ایران و آینده حملات دوربرد

 براساس مقاله‌ای منتشر شده در روزنامه تلگراف، یکی از مقامات ارشد نظامی ایران اعلام کرده است که ایران در صورت هرگونه حمله از پایگاه دیگو گارسیا توسط ایالات متحده، این تاسیسات را با استفاده از موشک‌های بالستیک و پهپادهای تهاجمی هدف قرار خواهد داد. این پایگاه مشترک آمریکا و بریتانیا در اقیانوس هند، در حدود ۲۰۰۰ مایلی ایران قرار دارد. این اظهارات پس از استقرار پنج تا نه بمب‌افکن رادارگریز راهبردی دوربرد B-2 Spirit از پایگاه نیروی هوایی وایتمن در میسوری به دیگو گارسیا مطرح شده است. این اقدام در پی افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال انجام حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای و موشکی ایران پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، در اوایل ماه جاری ضرب‌الاجلی دوماهه را برای دستیابی به یک توافق جدید هسته‌ای با ایران تعیین کرد.

در ادامه، این مقام ایرانی هشدار داده که در صورت وقوع هرگونه حمله به ایران از هر پایگاهی در منطقه، هیچ تفاوتی میان هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی و بریتانیایی وجود نخواهد داشت. این تهدیدات در شرایطی مطرح می‌شود که تنش‌های منطقه‌ای میان ایران و ایالات متحده وارد مرحله‌ای حساس شده است. بر اساس اطلاعات موجود، دارایی‌های تأییدشده ایالات متحده در پایگاه دیگو گارسیا شامل موارد زیر است:

● ۷ فروند بمب‌افکن رادارگریز B-2 Spirit

● ۸ فروند بمب‌افکن B-52H Stratofortress

● ۷ فروند بوئینگ C-17 Globemaster III

● ۱۰ فروند بوئینگ KC-135 Stratotanker

● ۱ فروند P-8A Poseidon

علاوه بر این، آمریکا اقدام به استقرار سامانه‌های دفاعی پاتریوت و تعداد بیشتری از جنگنده‌های پشتیبانی A-10 کرده است.

اولین حمله بمب‌افکن‌های B-2مستقر در دیگو گارسیا تا ممنوعیت استفاده از پایگاه‌های عربی برای حمله به ایران در همین حال، عربستان سعودی، قطر و کویت، به‌صورت خصوصی به ایران اطلاع داده‌اند که اجازه نخواهند داد ایالات متحده از پایگاه‌های هوایی آن‌ها برای انجام عملیات نظامی علیه ایران استفاده کند. طبق گزارش‌ها، این کشورها همچنین تأیید کرده‌اند که حتی اجازه عملیات کمکی، ازجمله سوخت‌رسانی به هواپیماهای آمریکایی، را نیز نخواهند داد. این در حالی است که به‌صورت موازی، امارات و قطر با نیروی هوایی اسرائیل در یک رزمایش مشترک بین‌المللی که در یونان برگزار شد، شرکت کرده‌اند. از سوی دیگر، اولین عملیات بمب‌افکن‌های B-2 آمریکا از پایگاه دیگو گارسیا علیه مواضع انصارالله در یمن انجام شده است.

در جریان این عملیات که در ۲۹ تا ۳۰ مارس صورت گرفت، بمب‌افکن‌های B-2A نیروی هوایی آمریکا به اهدافی در صعده یمن حمله کردند. این بمب‌افکن‌ها سه هدف را در شمال یمن مورد اصابت قرار دادند که گفته می‌شود محل برگزاری نشستی با حضور مقامات عالی‌رتبه انصارالله (حوثی‌ها) بوده است. علاوه بر این، زیرساخت‌های ارتباطی در مناطق عمران و صعده نیز آسیب دیده‌اند. در این مأموریت، یک فروند پهپاد MQ-4C در سواحل یمن در حال گشت‌زنی بود، درحالی‌که شش پهپاد MQ-1C و دو پهپاد MQ-9A در شرق یمن مستقر بودند. بمب‌افکن‌های B-2A نیز توسط دو فروند F-15 آمریکایی و دو جنگنده تایفون بریتانیا اسکورت شدند. با این وجود، وال استریت ژورنال گزارش داده است که این بمب‌افکن‌ها در حمله خود موفق به نابودی یک مجتمع زیرزمینی موشکی انصارالله با استفاده از بمب‌های سنگرشکن نشدند.

