آن ما در آذر ماه شاهد حکومت نظامی بودیم.
الیاسی می‌گوید: یکی از دوستان نزدیکم «عثمان احمدی» از اهالی روستای آرندان سنندج و راننده مینی‌بوس بود که همیشه در تظاهرات‌ها شرکت می‌کرد و بعد از آنکه درگیری‌ها زیاد شد، در خیابان شهدای سنندج به شهادت رسید.
او اضافه می‌کند: آن زمان به خاطر دارم که اکثر مردم سنندج (خانم و آقا) در تظاهرات‌ها شرکت می‌کردند و حتی آن زمان با وجود اینکه جمعیت شهر سنندج زیاد نبود، اما یک بار در یکی از تجمع‌ها از خیابان مردوخ تا خیابان اکباتان، حدود هشت الی ۹ هزار نفر از جمعیت شهر سنندج شرکت کردند.
پخش کردن اطلاعیه‌های امام در محلات سنندج
الیاسی که در تمام تظاهرات‌های شهر سنندج شرکت داشته است، در مورد نحوه خبردار کردن یکدیگر برای شرکت در تظاهرات‌ها عنوان می‌کند: آن زمان گوشی تلفن وجود نداشت و اطلاع‌رسانی به وسیله پخش کردن اطلاعیه‌های امام صورت می‌گرفت که چند نفر اطلاعیه‌های امام را از تهران می‌آوردند و در محلات پخش می‌کردند.
وی تاکید می‌کند: عامه مردم انقلاب را می‌خواستند و خواهان دگرگونی و تحول بر پایه اسلام بودند، چون در آن زمان خفقان زیادی وجود داشت و عامه مردم می‌گفتند که اگر این رژیم پهلوی برود، آسایش و راحتی و آزادی ما بیشتر می‌شود.
الیاسی اضافه می‌کند: در شهر سنندج هیچ کارخانه‌ای وجود نداشت و اکثر مردم برای کار به شهرهایی همچون تهران می‌رفتند؛ و یا اینکه در زمان شاه، کتاب کُردی ممنوع بود و اگر در خانه کسی پیدا می‌کردند او را زندانی کرده و این برای مردم استان کردستان بسیار سخت و ناخوشایند بود.
وی می‌گوید: «الله اکبر، خمینی رهبر» شعار بیشتر مردم سنندج در تظاهرات‌ها بود. به خاطر دارم که مردم در میدان انقلاب سنندج مجسمه شاه را پایین کشیدند و در دو نقطه دیگر شهر سنندج هم مجسمه‌های شاه سرنگون شد.
او از شهید «بهزاد اردلان» هم یادی می‌کند که در بهمن سال ۵۷ در حالی که نوجوانی ۱۴ ساله بود، در شهر سنندج به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
برگزاری بیش از ۴۰ مورد تجمع و تحصن در سنندج تا پیروزی انقلاب
سرهنگ علی کلوندی، مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کردستان نیز که در حوزه تاریخ استان پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس، پژوهش‌های بسیاری را انجام داده است، در مورد سال ۱۳۵۷ و وقایع قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در استان کردستان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: چندین مسئله در تحرکات انقلاب اسلامی در استان کردستان تأثیرگذار بود، یکی اینکه افرادی از استان کردستان به تهران می‌رفتند و بیانیه‌ها و پیام‌های امام را از تهران می‌آوردند و پخش می‌کردند که این باعث می‌شد مردم کردستان نسبت به تحولات انقلاب آگاه شوند.
وی می‌افزاید: مسئله مهم دیگر وجود افراد با بصیرت و تعدادی از علما، روحانیون و ماموستاهای استان بود که بخشی هم مربوط به روحانیون تبعیدی به استان کردستان بود که حدود ۱۶ یا ۱۸ نفر روحانی تراز اول کشور در زمان شاه به استان کردستان تبعید شده بودند، از جمله آیت‌الله جنتی و روحانی‌های دیگری که به شهرهای کردستان همچون سنندج، سقز و بانه فرستاده می‌شدند و به آن‌ها تبعیدی می‌گفتند.
مدیرکل بنیاد حفظ آثار کردستان ادامه می‌دهد: مردم کردستان با روی گشاده به استقبال علمای تبعیدی می‌رفتند و آن‌ها را با روی باز می‌پذیرفتند، این علما هم گاهی اوقات، شهر به شهر به صورت مخفیانه و بعضی اوقات آشکار می‌رفتند و در همان شهر مجالسی را مخفیانه برگزار می‌کردند که مردم را از تحولات انقلاب و همچنین ظلم و ستم رژیم شاه آگاه می‌کردند که این‌ها در بصیرت افزایی مردم بسیار تأثیرگذار بود.