توانمندی‌های بازدارنده ایران و پیامدهای ژئوپلیتیکی

در پاسخ به این تحولات، یک کانال نظامی تحلیلی گزارش داده است که گزینه احتمالی ایران برای حمله به دیگو گارسیا، موشک بالستیک میان‌برد خرمشهر-۴ است. این موشک قابلیت حمل کلاهکی با وزن ۱۵۰۰ کیلوگرم را دارد و می‌تواند مسافتی بیش از ۴۰۰۰ کیلومتر را طی کند. با وجود اعلام رسمی ایران مبنی بر برد ۲۰۰۰ کیلومتری این موشک، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در صورت استفاده از حداکثر ظرفیت خود، توانایی رسیدن به مسافت‌های بسیار دورتری را دارد. این موشک، به‌جای انجام مانورهای گریز از پدافند هوایی، از بخش مانورپذیر خود برای افزایش برد بهره می‌برد، به‌ویژه با توجه به نبود سامانه‌های پدافند هوایی متراکم در پایگاه دیگو گارسیا.

این موشک به کلاهکی مجهز است که می‌تواند ۸۰ پرتابه، هر یک با وزن ۱۸ کیلوگرم، حمل کند و به‌طور هم‌زمان ۸۰ هدف را مورد اصابت قرار دهد. بر این اساس، در صورت شلیک تنها ۱۰۰ موشک، تا ۸۰۰۰ هدف می‌توانند مورد انهدام قرار گیرند. سامانه هدایت پیشرفته این موشک، آن را قادر می‌سازد تا مسیر خود را هم در فضا و هم در هنگام ورود مجدد به جو زمین تنظیم و اصلاح کند، به‌طوری که هیچ سامانه دفاعی قادر به رهگیری آن نخواهد بود. این موشک، با حداکثر سرعت ۱۶ ماخ، می‌تواند تهدیدی جدی برای پایگاه‌های نظامی آمریکا محسوب شود.

در این میان، سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، با اشاره به حضور ۵۰ هزار نیروی نظامی آمریکایی در ۱۰ پایگاه منطقه‌ای، این پایگاه‌ها را همچون «اتاقک‌های شیشه‌ای» توصیف کرده که در برابر قدرت موشکی ایران آسیب‌پذیر هستند. هم‌زمان، گزارش‌ها حاکی از آن است که آمریکا در حال انتقال حجم گسترده‌ای از تسلیحات به قطر است و در روزهای اخیر، ۱۶ فروند هواپیمای C-17A حامل محموله‌های نظامی از کره جنوبی وارد این کشور شده‌اند. مجموعه این تحولات نشان می‌دهد که تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده به مرحله‌ای حساس رسیده و امکان درگیری نظامی در منطقه افزایش یافته است. در چنین شرایطی، کشورهای منطقه و بازیگران بین‌المللی باید برای کاهش تنش‌ها و جلوگیری از تشدید بحران، دیپلماسی فعال‌تری را در پیش بگیرند.

موقعیت استراتژیک پایگاه دیگو گارسیا و چالش‌های حمله به آن

پایگاه دیگو گارسیا در اقیانوس هند، یکی از مهم‌ترین دارایی‌های راهبردی آمریکا و بریتانیا، از نظر جغرافیایی موقعیتی منحصر به فرد دارد. فاصله آن با ایران حدود ۳۲۰۰ کیلومتر از چابهار و ۴۰۰۰ کیلومتر از مراکز موشکی ایران است. این انزوا باعث می‌شود که پایگاه دیگو گارسیا به‌عنوان یک پایگاه امن در برابر تهدیدات منطقه‌ای شناخته شود. حمله به این پایگاه از طرف ایران با استفاده از موشک‌های بالستیک یا هایپرسونیک، به دلیل فاصله زیاد و ویژگی‌های خاص این پایگاه، چالش‌های زیادی را به همراه دارد.

ایران برای هدف قرار دادن پایگاه دیگو گارسیا، نیاز به موشک‌هایی با بردی بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر دارد. در حال حاضر، برد عملیاتی موشک‌های بالستیک ایران مانند قدر-۱۱۰، عاشورا، و سجیل-۲ بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر است که برای رسیدن به این هدف کافی نیست. اما موشک‌های بالستیک دوربرد خرمشهر-۴ و نمونه‌های جدید سجیل با برد افزایش‌یافته توان این کار را دارند.

لذا یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها استفاده از نسخه بهبودیافته موشک سجیل با سوخت جامد است. سوخت جامد به این موشک امکان آماده‌سازی سریع و پرتاب غافلگیرانه را می‌دهد، که در یک سناریوی درگیری اهمیت زیادی دارد. چنانچه ایران بتواند نسخه جدیدی از سجیل را با برد بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر توسعه دهد، این موشک می‌تواند تهدیدی بالقوه برای پایگاه‌های دوردست آمریکا باشد.

در عین حال موشک‌های کروز با برد بلند، که قابلیت پرواز در ارتفاع پایین و مانور بالا دارند، می‌توانند گزینه‌ای دیگر برای حمله به دیگو گارسیا باشند. البته این گزینه در کوتاه مدت در دسترس نیست. زیرا ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده است

موشک‌های کروز خود را توسعه دهد و گزارش‌هایی درباره مدل‌هایی با برد فراتر از ۳۰۰۰ کیلومتر منتشر شده است. در صورت دستیابی به نسخه‌ای از موشک کروز با برد ۵۰۰۰ کیلومتر، این سلاح می‌تواند از طریق مسیرهای غیرمستقیم و عبور از نقاط کور سامانه‌های دفاعی دشمن به هدف برسد. گفتنی است که ایران سرمایه‌گذاری گسترده‌ای روی پهپادهای برد بلند انجام داده است. پهپادهایی مانند شاهد-۱۴۹ و غزه دارای بردی در حدود ۲۰۰۰ کیلومتر هستند، اما در صورت توسعه مدل‌های جدید با افزایش برد به بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر، این پهپادها می‌توانند در یک سناریوی حمله به دیگو گارسیا نقش ایفا کنند. پهپادها به دلیل امکان پرواز پنهان‌کارانه و هزینه کمتر نسبت به موشک‌های بالستیک، می‌توانند در عملیات‌های غیرمتقارن مورد استفاده قرار گیرند.

در دسترس ترین گزینه ایران

در حال حاضر بهترین و در دسترس ترین گزینه برای واکنش به حمله احتمالی از دیگو گارسیا همان موشک خرمشهر-۴ ایران با بردی بیش از ۴۰۰۰ کیلومتر اسا که قادر خواهد بود به این پایگاه برسد. اما مشخص نیست که دقت این موشک در چنین فاصله‌ای چقدر است، زیرا سوابق عملیاتی آن در این برد هنوز کافی نیست. موشک‌های هایپرسونیک ایران، که سرعتی بیشتر از ۵ ماخ دارند، در مرحله توسعه قرار دارند و هنوز قابلیت عملیاتی برای بردهای بیش از ۳۵۰۰ کیلومتر را اثبات نکرده‌اند. ضمنا مسیر پروازی موشک‌ها عمدتاً بر فراز اقیانوس هند خواهد بود، جایی که احتمال خطا در سیستم‌های ناوبری افزایش می‌یابد. استفاده از سیستم ناوبری اینرسی (INS) می‌تواند موجب اشتباهات هدف‌گیری شود، زیرا هیچ نقطه مرجعی برای ناوبری دقیق در این نواحی وجود ندارد.