کلوندی اضافه می‌کند: در استان کردستان شاید به طور جدی گفت که تحولات مربوط به انقلاب از مرداد سال ۵۷ به بعد شروع شد، هرچند قبل از آن هم جسته و گریخته وجود داشت اما پس از شهریور ۵۷ که تعدادی از دانشجویان تحصن و تظاهرات می‌کنند، آرام آرام تجمعات مردمی، صنفی و تعطیلی بخشی از بازار و مغازه‌ها و تحصن کارمندهای بخشی از دستگاه‌های اجرایی و دولتی شکل می‌گیرد.
وی خاطرنشان می‌کند: از ۲۲ شهریور سال ۵۷ به طور جدی اعتراضات مردمی در کردستان شروع شده و تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشته است که فقط در شهر سنندج شاید بیش از ۴۰ مورد تجمع، تظاهرات، تحصن و بستن مغازه‌ها را داشته‌ایم. مثلاً مردم به مسجد جامع می‌رفتند و تحصن می‌کردند، یا به میدان آزادی می‌رفتند و تجمع می‌کردند.
تظاهرات ۵۰ هزار نفری مردم سنندج در آبان ۵۷
این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی در کردستان ادامه می‌دهد: مثلاً در آبان ۵۷ تجمعی با حدود هفت هزار نفر جمعیت در شهر سنندج رخ می‌دهد که در روزنامه‌های آن زمان هم منتشر شده است، یا یک راهپیمایی دیگر که روزنامه کیهان با تیتر تظاهرات ۵۰ هزار نفری مردم سنندج منتشر کرده که در نهم آبان ۵۷ رخ داده و این نشانه تکثر و حضور پرشور مردم در تظاهرات علیه شاه بوده است.
کلوندی تصریح می‌کند: تعدادی از مردم استان کردستان نیز در این مقطع شهید می‌شوند که به عنوان شهدای انقلاب یا فجرآفرینان می‌توان از آن‌ها نام برد که ۳۵ نفر در استان کردستان تا ۲۲ بهمن ۵۷ شهید شده‌اند، از جمله شهید «خیرالله مؤمنی» اهل سریش‌آباد که در تظاهرات‌ها شهید شده است، یا «علاالدین نصرصادقی» در تظاهرات ۹ آبان سال ۵۷ با سه نفر دیگر از جمله شهید «همایون نژاد» و شهید «عثمان احمدی» به شهادت رسیده‌اند.
وی می‌افزاید: هنگامی که این شهدا تشییع می‌شوند، روزنامه‌ها در دهم آبان نوشتند، تشییع ۱۰۰ هزار نفری شهدای روز گذشته سنندج، که این‌ها موجی از بیداری را در جامعه ایجاد کرده و مردم را نسبت به حوادث آگاه می‌کند.
انتشار ۳ پیام از امام خمینی (ره) خطاب به مردم کردستان
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در کردستان خاطرنشان می‌کند: امام در این دوران بسیار حرفه‌ای برخورد کردند و سه پیام را تا قبل از ۱۲ بهمن ۵۷ در رابطه با مردم سنندج و استان کردستان صادر کرده‌اند که این نشان می‌دهد امام، هم استان کردستان برایشان مهم بوده و هم از تحولات کردستان مطلع بوده‌اند، به‌رغم اینکه در تبعید هم بوده‌اند، اما بسیار نسبت به این مسائل آگاه بوده‌اند.
این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی ادامه می‌دهد: یکی از پیام‌های امام یک پیام یک صفحه‌ای خطاب به مردم استان کردستان بوده است که مربوط به ۱۴ آبان سال ۵۷ بوده و در آن از جنایات رژیم شاه در کردستان اظهار تأسف می‌کنند. در این پیام ایشان با مردم کردستان اعلام همبستگی کرده و به‌ویژه از جوانان استان کردستان و تظاهرات‌هایشان که همگام با مردمان دیگر مناطق کشور در حال انقلاب هستند، تجلیل می‌کنند.