آمریکا برای مقابله با تهدیدات موشکی ایران، علاوه بر دفاع داخلی پایگاه دیگو گارسیا، سامانه‌هایی برای رهگیری موشک‌ها در طول مسیر پروازی آنها نیز در اختیار دارد. ایالات متحده و متحدانش از چندین سامانه پدافندی برای مقابله با موشک‌ها در میانه مسیر استفاده می‌کنند:

1 - ماهواره‌های هشدار سریع SBIRS برای شناسایی فوری پرتاب موشک‌ها.

2 - سامانه‌های Aegis SM-3 در ناوهای جنگی، که می‌توانند موشک‌ها را در مرحله میانی مسیر شناسایی و رهگیری کنند.

3 - سامانه‌های THAAD که ممکن است در جزایر اقیانوس هند برای رهگیری موشک‌ها در فاز نهایی پرواز مستقر شده باشند.

دفاع در پایگاه دیگو گارسیا

این پایگاه دارای یک سیستم دفاعی چندلایه است که شامل موارد زیر می‌شود:

1 - سامانه THAAD که قادر است موشک‌های بالستیک را در مرحله پایانی پرواز رهگیری کند.

2 - سامانه پاتریوت PAC-3 که برای مقابله با موشک‌هایی که به لایه‌های دفاعی پیشین نفوذ کرده‌اند، طراحی شده است.

3 - سامانه‌های لیزری و راداری که برای مقابله با تهدیداتی همچون پهپادها و موشک‌های کروز استفاده می‌شوند.

با وجود این چالش‌ها، ایران می‌تواند برخی از تهدیدات را از طریق حملات متنوعی از جمله استفاده از موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک هدف قرار دهد. اما موفقیت این حملات به شدت به دو عامل بستگی دارد: اول؛ برد موشک خرمشهر-

۴. چرا که این موشک قادر است به پایگاه دیگو گارسیا برسد و در صورت شلیک تعداد زیاد موشک‌ها (۳۰-۵۰ موشک)، احتمال نفوذ برخی از آنها به دفاع‌های آمریکا وجود دارد و دومین پارامتر هم ناظر بر استفاده از موشک‌های هایپرسونیک خواهد بود. به هر حال این موشک‌ها می‌توانند مسیرهای نامنظم پرواز کنند و باعث ایجاد مشکلات برای سامانه‌های رهگیری آمریکا شوند. البته باید اذعان داشت که عدم وجود شواهد عملیاتی برای دقت این موشک در بردهای بالای ۳۰۰۰ کیلومتر می‌تواند یک نقطه ضعف باشد. ضمن آنکه مدت زمان پرواز موشک‌ها (۱۵ تا ۲۰ دقیقه)، فرصت کافی برای واکنش می‌دهد. از سوی دیگر چون مسیر  پروازی موشک ها عمدتاً بر فراز آب‌های آزاد است که امکان رهگیری مجدد و اصلاح مسیر را افزایش می‌دهد.

لذا در سناریوی حمله محدود (۱ تا ۱۰ موشک)، احتمال موفقیت حمله به پایگاه دیگو گارسیا به شدت کم است، زیرا دفاع چندلایه آمریکا به راحتی قادر به رهگیری این تعداد موشک خواهد بود. اما در صورت حمله انبوه (بیش از ۳۰ موشک بالستیک + موشک‌های هایپرسونیک)، احتمال عبور برخی از موشک‌ها از پدافند آمریکا و وارد آوردن خسارت به پایگاه حداکثر ۲۰٪ خواهد بود. با این حال، تلفات یا خسارات واردشده به دیگو گارسیا محدود خواهد بود و آمریکا قادر به حفظ عملکرد عملیاتی پایگاه خواهد بود. در نهایت، برای ایران انجام یک حمله موفق نیاز به توسعه موشک‌های دقیق‌تر، برد بلندتر و همچنین استفاده از سامانه‌های جنگ الکترونیک و اختلال راداری برای فریب پدافند آمریکایی دارد. در شرایط کنونی، تهدید به حمله به دیگو گارسیا بیشتر به‌عنوان یک نمایش قدرت و بخشی از استراتژی بازدارندگی ایران شناخته می‌شود تا یک تهدید کاملاً عملیاتی.