کلوندی اضافه می‌کند: مثلاً در قسمتی از این پیام، ایشان می‌فرمایند «ما از همت بزرگ فرزندان کرُد اسلام و از جوانان برومند و آزادی‌خواه و استقلال طلب آن سامان تشکر و تقدیر می‌کنیم. ما و شما در صف واحد در مقابل تعهد به پا خواسته و از کیان اسلام و کشور بزرگ اسلامی دفاع می‌کنیم» و یا در قسمتی دیگر می‌فرمایند: «سلام بر برادران اسلامی کردستان که با قیام دلاورانه به نهضت اسلامی به سایر برادران پیوسته و با شجاعت و شهامت در مقابل مستکبر ایستاده و مجال را بر دشمن اسلام تنگ کردند.»
وی می‌گوید: امام پیام دیگری هم در ۲۴ دی سال ۵۷ خطاب به مردم کردستان دارند که این پیام با دیگر پیام‌ها متفاوت بوده، چون مشهود است که امام از اوضاع و احوال مردم کردستان اطلاع داشته‌اند که یکسری از گروهک‌های ضدانقلاب قصد ایجاد تفرقه در استان را داشته و در این پیام مردم را به وحدت دعوت می‌کنند.
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کردستان اضافه می‌کند: پیام‌های امام توسط افرادی همچون شهید ملامصطفی مردوخی، شهید توفیقی و تعدادی دیگر از افراد که به تهران می‌رفتند و پیام‌های امام را می‌آوردند و در میان مردم توزیع می‌کردند، به دست مردم استان رسیده است و مردم استان کردستان در بقیه شهرها از جمله بانه، سقز، قروه و مریوان هم تظاهرات می‌کردند.
کلوندی تصریح می‌کند: در اربعین سال ۵۷ که مصادف با روز ۲۹ دی بوده است، مردم استان کردستان به‌ویژه شهر سنندج که اهل سنت هم هستند تظاهراتی بیش از ۵۰۰۰ نفری را علیه رژیم شاه انجام داده‌اند که این مسائل باعث ایجاد همبستگی بیشتر در بین مردم شده است.
پایین کشیدن مجسمه‌های شاه در شهرهای کردستان
وی عنوان می‌کند: در نهایت در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و در ایام دهه فجر ما شاهد این هستیم که مجسمه‌های شاه در شهرهای مختلف استان کردستان توسط مردم به پایین کشیده می‌شود. هرچند عوامل ساواک تلاش می‌کردند که در میدان انقلاب سنندج مجسمه شاه را حفظ کنند اما نتوانستند جلوی موجی را که در استان کردستان همزمان با سراسر کشور به راه افتاده بود بگیرند که در ۲۱ و ۲۲ بهمن ۵۷ مردم سنندج در دو الی سه نقطه از شهر مجسمه شاه را پایین می‌کشند و به مقر ساواک حمله می‌کنند که «بهزاد اردلان» نیز در این تاریخ شهید می‌شود.
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کردستان ادامه می‌دهد: نکته مهم دیگر، اعتصاب بسیاری از کارکنان دستگاه‌های دولتی بوده است، به عنوان مثال اولین اعتصاب‌ها را دانشجویان، کارکنان اداره پست، تعاون روستایی، دادگستری، بهداری، بانک‌ها و بخشی از اصناف، معاونت کشاورزی، امور اقتصادی و بهداشت محیط داشته‌اند و همچنین کارمندان رادیو و تلویزیون نیز تحصن و با مردم اعلام همبستگی می‌کردند.
کلوندی اظهار می‌کند: مسجد امین، مسجد جامع، خیابان امام، پیاده راه فردوسی، میدان انقلاب و سه راه حبیبی محل اصلی تجمعات و تحصنات مردم در شهر سنندج بوده است. حسینیه سنندج هم به جهت حضور حاج آقا صفدری که نماینده آقای گلپایگانی در استان کردستان بوده و نقش محوری داشته است، مرکزی بوده که تحولات مهم در آنجا اتفاق می‌افتاده است.
وی می‌گوید: در میان شهدای انقلاب ما سه شهید خانم به نام‌های شیدا نیکخواه از شهر قروه، وجیهه طهماسب‌پور از شهر سنندج و شیرین فرهادی را داریم که این یک نکته بسیار حائز اهمیتی از حضور زنان کُردستانی در تظاهرات‌ها دوشادوش مردان است.
مردم کردستان، با رشادت و ایثار، جان خود را فدای کشور کردند؛ شهدای انقلاب، ستاره‌های درخشانی بودند که راه را برای نسل‌های آینده روشن کردند و خون پاک آن‌ها درخت «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را آبیاری کرد و ثمرات شیرین آن را برای همه به ارمغان آورد.