زنجیره درگیری ها

در صورت تصمیم ایران برای هدف قرار دادن پایگاه دیگو گارسیا، واکنش آمریکا در منطقه می‌تواند پیچیده و گسترده باشد، به‌ویژه با توجه به حضور نظامی قابل توجه این کشور در خاورمیانه، خصوصاً در منطقه تنگه هرمز، دریای عمان و خلیج فارس. امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروهای هوافضای سپاه، اعلام کرده است که آمریکا حدود ۵۰ هزار نیروی نظامی در ۱۰ پایگاه مختلف در منطقه دارد. مهم‌ترین این نقاط شامل ناوگان پنجم آمریکا در بحرین با حضور حدود ۹ هزار سرباز، پایگاه‌های هوایی در قطر و همچنین پایگاه‌های مختلف در ترکیه و دیگر کشورهای هم‌پیمان آمریکا در خلیج فارس هستند.

آمریکا بیش از ۳۰ هزار سرباز دائمی در پایگاه‌های خود در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مستقر کرده است که اکثراً در قطر، کویت و امارات حضور دارند. این کشور همچنین تجهیزات نظامی پیشرفته‌ای از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک و سامانه‌های دفاعی را در منطقه مستقر کرده است. پایگاه العدید در قطر، بزرگ‌ترین پایگاه هوایی آمریکا در خارج از کشور و بزرگ‌ترین انبار استراتژیک تسلیحات آمریکا در خاورمیانه است که یکی از اصلی‌ترین مراکز قدرت نظامی این کشور در منطقه به شمار می‌آید. در کویت، حدود ۱۳ هزار سرباز آمریکایی در پایگاه‌های مختلف مانند عریفجان و علی السالم حضور دارند.

همچنین در امارات، آمریکا سه پایگاه نظامی با حضور حدود ۵ هزار سرباز دارد. بحرین نیز به عنوان مرکز ناوگان پنجم آمریکا در منطقه شناخته می‌شود. در عربستان سعودی نیز حضور آمریکا به‌طور محدود به پشتیبانی از عملیات‌های مختلف است.

در عمان، با توجه به توافقنامه‌ای که در سال ۱۹۸۰ میان دو کشور امضا شد، آمریکا دسترسی به ۲۴ تاسیسات نظامی این کشور دارد، که شامل فرودگاه‌ها، بنادر و پایگاه‌های نظامی است. این حضور گسترده نظامی در منطقه با هدف حفظ نفوذ آمریکا و تأمین امنیت خطوط دریایی و منابع انرژی در خلیج فارس و تنگه هرمز است. در واکنش به هرگونه تهدید، آمریکا احتمالاً با حملات هوایی و دریایی تلافی‌جویانه پاسخ خواهد داد. این کشور از سیستم‌های پیشرفته‌ای مانند موشک‌های کروز تاماهاوک، بمب‌افکن‌های B- 52 و سیستم‌های دفاع موشکی پاتریوت بهره می‌برد. علاوه بر این، حضور هواپیماهای جنگی پیشرفته مانند F-35 و F-22 در منطقه به آمریکا این امکان را می‌دهد تا تهدیدات را به سرعت و با دقت بالا پاسخ دهد. با توجه به این مجموعه از تجهیزات و پایگاه‌های استراتژیک، آمریکا قادر خواهد بود عملیات‌های نظامی وسیعی را در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز در صورت بروز هرگونه تهدید از سوی ایران یا سایر بازیگران منطقه‌ای انجام دهد.